| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ
Padabhājanīyavaṇṇanā
೧೯೯. ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕರಾಗಾದೀನಂ ಕಾರಣತ್ತಾ ರಾಗಾದಯೋವ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ। ತಿಸ್ಸನ್ನಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಜ್ಜಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ, ನ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ಕಿಲೇಸನಹಾನಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಂಖಣತ್ತಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಪ್ಪವತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚದೀಪನತೋ। ತೇನೇವ ‘‘ಮಗ್ಗೇನ ವಿನಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಗತನೀವರಣತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯಾವಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಾ ಅನಾಗತಾ, ತಾವ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಯದಿ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ, ಸೋಪಿ ಚ ತಥಾ ಜಾನಾತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸಪಿ ತಂನಾಮತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಅವಿಸೇಸೇನಾಪಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತೋ ‘ಪಾರಾಜಿಕ’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ ‘ವಿಜ್ಜಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ಭಣನ್ತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ಸಮ್ಭವೇಪಿ ತಾಸಂ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಮಾಣಂ ಕಾತುನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಮಾರೋಚೇತುಕಾಮೋ ಲೋಕಿಯೇನ ಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಂ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಪಮಾಣಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇತರಥಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಪರೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ತಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಜ್ಜಾನಿದಸ್ಸನಂ ಇಧ ಅನಿದಸ್ಸನಂ ಸಾಸನೇ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ವಿಜ್ಜಾವಿಧಾನಾಭಾವಾ। ಭಗವತಾ ವಿಭತ್ತಖೇತ್ತಪದೇ ವಾ ತೇಸಂ ಪರಿಯಾಯವಚನಾನಂ ಅನಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಮಾಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ। ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಸಂಸನ್ದನತೋ ಪರಿಯಾಯವಚನತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’ತಿ ವಾ ‘ಲಾಭೀಮ್ಹಾಹಂ ತಸ್ಸಾ’ತಿ ವಾ ವದತೋಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಮ್ಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಪನಸ್ಸೇವಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಮ್ಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಮೇವ, ಸೋಪಿ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸೇಸಂ ಆರೋಚೇತುಮೇವ ವದತಿ। ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತೀ’ತಿಆದೀಸು ಅಹಂ-ವಚನಾಭಾವಾ ಪರಿಯಾಯೋ ಯುಜ್ಜತಿ, ಇಧ ಪನ ‘ಲಾಭೀಮ್ಹಾಹಂ ತಸ್ಸಾ’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಾದಿವಚನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇಸು ಏಕೋಪಿ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸುಟ್ಠು ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ-ಪದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವ ಪಾಠೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯಪಿ ಏಕೇಕಮ್ಪಿ ಏಕೇಕಫಲವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
199. Anāgate uppajjanakarāgādīnaṃ kāraṇattā rāgādayova nimittaṃ nāma. Tissannañca vijjānaṃ aññataraṃ sandhāya ‘‘vijjānaṃ lābhīmhī’’ti bhaṇati, pārājikaṃ, na vatthuvijjādīnaṃ kilesanahānameva vuttaṃ, taṃkhaṇattā uttarimanussadhammappavatti na hotīti ce? Na, maggakiccadīpanato. Teneva ‘‘maggena vinā natthī’’tiādi vuttaṃ. Cittanti cittassa vigatanīvaraṇatāti attho. ‘‘Yāvañca vijjā anāgatā, tāva vipassanāñāṇassa lābhīmhī’ti vadanto yadi lokuttaraṃ sandhāya vadati, sopi ca tathā jānāti, pārājikameva lokuttarassapi taṃnāmattā’’ti vadanti. ‘‘Avisesenāpi vadato pārājikaṃ vuttanti lokuttaraṃ sandhāya vadato ‘pārājika’nti vattuṃ yujjati. Yathā kiṃ ‘vijjānaṃ lābhīmhī’ti bhaṇantopi pārājikamevā’ti vuttaṭṭhāne vatthuvijjādīnaṃ sambhavepi tāsaṃ anadhippetattā pārājikaṃ hoti, evamidhāpi. Na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātunti attano guṇamārocetukāmo lokiyena sammissaṃ atthapaṭisambhidaṃ vadato pārājikanti pamāṇaṃ kātuṃ na sakkā, itarathā hotī’’ti aparehi vuttaṃ, ‘‘taṃ pubbāparaviruddhaṃ, tasmā vijjānidassanaṃ idha anidassanaṃ sāsane vatthuvijjādīnaṃ vijjāvidhānābhāvā. Bhagavatā vibhattakhettapade vā tesaṃ pariyāyavacanānaṃ anāmaṭṭhattā na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātu’’nti likhitaṃ. ‘‘Paṭisambhidānaṃ lābhīmhī’ti vutte pariyāyena vuttattā thullaccayaṃ yutta’’nti vadanti, vicāretabbaṃ. Vīmaṃsitvā gahetabbanti ‘‘yo te vihāre vasatī’’tiādīhi saṃsandanato pariyāyavacanattā thullaccayaṃ vuttaṃ. ‘‘Nirodhasamāpattiṃ samāpajjāmī’ti vā ‘lābhīmhāhaṃ tassā’ti vā vadatopī’’ti vuttavacanampi ‘‘sace panassevaṃ hotī’’tiādivacanampi atthato ekameva, sopi hi attano visesaṃ ārocetumeva vadati. ‘‘Yo te vihāre vasatī’tiādīsu ahaṃ-vacanābhāvā pariyāyo yujjati, idha pana ‘lābhīmhāhaṃ tassā’ti attānaṃ niddisati, tasmā pārājikaṃ āpajjituṃ yuttaṃ viyā’’ti vadanti. ‘‘Mahāpaccariyādivacanaṃ uttarimanussadhammesu ekopi na hoti, tasmā pariyāyena vuttattā na hotī’’ti vadanti, suṭṭhu upaparikkhitabbaṃ. Phalasacchikiriyā-padato paṭṭhāya eva pāṭho gahetabbo, phalasacchikiriyāyapi ekekampi ekekaphalavasena pārājikaṃ veditabbaṃ.
