Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi

    ૨૦૭. પજ્જોતરાજવત્થુ

    207. Pajjotarājavatthu

    ૩૩૪. તેન ખો પન સમયેન રઞ્ઞો 1 પજ્જોતસ્સ પણ્ડુરોગાબાધો હોતિ. બહૂ મહન્તા મહન્તા દિસાપામોક્ખા વેજ્જા આગન્ત્વા નાસક્ખિંસુ અરોગં કાતું. બહું હિરઞ્ઞં આદાય અગમંસુ. અથ ખો રાજા પજ્જોતો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘મય્હં ખો તાદિસો આબાધો, સાધુ દેવો જીવકં વેજ્જં આણાપેતુ, સો મં તિકિચ્છિસ્સતી’’તિ. અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો જીવકં કોમારભચ્ચં આણાપેસિ – ‘‘ગચ્છ, ભણે જીવક; ઉજ્જેનિં ગન્ત્વા રાજાનં પજ્જોતં તિકિચ્છાહી’’તિ. ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ પટિસ્સુત્વા ઉજ્જેનિં ગન્ત્વા યેન રાજા પજ્જોતો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા રઞ્ઞો પજ્જોતસ્સ વિકારં સલ્લક્ખેત્વા રાજાનં પજ્જોતં એતદવોચ – ‘‘સપ્પિં દેહિ 2, સપ્પિં દેવ, નિપ્પચિસ્સામિ. તં દેવો પિવિસ્સતી’’તિ. ‘‘અલં, ભણે જીવક, યં તે સક્કા વિના સપ્પિના અરોગં કાતું તં કરોહિ. જેગુચ્છં મે સપ્પિ, પટિકૂલ’’ન્તિ. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમસ્સ ખો રઞ્ઞો તાદિસો આબાધો , ન સક્કા વિના સપ્પિના અરોગં કાતું. યંનૂનાહં સપ્પિં નિપ્પચેય્યં કસાવવણ્ણં કસાવગન્ધં કસાવરસ’’ન્તિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો નાનાભેસજ્જેહિ સપ્પિં નિપ્પચિ કસાવવણ્ણં કસાવગન્ધં કસાવરસં. અથ ખો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમસ્સ ખો રઞ્ઞો સપ્પિ પીતં પરિણામેન્તં ઉદ્દેકં દસ્સતિ. ચણ્ડોયં રાજા ઘાતાપેય્યાપિ મં. યંનૂનાહં પટિકચ્ચેવ આપુચ્છેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો યેન રાજા પજ્જોતો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા રાજાનં પજ્જોતં એતદવોચ – ‘‘મયં ખો, દેવ, વેજ્જા નામ તાદિસેન મુહુત્તેન મૂલાનિ ઉદ્ધરામ ભેસજ્જાનિ સંહરામ. સાધુ દેવો વાહનાગારેસુ ચ દ્વારેસુ ચ આણાપેતુ – યેન વાહનેન જીવકો ઇચ્છતિ તેન વાહનેન ગચ્છતુ, યેન દ્વારેન ઇચ્છતિ તેન દ્વારેન ગચ્છતુ, યં કાલં ઇચ્છતિ તં કાલં ગચ્છતુ, યં કાલં ઇચ્છતિ તં કાલં પવિસતૂ’’તિ. અથ ખો રાજા પજ્જોતો વાહનાગારેસુ ચ દ્વારેસુ ચ આણાપેસિ – ‘‘યેન વાહનેન જીવકો ઇચ્છતિ તેન વાહનેન ગચ્છતુ, યેન દ્વારેન ઇચ્છતિ તેન દ્વારેન ગચ્છતુ, યં કાલં ઇચ્છતિ તં કાલં ગચ્છતુ, યં કાલં ઇચ્છતિ તં કાલં પવિસતૂ’’તિ.

    334. Tena kho pana samayena rañño 3 pajjotassa paṇḍurogābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Atha kho rājā pajjoto rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘mayhaṃ kho tādiso ābādho, sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu, so maṃ tikicchissatī’’ti. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka; ujjeniṃ gantvā rājānaṃ pajjotaṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā ujjeniṃ gantvā yena rājā pajjoto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rañño pajjotassa vikāraṃ sallakkhetvā rājānaṃ pajjotaṃ etadavoca – ‘‘sappiṃ dehi 4, sappiṃ deva, nippacissāmi. Taṃ devo pivissatī’’ti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe jīvaka, yaṃ te sakkā vinā sappinā arogaṃ kātuṃ taṃ karohi. Jegucchaṃ me sappi, paṭikūla’’nti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘imassa kho rañño tādiso ābādho , na sakkā vinā sappinā arogaṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ sappiṃ nippaceyyaṃ kasāvavaṇṇaṃ kasāvagandhaṃ kasāvarasa’’nti. Atha kho jīvako komārabhacco nānābhesajjehi sappiṃ nippaci kasāvavaṇṇaṃ kasāvagandhaṃ kasāvarasaṃ. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘imassa kho rañño sappi pītaṃ pariṇāmentaṃ uddekaṃ dassati. Caṇḍoyaṃ rājā ghātāpeyyāpi maṃ. Yaṃnūnāhaṃ paṭikacceva āpuccheyya’’nti. Atha kho jīvako komārabhacco yena rājā pajjoto tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṃ pajjotaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, deva, vejjā nāma tādisena muhuttena mūlāni uddharāma bhesajjāni saṃharāma. Sādhu devo vāhanāgāresu ca dvāresu ca āṇāpetu – yena vāhanena jīvako icchati tena vāhanena gacchatu, yena dvārena icchati tena dvārena gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ pavisatū’’ti. Atha kho rājā pajjoto vāhanāgāresu ca dvāresu ca āṇāpesi – ‘‘yena vāhanena jīvako icchati tena vāhanena gacchatu, yena dvārena icchati tena dvārena gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ pavisatū’’ti.

