| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના
Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
પાળિમુત્તકવિનિચ્છયેસુ તઞ્ચ ખો…પે॰… ન વણ્ણમટ્ઠત્થાયાતિ ઇદં છત્તદણ્ડગ્ગાહકસલાકપઞ્જરવિનન્ધનં સન્ધાયાતિ વદન્તિ. સબ્બત્થાતિ છત્તદણ્ડે સબ્બત્થ. આરગ્ગેનાતિ નિખાદનમુખેન. ઘટકમ્પિ વાળરૂપમ્પિ ભિન્દિત્વા ધારેતબ્બન્તિ સચે તાદિસં અકપ્પિયછત્તં લભતિ, ઘટકમ્પિ વાળરૂપમ્પિ ભિન્દિત્વા તચ્છેત્વા ધારેતબ્બં. સુત્તકેન વા દણ્ડો વેઠેતબ્બોતિ યથા છત્તદણ્ડે લેખા ન પઞ્ઞાયતિ, તથા વેઠેતબ્બો. દણ્ડબુન્દેતિ દણ્ડમૂલે, છત્તદણ્ડસ્સ હેટ્ઠિમતલેતિ અત્થો. છત્તમણ્ડલિકન્તિ છત્તસ્સ અન્તો ખુદ્દકમણ્ડલં. ઉક્કિરિત્વાતિ ઉટ્ઠપેત્વા. સા વટ્ટતીતિ યદિપિ રજ્જુકેહિ ન બન્ધન્તિ, બન્ધિતું પન યુત્તટ્ઠાનત્તા વટ્ટતિ.
Pāḷimuttakavinicchayesu tañca kho…pe… na vaṇṇamaṭṭhatthāyāti idaṃ chattadaṇḍaggāhakasalākapañjaravinandhanaṃ sandhāyāti vadanti. Sabbatthāti chattadaṇḍe sabbattha. Āraggenāti nikhādanamukhena. Ghaṭakampi vāḷarūpampi bhinditvā dhāretabbanti sace tādisaṃ akappiyachattaṃ labhati, ghaṭakampi vāḷarūpampi bhinditvā tacchetvā dhāretabbaṃ. Suttakena vā daṇḍo veṭhetabboti yathā chattadaṇḍe lekhā na paññāyati, tathā veṭhetabbo. Daṇḍabundeti daṇḍamūle, chattadaṇḍassa heṭṭhimataleti attho. Chattamaṇḍalikanti chattassa anto khuddakamaṇḍalaṃ. Ukkiritvāti uṭṭhapetvā. Sā vaṭṭatīti yadipi rajjukehi na bandhanti, bandhituṃ pana yuttaṭṭhānattā vaṭṭati.
નાનાસુત્તકેહીતિ નાનાવણ્ણેહિ સુત્તેહિ. ઇદઞ્ચ તથા કરોન્તાનં કરણપ્પકારદસ્સનત્થં વુત્તં, એકવણ્ણસુત્તકેનપિ વુત્તપ્પકારેન સિબ્બિતું ન વટ્ટતિયેવ. પટ્ટમુખેતિ પટ્ટકોટિયં. દ્વિન્નં પટ્ટાનં સઙ્ઘટ્ટિતટ્ઠાનં સન્ધાયેતં વુત્તં. પરિયન્તેતિ ચીવરપરિયન્તે. ચીવરઅનુવાતં સન્ધાયેતં વુત્તં. વેણિન્તિ વરકસીસાકારેન સિબ્બનં. સઙ્ખલિકન્તિ બિળાલબન્ધનાકારેન સિબ્બનં. ‘‘વેણિં સઙ્ખલિક’’ન્તિ ચેત્થ ઉપયોગવચનં ‘‘કરોન્તી’’તિ કરણકિરિયાપેક્ખં. અગ્ઘિયગયમુગ્ગરાદીનીતિ એત્થ અગ્ઘિયં નામ ચેતિયસણ્ઠાનેન સિબ્બનં, મૂલે તનુકં અગ્ગે મહન્તં કત્વા ગદાકારેન સિબ્બનં ગયા, મૂલે ચ અગ્ગે ચ એકસદિસં કત્વા મુગ્ગરાકારેન સિબ્બનં મુગ્ગરો. કક્કટક્ખીનિ ઉક્કિરન્તીતિ ગણ્ઠિકપટ્ટપાસકપટ્ટાનં અન્તે પાળિબદ્ધં કત્વા કક્કટકાનં અક્ખિસણ્ઠાનં ઉટ્ઠપેન્તિ, કરોન્તીતિ અત્થો. ‘‘કોણસુત્તપિળકાતિ ગણ્ઠિકપાસકપટ્ટાનં કોણેહિ નીહટસુત્તાનં કોટિયો’’તિ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં. કથં પન તા પિળકા દુવિઞ્ઞેય્યરૂપા કાતબ્બાતિ? કોણેહિ નીહટસુત્તાનં અન્તેસુ એકવારં ગણ્ઠિકકરણેન વા પુન નિવત્તેત્વા સિબ્બનેન વા દુવિઞ્ઞેય્યસભાવં કત્વા સુત્તકોટિયો રસ્સં કત્વા છિન્દિતબ્બા. ધમ્મસિરિત્થેરેન પન –
Nānāsuttakehīti nānāvaṇṇehi suttehi. Idañca tathā karontānaṃ karaṇappakāradassanatthaṃ vuttaṃ, ekavaṇṇasuttakenapi vuttappakārena sibbituṃ na vaṭṭatiyeva. Paṭṭamukheti paṭṭakoṭiyaṃ. Dvinnaṃ paṭṭānaṃ saṅghaṭṭitaṭṭhānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Pariyanteti cīvarapariyante. Cīvaraanuvātaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Veṇinti varakasīsākārena sibbanaṃ. Saṅkhalikanti biḷālabandhanākārena sibbanaṃ. ‘‘Veṇiṃ saṅkhalika’’nti cettha upayogavacanaṃ ‘‘karontī’’ti karaṇakiriyāpekkhaṃ. Agghiyagayamuggarādīnīti ettha agghiyaṃ nāma cetiyasaṇṭhānena sibbanaṃ, mūle tanukaṃ agge mahantaṃ katvā gadākārena sibbanaṃ gayā, mūle ca agge ca ekasadisaṃ katvā muggarākārena sibbanaṃ muggaro. Kakkaṭakkhīni ukkirantīti gaṇṭhikapaṭṭapāsakapaṭṭānaṃ ante pāḷibaddhaṃ katvā kakkaṭakānaṃ akkhisaṇṭhānaṃ uṭṭhapenti, karontīti attho. ‘‘Koṇasuttapiḷakāti gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇehi nīhaṭasuttānaṃ koṭiyo’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Kathaṃ pana tā piḷakā duviññeyyarūpā kātabbāti? Koṇehi nīhaṭasuttānaṃ antesu ekavāraṃ gaṇṭhikakaraṇena vā puna nivattetvā sibbanena vā duviññeyyasabhāvaṃ katvā suttakoṭiyo rassaṃ katvā chinditabbā. Dhammasirittherena pana –
‘‘કોણસુત્તા ચ પિળકા, દુવિઞ્ઞેય્યાવ કપ્પરે’’તિ –
‘‘Koṇasuttā ca piḷakā, duviññeyyāva kappare’’ti –
વુત્તં. તથા આચરિયબુદ્ધદત્તત્થેરેનપિ –
Vuttaṃ. Tathā ācariyabuddhadattattherenapi –
‘‘સુત્તા ચ પિળકા તત્થ, દુવિઞ્ઞેય્યાવ દીપિતા’’તિ –
‘‘Suttā ca piḷakā tattha, duviññeyyāva dīpitā’’ti –
વુત્તં . તસ્મા તેસં મતેન કોણસુત્તા ચ પિળકા ચ કોણસુત્તપિળકાતિ એવમેત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો.
Vuttaṃ . Tasmā tesaṃ matena koṇasuttā ca piḷakā ca koṇasuttapiḷakāti evamettha attho daṭṭhabbo.
મણિનાતિ મસારગલ્લાદિપાસાણેન. ન ઘટ્ટેતબ્બન્તિ ન ઘંસિતબ્બં, અંસબદ્ધકકાયબન્ધનાનિ પન સઙ્ખાદીહિ ઘંસિતું વટ્ટતિ. પાસકં કત્વા બન્ધિતબ્બન્તિ રજનકાલે બન્ધિતબ્બં, સેસકાલે મોચેત્વા ઠપેતબ્બં. ગણ્ઠિકેતિ દન્તમયાદિગણ્ઠિકે. પિળકાતિ બિન્દું બિન્દું કત્વા ઉટ્ઠાપેતબ્બપિળકા.