ರಾಗಸ್ಸ ಪಹಾನನ್ತಿಆದಿತ್ತಿಕೇ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗೇನ ವಿನಾ ನತ್ಥಿ। ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಹಿ ರಾಗದೋಸಾನಂ ಪಹಾನಂ, ಚತುತ್ಥೇನ ಮೋಹಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಾಗೋ ಮೇ ಪಹೀನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ರಾಗಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣತಾತಿಆದಿತ್ತಿಕೇ ಲೋಕುತ್ತರಮೇವ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಾಗಾ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದತೋ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ। ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮತ್ತಾತಿ ಕೇಚಿ ಉತ್ತರವಿಹಾರವಾಸಿನೋ। ಕಸ್ಮಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಇತಿ ಜಾನಾಮಿ, ಇತಿ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನವಚನೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅತೀತತ್ತಭಾವೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತೋಪಿ ಹೋತೂತಿ ಚೇ? ನ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ। ಕಥಂ? ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ ವತ್ತಮಾನತಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಅತೀತತ್ತಭಾವಂ। ಅತೀತತ್ತಭಾವೋ ಹಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಚರಿಯಾ।
Rāgassa pahānantiādittike kilesappahānameva vuttaṃ, taṃ pana yasmā maggena vinā natthi. Tatiyamaggena hi rāgadosānaṃ pahānaṃ, catutthena mohassa, tasmā ‘‘rāgo me pahīno’’tiādīni vadatopi pārājikaṃ. Rāgā cittaṃ vinīvaraṇatātiādittike lokuttarameva vuttaṃ, tasmā ‘‘rāgā me cittaṃ vinīvaraṇa’’ntiādīni vadato pārājikamevāti. Akuppadhammattāti keci uttaravihāravāsino. Kasmā na hotīti ce? ‘‘Iti jānāmi, iti passāmī’’ti vattamānavacaneneva mātikāyaṃ vuttattā. Yadi evaṃ padabhājane ‘‘samāpajjiṃ, samāpanno’’tiādinā vuttattā ‘‘atītattabhāve sotāpannomhī’’ti vadatopi hotūti ce? Na, aññathā atthasambhavato. Kathaṃ? Addhāpaccuppannavasena vattamānatā gahetabbāti ñāpanatthaṃ vuttaṃ, na atītattabhāvaṃ. Atītattabhāvo hi pariyāyena vuttattā ‘‘thullaccaya’’nti vuttanti ācariyā.
೨೦೦. ‘‘ಸಚೇಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಾನಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಕಿರ। ‘‘ಇತಿ ವಾಚಾ ತಿವಙ್ಗಿಕಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ನತ್ಥೇತನ್ತಿ ಪುರಿಮೇ ಸತಿ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸಾಭಾವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂ, ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಕಾಲವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ, ವಚನವಿಸೇಸೋ ಪನ ಅತ್ಥಿ ಏವ।
200.‘‘Sacepi na hoti, pārājikamevā’’ti aṭṭhānaparikappavasena vuttaṃ kira. ‘‘Iti vācā tivaṅgikā’’ti vakkhati. Natthetanti purime sati pacchimassābhāvā samāpajjiṃ, samāpannoti imesaṃ kiñcāpi atthato kālaviseso natthi, vacanaviseso pana atthi eva.
೨೦೭. ಉಕ್ಖೇಟಿತೋತಿ ಉತ್ತಾಸಿತೋ। ಖಿಟ ಉತ್ರಾಸನೇ।
207.Ukkheṭitoti uttāsito. Khiṭa utrāsane.
ಸುದ್ಧಿಕವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Suddhikavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ಸುದ್ಧಿಕವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Suddhikavārakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