    તેન ખો પન સમયેન રઞ્ઞો પજ્જોતસ્સ ભદ્દવતિકા નામ હત્થિનિકા પઞ્ઞાસયોજનિકા હોતિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો રઞ્ઞો પજ્જોતસ્સ સપ્પિં 5 ઉપનામેસિ – ‘‘કસાવં દેવો પિવતૂ’’તિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો રાજાનં પજ્જોતં સપ્પિં પાયેત્વા હત્થિસાલં ગન્ત્વા ભદ્દવતિકાય હત્થિનિકાય નગરમ્હા નિપ્પતિ .

    Tena kho pana samayena rañño pajjotassa bhaddavatikā nāma hatthinikā paññāsayojanikā hoti. Atha kho jīvako komārabhacco rañño pajjotassa sappiṃ 6 upanāmesi – ‘‘kasāvaṃ devo pivatū’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco rājānaṃ pajjotaṃ sappiṃ pāyetvā hatthisālaṃ gantvā bhaddavatikāya hatthinikāya nagaramhā nippati .

    અથ ખો રઞ્ઞો પજ્જોતસ્સ તં સપ્પિ પીતં પરિણામેન્તં ઉદ્દેકં અદાસિ. અથ ખો રાજા પજ્જોતો મનુસ્સે એતદવોચ – ‘‘દુટ્ઠેન, ભણે, જીવકેન સપ્પિં પાયિતોમ્હિ. તેન હિ, ભણે, જીવકં વેજ્જં વિચિનથા’’તિ. ‘‘ભદ્દવતિકાય, દેવ, હત્થિનિકાય નગરમ્હા નિપ્પતિતો’’તિ. તેન ખો પન સમયેન રઞ્ઞો પજ્જોતસ્સ કાકો નામ દાસો સટ્ઠિયોજનિકો હોતિ, અમનુસ્સેન પટિચ્ચ જાતો. અથ ખો રાજા પજ્જોતો કાકં દાસં આણાપેસિ – ‘‘ગચ્છ, ભણે કાક, જીવકં વેજ્જં નિવત્તેહિ – રાજા તં, આચરિય, નિવત્તાપેતીતિ. એતે ખો, ભણે કાક, વેજ્જા નામ બહુમાયા. મા ચસ્સ કિઞ્ચિ પટિગ્ગહેસી’’તિ.

    Atha kho rañño pajjotassa taṃ sappi pītaṃ pariṇāmentaṃ uddekaṃ adāsi. Atha kho rājā pajjoto manusse etadavoca – ‘‘duṭṭhena, bhaṇe, jīvakena sappiṃ pāyitomhi. Tena hi, bhaṇe, jīvakaṃ vejjaṃ vicinathā’’ti. ‘‘Bhaddavatikāya, deva, hatthinikāya nagaramhā nippatito’’ti. Tena kho pana samayena rañño pajjotassa kāko nāma dāso saṭṭhiyojaniko hoti, amanussena paṭicca jāto. Atha kho rājā pajjoto kākaṃ dāsaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe kāka, jīvakaṃ vejjaṃ nivattehi – rājā taṃ, ācariya, nivattāpetīti. Ete kho, bhaṇe kāka, vejjā nāma bahumāyā. Mā cassa kiñci paṭiggahesī’’ti.

    અથ ખો કાકો દાસો જીવકં કોમારભચ્ચં અન્તરામગ્ગે કોસમ્બિયં સમ્ભાવેસિ

    Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ antarāmagge kosambiyaṃ sambhāvesi

