Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણી-અનુટીકા • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

    પકિણ્ણકકથાવણ્ણના

    Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā

    ૯૭૫. એકન્તતો નીવરણત્તા મિદ્ધસ્સ ‘‘નત્થિ નીવરણા’’તિ વચનેન ગહણન્તિ દસ્સેતું ‘‘મિદ્ધસ્સપિ નીવરણસ્સા’’તિ વુત્તં. ન ચ રૂપં પહાતબ્બં નિપ્પરિયાયપ્પહાનસ્સ ઇધ અધિપ્પેતત્તા. એત્થ કેચિ ‘‘નામકાયરૂપકાયગેલઞ્ઞસભાવતો દુવિધં મિદ્ધં. તત્થ પુરિમં ‘નીવરણા’તિ વચનેન વુત્તં, ઇતરં રૂપસભાવ’’ન્તિ વદન્તિ. તત્થ યં તં અરૂપતો અઞ્ઞં મિદ્ધં પરિકપ્પિતં, તમ્પિ નીવરણં મિદ્ધસભાવતો ઇતરં મિદ્ધં વિયાતિ પરિકપ્પિતમિદ્ધસ્સપિ ન સક્કા નીવરણભાવં નિવત્તેતુન્તિ તેસં વચનસ્સ નીવરણપ્પહાનવચનેન વિરોધં દસ્સેન્તો ‘‘ન ચ રૂપકાય’’ન્તિઆદિમાહ. અથ વા ખીણાસવાનં સોપ્પનસભાવતો સોપ્પસ્સ ચ મિદ્ધહેતુકત્તા અત્થિ મિદ્ધરૂપન્તિ વાદં સન્ધાય ઉત્તરમાહ ‘‘ન ચ રૂપકાયગેલઞ્ઞ’’ન્તિઆદિના. તત્થ મિદ્ધમેવ સોપ્પહેતૂતિ નાયં અવધારણા ઇચ્છિતા, સોપ્પહેતુ એવ મિદ્ધન્તિ પન ઇચ્છિતાતિ મિદ્ધતો અઞ્ઞોપિ સોપ્પહેતુ અત્થિ, કો પન સો? રૂપકાયગેલઞ્ઞં. ન ચ રૂપ…પે॰… વચનતોતિ યોજના દટ્ઠબ્બા.

    975. Ekantato nīvaraṇattā middhassa ‘‘natthi nīvaraṇā’’ti vacanena gahaṇanti dassetuṃ ‘‘middhassapi nīvaraṇassā’’ti vuttaṃ. Na ca rūpaṃ pahātabbaṃ nippariyāyappahānassa idha adhippetattā. Ettha keci ‘‘nāmakāyarūpakāyagelaññasabhāvato duvidhaṃ middhaṃ. Tattha purimaṃ ‘nīvaraṇā’ti vacanena vuttaṃ, itaraṃ rūpasabhāva’’nti vadanti. Tattha yaṃ taṃ arūpato aññaṃ middhaṃ parikappitaṃ, tampi nīvaraṇaṃ middhasabhāvato itaraṃ middhaṃ viyāti parikappitamiddhassapi na sakkā nīvaraṇabhāvaṃ nivattetunti tesaṃ vacanassa nīvaraṇappahānavacanena virodhaṃ dassento ‘‘na ca rūpakāya’’ntiādimāha. Atha vā khīṇāsavānaṃ soppanasabhāvato soppassa ca middhahetukattā atthi middharūpanti vādaṃ sandhāya uttaramāha ‘‘na ca rūpakāyagelañña’’ntiādinā. Tattha middhameva soppahetūti nāyaṃ avadhāraṇā icchitā, soppahetu eva middhanti pana icchitāti middhato aññopi soppahetu atthi, ko pana so? Rūpakāyagelaññaṃ. Na ca rūpa…pe… vacanatoti yojanā daṭṭhabbā.

