| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / बुद्धवंस-अट्ठकथा • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
१०. पदुमबुद्धवंसवण्णना
10. Padumabuddhavaṃsavaṇṇanā
अनोमदस्सिस्स पन भगवतो अपरभागे वस्ससतसहस्सायुका मनुस्सा अनुक्कमेन परिहायित्वा दसवस्सायुका हुत्वा पुन अनुक्कमेन वड्ढित्वा असङ्ख्येय्यायुका हुत्वा पुन परिहायमाना वस्ससतसहस्सायुका अहेसुं। तथा पदुमो नाम सत्था लोके उप्पज्जि। सोपि पारमियो पूरेत्वा तुसितपुरे निब्बत्तित्वा ततो चवित्वा चम्पकनगरे असमस्स नाम रञ्ञो कुले रूपादीहि असमाय असमाय नाम अग्गमहेसिया कुच्छिस्मिं पटिसन्धिं अग्गहेसि। सो दसन्नं मासानं अच्चयेन चम्पकुय्याने मातुकुच्छितो निक्खमि। जाते पन कुमारे आकासतो सकलजम्बुदीपे समुद्दपरियन्ते पदुमवस्सं निपति। तेनस्स नामग्गहणदिवसे नामं गण्हन्ता नेमित्तका च ञातका च ‘‘महापदुमकुमारो’’त्वेव नाममकंसु। सो दसवस्ससहस्सानि अगारं अज्झावसि। नन्दुत्तर-वसुत्तर-यसुत्तरानामका तयो पासादा अहेसुं। उत्तरादेविप्पमुखानि तेत्तिंस इत्थिसहस्सानि पच्चुपट्ठितानि अहेसुं।
Anomadassissa pana bhagavato aparabhāge vassasatasahassāyukā manussā anukkamena parihāyitvā dasavassāyukā hutvā puna anukkamena vaḍḍhitvā asaṅkhyeyyāyukā hutvā puna parihāyamānā vassasatasahassāyukā ahesuṃ. Tathā padumo nāma satthā loke uppajji. Sopi pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā campakanagare asamassa nāma rañño kule rūpādīhi asamāya asamāya nāma aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. So dasannaṃ māsānaṃ accayena campakuyyāne mātukucchito nikkhami. Jāte pana kumāre ākāsato sakalajambudīpe samuddapariyante padumavassaṃ nipati. Tenassa nāmaggahaṇadivase nāmaṃ gaṇhantā nemittakā ca ñātakā ca ‘‘mahāpadumakumāro’’tveva nāmamakaṃsu. So dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Nanduttara-vasuttara-yasuttarānāmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Uttarādevippamukhāni tettiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
अथ महासत्तो उत्तराय नाम महादेविया रम्मकुमारे नाम उप्पन्ने चत्तारि निमित्तानि दिस्वा आजञ्ञरथेन महाभिनिक्खमनं निक्खमि। तं पब्बजन्तं एका पुरिसकोटि अनुपब्बजि। सो तेहि परिवुतो अट्ठ मासे पधानचरियं चरित्वा विसाखपुण्णमाय धञ्ञवतीनगरे सुधञ्ञसेट्ठिस्स धीताय धञ्ञवतिया नाम दिन्नं मधुपायासं परिभुञ्जित्वा महासालवने दिवाविहारं वीतिनामेत्वा सायन्हसमये तित्थकाजीवकेन दिन्ना अट्ठ तिणमुट्ठियो गहेत्वा महासोणबोधिं उपसङ्कमित्वा अट्ठत्तिंसहत्थवित्थतं तिणसन्थरकं पञ्ञपेत्वा पल्लङ्कं आभुजित्वा चतुरङ्गवीरियं अधिट्ठाय मारबलं विधमित्वा तीसु यामेसु तिस्सो विज्जा सच्छिकत्वा – ‘‘अनेकजातिसंसारं…पे॰… तण्हानं खयमज्झगा’’ति (ध॰ प॰ १५३-१५४) उदानं उदानेत्वा सत्तसत्ताहं बोधिसमीपेयेव वीतिनामेत्वा ब्रह्मुनो आयाचनं अधिवासेत्वा धम्मदेसनाय भाजनभूते पुग्गले उपपरिक्खन्तो अत्तना सह पब्बजिते कोटिसङ्खे भिक्खू दिस्वा तङ्खणेयेव अनिलपथेन गन्त्वा धञ्ञवतीनगरसमीपे धनञ्जयुय्याने ओतरित्वा तेहि परिवुतो तेसं मज्झे धम्मचक्कं पवत्तेसि। तदा कोटिसतानं अभिसमयो अहोसि। तेन वुत्तं –