    પાતરાસં કરોન્તં. અથ ખો કાકો દાસો જીવકં કોમારભચ્ચં એતદવોચ – ‘‘રાજા તં, આચરિય, નિવત્તાપેતી’’તિ. ‘‘આગમેહિ, ભણે કાક, યાવ ભુઞ્જામ 7. હન્દ, ભણે કાક, ભુઞ્જસ્સૂ’’તિ. ‘‘અલં, આચરિય, રઞ્ઞામ્હિ આણત્તો – એતે ખો, ભણે કાક, વેજ્જા નામ બહુમાયા, મા ચસ્સ કિઞ્ચિ પટિગ્ગહેસી’’તિ. તેન ખો પન સમયેન જીવકો કોમારભચ્ચો નખેન ભેસજ્જં ઓલુમ્પેત્વા આમલકઞ્ચ ખાદતિ પાનીયઞ્ચ પિવતિ. અથ ખો જીવકો કોમારભચ્ચો કાકં દાસં એતદવોચ – ‘‘હન્દ, ભણે કાક, આમલકઞ્ચ ખાદ પાનીયઞ્ચ પિવસ્સૂ’’તિ. અથ ખો કાકો દાસો – અયં ખો વેજ્જો આમલકઞ્ચ ખાદતિ પાનીયઞ્ચ પિવતિ, ન અરહતિ કિઞ્ચિ પાપકં હોતુન્તિ – ઉપડ્ઢામલકઞ્ચ ખાદિ પાનીયઞ્ચ અપાયિ. તસ્સ તં ઉપડ્ઢામલકં ખાદિતં તત્થેવ નિચ્છારેસિ. અથ ખો કાકો દાસો જીવકં કોમારભચ્ચં એતદવોચ – ‘‘અત્થિ મે, આચરિય, જીવિત’’ન્તિ? ‘‘મા, ભણે કાક, ભાયિ, ત્વં ચેવ અરોગો ભવિસ્સસિ રાજા ચ. ચણ્ડો સો રાજા ઘાતાપેય્યાપિ મં, તેનાહં ન નિવત્તામી’’તિ ભદ્દવતિકં હત્થિનિકં કાકસ્સ નિય્યાદેત્વા યેન રાજગહં તેન પક્કામિ. અનુપુબ્બેન યેન રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ એતમત્થં આરોચેસિ. ‘‘સુટ્ઠુ, ભણે જીવક, અકાસિ યમ્પિ ન નિવત્તો, ચણ્ડો સો રાજા ઘાતાપેય્યાપિ ત’’ન્તિ. અથ ખો રાજા પજ્જોતો અરોગો સમાનો જીવકસ્સ કોમારભચ્ચસ્સ સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘આગચ્છતુ જીવકો, વરં દસ્સામી’’તિ. ‘‘અલં, અય્યો 8, અધિકારં મે દેવો સરતૂ’’તિ.

    Pātarāsaṃ karontaṃ. Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, ācariya, nivattāpetī’’ti. ‘‘Āgamehi, bhaṇe kāka, yāva bhuñjāma 9. Handa, bhaṇe kāka, bhuñjassū’’ti. ‘‘Alaṃ, ācariya, raññāmhi āṇatto – ete kho, bhaṇe kāka, vejjā nāma bahumāyā, mā cassa kiñci paṭiggahesī’’ti. Tena kho pana samayena jīvako komārabhacco nakhena bhesajjaṃ olumpetvā āmalakañca khādati pānīyañca pivati. Atha kho jīvako komārabhacco kākaṃ dāsaṃ etadavoca – ‘‘handa, bhaṇe kāka, āmalakañca khāda pānīyañca pivassū’’ti. Atha kho kāko dāso – ayaṃ kho vejjo āmalakañca khādati pānīyañca pivati, na arahati kiñci pāpakaṃ hotunti – upaḍḍhāmalakañca khādi pānīyañca apāyi. Tassa taṃ upaḍḍhāmalakaṃ khāditaṃ tattheva nicchāresi. Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘atthi me, ācariya, jīvita’’nti? ‘‘Mā, bhaṇe kāka, bhāyi, tvaṃ ceva arogo bhavissasi rājā ca. Caṇḍo so rājā ghātāpeyyāpi maṃ, tenāhaṃ na nivattāmī’’ti bhaddavatikaṃ hatthinikaṃ kākassa niyyādetvā yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Anupubbena yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Suṭṭhu, bhaṇe jīvaka, akāsi yampi na nivatto, caṇḍo so rājā ghātāpeyyāpi ta’’nti. Atha kho rājā pajjoto arogo samāno jīvakassa komārabhaccassa santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘āgacchatu jīvako, varaṃ dassāmī’’ti. ‘‘Alaṃ, ayyo 10, adhikāraṃ me devo saratū’’ti.

    પજ્જોતરાજવત્થુ નિટ્ઠિતં.

    Pajjotarājavatthu niṭṭhitaṃ.







    Footnotes:
    1. ઉજ્જેનિયં રઞ્ઞો (સ્યા॰)
    2. ઇદં પદદ્વયં સી॰ સ્યા॰ પોત્થકેસુ નત્થિ
    3. ujjeniyaṃ rañño (syā.)
    4. idaṃ padadvayaṃ sī. syā. potthakesu natthi
    5. તં સપ્પિં (સ્યા॰)
    6. taṃ sappiṃ (syā.)
    7. ભુઞ્જામિ (સી॰ સ્યા॰)
    8. દેવ (સ્યા॰)
    9. bhuñjāmi (sī. syā.)
    10. deva (syā.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / પજ્જોતરાજવત્થુકથા • Pajjotarājavatthukathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / પજ્જોતરાજવત્થુકથાદિવણ્ણના • Pajjotarājavatthukathādivaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પજ્જોતરાજવત્થુકથાવણ્ણના • Pajjotarājavatthukathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૨૦૭. પજ્જોતરાજવત્થુકથા • 207. Pajjotarājavatthukathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact