| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi |
૪. પદટ્ઠાનહારવિભઙ્ગો
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
૨૨. તત્થ કતમો પદટ્ઠાનો હારો? ‘‘ધમ્મં દેસેતિ જિનો’’તિ, અયં પદટ્ઠાનો હારો. કિં દેસેતિ? સબ્બધમ્મયાથાવઅસમ્પટિવેધલક્ખણા અવિજ્જા, તસ્સા વિપલ્લાસા પદટ્ઠાનં. અજ્ઝોસાનલક્ખણા તણ્હા, તસ્સા પિયરૂપં સાતરૂપં પદટ્ઠાનં. પત્થનલક્ખણો લોભો, તસ્સ અદિન્નાદાનં પદટ્ઠાનં. વણ્ણસણ્ઠાનબ્યઞ્જનગ્ગહણલક્ખણા સુભસઞ્ઞા, તસ્સા ઇન્દ્રિયા સંવરો પદટ્ઠાનં. સાસવફસ્સઉપગમનલક્ખણા સુખસઞ્ઞા, તસ્સા અસ્સાદો પદટ્ઠાનં. સઙ્ખતલક્ખણાનં ધમ્માનં અસમનુપસ્સનલક્ખણા નિચ્ચસઞ્ઞા, તસ્સા વિઞ્ઞાણં પદટ્ઠાનં. અનિચ્ચસઞ્ઞાદુક્ખસઞ્ઞાઅસમનુપસ્સનલક્ખણા અત્તસઞ્ઞા, તસ્સા નામકાયો પદટ્ઠાનં. સબ્બધમ્મસમ્પટિવેધલક્ખણા વિજ્જા, તસ્સા સબ્બં નેય્યં પદટ્ઠાનં. ચિત્તવિક્ખેપપટિસંહરણલક્ખણો સમથો, તસ્સ અસુભા પદટ્ઠાનં. ઇચ્છાવચરપટિસંહરણલક્ખણો અલોભો, તસ્સ અદિન્નાદાના વેરમણી 1 પદટ્ઠાનં. અબ્યાપજ્જલક્ખણો અદોસો, તસ્સ પાણાતિપાતા વેરમણી પદટ્ઠાનં. વત્થુઅવિપ્પટિપત્તિલક્ખણો 2 અમોહો, તસ્સ સમ્માપટિપત્તિ પદટ્ઠાનં. વિનીલકવિપુબ્બકગહણલક્ખણા અસુભસઞ્ઞા, તસ્સા નિબ્બિદા પદટ્ઠાનં. સાસવફસ્સપરિજાનનલક્ખણા દુક્ખસઞ્ઞા, તસ્સા વેદના પદટ્ઠાનં. સઙ્ખતલક્ખણાનં ધમ્માનં સમનુપસ્સનલક્ખણા અનિચ્ચસઞ્ઞા , તસ્સા ઉપ્પાદવયા પદટ્ઠાનં. સબ્બધમ્મઅભિનિવેસલક્ખણા અનત્તસઞ્ઞા, તસ્સા ધમ્મસઞ્ઞા પદટ્ઠાનં.
22. Tattha katamo padaṭṭhāno hāro? ‘‘Dhammaṃ deseti jino’’ti, ayaṃ padaṭṭhāno hāro. Kiṃ deseti? Sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsā padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpaṃ sātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ. Patthanalakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ. Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyā saṃvaro padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassaupagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā assādo padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ asamanupassanalakkhaṇā niccasaññā, tassā viññāṇaṃ padaṭṭhānaṃ. Aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā, tassā nāmakāyo padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇā vijjā, tassā sabbaṃ neyyaṃ padaṭṭhānaṃ. Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa asubhā padaṭṭhānaṃ. Icchāvacarapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī 3 padaṭṭhānaṃ. Abyāpajjalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Vatthuavippaṭipattilakkhaṇo 4 amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Vinīlakavipubbakagahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassaparijānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ samanupassanalakkhaṇā aniccasaññā , tassā uppādavayā padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaabhinivesalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ.