Atha mahāsatto uttarāya nāma mahādeviyā rammakumāre nāma uppanne cattāri nimittāni disvā ājaññarathena mahābhinikkhamanaṃ nikkhami. Taṃ pabbajantaṃ ekā purisakoṭi anupabbaji. So tehi parivuto aṭṭha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya dhaññavatīnagare sudhaññaseṭṭhissa dhītāya dhaññavatiyā nāma dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā mahāsālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye titthakājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā mahāsoṇabodhiṃ upasaṅkamitvā aṭṭhattiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharakaṃ paññapetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya mārabalaṃ vidhamitvā tīsu yāmesu tisso vijjā sacchikatvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti (dha. pa. 153-154) udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmetvā brahmuno āyācanaṃ adhivāsetvā dhammadesanāya bhājanabhūte puggale upaparikkhanto attanā saha pabbajite koṭisaṅkhe bhikkhū disvā taṅkhaṇeyeva anilapathena gantvā dhaññavatīnagarasamīpe dhanañjayuyyāne otaritvā tehi parivuto tesaṃ majjhe dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā koṭisatānaṃ abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
१.
1.
‘‘अनोमदस्सिस्स अपरेन, सम्बुद्धो द्विपदुत्तमो।
‘‘Anomadassissa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
पदुमो नाम नामेन, असमो अप्पटिपुग्गलो॥
Padumo nāma nāmena, asamo appaṭipuggalo.
२.
2.
‘‘तस्सापि असमं सीलं, समाधिपि अनन्तको।
‘‘Tassāpi asamaṃ sīlaṃ, samādhipi anantako;
असङ्ख्येय्यं ञाणवरं, विमुत्तिपि अनूपमा॥
Asaṅkhyeyyaṃ ñāṇavaraṃ, vimuttipi anūpamā.
३.
3.
‘‘तस्सापि अतुलतेजस्स, धम्मचक्कप्पवत्तने।
‘‘Tassāpi atulatejassa, dhammacakkappavattane;
अभिसमया तयो आसुं, महातमपवाहना’’ति॥
Abhisamayā tayo āsuṃ, mahātamapavāhanā’’ti.
तत्थ असमं सीलन्ति अञ्ञेसं सीलेन असदिसं, उत्तमं सेट्ठन्ति अत्थो। समाधिपि अनन्तकोति समाधिपि अप्पमेय्यो, तस्स अनन्तभावो लोकविवरणयमकपाटिहारियादीसु दट्ठब्बो। ञाणवरन्ति सब्बञ्ञुतञ्ञाणं, असाधारणञाणानि वा। विमुत्तिपीति अरहत्तफलविमुत्तिपि भगवतो। अनूपमाति उपमाविरहिता। अतुलतेजस्साति अतुलञाणतेजस्स। ‘‘अतुलञाणतेजा’’तिपि पाठो। तस्स ‘‘तयो अभिसमया’’ति इमिना उत्तरपदेन सम्बन्धो दट्ठब्बो। महातमपवाहनाति महामोहविनासका, मोहन्धकारविद्धंसकाति अत्थो।
Tattha asamaṃ sīlanti aññesaṃ sīlena asadisaṃ, uttamaṃ seṭṭhanti attho. Samādhipi anantakoti samādhipi appameyyo, tassa anantabhāvo lokavivaraṇayamakapāṭihāriyādīsu daṭṭhabbo. Ñāṇavaranti sabbaññutaññāṇaṃ, asādhāraṇañāṇāni vā. Vimuttipīti arahattaphalavimuttipi bhagavato. Anūpamāti upamāvirahitā. Atulatejassāti atulañāṇatejassa. ‘‘Atulañāṇatejā’’tipi pāṭho. Tassa ‘‘tayo abhisamayā’’ti iminā uttarapadena sambandho daṭṭhabbo. Mahātamapavāhanāti mahāmohavināsakā, mohandhakāraviddhaṃsakāti attho.
