| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੧੦. ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Paduṭṭhacittasuttavaṇṇanā
੨੦. ਦਸਮਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੇવ। ਏਕਦਿવਸਂ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਬਹੁਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਉਭਯવੋਮਿਸ੍ਸਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ વੋਮਿਸ੍ਸਕਾਰਿਨੋ ਕੀਦਿਸੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ? ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਉਪਗਨ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਰਣਾਸਨ੍ਨਕਾਲੇ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾਯ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦੇਸੇਸਿ।
20. Dasamassa kā uppatti? Aṭṭhuppattiyeva. Ekadivasaṃ kira bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, idhekacco bahuṃ puññakammaṃ karoti, ekacco bahuṃ pāpakammaṃ, ekacco ubhayavomissakaṃ karoti. Tattha vomissakārino kīdiso abhisamparāyo’’ti? Atha satthā dhammasabhaṃ upaganvā paññattavarabuddhāsane nisinno taṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, maraṇāsannakāle saṃkiliṭṭhacittassa duggati pāṭikaṅkhā’’ti dassento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ desesi.
ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਦੇਸਾਪਦੇਸੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਦੇਸਂ ਉਪਾਦਾਯ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਇਧੇવ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਸ੍ਸ, ਦੇવਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੬੯)। ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਾਸਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ‘‘ਇਧੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣੋ ਇਧ ਦੁਤਿਯੋ ਸਮਣੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੧)। ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭੁਤ੍ਤਾવੀ ਅਸ੍ਸਂ ਪવਾਰਿਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦)। ਕਤ੍ਥਚਿ ਲੋਕਂ ਉਪਾਦਾਯ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੧)। ਇਧਾਪਿ ਲੋਕੇ ਏવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏਕਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਕਂ, ਅਞ੍ਞਤਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਗ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਯਥਾਪਚ੍ਚਯਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਤਬ੍ਬਿਪਾਕਾਨਞ੍ਚ ਪੂਰਣਤੋ ਮਰਣવਸੇਨ ਗਲਨਤੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਦੋਸੇਨ ਆਘਾਤੇਨ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੋਸੇਨ ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਪਦੂਸਿਤਚਿਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਏਕਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਦਾਯਕਕਮ੍ਮਂ ਓਕਾਸਮਕਾਸਿ, ਸੋ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਯਸ੍ਸ ਚ ਅਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕੁਸਲવਸੇਨ ਓਤਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਏવਂ ਆਸਨ੍ਨਮਰਣੋ। ਏવਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚੇਤਸਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣੇਨ। ਚੇਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਜਾਨਾਮਿ । ਨਨੁ ਚ ਯਥਾਕਮ੍ਮੁਪਗਞਾਣਸ੍ਸਾਯਂ વਿਸਯੋਤਿ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ, ਤਦਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Tattha idhāti desāpadese nipāto. Svāyaṃ katthaci padesaṃ upādāya vuccati ‘‘idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato’’tiādīsu (dī. ni. 2.369). Katthaci sāsanaṃ upādāya ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo idha dutiyo samaṇo’’tiādīsu (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241). Katthaci padapūraṇamatte ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’tiādīsu (ma. ni. 1.30). Katthaci lokaṃ upādāya vuccati ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’tiādīsu (a. ni. 3.61). Idhāpi loke eva daṭṭhabbo. Ekaccanti ekaṃ, aññataranti attho. Puggalanti sattaṃ. So hi yathāpaccayaṃ kusalākusalānaṃ tabbipākānañca pūraṇato maraṇavasena galanato ca puggaloti vuccati. Paduṭṭhacittanti padosena āghātena duṭṭhacittaṃ. Atha vā paduṭṭhacittanti dosena rāgādinā padūsitacittaṃ. Ettha ca ekaccanti idaṃ paduṭṭhacittassa puggalassa visesanaṃ. Yassa hi paṭisandhidāyakakammaṃ okāsamakāsi, so tathā vutto. Yassa ca akusalappavattito cittaṃ nivattetvā kusalavasena otāretuṃ na sakkā, evaṃ āsannamaraṇo. Evanti idāni vattabbākāraṃ dasseti. Cetasāti attano cittena cetopariyañāṇena. Cetoti tassa puggalassa cittaṃ. Pariccāti paricchinditvā pajānāmi. Nanu ca yathākammupagañāṇassāyaṃ visayoti? Saccametaṃ, tadā pavattamānaakusalacittavasena panetaṃ vuttaṃ.
ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਯਂ ਸਮਯੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਇਮਾਯਂ વਾ ਪਚ੍ਚਯਸਾਮਗ੍ਗਿਯਂ, ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜવਨવੀਥਿਯਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯ ਚੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਹਿ ਜવਨਕ੍ਖਣੇ ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਾ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਨਿਰਯੇਤਿ ਯਥਾ ਆਭਤਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਨਿਰਯੇ ਠਪਿਤੋ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾਤਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾ। ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇ। ਅਥ વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦਾ। ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਚੁਤਿਤੋ ਉਦ੍ਧਂ।
Imamhicāyaṃ samayeti imasmiṃ kāle, imāyaṃ vā paccayasāmaggiyaṃ, ayaṃ puggalo javanavīthiyā aparabhāge kālaṃ kareyya ceti attho. Na hi javanakkhaṇe kālaṃkiriyā atthi. Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kiñci āharitvā ṭhapitaṃ, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapito evāti attho. Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā. Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe. Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā. Paraṃ maraṇāti cutito uddhaṃ.
ਅਪਾਯਨ੍ਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਰਯਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਨਿਰਯੋ ਹਿ ਅਯਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸੁਖਾ ਅਪੇਤੋਤਿ ਅਪਾਯੋ; ਸਗ੍ਗਮੋਕ੍ਖਹੇਤੁਭੂਤਾ વਾ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਮਤਾ ਅਯਾ ਅਪੇਤੋਤਿਪਿ ਅਪਾਯੋ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਗਤਿ ਪਟਿਸਰਣਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ; ਦੋਸਬਹੁਲਤ੍ਤਾ વਾ ਦੁਟ੍ਠੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਗਤੀਤਿਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ। વਿવਸਾ ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰਿਨੋ, વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਾ ਏਤ੍ਥ ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਤਿ વਿਨਿਪਾਤੋ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਾਦਸਞ੍ਞਿਤੋ ਅਯੋਤਿ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨ ਨਿਰਯੋ। ਅਥ વਾ ਅਪਾਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਹਿ ਅਪਾਯੋ ਸੁਗਤਿਤੋ ਅਪੇਤਤ੍ਤਾ, ਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾਨਂ ਨਾਗਰਾਜਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭવਤੋ। ਦੁਗ੍ਗਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਪਾਯੋ ਚੇવ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਚ ਸੁਗਤਿਤੋ ਅਪੇਤਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਗਤਿਭੂਤਤ੍ਤਾ, ਨ વਿਨਿਪਾਤੋ ਅਸੁਰਸਦਿਸਂ ਅવਿਨਿਪਾਤਤ੍ਤਾ। વਿਨਿਪਾਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਸੁਰਕਾਯੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਅਪਾਯੋ ਚੇવ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਚ, ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮੁਸ੍ਸਯੇਹਿ વਿਨਿਪਤਿਤਤ੍ਤਾ વਿਨਿਪਾਤੋਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਰਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅવੀਚਿਆਦਿਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰੋ ਨਿਰਯੋવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿਪਿ ਨਿਰਯੋવ વੁਤ੍ਤੋ। ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ।
Apāyantiādi sabbaṃ nirayasseva vevacanaṃ. Nirayo hi ayasaṅkhātā sukhā apetoti apāyo; saggamokkhahetubhūtā vā puññasammatā ayā apetotipi apāyo. Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati; dosabahulattā vā duṭṭhena kammunā nibbattā gatītipi duggati. Vivasā nipatanti ettha dukkaṭakammakārino, vinassantā vā ettha nipatanti sambhijjamānaṅgapaccaṅgāti vinipāto. Natthi ettha assādasaññito ayoti nirassādaṭṭhena nirayo. Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoni vuccati. Tiracchānayoni hi apāyo sugatito apetattā, na duggati mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato. Duggatiggahaṇena pettivisayo. So hi apāyo ceva duggati ca sugatito apetattā dukkhassa ca gatibhūtattā, na vinipāto asurasadisaṃ avinipātattā. Vinipātaggahaṇena asurakāyo. So hi yathāvuttena atthena apāyo ceva duggati ca, sabbasampattisamussayehi vinipatitattā vinipātoti ca vuccati. Nirayaggahaṇena avīciādianekappakāro nirayova vuccati. Idha pana sabbapadehipi nirayova vutto. Upapajjantīti paṭisandhiṃ gaṇhanti.
ਗਾਥਾਸੁ ਪਠਮਗਾਥਾ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਥੇਰੇਹਿ ਠਪਿਤਾ। ਞਤ੍વਾਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਕਾਲਕਿਰਿਯਾ। ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਕਞ੍ਹਿ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ। ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੋ વਾ ਤ੍વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਯਥਾ ‘‘ਸੀਹਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਯਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਜਾਨਨਹੇਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਬੁਦ੍ਧੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਂ ਪਰਤੋ ਦ੍વੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Gāthāsu paṭhamagāthā saṅgītikāle dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitā. Ñatvānāti pubbakālakiriyā. Ñāṇapubbakañhi byākaraṇaṃ. Hetuattho vā tvā-saddo yathā ‘‘sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’ti, jānanahetūti attho . Buddho, bhikkhūnaṃ santiketi buddho bhagavā attano santike bhikkhūnaṃ etaṃ parato dvīhi gāthāhi vuccamānaṃ atthaṃ byākāsi. Sesaṃ vuttanayameva.
ਦਸਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੧੦. ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Paduṭṭhacittasuttaṃ