પઞ્ચ કામગુણા કામરાગસ્સ પદટ્ઠાનં, પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ રૂપીનિ રૂપરાગસ્સ પદટ્ઠાનં, છટ્ઠાયતનં ભવરાગસ્સ પદટ્ઠાનં, નિબ્બત્તભવાનુપસ્સિતા પઞ્ચન્નં ઉપાદાનક્ખન્ધાનં પદટ્ઠાનં, પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણદસ્સનસ્સ પદટ્ઠાનં. ઓકપ્પનલક્ખણા સદ્ધા અધિમુત્તિપચ્ચુપટ્ઠાના ચ, અનાવિલલક્ખણો પસાદો સમ્પસીદનપચ્ચુપટ્ઠાનો ચ. અભિપત્થિયનલક્ખણા સદ્ધા, તસ્સા અવેચ્ચપસાદો પદટ્ઠાનં. અનાવિલલક્ખણો પસાદો, તસ્સ સદ્ધા પદટ્ઠાનં. આરમ્ભલક્ખણં વીરિયં, તસ્સ સમ્મપ્પધાનં પદટ્ઠાનં. અપિલાપનલક્ખણા સતિ, તસ્સા સતિપટ્ઠાનં પદટ્ઠાનં. એકગ્ગલક્ખણો સમાધિ, તસ્સ ઝાનાનિ પદટ્ઠાનં. પજાનનલક્ખણા પઞ્ઞા, તસ્સા સચ્ચાનિ પદટ્ઠાનં.
Pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ, pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ, chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ, nibbattabhavānupassitā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ padaṭṭhānaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Okappanalakkhaṇā saddhā adhimuttipaccupaṭṭhānā ca, anāvilalakkhaṇo pasādo sampasīdanapaccupaṭṭhāno ca. Abhipatthiyanalakkhaṇā saddhā, tassā aveccapasādo padaṭṭhānaṃ. Anāvilalakkhaṇo pasādo, tassa saddhā padaṭṭhānaṃ. Ārambhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ, tassa sammappadhānaṃ padaṭṭhānaṃ. Apilāpanalakkhaṇā sati, tassā satipaṭṭhānaṃ padaṭṭhānaṃ. Ekaggalakkhaṇo samādhi, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ. Pajānanalakkhaṇā paññā, tassā saccāni padaṭṭhānaṃ.
અપરો નયો, અસ્સાદમનસિકારલક્ખણો અયોનિસોમનસિકારો, તસ્સ અવિજ્જા પદટ્ઠાનં. સચ્ચસમ્મોહનલક્ખણા અવિજ્જા, સા સઙ્ખારાનં પદટ્ઠાનં. પુનબ્ભવવિરોહણલક્ખણા સઙ્ખારા, તે 5 વિઞ્ઞાણસ્સ પદટ્ઠાનં. ઓપપચ્ચયિકનિબ્બત્તિલક્ખણં વિઞ્ઞાણં, તં નામરૂપસ્સ પદટ્ઠાનં. નામકાયરૂપકાયસઙ્ઘાતલક્ખણં નામરૂપં, તં છળાયતનસ્સ પદટ્ઠાનં. ઇન્દ્રિયવવત્થાનલક્ખણં છળાયતનં, તં ફસ્સસ્સ પદટ્ઠાનં. ચક્ખુરૂપવિઞ્ઞાણસન્નિપાતલક્ખણો ફસ્સો, સો વેદનાય પદટ્ઠાનં. ઇટ્ઠાનિટ્ઠઅનુભવનલક્ખણા વેદના, સા તણ્હાય પદટ્ઠાનં. અજ્ઝોસાનલક્ખણા તણ્હા, સા ઉપાદાનસ્સ પદટ્ઠાનં. ઓપપચ્ચયિકં ઉપાદાનં, તં ભવસ્સ પદટ્ઠાનં. નામકાયરૂપકાયસમ્ભવનલક્ખણો ભવો, સો જાતિયા પદટ્ઠાનં. ખન્ધપાતુભવનલક્ખણા જાતિ, સા જરાય પદટ્ઠાનં. ઉપધિપરિપાકલક્ખણા જરા, સા મરણસ્સ પદટ્ઠાનં. જીવિતિન્દ્રિયુપચ્છેદલક્ખણં મરણં, તં સોકસ્સ પદટ્ઠાનં. ઉસ્સુક્કકારકો સોકો, સો પરિદેવસ્સ પદટ્ઠાનં . લાલપ્પકારકો પરિદેવો, સો દુક્ખસ્સ પદટ્ઠાનં. કાયસંપીળનં દુક્ખં, તં દોમનસ્સસ્સ પદટ્ઠાનં. ચિત્તસંપીળનં દોમનસ્સં, તં ઉપાયાસસ્સ પદટ્ઠાનં. ઓદહનકારકો ઉપાયાસો, સો ભવસ્સ પદટ્ઠાનં. ઇમાનિ ભવઙ્ગાનિ યદા સમગ્ગાનિ નિબ્બત્તાનિ ભવન્તિ સો ભવો, તં સંસારસ્સ પદટ્ઠાનં. નિય્યાનિકલક્ખણો મગ્ગો, સો નિરોધસ્સ પદટ્ઠાનં.
