| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ
Pakiṇṇakakathā
ಇಮೇಸು ಪನ ರೂಪೇಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನಞ್ಚ ಸಙ್ಖತನ್ತಿ ಇದಂ ‘ಪಕಿಣ್ಣಕಂ’ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Imesu pana rūpesu asammohatthaṃ samodhānaṃ samuṭṭhānaṃ parinipphannañca saṅkhatanti idaṃ ‘pakiṇṇakaṃ’ veditabbaṃ.
ತತ್ಥ ‘ಸಮೋಧಾನ’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಹಿದಂ ರೂಪಂ ಸಮೋಧಾನತೋ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ…ಪೇ॰… ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನಂ ಆಪೋಧಾತೂತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಹೋತಿ। ತಂ ವತ್ಥುರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛಬ್ಬೀಸತಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘ಮಿದ್ಧರೂಪಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಮುನೀಸಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ನತ್ಥಿ ನೀವರಣಾ ತವಾ’’ತಿಆದೀನಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೪೬) ವತ್ವಾ ಮಿದ್ಧರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಾ। ಅಪರೇ ಬಲರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತವೀಸತಿ, ಸಮ್ಭವರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿ, ಜಾತಿರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೂನತಿಂಸತಿ, ರೋಗರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮತಿಂಸತಿ ರೂಪಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇಪಿ ತೇಸಂ ವಿಸುಂ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ। ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಹಿ ಗಹಿತಾಯ ಬಲರೂಪಂ ಗಹಿತಮೇವ, ಅಞ್ಞಂ ಬಲರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಸಮ್ಭವರೂಪಂ, ಉಪಚಯಸನ್ತತೀಹಿ ಜಾತಿರೂಪಂ, ಜರತಾಅನಿಚ್ಚತಾಹಿ ಗಹಿತಾಹಿ ರೋಗರೂಪಂ ಗಹಿತಮೇವ। ಅಞ್ಞಂ ರೋಗರೂಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯೋಪಿ ಕಣ್ಣರೋಗಾದಿ ಆಬಾಧೋ ಸೋ ವಿಸಮಪಚ್ಚಯಸಮುಟ್ಠಿತಧಾತುಮತ್ತಮೇವ। ನ ಅಞ್ಞೋ ತತ್ಥ ರೋಗೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮೋಧಾನತೋ ಛಬ್ಬೀಸತಿಮೇವ ರೂಪಾನಿ।
Tattha ‘samodhāna’nti sabbameva hidaṃ rūpaṃ samodhānato cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāro, phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātūti pañcavīsatisaṅkhyaṃ hoti. Taṃ vatthurūpena saddhiṃ chabbīsatisaṅkhyaṃ veditabbaṃ. Ito aññaṃ rūpaṃ nāma natthi. Keci pana ‘middharūpaṃ nāma atthī’ti vadanti. Te ‘‘addhā munīsi sambuddho, natthi nīvaraṇā tavā’’tiādīni (su. ni. 546) vatvā middharūpaṃ nāma natthīti paṭisedhetabbā. Apare balarūpena saddhiṃ sattavīsati, sambhavarūpena saddhiṃ aṭṭhavīsati, jātirūpena saddhiṃ ekūnatiṃsati, rogarūpena saddhiṃ samatiṃsati rūpānīti vadanti. Tepi tesaṃ visuṃ abhāvaṃ dassetvā paṭikkhipitabbā. Vāyodhātuyā hi gahitāya balarūpaṃ gahitameva, aññaṃ balarūpaṃ nāma natthi. Āpodhātuyā sambhavarūpaṃ, upacayasantatīhi jātirūpaṃ, jaratāaniccatāhi gahitāhi rogarūpaṃ gahitameva. Aññaṃ rogarūpaṃ nāma natthi. Yopi kaṇṇarogādi ābādho so visamapaccayasamuṭṭhitadhātumattameva. Na añño tattha rogo nāma atthīti samodhānato chabbīsatimeva rūpāni.
‘ಸಮುಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಕತಿ ರೂಪಾನಿ ಕತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ? ದಸ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ಏಕಂ ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ತೀಣಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ನವ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ದ್ವೇ ನ ಕೇನಚಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ।
‘Samuṭṭhāna’nti kati rūpāni katisamuṭṭhānāni? Dasa ekasamuṭṭhānāni, ekaṃ dvisamuṭṭhānaṃ, tīṇi tisamuṭṭhānāni, nava catusamuṭṭhānāni, dve na kenaci samuṭṭhahanti.
ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೋ…ಪೇ॰… ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಏಕನ್ತಂ ಕಮ್ಮತೋವ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಂ ಏಕನ್ತೇನ ಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ದಸ ‘ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ’ ನಾಮ। ಸದ್ದೋ ಉತುತೋ ಚ ಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ಏಕೋ ‘ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನೋ’ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಸದ್ದೋ ಉತುತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತತೋ। ಲಹುತಾದಿತ್ತಯಂ ಪನ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ತೀಣಿ ‘ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ’ ನಾಮ। ಅವಸೇಸಾನಿ ನವ ರೂಪಾನಿ ತೇಹಿ ಕಮ್ಮೇನ ಚಾತಿ ಚತೂಹಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ನವ ‘ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ’ ನಾಮ। ಜರತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಪನ ಏತೇಸು ಏಕತೋಪಿ ನ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ದ್ವೇ ‘ನ ಕೇನಚಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ’ ನಾಮ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಜಾಯನತೋ। ನ ಹಿ ಏತಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಜಾತಸ್ಸ ಪಾಕಭೇದತ್ತಾ। ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಹಿ ರೂಪಂ ಜೀರತಿ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಪನೇತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರೂಪಂ ಅರೂಪಂ ವಾ ಅಕ್ಖಯಂ ನಾಮ ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಾವ ಪನ ನ ಭಿಜ್ಜತಿ ತಾವಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕೋತಿ ಸಿದ್ಧಮೇತಂ। ‘ಜಾತಸ್ಸ ಪಾಕಭೇದತ್ತಾ’ತಿ ಯದಿ ಚ ತಾನಿ ಜಾಯೇಯ್ಯುಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಕಭೇದಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ನ ಚ ಪಾಕೋ ಪಚ್ಚತಿ, ಭೇದೋ ವಾ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಜಾತಸ್ಸ ಪಾಕಭೇದತ್ತಾ ನೇತಂ ದ್ವಯಂ ಜಾಯತಿ।
Tattha cakkhupasādo…pe… jīvitindriyanti imāni aṭṭha ekantaṃ kammatova samuṭṭhahanti. Kāyaviññattivacīviññattidvayaṃ ekantena cittato samuṭṭhātīti dasa‘ekasamuṭṭhānāni’ nāma. Saddo ututo ca cittato ca samuṭṭhātīti eko ‘dvisamuṭṭhāno’ nāma. Tattha aviññāṇakasaddo ututo samuṭṭhāti, saviññāṇakasaddo cittato. Lahutādittayaṃ pana utucittāhārehi samuṭṭhātīti tīṇi ‘tisamuṭṭhānāni’ nāma. Avasesāni nava rūpāni tehi kammena cāti catūhi samuṭṭhahantīti nava ‘catusamuṭṭhānāni’ nāma. Jaratā aniccatā pana etesu ekatopi na samuṭṭhahantīti dve ‘na kenaci samuṭṭhahanti’ nāma. Kasmā? Ajāyanato. Na hi etāni jāyanti. Kasmā? Jātassa pākabhedattā. Uppannañhi rūpaṃ jīrati bhijjatīti avassaṃ panetaṃ sampaṭicchitabbaṃ. Na hi uppannaṃ rūpaṃ arūpaṃ vā akkhayaṃ nāma dissati. Yāva pana na bhijjati tāvassa paripākoti siddhametaṃ. ‘Jātassa pākabhedattā’ti yadi ca tāni jāyeyyuṃ tesampi pākabhedā bhaveyyuṃ. Na ca pāko paccati, bhedo vā bhijjatīti jātassa pākabhedattā netaṃ dvayaṃ jāyati.
ತತ್ಥ ಸಿಯಾ – ಯಥಾ ‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ’ತಿ ಆದಿನಿದ್ದೇಸೇಸು ‘ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ ರೂಪಸ್ಸ ಸನ್ತತೀ’ತಿ ವಚನೇನ ‘ಜಾತಿ’ ಜಾಯತೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ‘ಪಾಕೋ’ಪಿ ಪಚ್ಚತು ‘ಭೇದೋ’ಪಿ ಭಿಜ್ಜತೂತಿ। ‘‘ನ ತತ್ಥ ‘ಜಾತಿ ಜಾಯತೀ’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಂ। ಯೇ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಭಾವತೋ ಜಾತಿಯಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವವೋಹಾರೋ ಅನುಮತೋ। ನ ಪನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಜಾತಿ ಜಾಯತಿ। ಜಾಯಮಾನಸ್ಸ ಹಿ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಮತ್ತಂ ಜಾತೀ’’ತಿ।
Tattha siyā – yathā ‘kammassa katattā’ti ādiniddesesu ‘rūpassa upacayo rūpassa santatī’ti vacanena ‘jāti’ jāyatīti sampaṭicchitaṃ hoti, evaṃ ‘pāko’pi paccatu ‘bhedo’pi bhijjatūti. ‘‘Na tattha ‘jāti jāyatī’ti sampaṭicchitaṃ. Ye pana dhammā kammādīhi nibbattanti tesaṃ abhinibbattibhāvato jātiyā tappaccayabhāvavohāro anumato. Na pana paramatthato jāti jāyati. Jāyamānassa hi abhinibbattimattaṃ jātī’’ti.