अथापरेन समयेन पदुमो भगवा अत्तनो कनिट्ठभातरं सालकुमारञ्च उपसालकुमारञ्च ञातिसमागमे सपरिवारे पब्बाजेत्वा तेसं धम्मं देसेन्तो नवुति कोटियो धम्मामतं पायेसि। यदा पन रम्मत्थेरस्स धम्मं देसेसि, तदा असीतिकोटीनं ततियो अभिसमयो अहोसि। तेन वुत्तं –
Athāparena samayena padumo bhagavā attano kaniṭṭhabhātaraṃ sālakumārañca upasālakumārañca ñātisamāgame saparivāre pabbājetvā tesaṃ dhammaṃ desento navuti koṭiyo dhammāmataṃ pāyesi. Yadā pana rammattherassa dhammaṃ desesi, tadā asītikoṭīnaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
४.
4.
‘‘पठमाभिसमये बुद्धो, कोटिसतमबोधयि।
‘‘Paṭhamābhisamaye buddho, koṭisatamabodhayi;
दुतियाभिसमये धीरो, नवुतिकोटिमबोधयि॥
Dutiyābhisamaye dhīro, navutikoṭimabodhayi.
५.
5.
‘‘यदा च पदुमो बुद्धो, ओवदी सकमत्रजं।
‘‘Yadā ca padumo buddho, ovadī sakamatrajaṃ;
तदा असीतिकोटीनं, ततियाभिसमयो अहू’’ति॥
Tadā asītikoṭīnaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
यदा पन सुभावितत्तो नाम राजा पदुमस्स बुद्धस्स बुद्धपदुमवदनस्स सन्तिके कोटिसतसहस्सपरिवारो एहिभिक्खुपब्बज्जाय पब्बजितो, तस्मिं सन्निपाते भगवा पातिमोक्खं उद्दिसि, सो पन पठमो सन्निपातो अहोसि।
Yadā pana subhāvitatto nāma rājā padumassa buddhassa buddhapadumavadanassa santike koṭisatasahassaparivāro ehibhikkhupabbajjāya pabbajito, tasmiṃ sannipāte bhagavā pātimokkhaṃ uddisi, so pana paṭhamo sannipāto ahosi.
अथापरेन समयेन महापदुमो मुनिवसभो उसभसमगती उसभवतीनगरं उपनिस्साय वस्सं उपगञ्छि। नगरवासिनो मनुस्सा भगवन्तं दस्सनकामा उपसङ्कमिंसु। तेसं भगवा धम्मं देसेसि। तत्थ च बहवो मनुस्सा पसन्नचित्ता पब्बजिंसु। ततो दसबलो तेहि च अञ्ञेहि च तीहि भिक्खुसतसहस्सेहि सद्धिं विसुद्धिपवारणं पवारेसि। सो दुतियो सन्निपातो अहोसि। ये पन तत्थ न पब्बजिंसु, ते कथिनानिसंसं सुत्वा पाटिपदे पञ्चसु मासेसु पञ्चानिसंसदायकं कथिनचीवरमदंसु। ततो तं भिक्खू धम्मसेनापतिं अग्गसावकं विसालमतिं सालत्थेरं कथिनत्थारत्थं याचित्वा कथिनचीवरं तस्सादंसु। थेरस्स कथिनचीवरे कयिरमाने भिक्खू सिब्बने सहायका अहेसुं। पदुमो पन सम्मासम्बुद्धो सूचिच्छिद्दे सुत्तानि आवुनित्वा अदासि। निट्ठिते पन चीवरे भगवा तीहि भिक्खुसतसहस्सेहि चारिकं पक्कामि।
Athāparena samayena mahāpadumo munivasabho usabhasamagatī usabhavatīnagaraṃ upanissāya vassaṃ upagañchi. Nagaravāsino manussā bhagavantaṃ dassanakāmā upasaṅkamiṃsu. Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desesi. Tattha ca bahavo manussā pasannacittā pabbajiṃsu. Tato dasabalo tehi ca aññehi ca tīhi bhikkhusatasahassehi saddhiṃ visuddhipavāraṇaṃ pavāresi. So dutiyo sannipāto ahosi. Ye pana tattha na pabbajiṃsu, te kathinānisaṃsaṃ sutvā pāṭipade pañcasu māsesu pañcānisaṃsadāyakaṃ kathinacīvaramadaṃsu. Tato taṃ bhikkhū dhammasenāpatiṃ aggasāvakaṃ visālamatiṃ sālattheraṃ kathinatthāratthaṃ yācitvā kathinacīvaraṃ tassādaṃsu. Therassa kathinacīvare kayiramāne bhikkhū sibbane sahāyakā ahesuṃ. Padumo pana sammāsambuddho sūcicchidde suttāni āvunitvā adāsi. Niṭṭhite pana cīvare bhagavā tīhi bhikkhusatasahassehi cārikaṃ pakkāmi.
अथापरेन समयेन सीहविक्कन्तगामी पुरिससीहो विय बुद्धसीहो गोसिङ्गसालवनसदिसे परमसुरभिकुसुमफलभारविनमितसाखाविटपे विमलकमलकुवलयसमलङ्कते सिसिरमधुरवारिवाहेन परिपूरिते रुरु-चमर-सीह-ब्यग्घ-अज-हय-गवय-महिंसादि विविधमिगगणविचरिते सुरभिकुसुमगन्धावबद्धहदयाहि भमरमधुकरयुवतीहि अनुभूतप्पचाराहि समन्ततो गुम्बगुम्बायमाने फलरसपमुदितहदयाहि काकलिसदिसमधुरविरुताहि कोकिलवधूहि उपगीयमाने परमरमणीये विवित्ते विजने योगानुकूले पवने वस्सावासमुपगञ्छि। तस्मिं विहरन्तं सपरिवारकं दसबलं तथागतं धम्मराजं बुद्धसिरिया विरोचमानं दिस्वा मनुस्सा तस्स धम्मं सुत्वा पसीदित्वा एहिभिक्खुपब्बज्जाय पब्बजिंसु। तदा द्वीहि भिक्खुसतसहस्सेहि परिवुतो पवारेसि। सो ततियो सन्निपातो अहोसि। तेन वुत्तं –
Athāparena samayena sīhavikkantagāmī purisasīho viya buddhasīho gosiṅgasālavanasadise paramasurabhikusumaphalabhāravinamitasākhāviṭape vimalakamalakuvalayasamalaṅkate sisiramadhuravārivāhena paripūrite ruru-camara-sīha-byaggha-aja-haya-gavaya-mahiṃsādi vividhamigagaṇavicarite surabhikusumagandhāvabaddhahadayāhi bhamaramadhukarayuvatīhi anubhūtappacārāhi samantato gumbagumbāyamāne phalarasapamuditahadayāhi kākalisadisamadhuravirutāhi kokilavadhūhi upagīyamāne paramaramaṇīye vivitte vijane yogānukūle pavane vassāvāsamupagañchi. Tasmiṃ viharantaṃ saparivārakaṃ dasabalaṃ tathāgataṃ dhammarājaṃ buddhasiriyā virocamānaṃ disvā manussā tassa dhammaṃ sutvā pasīditvā ehibhikkhupabbajjāya pabbajiṃsu. Tadā dvīhi bhikkhusatasahassehi parivuto pavāresi. So tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
६.
6.
‘‘सन्निपाता तयो आसुं, पदुमस्स महेसिनो।
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, padumassa mahesino;
कोटिसतसहस्सानं, पठमो आसि समागमो॥
Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo.
७.
7.
‘‘कथिनत्थारसमये, उप्पन्ने कथिनचीवरे।
‘‘Kathinatthārasamaye, uppanne kathinacīvare;
धम्मसेनापतित्थाय, भिक्खू सिब्बिंसु चीवरं॥
Dhammasenāpatitthāya, bhikkhū sibbiṃsu cīvaraṃ.
८.
8.
‘‘तदा ते विमला भिक्खू, छळभिञ्ञा महिद्धिका।
‘‘Tadā te vimalā bhikkhū, chaḷabhiññā mahiddhikā;
तीणि सतसहस्सानि, समिंसु अपराजिता॥
Tīṇi satasahassāni, samiṃsu aparājitā.
९.
9.
‘‘पुनापरं सो नरासभो, पवने वासं उपागमि।
‘‘Punāparaṃ so narāsabho, pavane vāsaṃ upāgami;
तदा समागमो आसि, द्विन्नं सतसहस्सिन’’न्ति॥
Tadā samāgamo āsi, dvinnaṃ satasahassina’’nti.
तत्थ कथिनत्थारसमयेति कथिनचीवरत्थरणसमये। धम्मसेनापतित्थायाति धम्मसेनापतिसालत्थेरत्थं। अपराजिताति न पराजिता, विभत्तिलोपो दट्ठब्बो। सोति सो महापदुमो। पवनेति महावने। वासन्ति वस्सावासं। उपागमीति उपागतो। द्विन्नं सतसहस्सिनन्ति द्विन्नं सतसहस्सानं। ‘‘तदा आसि समागमो’’तिपि पाठो यदि अत्थि सुन्दरो भवेय्य।
Tattha kathinatthārasamayeti kathinacīvarattharaṇasamaye. Dhammasenāpatitthāyāti dhammasenāpatisālattheratthaṃ. Aparājitāti na parājitā, vibhattilopo daṭṭhabbo. Soti so mahāpadumo. Pavaneti mahāvane. Vāsanti vassāvāsaṃ. Upāgamīti upāgato. Dvinnaṃ satasahassinanti dvinnaṃ satasahassānaṃ. ‘‘Tadā āsi samāgamo’’tipi pāṭho yadi atthi sundaro bhaveyya.
तदा तथागते तस्मिं वनसण्डे वसन्ते अम्हाकं बोधिसत्तो सीहो हुत्वा सत्ताहं निरोधसमापत्तिं समापज्जित्वा निसिन्नं दिस्वा पसन्नचित्तो हुत्वा पदक्खिणं कत्वा सञ्जातपीतिसोमनस्सो तिक्खत्तुं सीहनादं नदित्वा सत्ताहं बुद्धारम्मणं पीतिं अविजहित्वा पीतिसुखेनेव गोचराय अपक्कमित्वा जीवितपरिच्चागं कत्वा पयिरुपासमानो अट्ठासि। अथ सत्था तस्स सत्ताहस्स अच्चयेन निरोधसमापत्तितो वुट्ठाय नरसीहो सीहं ओलोकेत्वा – ‘‘भिक्खुसङ्घेपिस्स चित्तप्पसादो होतूति सङ्घो आगच्छतू’’ति चिन्तेसि। अनेककोटिभिक्खू तावदेव आगञ्छिंसु। सीहो सङ्घेपि चित्तं पसादेसि। अथ सत्था तस्स चित्तं ओलोकेत्वा – ‘‘अनागते गोतमो नाम बुद्धो भविस्सती’’ति ब्याकासि। तेन वुत्तं –
Tadā tathāgate tasmiṃ vanasaṇḍe vasante amhākaṃ bodhisatto sīho hutvā sattāhaṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinnaṃ disvā pasannacitto hutvā padakkhiṇaṃ katvā sañjātapītisomanasso tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā sattāhaṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahitvā pītisukheneva gocarāya apakkamitvā jīvitapariccāgaṃ katvā payirupāsamāno aṭṭhāsi. Atha satthā tassa sattāhassa accayena nirodhasamāpattito vuṭṭhāya narasīho sīhaṃ oloketvā – ‘‘bhikkhusaṅghepissa cittappasādo hotūti saṅgho āgacchatū’’ti cintesi. Anekakoṭibhikkhū tāvadeva āgañchiṃsu. Sīho saṅghepi cittaṃ pasādesi. Atha satthā tassa cittaṃ oloketvā – ‘‘anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
१०.
10.
‘‘अहं तेन समयेन, सीहो आसिं मिगाधिभू।
‘‘Ahaṃ tena samayena, sīho āsiṃ migādhibhū;
पविवेकमनुब्रूहन्तं, पवने अद्दसं जिनं॥
Pavivekamanubrūhantaṃ, pavane addasaṃ jinaṃ.
११.
11.
‘‘वन्दित्वा सिरसा पादे, कत्वान तं पदक्खिणं।
‘‘Vanditvā sirasā pāde, katvāna taṃ padakkhiṇaṃ;
तिक्खत्तुं अभिनादित्वा, सत्ताहं जिनमुपट्ठहं॥
Tikkhattuṃ abhināditvā, sattāhaṃ jinamupaṭṭhahaṃ.
१२.
12.
‘‘सत्ताहं वरसमापत्तिया, वुट्ठहित्वा तथागतो।
‘‘Sattāhaṃ varasamāpattiyā, vuṭṭhahitvā tathāgato;
मनसा चिन्तयित्वान, कोटिभिक्खू समानयि॥
Manasā cintayitvāna, koṭibhikkhū samānayi.
१३.
13.
‘‘तदापि सो महावीरो, तेसं मज्झे वियाकरि।
‘‘Tadāpi so mahāvīro, tesaṃ majjhe viyākari;
अपरिमेय्यितो कप्पे, अयं बुद्धो भविस्सति॥
Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
१४.
14.
‘‘पधानं पदहित्वान…पे॰… हेस्साम सम्मुखा इमं॥
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
१५.
15.
‘‘तस्सापि वचनं सुत्वा, भिय्यो चित्तं पसादयिं।
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
उत्तरिं वतमधिट्ठासिं, दसपारमिपूरिया’’ति॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.
तत्थ पविवेकमनुब्रूहन्तन्ति निरोधसमापत्तिं समापन्नन्ति अत्थो। पदक्खिणन्ति तिक्खत्तुं पदक्खिणं कत्वा। अभिनादित्वाति तिक्खत्तुं सीहनादं नदित्वा। उपट्ठहन्ति उपट्ठहिं। अयमेव वा पाठो। वरसमापत्तियाति निरोधसमापत्तितो वुट्ठहित्वा। मनसा चिन्तयित्वानाति ‘‘सब्बेपि भिक्खू इध आगच्छन्तू’’ति मनसाव चिन्तेत्वा। समानयीति समाहरि।
Tattha pavivekamanubrūhantanti nirodhasamāpattiṃ samāpannanti attho. Padakkhiṇanti tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā. Abhināditvāti tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā. Upaṭṭhahanti upaṭṭhahiṃ. Ayameva vā pāṭho. Varasamāpattiyāti nirodhasamāpattito vuṭṭhahitvā. Manasā cintayitvānāti ‘‘sabbepi bhikkhū idha āgacchantū’’ti manasāva cintetvā. Samānayīti samāhari.
तस्स पन पदुमस्स भगवतो चम्पकं नाम नगरं अहोसि। असमो नाम राजा पिता अहोसि, मातापि तस्स असमा नाम, सालो च उपसालो च द्वे अग्गसावका, वरुणो नामुपट्ठाको, राधा च सुराधा च द्वे अग्गसाविका, महासोणरुक्खो बोधि, अट्ठपण्णासहत्थुब्बेधं सरीरं, आयु वस्ससतसहस्सं अहोसि, रूपादीहि गुणेहि अनुत्तरा उत्तरा नामस्स अग्गमहेसी, रम्मकुमारो नामस्स अतिरम्मो तनयो अहोसि। तेन वुत्तं –
Tassa pana padumassa bhagavato campakaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Asamo nāma rājā pitā ahosi, mātāpi tassa asamā nāma, sālo ca upasālo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāmupaṭṭhāko, rādhā ca surādhā ca dve aggasāvikā, mahāsoṇarukkho bodhi, aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ, āyu vassasatasahassaṃ ahosi, rūpādīhi guṇehi anuttarā uttarā nāmassa aggamahesī, rammakumāro nāmassa atirammo tanayo ahosi. Tena vuttaṃ –
१६.
16.
‘‘चम्पकं नाम नगरं, असमो नाम खत्तियो।
‘‘Campakaṃ nāma nagaraṃ, asamo nāma khattiyo;
असमा नाम जनिका, पदुमस्स महेसिनो॥
Asamā nāma janikā, padumassa mahesino.
२१.
21.
‘‘सालो च उपसालो च, अहेसुं अग्गसावका।
‘‘Sālo ca upasālo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
वरुणो नामुपट्ठाको, पदुमस्स महेसिनो॥
Varuṇo nāmupaṭṭhāko, padumassa mahesino.
२२.
22.
‘‘राधा चेव सुराधा च, अहेसुं अग्गसाविका।
‘‘Rādhā ceva surādhā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
बोधि तस्स भगवतो, महासोणोति वुच्चति॥
Bodhi tassa bhagavato, mahāsoṇoti vuccati.
२४.
24.
‘‘अट्ठपण्णासरतनं, अच्चुग्गतो महामुनि।
‘‘Aṭṭhapaṇṇāsaratanaṃ, accuggato mahāmuni;
पभा निद्धावती तस्स, असमा सब्बतो दिसा॥
Pabhā niddhāvatī tassa, asamā sabbato disā.
२५.
25.
‘‘चन्दप्पभा सूरियप्पभा, रतनग्गिमणिप्पभा।
‘‘Candappabhā sūriyappabhā, ratanaggimaṇippabhā;
सब्बापि ता हता होन्ति, पत्वा जिनपभुत्तमं॥
Sabbāpi tā hatā honti, patvā jinapabhuttamaṃ.
२६.
26.
‘‘वस्ससतसहस्सानि , आयु विज्जति तावदे।
‘‘Vassasatasahassāni , āyu vijjati tāvade;
तावता तिट्ठमानो सो, तारेसि जनतं बहुं॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
२७.
27.
‘‘परिपक्कमानसे सत्ते, बोधयित्वा असेसतो।
‘‘Paripakkamānase satte, bodhayitvā asesato;
सेसके अनुसासित्वा, निब्बुतो सो ससावको॥
Sesake anusāsitvā, nibbuto so sasāvako.
२८.
28.
‘‘उरगोव तचं जिण्णं, वद्धपत्तंव पादपो।
‘‘Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ, vaddhapattaṃva pādapo;
जहित्वा सब्बसङ्खारे, निब्बुतो सो यथा सिखी’’ति॥
Jahitvā sabbasaṅkhāre, nibbuto so yathā sikhī’’ti.
तत्थ रतनग्गिमणिप्पभाति रतनप्पभा च अग्गिप्पभा च मणिप्पभा च। हताति अभिभूता। जिनपभुत्तमन्ति जिनस्स सरीरप्पभं उत्तमं पत्वा हताति अत्थो। परिपक्कमानसेति परिपक्किन्द्रिये वेनेय्यसत्ते। वद्धपत्तन्ति पुराणपत्तं। पादपो वाति पादपो विय। सब्बसङ्खारेति सब्बेपि अज्झत्तिकबाहिरे सङ्खारे। ‘‘हित्वा सब्बसङ्खार’’न्तिपि पाठो, सोयेवत्थो। यथा सिखीति अग्गि विय निरुपादानो निब्बुतिं सुगतो गतोति। सेसमेत्थ गाथासु हेट्ठा वुत्तनयत्ता उत्तानमेवाति।
Tattha ratanaggimaṇippabhāti ratanappabhā ca aggippabhā ca maṇippabhā ca. Hatāti abhibhūtā. Jinapabhuttamanti jinassa sarīrappabhaṃ uttamaṃ patvā hatāti attho. Paripakkamānaseti paripakkindriye veneyyasatte. Vaddhapattanti purāṇapattaṃ. Pādapo vāti pādapo viya. Sabbasaṅkhāreti sabbepi ajjhattikabāhire saṅkhāre. ‘‘Hitvā sabbasaṅkhāra’’ntipi pāṭho, soyevattho. Yathā sikhīti aggi viya nirupādāno nibbutiṃ sugato gatoti. Sesamettha gāthāsu heṭṭhā vuttanayattā uttānamevāti.
पदुमबुद्धवंसवण्णना निट्ठिता।
Padumabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठितो अट्ठमो बुद्धवंसो।
Niṭṭhito aṭṭhamo buddhavaṃso.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / बुद्धवंसपाळि • Buddhavaṃsapāḷi / १०. पदुमबुद्धवंसो • 10. Padumabuddhavaṃso