Aparo nayo, assādamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro, tassa avijjā padaṭṭhānaṃ. Saccasammohanalakkhaṇā avijjā, sā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ. Punabbhavavirohaṇalakkhaṇā saṅkhārā, te 6 viññāṇassa padaṭṭhānaṃ. Opapaccayikanibbattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ chaḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ. Indriyavavatthānalakkhaṇaṃ chaḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ. Cakkhurūpaviññāṇasannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ. Iṭṭhāniṭṭhaanubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ. Opapaccayikaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyarūpakāyasambhavanalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ. Khandhapātubhavanalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ. Upadhiparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Jīvitindriyupacchedalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Ussukkakārako soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ . Lālappakārako paridevo, so dukkhassa padaṭṭhānaṃ. Kāyasaṃpīḷanaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Cittasaṃpīḷanaṃ domanassaṃ, taṃ upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Odahanakārako upāyāso, so bhavassa padaṭṭhānaṃ. Imāni bhavaṅgāni yadā samaggāni nibbattāni bhavanti so bhavo, taṃ saṃsārassa padaṭṭhānaṃ. Niyyānikalakkhaṇo maggo, so nirodhassa padaṭṭhānaṃ.
તિત્થઞ્ઞુતા પીતઞ્ઞુતાય પદટ્ઠાનં, પીતઞ્ઞુતા પત્તઞ્ઞુતાય 7 પદટ્ઠાનં, પત્તઞ્ઞુતા અત્તઞ્ઞુતાય પદટ્ઠાનં, અત્તઞ્ઞુતા પુબ્બેકતપુઞ્ઞતાય પદટ્ઠાનં, પુબ્બેકતપુઞ્ઞતા પતિરૂપદેસવાસસ્સ પદટ્ઠાનં, પતિરૂપદેસવાસો સપ્પુરિસૂપનિસ્સયસ્સ પદટ્ઠાનં, સપ્પુરિસૂપનિસ્સયો અત્તસમ્માપણિધાનસ્સ પદટ્ઠાનં, અત્તસમ્માપણિધાનં સીલાનં પદટ્ઠાનં, સીલાનિ અવિપ્પટિસારસ્સ પદટ્ઠાનં, અવિપ્પટિસારો પામોજ્જસ્સ પદટ્ઠાનં, પામોજ્જં પીતિયા પદટ્ઠાનં, પીતિ પસ્સદ્ધિયા પદટ્ઠાનં, પસ્સદ્ધિ સુખસ્સ પદટ્ઠાનં, સુખં સમાધિસ્સ પદટ્ઠાનં, સમાધિ યથાભૂતઞાણદસ્સનસ્સ પદટ્ઠાનં, યથાભૂતઞાણદસ્સનં નિબ્બિદાય પદટ્ઠાનં, નિબ્બિદા વિરાગસ્સ પદટ્ઠાનં, વિરાગો વિમુત્તિયા પદટ્ઠાનં. વિમુત્તિ વિમુત્તિઞાણદસ્સનસ્સ પદટ્ઠાનં. એવં યો કોચિ ઉપનિસ્સયો યો કોચિ પચ્ચયો, સબ્બો સો પદટ્ઠાનં. તેનાહ આયસ્મા મહાકચ્ચાયનો ‘‘ધમ્મં દેસેતિ જિનો’’તિ.
Titthaññutā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ, pītaññutā pattaññutāya 8 padaṭṭhānaṃ, pattaññutā attaññutāya padaṭṭhānaṃ, attaññutā pubbekatapuññatāya padaṭṭhānaṃ, pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhānaṃ, patirūpadesavāso sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ sīlānaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlāni avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ, avippaṭisāro pāmojjassa padaṭṭhānaṃ, pāmojjaṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ, pīti passaddhiyā padaṭṭhānaṃ, passaddhi sukhassa padaṭṭhānaṃ, sukhaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ, samādhi yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidāya padaṭṭhānaṃ, nibbidā virāgassa padaṭṭhānaṃ, virāgo vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Vimutti vimuttiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Evaṃ yo koci upanissayo yo koci paccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammaṃ deseti jino’’ti.
નિયુત્તો પદટ્ઠાનો હારો.
Niyutto padaṭṭhāno hāro.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ૪. પદટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ૪. પદટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī / ૪. પદટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવિભાવના • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