    વચીઘોસાદીતિ આદિ-સદ્દેન હુંકારાદિસદ્દો સઙ્ગય્હતિ. અઙ્ગુલિફોટાદિસદ્દો ઉતુસમુટ્ઠાનોયેવ, ચિત્તપચ્ચયો પન હોતિ. રૂપભાવમત્તાનીતિ જરામરણસભાવાનં રૂપાનં તંધમ્મમત્તાનિ, તતો એવ ન જાતિઆદિધમ્મવન્તાનીતિ આહ ‘‘ન સયં સભાવવન્તાની’’તિ. યથા જરા અનિચ્ચતા ચ રૂપભાવમત્તં, એવં જાતિપીતિ જાતિયા રૂપભાવમત્તતાય ઉપસંહરણત્થો તથા-સદ્દો.

    Vacīghosādīti ādi-saddena huṃkārādisaddo saṅgayhati. Aṅguliphoṭādisaddo utusamuṭṭhānoyeva, cittapaccayo pana hoti. Rūpabhāvamattānīti jarāmaraṇasabhāvānaṃ rūpānaṃ taṃdhammamattāni, tato eva na jātiādidhammavantānīti āha ‘‘na sayaṃ sabhāvavantānī’’ti. Yathā jarā aniccatā ca rūpabhāvamattaṃ, evaṃ jātipīti jātiyā rūpabhāvamattatāya upasaṃharaṇattho tathā-saddo.

    તેસં રૂપધમ્માનં. સઙ્ખાતાદિ-સદ્દો વિય અભિનિબ્બત્તિત-સદ્દોપિ વત્તમાનકાલિકોપિ હોતીતિ ‘‘અભિનિબ્બત્તિયમાનધમ્મક્ખણસ્મિ’’ન્તિ વુત્તં. એવમપીતિ યદિપિ જિરણભિજ્જનભાવા જિરણાદિસભાવાનં ધમ્માનં જનકપચ્ચયકિચ્ચાનુભાવક્ખણે અભાવતો તપ્પચ્ચયભાવવોહારં અભિનિબ્બત્તિવોહારઞ્ચ ન લભન્તિ, એવમપિ તેસં ઉપાદિન્નતા વત્તબ્બાતિ સમ્બન્ધો. ‘‘જરામરણં પટિચ્ચસમુપ્પન્ન’’ન્તિ વચનતો તસ્સ પરિયાયતં વિવરતિ ‘‘તેસં ઉપ્પાદે સતી’’તિઆદિના.

    Tesaṃ rūpadhammānaṃ. Saṅkhātādi-saddo viya abhinibbattita-saddopi vattamānakālikopi hotīti ‘‘abhinibbattiyamānadhammakkhaṇasmi’’nti vuttaṃ. Evamapīti yadipi jiraṇabhijjanabhāvā jiraṇādisabhāvānaṃ dhammānaṃ janakapaccayakiccānubhāvakkhaṇe abhāvato tappaccayabhāvavohāraṃ abhinibbattivohārañca na labhanti, evamapi tesaṃ upādinnatā vattabbāti sambandho. ‘‘Jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppanna’’nti vacanato tassa pariyāyataṃ vivarati ‘‘tesaṃ uppāde satī’’tiādinā.

    યદિ એવન્તિ યદિ નિસ્સયપટિબદ્ધવુત્તિકા જાતિઆદયો, એવં સતિ. ‘‘મહાભૂતાનં ઉપાદાયરૂપ’’ન્તિ વચનતો ભૂતનિસ્સિતેસુ કેવલો ઉપાદાયવોહારોતિ ઉપાદાયે નિસ્સિતાપિ અપરેન ઉપાદાય-સદ્દેન વિસેસેત્વા વત્તબ્બાતિ અધિપ્પાયેન ‘‘ઉપાદાયુપાદાયભાવો આપજ્જતી’’તિ આહ. કારણકારણેપિ કારણે વિય વોહારો હોતિ ‘‘ચોરેહિ ગામો દડ્ઢો’’તિ યથાતિ દસ્સેન્તો ‘‘ભૂત…પે॰… ત્તનતો’’તિ આહ. ઇદાનિ પરમ્પરા વિના નિપ્પરિયાયતો ઉપ્પાદાદીનં ભૂતપટિબદ્ધભાવં સહ નિદસ્સનેન દસ્સેતું ‘‘અપિ ચા’’તિઆદિમવોચ. વિકારપરિચ્છેદાપિ ઉપાદાયરૂપવિકારાદિભાવે ભૂતપટિબદ્ધભાવાવિનિવત્તિતો એકસ્મિં કલાપે એકેકાવ વિકારાદયોતિ જીવિતિન્દ્રિયં વિય કલાપાનુપાલકં કલાપવિકારાદિભાવતો ચ ‘‘ઉપાદાયરૂપાનિ’’ઇચ્ચેવ વુચ્ચન્તીતિ આહ ‘‘એવં વિકા…પે॰… યોજેતબ્બાની’’તિ.

    Yadi evanti yadi nissayapaṭibaddhavuttikā jātiādayo, evaṃ sati. ‘‘Mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’’nti vacanato bhūtanissitesu kevalo upādāyavohāroti upādāye nissitāpi aparena upādāya-saddena visesetvā vattabbāti adhippāyena ‘‘upādāyupādāyabhāvo āpajjatī’’ti āha. Kāraṇakāraṇepi kāraṇe viya vohāro hoti ‘‘corehi gāmo daḍḍho’’ti yathāti dassento ‘‘bhūta…pe… ttanato’’ti āha. Idāni paramparā vinā nippariyāyato uppādādīnaṃ bhūtapaṭibaddhabhāvaṃ saha nidassanena dassetuṃ ‘‘api cā’’tiādimavoca. Vikāraparicchedāpi upādāyarūpavikārādibhāve bhūtapaṭibaddhabhāvāvinivattito ekasmiṃ kalāpe ekekāva vikārādayoti jīvitindriyaṃ viya kalāpānupālakaṃ kalāpavikārādibhāvato ca ‘‘upādāyarūpāni’’icceva vuccantīti āha ‘‘evaṃ vikā…pe… yojetabbānī’’ti.

    અસઙ્ખતભાવનિવારણત્થં પરિનિપ્ફન્નતા વુત્તાતિ ઇદં અપરિનિપ્ફન્નસભાવવતો અનુપલબ્ભમાનતાય સસવિસાણં વિય કેનચિ ન સઙ્ખતન્તિ અસઙ્ખતં નામ સિયાતિ ઇમિસ્સા આસઙ્કાય નિવત્તનવસેન વુત્તં. અથ વા રૂપવિકારાદિભાવતો રૂપભાવો વિય રૂપે સતિ સન્તિ, અસતિ ન સન્તીતિ સિદ્ધાય પટિચ્ચસમુપ્પન્નતાય સાધિતા પરિનિપ્ફન્નતા તેસં સઙ્ખતભાવં સાધેન્તી અસઙ્ખતભાવં નિવારણત્થં જાયતીતિ વુત્તં ‘‘અસઙ્ખતભાવનિવારણત્થં પરિનિપ્ફન્નતા વુત્તા’’તિ.

    Asaṅkhatabhāvanivāraṇatthaṃ parinipphannatā vuttāti idaṃ aparinipphannasabhāvavato anupalabbhamānatāya sasavisāṇaṃ viya kenaci na saṅkhatanti asaṅkhataṃ nāma siyāti imissā āsaṅkāya nivattanavasena vuttaṃ. Atha vā rūpavikārādibhāvato rūpabhāvo viya rūpe sati santi, asati na santīti siddhāya paṭiccasamuppannatāya sādhitā parinipphannatā tesaṃ saṅkhatabhāvaṃ sādhentī asaṅkhatabhāvaṃ nivāraṇatthaṃ jāyatīti vuttaṃ ‘‘asaṅkhatabhāvanivāraṇatthaṃ parinipphannatā vuttā’’ti.

    પકિણ્ણકકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    રૂપકણ્ડવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Rūpakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણીપાળિ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / રૂપવિભત્તિ • Rūpavibhatti

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ધમ્મસઙ્ગણિ-અટ્ઠકથા • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / નવકાદિનિદ્દેસવણ્ણના • Navakādiniddesavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-મૂલટીકા • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / પકિણ્ણકકથાવણ્ણના • Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact