Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
పకిణ్ణకకథావణ్ణనా
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
పకిణ్ణకన్తి వోమిస్సకనయం. సముట్ఠానన్తి ఉప్పత్తికారణం. కిరియాతిఆది నిదస్సనమత్తం, అకిరియాదీనమ్పి సఙ్గహో దట్ఠబ్బో. వేదనాయాతి సహయోగే కరణవచనం, వేదనాయ సహ కుసలఞ్చాతి వుత్తం హోతి. సబ్బసఙ్గాహకవసేనాతి సబ్బేసం సిక్ఖాపదానం సఙ్గాహకవసేన. ఛ సిక్ఖాపదసముట్ఠానానీతి కాయో వాచా కాయవాచా కాయచిత్తం వాచాచిత్తం కాయవాచాచిత్తన్తి ఏవం వుత్తాని ఛ ఆపత్తిసముట్ఠానాని. ఆపత్తియేవ హి సిక్ఖాపదసీసేన వుత్తా. సముట్ఠానాదయో హి ఆపత్తియా హోన్తి, న సిక్ఖాపదస్స, ఇమేసు పన ఛసు సముట్ఠానేసు పురిమాని తీణి అచిత్తకాని, పచ్ఛిమాని సచిత్తకాని. తేసు ఏకేన వా ద్వీహి వా తీహి వా చతూహి వా ఛహి వా సముట్ఠానేహి ఆపత్తియో సముట్ఠహన్తి, పఞ్చసముట్ఠానా ఆపత్తి నామ నత్థి. తత్థ ఏకసముట్ఠానా చతుత్థేన చ పఞ్చమేన చ ఛట్ఠేన చ సముట్ఠానేన సముట్ఠాతి, న అఞ్ఞేన. ద్విసముట్ఠానా పఠమచతుత్థేహి చ దుతియపఞ్చమేహి చ తతియఛట్ఠేహి చ చతుత్థఛట్ఠేహి చ పఞ్చమఛట్ఠేహి చ సముట్ఠానేహి సముట్ఠాతి, న అఞ్ఞేహి. తిసముట్ఠానా పఠమేహి చ తీహి, పచ్ఛిమేహి చ తీహి సముట్ఠానేహి సముట్ఠాతి, న అఞ్ఞేహి. చతుసముట్ఠానా పఠమతతియచతుత్థఛట్ఠేహి చ దుతియతతియపఞ్చమఛట్ఠేహి చ సముట్ఠానేహి సముట్ఠాతి, న అఞ్ఞేహి. ఛసముట్ఠానా ఛహిపి సముట్ఠాతి.
Pakiṇṇakanti vomissakanayaṃ. Samuṭṭhānanti uppattikāraṇaṃ. Kiriyātiādi nidassanamattaṃ, akiriyādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Vedanāyāti sahayoge karaṇavacanaṃ, vedanāya saha kusalañcāti vuttaṃ hoti. Sabbasaṅgāhakavasenāti sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ saṅgāhakavasena. Cha sikkhāpadasamuṭṭhānānīti kāyo vācā kāyavācā kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti evaṃ vuttāni cha āpattisamuṭṭhānāni. Āpattiyeva hi sikkhāpadasīsena vuttā. Samuṭṭhānādayo hi āpattiyā honti, na sikkhāpadassa, imesu pana chasu samuṭṭhānesu purimāni tīṇi acittakāni, pacchimāni sacittakāni. Tesu ekena vā dvīhi vā tīhi vā catūhi vā chahi vā samuṭṭhānehi āpattiyo samuṭṭhahanti, pañcasamuṭṭhānā āpatti nāma natthi. Tattha ekasamuṭṭhānā catutthena ca pañcamena ca chaṭṭhena ca samuṭṭhānena samuṭṭhāti, na aññena. Dvisamuṭṭhānā paṭhamacatutthehi ca dutiyapañcamehi ca tatiyachaṭṭhehi ca catutthachaṭṭhehi ca pañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Tisamuṭṭhānā paṭhamehi ca tīhi, pacchimehi ca tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Catusamuṭṭhānā paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi ca dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Chasamuṭṭhānā chahipi samuṭṭhāti.
సిక్ఖాపదం నామ అత్థి ఛసముట్ఠానన్తి ఏత్థాపి సిక్ఖాపదసీసేన ఆపత్తి వుత్తాతి వేదితబ్బా. తేనేవ వక్ఖతి ‘‘సబ్బఞ్చేతం ఆపత్తియం యుజ్జతి, సిక్ఖాపదసీసేన పన సబ్బఅట్ఠకథాసు దేసనా ఆరుళ్హా’’తి. కాయాదీహి ఛహి సముట్ఠానం ఉప్పత్తి, ఛ వా సముట్ఠానాని ఏతస్సాతి ఛసముట్ఠానం. అత్థి చతుసముట్ఠానన్తి కాయో కాయవాచా కాయచిత్తం కాయవాచాచిత్తన్తి ఇమాని చత్తారి, వాచా కాయవాచా వాచాచిత్తం కాయవాచాచిత్తన్తి ఇమాని వా చత్తారి సముట్ఠానాని ఏతస్సాతి చతుసముట్ఠానం. అత్థి తిసముట్ఠానన్తి కాయో వాచా కాయవాచాతి ఇమాని తీణి, కాయచిత్తం వాచాచిత్తం కాయవాచాచిత్తన్తి ఇమాని వా తీణి సముట్ఠానాని ఏతస్సాతి తిసముట్ఠానం. ద్విసముట్ఠానం ఏకసముట్ఠానఞ్చ సముట్ఠానసీసవసేన దస్సేన్తో ‘‘అత్థి కథినసముట్ఠాన’’న్తిఆదిమాహ. తేరస హి సముట్ఠానసీసాని పఠమపారాజికసముట్ఠానం అదిన్నాదానసముట్ఠానం సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం సమనుభాసనసముట్ఠానం కథినసముట్ఠానం ఏళకలోమసముట్ఠానం పదసోధమ్మసముట్ఠానం అద్ధానసముట్ఠానం థేయ్యసత్థసముట్ఠానం ధమ్మదేసనాసముట్ఠానం భూతారోచనసముట్ఠానం చోరివుట్ఠాపనసముట్ఠానం అననుఞ్ఞాతసముట్ఠానన్తి.
Sikkhāpadaṃ nāma atthi chasamuṭṭhānanti etthāpi sikkhāpadasīsena āpatti vuttāti veditabbā. Teneva vakkhati ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjati, sikkhāpadasīsena pana sabbaaṭṭhakathāsu desanā āruḷhā’’ti. Kāyādīhi chahi samuṭṭhānaṃ uppatti, cha vā samuṭṭhānāni etassāti chasamuṭṭhānaṃ. Atthi catusamuṭṭhānanti kāyo kāyavācā kāyacittaṃ kāyavācācittanti imāni cattāri, vācā kāyavācā vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā cattāri samuṭṭhānāni etassāti catusamuṭṭhānaṃ. Atthi tisamuṭṭhānanti kāyo vācā kāyavācāti imāni tīṇi, kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā tīṇi samuṭṭhānāni etassāti tisamuṭṭhānaṃ. Dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca samuṭṭhānasīsavasena dassento ‘‘atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādimāha. Terasa hi samuṭṭhānasīsāni paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ sañcarittasamuṭṭhānaṃ samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ kathinasamuṭṭhānaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānanti.
తత్థ ‘‘అత్థి ఛసముట్ఠాన’’న్తి ఇమినా సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం వుత్తం. ‘‘అత్థి చతుసముట్ఠాన’’న్తి ఇమినా పన అద్ధానసముట్ఠానం అననుఞ్ఞాతసముట్ఠానఞ్చ సఙ్గహితం. యఞ్హి పఠమతతియచతుత్థఛట్ఠేహి సముట్ఠాతి, ఇదం అద్ధానసముట్ఠానం. యం పన దుతియతతియపఞ్చమఛట్ఠేహి సముట్ఠాతి, ఇదం అననుఞ్ఞాతసముట్ఠానం. ‘‘అత్థి తిసముట్ఠాన’’న్తి ఇమినా అదిన్నాదానసముట్ఠానం భూతారోచనసముట్ఠానఞ్చ సఙ్గహితం. యఞ్హి సచిత్తకేహి తీహి సముట్ఠానేహి సముట్ఠాతి, ఇదం అదిన్నాదానసముట్ఠానం. యం పన అచిత్తకేహి తీహి సముట్ఠాతి, ఇదం భూతారోచనసముట్ఠానం. ‘‘అత్థి కథినసముట్ఠాన’’న్తిఆదినా పన అవసేససముట్ఠానసీసేన ద్విసముట్ఠానం ఏకసముట్ఠానఞ్చ సఙ్గణ్హాతి. తథా హి యం తతియఛట్ఠేహి సముట్ఠాతి, ఇదం కథినసముట్ఠానన్తి వుచ్చతి. యం పఠమచతుత్థేహి సముట్ఠాతి, ఇదం ఏళకలోమసముట్ఠానం. యం ఛట్ఠేనేవ సముట్ఠాతి, ఇదం ధురనిక్ఖేపసముట్ఠానం, సమనుభాసనసముట్ఠానన్తిపి తస్సేవ నామం. ఆది-సద్దసఙ్గహితేసు పన పఠమపారాజికసముట్ఠానపదసోధమ్మథేయ్యసత్థధమ్మదేసనాచోరివుట్ఠాపనసముట్ఠానేసు యం కాయచిత్తతో సముట్ఠాతి, ఇదం పఠమపారాజికసముట్ఠానం. యం దుతియపఞ్చమేహి సముట్ఠాతి, ఇదం పదసోధమ్మసముట్ఠానం. యం చతుత్థఛట్ఠేహి సముట్ఠాతి, ఇదం థేయ్యసత్థసముట్ఠానం. యం పఞ్చమేనేవ సముట్ఠాతి, ఇదం ధమ్మదేసనాసముట్ఠానం. యం పఞ్చమఛట్ఠేహి సముట్ఠాతి, ఇదం చోరివుట్ఠాపనసముట్ఠానన్తి వేదితబ్బం.
Tattha ‘‘atthi chasamuṭṭhāna’’nti iminā sañcarittasamuṭṭhānaṃ vuttaṃ. ‘‘Atthi catusamuṭṭhāna’’nti iminā pana addhānasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ ananuññātasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi tisamuṭṭhāna’’nti iminā adinnādānasamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi sacittakehi tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, idaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana acittakehi tīhi samuṭṭhāti, idaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādinā pana avasesasamuṭṭhānasīsena dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca saṅgaṇhāti. Tathā hi yaṃ tatiyachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ kathinasamuṭṭhānanti vuccati. Yaṃ paṭhamacatutthehi samuṭṭhāti, idaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ chaṭṭheneva samuṭṭhāti, idaṃ dhuranikkhepasamuṭṭhānaṃ, samanubhāsanasamuṭṭhānantipi tasseva nāmaṃ. Ādi-saddasaṅgahitesu pana paṭhamapārājikasamuṭṭhānapadasodhammatheyyasatthadhammadesanācorivuṭṭhāpanasamuṭṭhānesu yaṃ kāyacittato samuṭṭhāti, idaṃ paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ dutiyapañcamehi samuṭṭhāti, idaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ catutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcameneva samuṭṭhāti, idaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānanti veditabbaṃ.
ఏవం సముట్ఠానసీసేన సబ్బసిక్ఖాపదాని తేరసధా దస్సేత్వా ఇదాని కిరియావసేన పఞ్చధా దస్సేన్తో ‘‘తత్రాపి కిఞ్చి కిరియతో సముట్ఠాతీ’’తిఆదిమాహ. తత్థ కిఞ్చీతి సిక్ఖాపదసీసేన ఆపత్తిం వదతి. తస్మా యా కాయేన వా వాచాయ వా పథవీఖణనాదీసు వియ వీతిక్కమం కరోన్తస్స హోతి, అయం కిరియతో సముట్ఠాతి నామ. యా కాయవాచాయ కత్తబ్బం అకరోన్తస్స హోతి పఠమకథినాపత్తి వియ, అయం అకిరియతో సముట్ఠాతి నామ. యా కరోన్తస్స చ అకరోన్తస్స చ హోతి అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా హత్థతో చీవరపటిగ్గహణాపత్తి వియ, అయం కిరియాకిరియతో సముట్ఠాతి నామ. యా సియా కరోన్తస్స చ సియా అకరోన్తస్స చ హోతి రూపియపటిగ్గహణాపత్తి వియ, అయం సియా కిరియతో సియా అకిరియతో సముట్ఠాతి నామ. యా సియా కరోన్తస్స చ సియా కరోన్తస్స చ అకరోన్తస్స చ హోతి కుటికారాపత్తి వియ, అయం సియా కిరియతో సియా కిరియాకిరియతో సముట్ఠాతి నామ.
Evaṃ samuṭṭhānasīsena sabbasikkhāpadāni terasadhā dassetvā idāni kiriyāvasena pañcadhā dassento ‘‘tatrāpi kiñci kiriyato samuṭṭhātī’’tiādimāha. Tattha kiñcīti sikkhāpadasīsena āpattiṃ vadati. Tasmā yā kāyena vā vācāya vā pathavīkhaṇanādīsu viya vītikkamaṃ karontassa hoti, ayaṃ kiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā kāyavācāya kattabbaṃ akarontassa hoti paṭhamakathināpatti viya, ayaṃ akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā karontassa ca akarontassa ca hoti aññātikāya bhikkhuniyā hatthato cīvarapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā akarontassa ca hoti rūpiyapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā karontassa ca akarontassa ca hoti kuṭikārāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma.
ఇదాని సబ్బసిక్ఖాపదాని సఞ్ఞావసేన ద్విధా కత్వా దస్సేన్తో ‘‘తత్రాపి అత్థి సఞ్ఞావిమోక్ఖ’’న్తిఆదిమాహ. సఞ్ఞాయ అభావేన విమోక్ఖో అస్సాతి సఞ్ఞావిమోక్ఖన్తి మజ్ఝేపదలోపసమాసో దట్ఠబ్బో. యతో హి వీతిక్కమసఞ్ఞాఅభావేన ముచ్చతి, ఇదం సఞ్ఞావిమోక్ఖన్తి వుచ్చతి. చిత్తఙ్గం లభతియేవాతి కాయచిత్తాదిసచిత్తకసముట్ఠానేహేవ సముట్ఠహనతో . ‘‘లభతియేవా’’తి అవధారణేన నో న లభతీతి దస్సేతి. తస్మా యం చిత్తఙ్గం లభతి, న లభతి చ, తం ‘‘ఇతర’’న్తి వుత్తం ఇతర-సద్దస్స వుత్తపటియోగవిసయత్తా.
Idāni sabbasikkhāpadāni saññāvasena dvidhā katvā dassento ‘‘tatrāpi atthi saññāvimokkha’’ntiādimāha. Saññāya abhāvena vimokkho assāti saññāvimokkhanti majjhepadalopasamāso daṭṭhabbo. Yato hi vītikkamasaññāabhāvena muccati, idaṃ saññāvimokkhanti vuccati. Cittaṅgaṃ labhatiyevāti kāyacittādisacittakasamuṭṭhāneheva samuṭṭhahanato . ‘‘Labhatiyevā’’ti avadhāraṇena no na labhatīti dasseti. Tasmā yaṃ cittaṅgaṃ labhati, na labhati ca, taṃ ‘‘itara’’nti vuttaṃ itara-saddassa vuttapaṭiyogavisayattā.
పున సబ్బసిక్ఖాపదాని చిత్తవసేన ద్విధా దస్సేన్తో ‘‘పున అత్థి సచిత్తక’’న్తిఆదిమాహ. యం సహేవ చిత్తేన ఆపజ్జతీతి యం సచిత్తకేనేవ సముట్ఠానేన ఆపజ్జతి, నో అచిత్తకేన. వినాపీతి అపి-సద్దేన సహాపి చిత్తేన ఆపజ్జతీతి దస్సేతి. యఞ్హి కదాచి అచిత్తకేన, కదాచి సచిత్తకేన సముట్ఠానేన సముట్ఠాతి, తం అచిత్తకన్తి వుచ్చతి. ఏత్థ చ సఞ్ఞాదుకం అనాపత్తిముఖేన, సచిత్తకదుకం ఆపత్తిముఖేన వుత్తన్తి ఇదమేతేసం నానాకరణన్తి వేదితబ్బం.
Puna sabbasikkhāpadāni cittavasena dvidhā dassento ‘‘puna atthi sacittaka’’ntiādimāha. Yaṃ saheva cittena āpajjatīti yaṃ sacittakeneva samuṭṭhānena āpajjati, no acittakena. Vināpīti api-saddena sahāpi cittena āpajjatīti dasseti. Yañhi kadāci acittakena, kadāci sacittakena samuṭṭhānena samuṭṭhāti, taṃ acittakanti vuccati. Ettha ca saññādukaṃ anāpattimukhena, sacittakadukaṃ āpattimukhena vuttanti idametesaṃ nānākaraṇanti veditabbaṃ.
లోకవజ్జదుకస్స హేట్ఠా వుత్తలక్ఖణత్తా తం అవిభజిత్వా ఇదాని సబ్బసిక్ఖాపదాని కమ్మవసేన దువిధాని, కుసలాదివసేన వేదనావసేన చ తివిధాని హోన్తీతి దస్సేన్తో ‘‘కమ్మకుసలవేదనావసేనా’’తిఆదిమాహ. ఏత్థ పన కిఞ్చాపి అట్ఠకథాసు ఆగతనయేన కాయకమ్మం వచీకమ్మన్తి కమ్మవసేన దుకం వుత్తం, తికమేవ పన దస్సేతుం వట్టతి. సబ్బమేవ హి సిక్ఖాపదం కాయద్వారే ఆపజ్జితబ్బతో వచీద్వారే ఆపజ్జితబ్బతో కాయవచీద్వారే ఆపజ్జితబ్బతో చ తివిధం హోతి. తేనేవ మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ పఠమపారాజికవణ్ణనా) వుత్తం ‘‘సబ్బావ కాయకమ్మవచీకమ్మతదుభయవసేన తివిధా హోన్తి. తత్థ కాయద్వారే ఆపజ్జితబ్బా కాయకమ్మన్తి వుచ్చతి, వచీద్వారే ఆపజ్జితబ్బా వచీకమ్మన్తి వుచ్చతి, ఉభయత్థ ఆపజ్జితబ్బా కాయకమ్మవచీకమ్మ’’న్తి. తతోయేవ చ అదిన్నాదానసిక్ఖాపదాదీసు కాయకమ్మవచీకమ్మన్తి తదుభయవసేన దస్సితం.
Lokavajjadukassa heṭṭhā vuttalakkhaṇattā taṃ avibhajitvā idāni sabbasikkhāpadāni kammavasena duvidhāni, kusalādivasena vedanāvasena ca tividhāni hontīti dassento ‘‘kammakusalavedanāvasenā’’tiādimāha. Ettha pana kiñcāpi aṭṭhakathāsu āgatanayena kāyakammaṃ vacīkammanti kammavasena dukaṃ vuttaṃ, tikameva pana dassetuṃ vaṭṭati. Sabbameva hi sikkhāpadaṃ kāyadvāre āpajjitabbato vacīdvāre āpajjitabbato kāyavacīdvāre āpajjitabbato ca tividhaṃ hoti. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘sabbāva kāyakammavacīkammatadubhayavasena tividhā honti. Tattha kāyadvāre āpajjitabbā kāyakammanti vuccati, vacīdvāre āpajjitabbā vacīkammanti vuccati, ubhayattha āpajjitabbā kāyakammavacīkamma’’nti. Tatoyeva ca adinnādānasikkhāpadādīsu kāyakammavacīkammanti tadubhayavasena dassitaṃ.
అత్థి పన సిక్ఖాపదం కుసలన్తిఆదినా ఆపత్తిం ఆపజ్జన్తో కుసలచిత్తసమఙ్గీ వా ఆపజ్జతి అకుసలచిత్తసమఙ్గీ వా అబ్యాకతచిత్తసమఙ్గీ వాతి దస్సేతి, న పన కుసలాపి ఆపత్తి అత్థీతి. న హి కుసలా ఆపత్తి నామ అత్థి ‘‘ఆపత్తాధికరణం సియా అకుసలం సియా అబ్యాకతం, నత్థి ఆపత్తాధికరణం కుసల’’న్తి (పరి॰ ౩౦౩) వచనతో. దస కామావచరకిరియచిత్తానీతి హసితుప్పాదవోట్ఠబ్బనేహి సద్ధిం అట్ఠ మహాకిరియచిత్తాని. ద్విన్నం అభిఞ్ఞాచిత్తానం ఆపత్తిసముట్ఠాపకత్తం పఞ్ఞత్తిం అజానన్తస్స ఇద్ధివికుబ్బనాదీసు దట్ఠబ్బం. యం కుసలచిత్తేన ఆపజ్జతీతి యం సిక్ఖాపదసీసేన గహితం ఆపత్తిం కుసలచిత్తసమఙ్గీ ఆపజ్జతి. ఇమినా పన వచనేన తం కుసలన్తి ఆపత్తియా వుచ్చమానో కుసలభావో పరియాయతోవ, న పరమత్థతోతి దస్సేతి. కుసలచిత్తేన హి ఆపత్తిం ఆపజ్జన్తో సవిఞ్ఞత్తికం అవిఞ్ఞత్తికం వా సిక్ఖాపదవీతిక్కమాకారప్పవత్తం రూపక్ఖన్ధసఙ్ఖాతం అబ్యాకతాపత్తిం ఆపజ్జతి. ఇతరేహి ఇతరన్తి ఇతరేహి అకుసలాబ్యాకతచిత్తేహి యం ఆపజ్జతి, తం ఇతరం, అకుసలం అబ్యాకతఞ్చాతి అత్థో. ఇదఞ్చ ఆపత్తిం ఆపజ్జన్తో అకుసలచిత్తసమఙ్గీ వా ఆపజ్జతి కుసలాబ్యాకతచిత్తసమఙ్గీ వాతి దస్సనత్థం వుత్తం. ఏవం సన్తేపి సబ్బసిక్ఖాపదేసు కిఞ్చి అకుసలచిత్తమేవ కిఞ్చి కుసలాబ్యాకతవసేన ద్విచిత్తం, కిఞ్చి సబ్బేసం వసేన తిచిత్తన్తి అయమేవ పభేదో లబ్భతి, న అఞ్ఞోతి వేదితబ్బం.
Atthi pana sikkhāpadaṃ kusalantiādinā āpattiṃ āpajjanto kusalacittasamaṅgī vā āpajjati akusalacittasamaṅgī vā abyākatacittasamaṅgī vāti dasseti, na pana kusalāpi āpatti atthīti. Na hi kusalā āpatti nāma atthi ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti (pari. 303) vacanato. Dasa kāmāvacarakiriyacittānīti hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ aṭṭha mahākiriyacittāni. Dvinnaṃ abhiññācittānaṃ āpattisamuṭṭhāpakattaṃ paññattiṃ ajānantassa iddhivikubbanādīsu daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kusalacittena āpajjatīti yaṃ sikkhāpadasīsena gahitaṃ āpattiṃ kusalacittasamaṅgī āpajjati. Iminā pana vacanena taṃ kusalanti āpattiyā vuccamāno kusalabhāvo pariyāyatova, na paramatthatoti dasseti. Kusalacittena hi āpattiṃ āpajjanto saviññattikaṃ aviññattikaṃ vā sikkhāpadavītikkamākārappavattaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ abyākatāpattiṃ āpajjati. Itarehi itaranti itarehi akusalābyākatacittehi yaṃ āpajjati, taṃ itaraṃ, akusalaṃ abyākatañcāti attho. Idañca āpattiṃ āpajjanto akusalacittasamaṅgī vā āpajjati kusalābyākatacittasamaṅgī vāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ santepi sabbasikkhāpadesu kiñci akusalacittameva kiñci kusalābyākatavasena dvicittaṃ, kiñci sabbesaṃ vasena ticittanti ayameva pabhedo labbhati, na aññoti veditabbaṃ.
తివేదనం ద్వివేదనం ఏకవేదనన్తి ఇదఞ్చ యథావుత్తవేదనావసేనేవ లబ్భతి, నాఞ్ఞథాతి దట్ఠబ్బం. నిపజ్జిత్వా నిరోధం సమాపన్నస్స సహసేయ్యవసేన తదాకారప్పవత్తరూపక్ఖన్ధస్సేవ ఆపత్తిభావతో ‘‘అత్థి అవేదన’’న్తిపి వత్తబ్బమేతం, కదాచి కరహచి యదిచ్ఛకం సమ్భవతీతి అగ్గహేత్వా యేభుయ్యవసేన లబ్భమానంయేవ గహేత్వా వుత్తన్తి వేదితబ్బం.
Tivedanaṃ dvivedanaṃ ekavedananti idañca yathāvuttavedanāvaseneva labbhati, nāññathāti daṭṭhabbaṃ. Nipajjitvā nirodhaṃ samāpannassa sahaseyyavasena tadākārappavattarūpakkhandhasseva āpattibhāvato ‘‘atthi avedana’’ntipi vattabbametaṃ, kadāci karahaci yadicchakaṃ sambhavatīti aggahetvā yebhuyyavasena labbhamānaṃyeva gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
ఇదాని యథావుత్తసముట్ఠానాదీని ఇమస్మిం సంవణ్ణియమానసిక్ఖాపదే విభజిత్వా దస్సేన్తో ‘‘ఇమం పకిణ్ణకం విదిత్వా’’తిఆదిమాహ. తత్థ విదిత్వాతి ఇమస్స ‘‘వేదితబ్బ’’న్తి ఇమినా అపరకాలకిరియావచనేన సమ్బన్ధో వేదితబ్బో. కిరియసముట్ఠానన్తి ఇదం యేభుయ్యవసేన వుత్తం పరూపక్కమే సతి సాదియన్తస్స అకిరియసముట్ఠానభావతో. ‘‘మనోద్వారే ఆపత్తి నామ నత్థీతి ఇదమ్పి బాహుల్లవసేనేవ వుత్త’’న్తి వదన్తి. చిత్తం పనేత్థ అఙ్గమత్తం హోతీతి పఠమపారాజికం కాయచిత్తతో సముట్ఠాతీతి చిత్తమేత్థ ఆపత్తియా అఙ్గమేవ హోతి. న తస్స వసేన కమ్మభావో లబ్భతీతి విఞ్ఞత్తిజనకవసేన కాయద్వారే పవత్తత్తా తస్స చిత్తస్స వసేన ఇమస్స సిక్ఖాపదస్స మనోకమ్మభావో న లబ్భతీతి అత్థో. సిక్ఖాపదస్స హేట్ఠా వుత్తనయేన పఞ్ఞత్తిభావతో ‘‘సబ్బఞ్చేతం ఆపత్తియం యుజ్జతీ’’తి వుత్తం. న హి యథావుత్తసముట్ఠానాది పఞ్ఞత్తియం యుజ్జతి.
Idāni yathāvuttasamuṭṭhānādīni imasmiṃ saṃvaṇṇiyamānasikkhāpade vibhajitvā dassento ‘‘imaṃ pakiṇṇakaṃ viditvā’’tiādimāha. Tattha viditvāti imassa ‘‘veditabba’’nti iminā aparakālakiriyāvacanena sambandho veditabbo. Kiriyasamuṭṭhānanti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ parūpakkame sati sādiyantassa akiriyasamuṭṭhānabhāvato. ‘‘Manodvāre āpatti nāma natthīti idampi bāhullavaseneva vutta’’nti vadanti. Cittaṃ panettha aṅgamattaṃ hotīti paṭhamapārājikaṃ kāyacittato samuṭṭhātīti cittamettha āpattiyā aṅgameva hoti. Na tassa vasena kammabhāvo labbhatīti viññattijanakavasena kāyadvāre pavattattā tassa cittassa vasena imassa sikkhāpadassa manokammabhāvo na labbhatīti attho. Sikkhāpadassa heṭṭhā vuttanayena paññattibhāvato ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjatī’’ti vuttaṃ. Na hi yathāvuttasamuṭṭhānādi paññattiyaṃ yujjati.
పకిణ్ణకకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.