ತತ್ಥ ಸಿಯಾ – ‘ಯಥೇವ ಜಾತಿ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವವೋಹಾರಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿವೋಹಾರಞ್ಚ ಲಭತಿ, ತಥಾ ಪಾಕಭೇದಾಪಿ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಾಕಭೇದಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವವೋಹಾರಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿವೋಹಾರಞ್ಚ ಲಭನ್ತು। ಏವಂ ಇದಮ್ಪಿ ದ್ವಯಂ ಕಮ್ಮಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ‘ನ ಪಾಕಭೇದಾ ತಂ ವೋಹಾರಂ ಲಭನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಜನಕಪಚ್ಚಯಾನುಭಾವಕ್ಖಣೇ ಅಭಾವತೋ। ಜನಕಪಚ್ಚಯಾನಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಧಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇಯೇವ ಆನುಭಾವೋ, ನ ತತೋ ಉತ್ತರಿ। ತೇಹಿ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿತಧಮ್ಮಕ್ಖಣಸ್ಮಿಞ್ಚ ಜಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವವೋಹಾರಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿವೋಹಾರಞ್ಚ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಬ್ಭಾವತೋ; ನ ಇತರದ್ವಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಭಾವತೋತಿ ನೇವೇತಂ ಜಾಯತೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ‘‘ಜರಾಮರಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦) ಆಗತತ್ತಾ ಇದಮ್ಪಿ ದ್ವಯಂ ಜಾಯತೀತಿ ಚೇ – ‘ನ, ಪರಿಯಾಯದೇಸಿತತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಹಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಜರಾಮರಣತ್ತಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tattha siyā – ‘yatheva jāti yesaṃ dhammānaṃ abhinibbatti tappaccayabhāvavohāraṃ abhinibbattivohārañca labhati, tathā pākabhedāpi yesaṃ dhammānaṃ pākabhedā tappaccayabhāvavohāraṃ abhinibbattivohārañca labhantu. Evaṃ idampi dvayaṃ kammādisamuṭṭhānamevāti vattabbaṃ bhavissatī’ti. ‘Na pākabhedā taṃ vohāraṃ labhanti. Kasmā? Janakapaccayānubhāvakkhaṇe abhāvato. Janakapaccayānañhi uppādetabbadhammassa uppādakkhaṇeyeva ānubhāvo, na tato uttari. Tehi abhinibbattitadhammakkhaṇasmiñca jāti paññāyamānā tappaccayabhāvavohāraṃ abhinibbattivohārañca labhati, tasmiṃ khaṇe sabbhāvato; na itaradvayaṃ, tasmiṃ khaṇe abhāvatoti nevetaṃ jāyatī’ti vattabbaṃ. ‘‘Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’nti (saṃ. ni. 2.20) āgatattā idampi dvayaṃ jāyatīti ce – ‘na, pariyāyadesitattā. Tattha hi paṭiccasamuppannānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇattā pariyāyena taṃ paṭiccasamuppanna’nti vuttaṃ.
‘ಯದಿ ಏವಂ, ತಯಮ್ಪೇತಂ ಅಜಾತತ್ತಾ ಸಸವಿಸಾಣಂ ವಿಯ ನತ್ಥಿ; ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಯ ವಾ ನಿಚ್ಚ’ನ್ತಿ ಚೇ – ನ, ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತೋ; ಪಥವೀಆದೀನಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ಭಾವೇ ಜಾತಿಆದಿತ್ತಯಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ನತ್ಥಿ। ತೇಸಞ್ಚ ಅಭಾವೇ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ನಿಚ್ಚಂ। ಏತಮ್ಪಿ ಚ ಅಭಿನಿವೇಸಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ಏವ ಇದಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಜರಾಮರಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦)। ಏವಮಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ ತಾನಿ ದ್ವೇ ರೂಪಾನಿ ನ ಕೇಹಿಚಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘Yadi evaṃ, tayampetaṃ ajātattā sasavisāṇaṃ viya natthi; nibbānaṃ viya vā nicca’nti ce – na, nissayapaṭibaddhavuttito; pathavīādīnañhi nissayānaṃ bhāve jātiādittayaṃ paññāyati, tasmā na natthi. Tesañca abhāve na paññāyati, tasmā na niccaṃ. Etampi ca abhinivesaṃ paṭisedhetuṃ eva idaṃ vuttaṃ – ‘‘jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’nti (saṃ. ni. 2.20). Evamādīhi nayehi tāni dve rūpāni na kehici samuṭṭhahantīti veditabbaṃ.
ಅಪಿಚ ‘ಸಮುಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮಞ್ಞೋಪಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸಾಯಂ ಮಾತಿಕಾ – ‘ಕಮ್ಮಜಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಂ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಂ ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ।
Apica ‘samuṭṭhāna’nti ettha ayamaññopi attho. Tassāyaṃ mātikā – ‘kammajaṃ kammapaccayaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ, āhārasamuṭṭhānaṃ āhārapaccayaṃ āhārapaccayautusamuṭṭhānaṃ, utusamuṭṭhānaṃ utupaccayaṃ utupaccayautusamuṭṭhānaṃ, cittasamuṭṭhānaṃ cittapaccayaṃ cittapaccayautusamuṭṭhāna’nti.
ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಾದಿ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ರೂಪಂ ಸದ್ಧಿಂ ಹದಯವತ್ಥುನಾ ‘ಕಮ್ಮಜಂ’ ನಾಮ। ಕೇಸಮಸ್ಸು ಹತ್ಥಿದನ್ತಾ ಅಸ್ಸವಾಲಾ ಚಮರವಾಲಾತಿ ಏವಮಾದಿ ‘ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ’ ನಾಮ। ಚಕ್ಕರತನಂ ದೇವತಾನಂ ಉಯ್ಯಾನವಿಮಾನಾದೀನೀತಿ ಏವಮಾದಿ ‘ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ।
Tattha cakkhupasādādi aṭṭhavidhaṃ rūpaṃ saddhiṃ hadayavatthunā ‘kammajaṃ’ nāma. Kesamassu hatthidantā assavālā camaravālāti evamādi ‘kammapaccayaṃ’ nāma. Cakkaratanaṃ devatānaṃ uyyānavimānādīnīti evamādi ‘kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ’ nāma.
ಆಹಾರತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ‘ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ। ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ರೂಪಸನ್ತತೀನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಉಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ಚ। ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಜನಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಜಸ್ಸ ಅನುಪಾಲಕೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಆಹಾರಾನುಪಾಲಿತಂ ಕಮ್ಮಜರೂಪಂ ‘ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಂ’ ನಾಮ। ವಿಸಭಾಗಾಹಾರಂ ಸೇವಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತಿಲಕಕಾಳಕುಟ್ಠಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಇದಂ ‘ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ।
Āhārato samuṭṭhitaṃ suddhaṭṭhakaṃ ‘āhārasamuṭṭhānaṃ’ nāma. Kabaḷīkāro āhāro dvinnampi rūpasantatīnaṃ paccayo hoti āhārasamuṭṭhānassa ca upādinnassa ca. Āhārasamuṭṭhānassa janako hutvā paccayo hoti, kammajassa anupālako hutvāti idaṃ āhārānupālitaṃ kammajarūpaṃ ‘āhārapaccayaṃ’ nāma. Visabhāgāhāraṃ sevitvā ātape gacchantassa tilakakāḷakuṭṭhādīni uppajjanti, idaṃ ‘āhārapaccayautusamuṭṭhānaṃ’ nāma.
ಉತುತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ‘ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಂ ಉತು ಅಞ್ಞಂ ಅಟ್ಠಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಇದಂ ‘ಉತುಪಚ್ಚಯಂ’ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಉತು ಅಞ್ಞಂ ಅಟ್ಠಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಇದಂ ‘ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ। ಏವಂ ತಿಸ್ಸೋಯೇವ ಸನ್ತತಿಯೋ ಘಟ್ಟೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನ ತತೋ ಪರಂ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನಾಪಿ ದೀಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ ನಾಮ ವಲಾಹಕೋ। ಉತುಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮ ವುಟ್ಠಿಧಾರಾ। ದೇವೇ ಪನ ವುಟ್ಠೇ ಬೀಜಾನಿ ವಿರೂಹನ್ತಿ, ಪಥವೀ ಗನ್ಧಂ ಮುಞ್ಚತಿ, ಪಬ್ಬತಾ ನೀಲಾ ಖಾಯನ್ತಿ, ಸಮುದ್ದೋ ವಡ್ಢತಿ, ಏತಂ ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ।
Ututo samuṭṭhitaṃ suddhaṭṭhakaṃ ‘utusamuṭṭhānaṃ’ nāma. Tasmiṃ utu aññaṃ aṭṭhakaṃ samuṭṭhāpeti, idaṃ ‘utupaccayaṃ’ nāma. Tasmimpi utu aññaṃ aṭṭhakaṃ samuṭṭhāpeti, idaṃ ‘utupaccayautusamuṭṭhānaṃ’ nāma. Evaṃ tissoyeva santatiyo ghaṭṭetuṃ sakkoti. Na tato paraṃ. Imamatthaṃ anupādinnakenāpi dīpetuṃ vaṭṭati. Utusamuṭṭhāno nāma valāhako. Utupaccayā nāma vuṭṭhidhārā. Deve pana vuṭṭhe bījāni virūhanti, pathavī gandhaṃ muñcati, pabbatā nīlā khāyanti, samuddo vaḍḍhati, etaṃ utupaccayautusamuṭṭhānaṃ nāma.
ಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ‘ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ। ‘‘ಪಚ್ಛಾಜಾತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೧೧) ಇದಂ ‘ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಂ’ ನಾಮ। ಆಕಾಸೇ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಹತ್ಥಿಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಸ್ಸಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ರಥಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ , ವಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸೇನಾಬ್ಯೂಹಂ ದಸ್ಸೇತಿತೀ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೧೮) ಇದಂ ‘ಚಿತ್ತಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ’ ನಾಮ।
Cittato samuṭṭhitaṃ suddhaṭṭhakaṃ ‘cittasamuṭṭhānaṃ’ nāma. ‘‘Pacchājātā cittacetasikā dhammā purejātassa imassa kāyassa pacchājātapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.11) idaṃ ‘cittapaccayaṃ’ nāma. Ākāse antalikkhe hatthimpi dasseti, assampi dasseti, rathampi dasseti , vividhampi senābyūhaṃ dassetitī (paṭi. ma. 3.18) idaṃ ‘cittapaccayautusamuṭṭhānaṃ’ nāma.
‘ಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನ’ನ್ತಿ ಪನ್ನರಸ ರೂಪಾನಿ ಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ನಾಮ, ದಸ ಅಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನಾನಿ ನಾಮ। ‘ಯದಿ ಅಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನಾ, ಅಸಙ್ಖತಾ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯುಂ’। ‘‘ತೇಸಂಯೇವ ಪನ ರೂಪಾನಂ ಕಾಯವಿಕಾರೋ ‘ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ’ ನಾಮ, ವಚೀವಿಕಾರೋ ‘ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿ’ ನಾಮ, ಛಿದ್ದಂ ವಿವರಂ ‘ಆಕಾಸಧಾತು’ ನಾಮ, ಲಹುಭಾವೋ ‘ಲಹುತಾ’ ನಾಮ, ಮುದುಭಾವೋ ‘ಮುದುತಾ’ ನಾಮ, ಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೋ ‘ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ’ ನಾಮ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ‘ಉಪಚಯೋ’ ನಾಮ, ಪವತ್ತಿ ‘ಸನ್ತತಿ’ ನಾಮ, ಜೀರಣಾಕಾರೋ ‘ಜರತಾ’ ನಾಮ, ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಾಕಾರೋ ‘ಅನಿಚ್ಚತಾ’ ನಾಮಾತಿ। ಸಬ್ಬಂ ಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಸಙ್ಖತಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ।
‘Parinipphanna’nti pannarasa rūpāni parinipphannāni nāma, dasa aparinipphannāni nāma. ‘Yadi aparinipphannā, asaṅkhatā nāma bhaveyyuṃ’. ‘‘Tesaṃyeva pana rūpānaṃ kāyavikāro ‘kāyaviññatti’ nāma, vacīvikāro ‘vacīviññatti’ nāma, chiddaṃ vivaraṃ ‘ākāsadhātu’ nāma, lahubhāvo ‘lahutā’ nāma, mudubhāvo ‘mudutā’ nāma, kammaññabhāvo ‘kammaññatā’ nāma, nibbatti ‘upacayo’ nāma, pavatti ‘santati’ nāma, jīraṇākāro ‘jaratā’ nāma, hutvā abhāvākāro ‘aniccatā’ nāmāti. Sabbaṃ parinipphannaṃ saṅkhatameva hotī’’ti.
ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaaṭṭhakathāya
ರೂಪಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rūpakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
