| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
ಪಕಿಣ್ಣಕೇ ಯಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಕಿರಿಯಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾ ಚ ಸಹ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಕಿರಿಯಾನಂ ವಸೇನ ವಿನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಚಿತ್ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಭೂತಾರೋಚನಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಕಿರಿಯತ್ತಾ, ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಚ। ತತ್ಥ ಕಿರಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಮ್ಪಿ ಏಕಚ್ಚಂ ಬಾಹುಲ್ಲನಯೇನ ‘‘ಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಯಿದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇಪಿ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಸಾದಿಯತಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಚ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾಪಿ ಕಿರಿಯಾ ವಿನಾ ಸೇವನಚಿತ್ತೇನ ನ ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಜತ್ತಾ, ವಿಕಾರರೂಪತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿಕತ್ತಾ ಚ। ತಸ್ಮಾ ಕಿರಿಯಾಸಙ್ಖಾತಮಿದಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿರೂಪಂ ಇತರಂ ಚಿತ್ತಜರೂಪಂ ವಿಯ ಜನಕಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಇತರಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಸತಿ ಏಕನ್ತತೋ ತಜ್ಜನಕಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಿಯೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ನ ಸಾದಿಯತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೇ, ನ ಸಾದಿಯತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತೇನೇವ ಭಗವಾ ‘‘ಕಿಂಚಿತ್ತೋ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ನ ಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ತಾವತಾ ಛ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ತಾನಿ ಏವ ಆಪತ್ತಿಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ ಚ, ಚತೂಹಾಕಾರೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಚ ಏತಾನಿ ಸುತ್ತಪದಾನಿ ಅವಿರೋಧಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ವಿರೋಧಿತಾನಿ। ಕಥಂ? ಯಞ್ಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ತತ್ಥ ಕಾಯಾದಯೋತಿ ಆಪನ್ನಂ, ತತೋ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಆಪತ್ತಿಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ಸತ್ತಾತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಥ ತತ್ಥಾಪಿ ಕಾಯಾದಯೋ ಏಕತೋ ವಾ ನಾನಾತೋ ವಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ‘‘ಚತೂಹಿ ಆಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ‘‘ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ ಏವಂ ವಿರೋಧಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಕಥಂ ಅವಿರೋಧಿತಾನೀತಿ? ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಭೇದಭಿನ್ನತ್ತಾ ಕಾಯಾದೀನಂ। ಯಾ ಕಿರಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಕಾಯೇನ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ , ಏಕಚ್ಚಂ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಾಚಾಯ, ಏಕಚ್ಚಂ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಾಹಿ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಾ ಪನ ಅಕಿರಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅವಸಿಟ್ಠಾಹಿ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಾಹಿ ಕಾಯವಾಚಾಹಿಯೇವ, ನ ವಿನಾ ‘‘ನೋ ಚೇ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೧೪, ೪೨೧) ವಚನತೋ। ಅವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಏಕಚ್ಚಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಕಾಯೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಏಕಚ್ಚಂ ವಾಚಾಯ, ಏಕಚ್ಚಂ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ, ತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಕೇವಲಾಹಿ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಏಕಚ್ಚಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಏವಂ ಅವಿರೋಧಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
Pakiṇṇake yāni sikkhāpadāni ‘‘kiriyānī’’ti vuccanti, tesaṃ vasena kāyo, vācā ca saha viññattiyā veditabbā. Akiriyānaṃ vasena vinā viññattiyā veditabbā, cittaṃ panettha appamāṇaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānassa kiriyattā, acittakattā ca. Tattha kiriyā āpattiyā anantaracittasamuṭṭhānā veditabbā. Aviññattijanakampi ekaccaṃ bāhullanayena ‘‘kiriya’’nti vuccati, yathayidaṃ paṭhamapārājikaṃ viññattiyā abhāvepi ‘‘so ce sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti hi vuttaṃ ‘‘na sādiyati anāpattī’’ti ca. Viññattisaṅkhātāpi kiriyā vinā sevanacittena na hoti cittajattā, vikārarūpattā, cittānuparivattikattā ca. Tasmā kiriyāsaṅkhātamidaṃ viññattirūpaṃ itaraṃ cittajarūpaṃ viya janakacittena vinā na tiṭṭhati, itaraṃ saddāyatanaṃ tiṭṭhati, tasmā kiriyāya sati ekantato tajjanakaṃ sevanacittaṃ atthiyevāti katvā na sādiyati anāpattīti na yujjati. Yasmā viññattijanakampi samānaṃ sevanacittaṃ na sabbakālaṃ viññattiṃ janeti, tasmā vināpi viññattiyā sayaṃ uppajjatīti katvā ‘‘sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti vuttaṃ. Nuppajjati ce, na sādiyati nāma, tassa anāpatti, teneva bhagavā ‘‘kiṃcitto tvaṃ bhikkhū’’ti citteneva āpattiṃ paricchindati, na kiriyāyāti veditabbaṃ. Ettāvatā cha āpattisamuṭṭhānāni, tāni eva āpattikarā dhammā nāmāti ca, catūhākārehi āpattiṃ āpajjati kāyena vācāya kāyavācāhi kammavācāya āpajjatīti ca etāni suttapadāni avirodhitāni honti, aññathā virodhitāni. Kathaṃ? Yañhi āpattiṃ kammavācāya āpajjati, na tattha kāyādayoti āpannaṃ, tato kammavācāya saddhiṃ āpattikarā dhammā sattāti āpajjati, atha tatthāpi kāyādayo ekato vā nānāto vā labbhanti. ‘‘Catūhi ākārehī’’ti na yujjati, ‘‘tīhākārehi āpattiṃ āpajjatī’’ti vattabbaṃ siyāti evaṃ virodhitāni honti. Kathaṃ avirodhitānīti? Saviññattikāviññattikabhedabhinnattā kāyādīnaṃ. Yā kiriyā āpatti, taṃ ekaccaṃ kāyena saviññattikena āpajjati , ekaccaṃ saviññattiyā vācāya, ekaccaṃ saviññattikāhi kāyavācāhi āpajjati. Yā pana akiriyā āpatti, taṃ ekaccaṃ kammavācāya āpajjati, tañca kho avasiṭṭhāhi aviññattikāhi kāyavācāhiyeva, na vinā ‘‘no ce kāyena vācāya paṭinissajjati, kammavācāpariyosāne āpatti saṅghādisesassā’’ti (pārā. 414, 421) vacanato. Avisesena vā ekaccaṃ āpattiṃ kāyena āpajjati, ekaccaṃ vācāya, ekaccaṃ kāyavācāhi. Yaṃ panettha kāyavācāhi, taṃ ekaccaṃ kevalāhi kāyavācāhi āpajjati, ekaccaṃ kammavācāya āpajjatīti ayamattho veditabboti evaṃ avirodhitāni honti.
ತತ್ರಾಯಂ ಸಮಾಸತೋ ಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ – ಕಾಯೇನ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಕಾಯೇನ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೇನ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಅಕತಮ್ಪಿ ಹಿ ಲೋಕೇ ‘‘ಕತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಮಯಾ, ಯಂ ಮಯಾ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು, ಸಾಸನೇ ಚ ‘‘ಇದಂ ತೇ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ದುಕ್ಕಟಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಭಗವನ್ತಂ ನ ಪುಚ್ಛೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೪೪೩), ಏವಮಿಧ ವಿನಯಪರಿಯಾಯೇ ಕಾಯೇನ ಅಕರಣೀಯಮ್ಪಿ ‘‘ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಯಮೇವ ನಯೋ ವಾಚಾಯ ಆಪಜ್ಜತೀತಿಆದೀಸು। ತತ್ಥ ಸಮುಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣಂ ಕತ್ತಬ್ಬತೋ ವಾ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ ವಾ ಕಾಯಾದಿಭೇದಾಪೇಕ್ಖಮೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಕಿರಿಯಾಗ್ಗಹಣಂ ಕಾಯಾದೀನಂ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಸಞ್ಞಾಗ್ಗಹಣಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಙ್ಗಚಿತ್ತವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ತೇನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಕಿರಿಯಾಲಕ್ಖಣೇ, ಅಕಿರಿಯಾಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಸನ್ನಿಹಿತಂ, ಯತೋ ವಾ ಕಿರಿಯಾ ವಾ ಅಕಿರಿಯಾ ವಾ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ವಾ ಅನಙ್ಗಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಕಿನ್ತು ಯಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಙ್ಗಂ, ಇತರಂ ಅನಙ್ಗನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಚಿತ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ಯದಭಾವಾ ಅಚಿತ್ತಕಂ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಾವಜ್ಜತ್ತಾ ಲೋಕವಜ್ಜಭಾವೋವ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಿನ್ತು ಸಾವಜ್ಜಂಯೇವ ಸಮಾನಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಲೋಕವಜ್ಜಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಲೋಕವಜ್ಜಗ್ಗಹಣಂ। ಚಿತ್ತಮೇವ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮನೋಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಕಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಕಿರಿಯಾಲಕ್ಖಣಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕವಿನಿಮುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕಗ್ಗಹಣಂ। ಯಾ ಪನೇತ್ಥ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಆಪತ್ತಿ, ತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಅವೇದನಮ್ಪಿ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವೇದನಾತ್ತಿಕಂ ಏತ್ಥ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣತ್ಥಂ ವೇದನಾತ್ತಿಕಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಹಿ ಸಚಿತ್ತಕಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ‘‘ತಿಚಿತ್ತಂ ತಿವೇದನ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ಅಚಿತ್ತಕೇನಾಪನ್ನಮ್ಪಿ ‘‘ತಿಚಿತ್ತಂ ತಿವೇದನ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ರಿದಂ ಸುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ವುಟ್ಠಾತಿ (ಪರಿ॰ ೩೨೪)। ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪರಿ॰ ೪೭೦)। ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಸದಾ ಅನಾಪತ್ತಿಮೇವ ಕರೋತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಮೇವ, ಅಚಿತ್ತಕಂ ನಾಮ ವತ್ಥುಅವಿಜಾನನಂ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಜಾನನಂ, ಇದಮೇತೇಸಂ ನಾನತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tatrāyaṃ samāsato atthavibhāvanā – kāyena āpajjatīti kāyena saviññattikena akattabbaṃ katvā ekaccaṃ āpajjati, aviññattikena kattabbaṃ akatvā āpajjati, tadubhayampi kāyakammaṃ nāma. Akatampi hi loke ‘‘kata’’nti vuccati ‘‘idaṃ dukkaṭaṃ mayā, yaṃ mayā puññaṃ na kata’’nti evamādīsu, sāsane ca ‘‘idaṃ te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ na pucchī’’tiādīsu (cūḷava. 443), evamidha vinayapariyāye kāyena akaraṇīyampi ‘‘kāyakamma’’nti vuccati, ayameva nayo vācāya āpajjatītiādīsu. Tattha samuṭṭhānaggahaṇaṃ kattabbato vā akattabbato vā kāyādibhedāpekkhameva āpattiṃ āpajjati, na aññathāti dassanatthaṃ. Kiriyāggahaṇaṃ kāyādīnaṃ saviññattikāviññattikabhedadassanatthaṃ. Saññāggahaṇaṃ āpattiyā aṅgānaṅgacittavisesadassanatthaṃ, tena yaṃ cittaṃ kiriyālakkhaṇe, akiriyālakkhaṇe vā sannihitaṃ, yato vā kiriyā vā akiriyā vā hoti, na taṃ avisesena āpattiyā aṅgaṃ vā anaṅgaṃ vā hoti, kintu yāya saññāya ‘‘saññāvimokkha’’nti vuccati, tāya sampayuttaṃ cittaṃ aṅgaṃ, itaraṃ anaṅganti dassitaṃ hoti. Idāni yena cittena sikkhāpadaṃ sacittakaṃ hoti, yadabhāvā acittakaṃ, tena tassa avisesena sāvajjattā lokavajjabhāvova vuccati, kintu sāvajjaṃyeva samānaṃ ekaccaṃ lokavajjaṃ ekaccaṃ paṇṇattivajjanti dassanatthaṃ lokavajjaggahaṇaṃ. Cittameva yasmā ‘‘lokavajja’’nti vuccati, tasmā manokammampi siyā āpattīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ kammaggahaṇaṃ. Yaṃ panettha akiriyālakkhaṇaṃ kammaṃ, taṃ kusalattikavinimuttaṃ siyāti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ kusalattikaggahaṇaṃ. Yā panettha abyākatā āpatti, taṃ ekaccaṃ avedanampi saññāvedayitanirodhasamāpanno āpajjatīti katvā vedanāttikaṃ ettha na labbhatīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ vedanāttikaggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ. Sikkhāpadañhi sacittakapuggalavasena ‘‘ticittaṃ tivedana’’nti laddhavohāraṃ acittakenāpannampi ‘‘ticittaṃ tivedana’’micceva vuccati. Tatridaṃ suttaṃ ‘‘atthāpatti acittako āpajjati acittako vuṭṭhāti (pari. 324). Atthāpatti kusalacitto āpajjati kusalacitto vuṭṭhātī’’tiādi (pari. 470). Anugaṇṭhipade pana ‘‘saññā sadā anāpattimeva karoti, cittaṃ āpattimeva, acittakaṃ nāma vatthuavijānanaṃ, nosaññāvimokkhaṃ vītikkamajānanaṃ, idametesaṃ nānatta’’nti vuttaṃ.
ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಹವಸೇನ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಚೀವರದಾನಾದಿ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ। ಜಾತರೂಪರಜತಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯತೋ। ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯತೋ। ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಕುಟಿಕರಣೇ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯತೋ, ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಕರಣೇ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ। ಯಂ ಚಿತ್ತಙ್ಗಂ ಲಭತಿಯೇವಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ। ವಿನಾಪಿ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿನಾಪಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹಾಪಿ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯೋ ಸೋ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೋ, ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೋ ಚ ವುತ್ತೋ ಕಾಯೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ತಥಾ ವಚೀಕಮ್ಮಂ। ತತ್ಥ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕೋ ಕಾಯೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಸಾಧೇತಿ, ಇತರೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ತಥಾ ವಾಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ತತ್ಥ ನಾಮಕಾಯೋ ಪದಕಾಯೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಹಸಿತುಪ್ಪಾದವೋಟ್ಠಬ್ಬನಾನಿಪಿ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತಾನಿ। ಇದಮ್ಪಿ ನ ಮಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಹಸಮಾನೋ ಪಸ್ಸತಿ ಯದಾ, ತದಾ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಜವನಗತಿಕ’’ನ್ತಿ ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾದಿಕಾಲೇ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ।
Sabbasaṅgāhakavasenāti sabbasikkhāpadānaṃ saṅgahavasena. Bhikkhuniyā cīvaradānādi kiriyākiriyato. Jātarūparajatapaṭiggahaṇādi siyā kiriyato. Upanikkhittāpaṭikkhepe siyā akiriyato. Desitavatthukapamāṇātikkantakuṭikaraṇe siyā kiriyato, adesitavatthukapamāṇātikkantakaraṇe siyā kiriyākiriyato. Yaṃ cittaṅgaṃ labhatiyevāti kāyacittaṃ vācācittanti evaṃ. Vināpi cittenāti ettha vināpi cittena sahāpi cittenāti adhippāyo. Yo so saviññattiko, aviññattiko ca vutto kāyo, tassa kammaṃ kāyakammaṃ, tathā vacīkammaṃ. Tattha saviññattiko kāyo uppattiyā kammaṃ sādheti, itaro anuppattiyā. Tathā vācāti veditabbaṃ, sikkhāpadanti ‘‘yo tattha nāmakāyo padakāyo’’ti vacanato vītikkame yujjatīti vuttaṃ. ‘‘Hasituppādavoṭṭhabbanānipi āpattisamuṭṭhāpakacittāni. Idampi na mayā paricchinnanti hasamāno passati yadā, tadā voṭṭhabbanaṃ javanagatika’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Abhiññācittāni paññattiṃ ajānitvā iddhivikubbanādikāle gahetabbāni.
ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ…ಪೇ॰… ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ, ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ। ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥೂಸು ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ। ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ನಾಪಜ್ಜತೀತಿ ನ ಪಾರಾಜಿಕೋ ನಾಮ। ನ ಹಿ ಅಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ಸೋ ಅನಾಪತ್ತಿಕತ್ತಾ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಆಗತೋ ಕಿಂ ಅಸಂವಾಸೋ ಹೋತಿ ನ ಹೋತೀತಿ? ಹೋತಿ, ‘‘ಅಭಬ್ಬೋ ತೇನ ಸರೀರಬನ್ಧನೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೫; ಮಹಾವ॰ ೧೨೯) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಯೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಿಕ್ಖೂನಂ…ಪೇ॰… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) ವುತ್ತತ್ತಾ ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವತಿ, ಸೋ ಏವ ಅಭಬ್ಬೋ। ನಾಯಂ ಅಪಾರಾಜಿಕತ್ತಾತಿ ಚೇ? ನ, ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೮೬) ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಯಥಾ ಅಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಾವಿತಾಯಪಿ ಕಮ್ಮಂ ರುಹತಿ ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಸಮ್ಭವತೋ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ರಿದಂ ಯುತ್ತಿ – ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ ಏವ ಚೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ, ಏವಞ್ಚೇ ಕಮ್ಮಂ ರುಹತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ನೋ ಖನ್ತೀತಿ ಆಚರಿಯೋ। ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೋ ವಾ ಪಣ್ಡಕೋ ವಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಸಾವೇತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ನ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೇನಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೨೭) ಹಿ ವಚನತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಾಯ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನೇನ, ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನಸಞ್ಞಿತೇನ ವಾ ಏಕೇನ ವುತ್ತಾ ಸಙ್ಘೇನ ವುತ್ತಾವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಅಯಮೇವ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮೇಸು ಯುತ್ತಿ। ತಥಾ ಅತ್ಥಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಕೋಚಿ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕೋ, ಅಯಂ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವ, ಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋವ, ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಆದಿಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಸ ಓಮಸನೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ। ಅಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ನ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ…ಪೇ॰… ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ತೇನೇವ ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಾದಿಂ ಜನೇತಿ, ಕೇವಲಂ ಅಸಂವಾಸೋತಿ ಕತ್ವಾ ಗಣಪೂರಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಏಕಕಮ್ಮಂ ಏಕುದ್ದೇಸೋಪಿ ಹಿ ಸಂವಾಸೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಮಸಿಕ್ಖತಾಪಿ ಸಂವಾಸೋತಿ ಕತ್ವಾ ಸೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನತ್ಥೀತಿ ಪದಸೋಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಂ ಪನ ಜನೇತೀತಿ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಥಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿನೋ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅಸಂವಾಸಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖು ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ, ಪದಸೋಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಂ ಪನ ಜನೇತಿ। ತಥಾ ‘‘ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಪಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಯೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅವುತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ನಿದಸ್ಸನೇನ ಸಾ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ ಗಹಣಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ।
Ettha pana yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno…pe… methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto atthi koci pārājiko hoti asaṃvāso, atthi koci na pārājiko hoti asaṃvāso. Dukkaṭathullaccayavatthūsu paṭisevanto atthi koci na pārājiko. Pakkhapaṇḍako apaṇḍakapakkhe upasampanno paṇḍakapakkhe methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto so pārājikaṃ āpattiṃ nāpajjatīti na pārājiko nāma. Na hi abhikkhuno āpatti nāma atthi. So anāpattikattā apaṇḍakapakkhe āgato kiṃ asaṃvāso hoti na hotīti? Hoti, ‘‘abhabbo tena sarīrabandhanenā’’ti (pārā. 55; mahāva. 129) hi vuttaṃ. ‘‘Yo pana, bhikkhu, bhikkhūnaṃ…pe… asaṃvāso’’ti (pārā. 44) vuttattā yo pana bhikkhubhāvena methunaṃ dhammaṃ paṭisevati, so eva abhabbo. Nāyaṃ apārājikattāti ce? Na, ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo’’ti (mahāva. 86) vuttaṭṭhāne yathā abhikkhunā kammavācāya sāvitāyapi kammaṃ ruhati kammavipattiyā asambhavato, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Tatridaṃ yutti – upasampannapubbo eva ce kammavācaṃ sāveti, saṅgho ca tasmiṃ upasampannasaññī, evañce kammaṃ ruhati, na aññathāti no khantīti ācariyo. Gahaṭṭho vā titthiyo vā paṇḍako vā anupasampannasaññī kammavācaṃ sāveti, saṅghena kammavācā na vuttā hoti, ‘‘saṅgho upasampādeyya, saṅgho upasampādeti, upasampanno saṅghenā’’ti (mahāva. 127) hi vacanato saṅghena kammavācāya vattabbāya saṅghapariyāpannena, saṅghapariyāpannasaññitena vā ekena vuttā saṅghena vuttāva hotīti veditabbo, ayameva sabbakammesu yutti. Tathā atthi methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto koci nāsetabbo ‘‘yo bhikkhunīdūsako, ayaṃ nāsetabbo’’ti vuttattā eva, so anupasampannova, sahaseyyāpattiādiṃ janeti, tassa omasane ca dukkaṭaṃ hoti. Abhikkhuniyā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto na nāsetabbo ‘‘antimavatthuṃ ajjhāpanno, bhikkhave, anupasampanno…pe… nāsetabbo’’ti pāḷiyā abhāvato. Teneva so upasampannasaṅkhyaṃ gacchati, na sahaseyyāpattādiṃ janeti, kevalaṃ asaṃvāsoti katvā gaṇapūrako na hoti, ekakammaṃ ekuddesopi hi saṃvāsoti vutto. Samasikkhatāpi saṃvāsoti katvā so tena saddhiṃ natthīti padasodhammāpattiṃ pana janetīti kāraṇacchāyā dissati. Yathā bhikkhuniyā saddhiṃ bhikkhusaṅghassa ekakammādino saṃvāsassa abhāvā bhikkhunī asaṃvāsā bhikkhussa, tathā bhikkhu ca bhikkhuniyā, padasodhammāpattiṃ pana janeti. Tathā ‘‘antimavatthuṃ ajjhāpannopi ekacco yo nāsetabbo’’ti avuttoti iminā nidassanena sā kāraṇacchāyā gahaṇaṃ na gacchati.
ಅಪಿ ಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಸುತ್ತಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಸಾದಿಯತಿ, ಉಭೋ ನಾಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಚ, ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೪) ಚ ವಚನತೋ ಯೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಅನುವಿಜ್ಜಿಯಮಾನೋ ಪರಾಜಾಪಿತೋ, ಸೋಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋವ, ನ ಓಮಸವಾದಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಜನೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಖುಂಸೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಪಾಳಿ ನತ್ಥಿ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ ‘‘ಯಂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ಅನಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನಂ, ‘ಮಂ ಅಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ಜಾನನಾ, ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರತಾದೀನಂ ಅಭಾವೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನೀ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ, ತಞ್ಚೇ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿ ಸಮಾನೋ ಓಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಓಮಸವಾದಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೯) ವಚನತೋ ಅಸುದ್ಧೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾಯ ಏವ ಓಮಸನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ‘‘ಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಅಞ್ಞತರಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನೋ, ತಞ್ಚೇ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿ ಸಮಾನೋ ಓಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಓಮಸವಾದಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೯) ವಚನತೋ ಪನ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಿತಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ ಅನೇಕಂಸಿಕತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Api ca ‘‘bhikkhu suttabhikkhumhi vippaṭipajjati, paṭibuddho sādiyati, ubho nāsetabbā’’ti (pārā. 66) ca, ‘‘tena hi, bhikkhave, mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’ti (pārā. 384) ca vacanato yo saṅghamajjhaṃ pavisitvā anuvijjakena anuvijjiyamāno parājāpito, sopi anupasampannova, na omasavādapācittiyaṃ janetīti veditabbaṃ. Kiñcāpi ‘‘upasampannaṃ upasampannasaññī khuṃsetukāmo’’ti pāḷi natthi, kiñcāpi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘yaṃ akkosati, tassa upasampannatā, anaññāpadesena jātiādīhi akkosanaṃ, ‘maṃ akkosatī’ti jānanā, atthapurekkhāratādīnaṃ abhāvoti imānettha cattāri aṅgānī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. omasavādasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, tathāpi duṭṭhadosasikkhāpade ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadeti, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389) vacanato asuddhe upasampannasaññāya eva omasantassa pācittiyaṃ. Asuddhadiṭṭhissa dukkaṭaṃ. ‘‘Suddho hoti puggalo, aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ anajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadeti, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389) vacanato pana kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘tassa upasampannatā upasampannasaññitā’’ti na vuttaṃ anekaṃsikattā tassa aṅgassāti veditabbaṃ.
ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅತ್ಥಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ, ಅತ್ಥಿ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋ ಚೇವ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಚ, ಅತ್ಥಿ ನೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ। ತತ್ಥ ತತಿಯೋ ಭಿಕ್ಖುನೀಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಾ ಹಿ ಯಾವ ನ ಲಿಙ್ಗಂ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಕಾಸಾವೇ ಸಉಸ್ಸಾಹಾವ ಸಮಾನಾ ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚವಿತುಕಾಮಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತೀಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನಾವ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೪)। ಕದಾ ಚ ಪನ ಸಾ ಅಭಿಕ್ಖುನೀ ಹೋತೀತಿ? ಯದಾ ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚವಿತುಕಾಮಾ ಗಿಹಿನಿವಾಸನಂ ನಿವಾಸೇತಿ, ಸಾ ‘‘ವಿಬ್ಭನ್ತಾ’’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಯದೇವ ಸಾ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ, ತದೇವ ಅಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೪)। ಕಿತ್ತಾವತಾ ಪನ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ? ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚವಿತುಕಾಮಾ ಕಾಸಾವೇಸು ಅನಾಲಯಾ ಕಾಸಾವಂ ವಾ ಅಪನೇತಿ, ನಗ್ಗಾ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿಣಪಣ್ಣಾದಿನಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಾಸಾವಂಯೇವ ವಾ ಗಿಹಿನಿವಾಸನಾಕಾರೇನ ನಿವಾಸೇತಿ, ಓದಾತಂ ವಾ ವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತಿ, ಸಲಿಙ್ಗೇನೇವ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಲುಞ್ಚನಾದಿವತಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತಿತ್ಥಿಯಲಿಙ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತದಾ ವಿಬ್ಭನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಾವ ತಿತ್ಥಿಯವತಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಸಾ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಸೇಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಮೇವೇಕಂ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಉಪಸಮ್ಪದಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಯಾ ಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಕಾಸಾವಾ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಸಙ್ಕನ್ತಾ, ಸಾ ಆಗತಾ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಯಾ ಪಠಮಂ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಸಙ್ಕನ್ತಾ, ಸಾ ಆಗತಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ಸಙ್ಗೀತಿಆಚರಿಯೇಹಿ ಪನ ‘‘ಚತುವೀಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಪುನ ಸಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಾ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ನಾನುಞ್ಞಾತಂ ಭಗವತಾ। ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಏವ। ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೀಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಏವ। ಕಿನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾ।
Api cettha sikkhāpaccakkhātakacatukkaṃ veditabbaṃ, atthi puggalo sikkhāpaccakkhātako na sikkhāsājīvasamāpanno, atthi sikkhāsājīvasamāpanno na sikkhāpaccakkhātako, atthi sikkhāpaccakkhātako ceva sikkhāsājīvasamāpanno ca, atthi neva sikkhāpaccakkhātako na sikkhāsājīvasamāpanno. Tattha tatiyo bhikkhunīsikkhāpaccakkhātako veditabbo. Sā hi yāva na liṅgaṃ pariccajati, kāsāve saussāhāva samānā sāmaññā cavitukāmā sikkhaṃ paccakkhantīpi bhikkhunī eva sikkhāsājīvasamāpannāva. Vuttañhi bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, bhikkhuniyā sikkhāpaccakkhāna’’nti (cūḷava. 434). Kadā ca pana sā abhikkhunī hotīti? Yadā sāmaññā cavitukāmā gihinivāsanaṃ nivāseti, sā ‘‘vibbhantā’’ti saṅkhyaṃ gacchati. Vuttañhi bhagavatā ‘‘yadeva sā vibbhantā, tadeva abhikkhunī’’ti (cūḷava. 434). Kittāvatā pana vibbhantā hotīti? Sāmaññā cavitukāmā kāsāvesu anālayā kāsāvaṃ vā apaneti, naggā vā gacchati, tiṇapaṇṇādinā vā paṭicchādetvā gacchati, kāsāvaṃyeva vā gihinivāsanākārena nivāseti, odātaṃ vā vatthaṃ nivāseti, saliṅgeneva vā saddhiṃ titthiyesu pavisitvā kesaluñcanādivataṃ samādiyati, titthiyaliṅgaṃ vā samādiyati, tadā vibbhantā nāma hoti. Tattha yā bhikkhuniliṅge ṭhitāva titthiyavataṃ samādiyati, sā titthiyapakkantako bhikkhu viya pacchā pabbajjampi na labhati, sesā pabbajjamevekaṃ labhanti, na upasampadaṃ. Pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘yā sā, bhikkhave, bhikkhunī sakāsāvā titthāyatanaṃ saṅkantā, sā āgatā na upasampādetabbā’’ti vacanato yā paṭhamaṃ vibbhamitvā pacchā titthāyatanaṃ saṅkantā, sā āgatā upasampādetabbāti anuññātaṃ viya dissati. Saṅgītiācariyehi pana ‘‘catuvīsati pārājikānī’’ti vuttattā na puna sā upasampādetabbā, tasmā eva sikkhāpaccakkhānaṃ nānuññātaṃ bhagavatā. Antimavatthuajjhāpannā pana bhikkhunī eva. Pakkhapaṇḍakīpi bhikkhunī eva. Kinti pucchā.