Maṇināti masāragallādipāsāṇena. Na ghaṭṭetabbanti na ghaṃsitabbaṃ, aṃsabaddhakakāyabandhanāni pana saṅkhādīhi ghaṃsituṃ vaṭṭati. Pāsakaṃ katvā bandhitabbanti rajanakāle bandhitabbaṃ, sesakāle mocetvā ṭhapetabbaṃ. Gaṇṭhiketi dantamayādigaṇṭhike. Piḷakāti binduṃ binduṃ katvā uṭṭhāpetabbapiḷakā.
‘‘તેલવણ્ણોતિ સમણસારુપ્પવણ્ણં સન્ધાય વુત્તં, મણિવણ્ણં પન પત્તં અઞ્ઞેન કતં લભિત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ. પત્તમણ્ડલેતિ તિપુસીસાદિમયે પત્તમણ્ડલે. ‘‘ન, ભિક્ખવે, ચિત્રાનિ પત્તમણ્ડલાનિ ધારેતબ્બાનિ રૂપકાકિણ્ણાનિ ભિત્તિકમ્મકતાની’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૫૩) વુત્તત્તા ‘‘ભિત્તિકમ્મં ન વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મકરદન્તકં છિન્દિતુ’’ન્તિ વચનતો ‘‘મકરદન્તકં પન વટ્ટતી’’તિ વુત્તં.
‘‘Telavaṇṇoti samaṇasāruppavaṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ, maṇivaṇṇaṃ pana pattaṃ aññena kataṃ labhitvā paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Pattamaṇḍaleti tipusīsādimaye pattamaṇḍale. ‘‘Na, bhikkhave, citrāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni rūpakākiṇṇāni bhittikammakatānī’’ti (cūḷava. 253) vuttattā ‘‘bhittikammaṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, makaradantakaṃ chinditu’’nti vacanato ‘‘makaradantakaṃ pana vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
મકરમુખન્તિ મકરમુખસણ્ઠાનં. દેડ્ઢુભસીસન્તિ ઉદકસપ્પસીસસણ્ઠાનં. અચ્છીનીતિ કુઞ્જરચ્છિસણ્ઠાનાનિ. રજ્જુકકાયબન્ધનં એકમેવ વટ્ટતીતિ રજ્જુકં બન્ધન્તેન એકગુણમેવ કત્વા બન્ધિતું વટ્ટતિ, મજ્ઝે ભિન્દિત્વા દિગુણં કત્વા બન્ધિતું ન વટ્ટતિ, દિગુણં પન અકત્વા એકરજ્જુકમેવ સતવારમ્પિ પુનપ્પુનં આવિજ્જિત્વા બન્ધિતું વટ્ટતિ. એકમ્પિ ન વટ્ટતીતિ એકગુણમ્પિ કત્વા બન્ધિતું ન વટ્ટતિ. બહુરજ્જુકે…પે॰.. વટ્ટતીતિ ઇદં કાયબન્ધનં સન્ધાય વુત્તં, ન દસા સન્ધાય. ઈદિસઞ્હિ કાયબન્ધનં બન્ધિતું વટ્ટતિ. તેનેવ આચરિયબુદ્ધદત્તત્થેરેન વુત્તં –
Makaramukhanti makaramukhasaṇṭhānaṃ. Deḍḍhubhasīsanti udakasappasīsasaṇṭhānaṃ. Acchīnīti kuñjaracchisaṇṭhānāni. Rajjukakāyabandhanaṃ ekameva vaṭṭatīti rajjukaṃ bandhantena ekaguṇameva katvā bandhituṃ vaṭṭati, majjhe bhinditvā diguṇaṃ katvā bandhituṃ na vaṭṭati, diguṇaṃ pana akatvā ekarajjukameva satavārampi punappunaṃ āvijjitvā bandhituṃ vaṭṭati. Ekampi na vaṭṭatīti ekaguṇampi katvā bandhituṃ na vaṭṭati. Bahurajjuke…pe... vaṭṭatīti idaṃ kāyabandhanaṃ sandhāya vuttaṃ, na dasā sandhāya. Īdisañhi kāyabandhanaṃ bandhituṃ vaṭṭati. Teneva ācariyabuddhadattattherena vuttaṃ –
‘‘એકરજ્જુમયં વુત્તં, મુનિના કાયબન્ધનં;
‘‘Ekarajjumayaṃ vuttaṃ, muninā kāyabandhanaṃ;
પઞ્ચપામઙ્ગસણ્ઠાનં, એકમ્પિ ચ ન વટ્ટતિ.
Pañcapāmaṅgasaṇṭhānaṃ, ekampi ca na vaṭṭati.
‘‘રજ્જુકે એકતો કત્વા, બહૂ એકાય રજ્જુયા;
‘‘Rajjuke ekato katvā, bahū ekāya rajjuyā;
નિરન્તરઞ્હિ વેઠેત્વા, કતં વટ્ટતિ બન્ધિતુ’’ન્તિ.
Nirantarañhi veṭhetvā, kataṃ vaṭṭati bandhitu’’nti.
મુરજં પન કાયબન્ધનં ન વટ્ટતિ ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઉચ્ચાવચાનિ કાયબન્ધનાનિ ધારેતબ્બાનિ કલાબુકં દેડ્ઢુભકં મુરજં મદ્દવીણં, યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૮) વુત્તત્તા. કિં પન બહુરજ્જુકે એકતો કત્વા એકેન નિરન્તરં વેઠેત્વા કતં મુરજસઙ્ખ્યં ન ગચ્છતીતિ? આમ ન ગચ્છતિ. મુરજઞ્હિ નામ નાનાવણ્ણેહિ સુત્તેહિ મુરજવટ્ટિસણ્ઠાનં વેઠેત્વા કતં. કેચિ પન ‘‘મુરજન્તિ બહુરજ્જુકે એકતો સઙ્કડ્ઢિત્વા એકાય રજ્જુયા પલિવેઠેત્વા કતરજ્જૂ’’તિ વદન્તિ, તં ન ગહેતબ્બં. યદિ ચેતં મુરજં સિયા, ‘‘બહુરજ્જુકે એકતો કત્વા એકેન નિરન્તરં વેઠેત્વા કતં બહુરજ્જુક’’ન્તિ ન વત્તબ્બં, ‘‘તં વટ્ટતી’’તિ ઇદં વિરુજ્ઝેય્ય. મુરજં પન પામઙ્ગસણ્ઠાનઞ્ચ દસાસુ વટ્ટતિ ‘‘કાયબન્ધનસ્સ દસા જીરન્તિ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મુરજં મદ્દવીણ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૮) વુત્તત્તા. તેનેવ વક્ખતિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મુરજં મદ્દવીણન્તિ ઇદં દસાસુયેવ અનુઞ્ઞાત’’ન્તિ.
Murajaṃ pana kāyabandhanaṃ na vaṭṭati ‘‘na, bhikkhave, uccāvacāni kāyabandhanāni dhāretabbāni kalābukaṃ deḍḍhubhakaṃ murajaṃ maddavīṇaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 278) vuttattā. Kiṃ pana bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ murajasaṅkhyaṃ na gacchatīti? Āma na gacchati. Murajañhi nāma nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Keci pana ‘‘murajanti bahurajjuke ekato saṅkaḍḍhitvā ekāya rajjuyā paliveṭhetvā katarajjū’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Yadi cetaṃ murajaṃ siyā, ‘‘bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ, ‘‘taṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ virujjheyya. Murajaṃ pana pāmaṅgasaṇṭhānañca dasāsu vaṭṭati ‘‘kāyabandhanassa dasā jīranti. Anujānāmi, bhikkhave, murajaṃ maddavīṇa’’nti (cūḷava. 278) vuttattā. Teneva vakkhati ‘‘anujānāmi, bhikkhave, murajaṃ maddavīṇanti idaṃ dasāsuyeva anuññāta’’nti.
કાયબન્ધનવિધેતિ ‘‘કાયબન્ધનસ્સ પવનન્તો જીરતિ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વિધ’’ન્તિ વુત્તત્તા કાયબન્ધનસ્સ પાસન્તે દસામૂલે તસ્સ થિરભાવત્થં કત્તબ્બે દન્તવિસાણાદિમયે વિધે. ‘‘અટ્ઠ મઙ્ગલાનિ નામ સઙ્ખો ચક્કં પુણ્ણકુમ્ભો ગયા સિરીવચ્છો અઙ્કુસો ધજં સોવત્થિક’’ન્તિ વદન્તિ. પરિચ્છેદલેખામત્તન્તિ ઉભોસુ કોટીસુ કાતબ્બપરિચ્છેદરાજિમત્તં. ‘‘ઉજુકમેવા’’તિ વુત્તત્તા ચતુરસ્સાદિવઙ્કગતિકં ન વટ્ટતિ. ‘‘છત્તદણ્ડધમ્મકરણઅઞ્જનનાળિકા નાનાવણ્ણલેખાપઅકમ્મકતા ન વટ્ટન્તી’’તિ વદન્તિ.
Kāyabandhanavidheti ‘‘kāyabandhanassa pavananto jīrati. Anujānāmi, bhikkhave, vidha’’nti vuttattā kāyabandhanassa pāsante dasāmūle tassa thirabhāvatthaṃ kattabbe dantavisāṇādimaye vidhe. ‘‘Aṭṭha maṅgalāni nāma saṅkho cakkaṃ puṇṇakumbho gayā sirīvaccho aṅkuso dhajaṃ sovatthika’’nti vadanti. Paricchedalekhāmattanti ubhosu koṭīsu kātabbaparicchedarājimattaṃ. ‘‘Ujukamevā’’ti vuttattā caturassādivaṅkagatikaṃ na vaṭṭati. ‘‘Chattadaṇḍadhammakaraṇaañjananāḷikā nānāvaṇṇalekhāpaakammakatā na vaṭṭantī’’ti vadanti.
આરકણ્ટકેતિ પોત્થકાદિઅભિસઙ્ખરણત્થં કતે દીઘમુખસત્થકે. વટ્ટમણિકન્તિ વટ્ટં કત્વા અગ્ગકોટિયં ઉટ્ઠાપેતબ્બપુબ્બુળં. અઞ્ઞં વા વણ્ણમટ્ઠન્તિ ઇમિના પિળકાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. મણિકન્તિ એકાવટ્ટમણિ. પિળકન્તિ સાસપમત્તિકા મુત્તરાજિસદિસા બહુવટ્ટલેખા. ‘‘ઇમસ્મિં અધિકારે અવુત્તત્તા લેખનિયં યં કિઞ્ચિ વણ્ણમટ્ઠં વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ. વલિતકન્તિ મજ્ઝે વલિં ઉટ્ઠાપેત્વા. મણ્ડલં હોતીતિ ઉત્તરારણિયા પવેસનત્થં આહટમણ્ડલં હોતિ.
Ārakaṇṭaketi potthakādiabhisaṅkharaṇatthaṃ kate dīghamukhasatthake. Vaṭṭamaṇikanti vaṭṭaṃ katvā aggakoṭiyaṃ uṭṭhāpetabbapubbuḷaṃ. Aññaṃ vā vaṇṇamaṭṭhanti iminā piḷakādiṃ saṅgaṇhāti. Maṇikanti ekāvaṭṭamaṇi. Piḷakanti sāsapamattikā muttarājisadisā bahuvaṭṭalekhā. ‘‘Imasmiṃ adhikāre avuttattā lekhaniyaṃ yaṃ kiñci vaṇṇamaṭṭhaṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Valitakanti majjhe valiṃ uṭṭhāpetvā. Maṇḍalaṃ hotīti uttarāraṇiyā pavesanatthaṃ āhaṭamaṇḍalaṃ hoti.
કિઞ્ચાપિ એત્થ દન્તકટ્ઠચ્છેદનવાસિયેવ વુત્તા, મહાવાસિયમ્પિ પન ન વટ્ટતિયેવ. ઉજુકમેવ બન્ધિતુન્તિ સમ્બન્ધો. ‘‘ઉભોસુ વા પસ્સેસુ એકપસ્સેવા’’તિ વચનસેસો. કત્તરયટ્ઠિકોટિયં કતઅયોવલયાનિપિ વટ્ટન્તિ, યેસં અઞ્ઞમઞ્ઞસઙ્ઘટ્ટનેન સદ્દો નિચ્છરતિ.
Kiñcāpi ettha dantakaṭṭhacchedanavāsiyeva vuttā, mahāvāsiyampi pana na vaṭṭatiyeva. Ujukameva bandhitunti sambandho. ‘‘Ubhosu vā passesu ekapassevā’’ti vacanaseso. Kattarayaṭṭhikoṭiyaṃ kataayovalayānipi vaṭṭanti, yesaṃ aññamaññasaṅghaṭṭanena saddo niccharati.
આમણ્ડસારકેતિ આમલકેહિ કતભાજને. ભૂમત્થરણેતિ ચિત્તકટસારકચિત્તત્થરણાદિકે પરિકમ્મકતાય ભૂમિયા અત્થરિતબ્બઅત્થરણે. પાનીયઘટેતિ ઇમિના કુણ્ડિકસરકેપિ સઙ્ગણ્હાતિ. બીજનેતિ ચતુરસ્સબીજને. સબ્બં…પે॰… વટ્ટતીતિ યથાવુત્તેસુ મઞ્ચપીઠાદીસુ ઇત્થિરૂપં વિના સબ્બં માલાકમ્મલતાકમ્માદિ વણ્ણમટ્ઠં ભિક્ખુનો વટ્ટતિ. સેનાસને કિઞ્ચિ પટિસેધેતબ્બં નત્થિ અઞ્ઞત્ર વિરુદ્ધસેનાસનાતિ એત્થાયમધિપ્પાયો – સેનાસનપરિક્ખારેસુ પટિસેધેતબ્બં નામ કિઞ્ચિ નત્થિ, વિરુદ્ધસેનાસનં પન સયમેવ પટિક્ખિપિતબ્બન્તિ. અઞ્ઞેસન્તિ સીમસામિનો વુત્તા. રાજવલ્લભા પરનિકાયિકાપિ એકનિકાયિકાપિ ઉપોસથપવારણાનં અન્તરાયકરા અલજ્જિનો રાજકુલૂપગા વુચ્ચન્તિ. તેસં લજ્જિપરિસાતિ તેસં સીમસામિકાનં પક્ખા હુત્વા અનુબલં દાતું સમત્થા લજ્જિપરિસા. સુકતમેવાતિ અઞ્ઞેસં સન્તકેપિ અત્તનો સીમાય અન્તોવુત્તવિધિના કતં સુકતમેવ.
Āmaṇḍasāraketi āmalakehi katabhājane. Bhūmattharaṇeti cittakaṭasārakacittattharaṇādike parikammakatāya bhūmiyā attharitabbaattharaṇe. Pānīyaghaṭeti iminā kuṇḍikasarakepi saṅgaṇhāti. Bījaneti caturassabījane. Sabbaṃ…pe… vaṭṭatīti yathāvuttesu mañcapīṭhādīsu itthirūpaṃ vinā sabbaṃ mālākammalatākammādi vaṇṇamaṭṭhaṃ bhikkhuno vaṭṭati. Senāsane kiñci paṭisedhetabbaṃ natthi aññatra viruddhasenāsanāti etthāyamadhippāyo – senāsanaparikkhāresu paṭisedhetabbaṃ nāma kiñci natthi, viruddhasenāsanaṃ pana sayameva paṭikkhipitabbanti. Aññesanti sīmasāmino vuttā. Rājavallabhā paranikāyikāpi ekanikāyikāpi uposathapavāraṇānaṃ antarāyakarā alajjino rājakulūpagā vuccanti. Tesaṃ lajjiparisāti tesaṃ sīmasāmikānaṃ pakkhā hutvā anubalaṃ dātuṃ samatthā lajjiparisā. Sukatamevāti aññesaṃ santakepi attano sīmāya antovuttavidhinā kataṃ sukatameva.
પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā niṭṭhitā.
૮૬. દેવેન ગહિતદારૂનીતિ રઞ્ઞા પરિગ્ગહિતદારૂનિ, રઞ્ઞો સન્તકાનીતિ વુત્તં હોતિ. ખણ્ડાખણ્ડં કરોન્તોતિ ખુદ્દકં મહન્તઞ્ચ ખણ્ડં કરોન્તો.
86.Devena gahitadārūnīti raññā pariggahitadārūni, rañño santakānīti vuttaṃ hoti. Khaṇḍākhaṇḍaṃ karontoti khuddakaṃ mahantañca khaṇḍaṃ karonto.
૮૭. કુલભોગઇસ્સરિયાદીહિ મહતી મત્તા પમાણં એતસ્સાતિ મહામત્તો. તેનાહ – ‘‘મહતિયા ઇસ્સરિયમત્તાય સમન્નાગતો’’તિ.
87. Kulabhogaissariyādīhi mahatī mattā pamāṇaṃ etassāti mahāmatto. Tenāha – ‘‘mahatiyā issariyamattāya samannāgato’’ti.
૮૮. અવજ્ઝાયન્તીતિ હેટ્ઠા કત્વા ઓલોકેન્તિ, ચિન્તેન્તિ વા. તેનાહ ‘‘અવજાનન્તા’’તિઆદિ. લામકતો વા ચિન્તેન્તીતિ નિહીનતો ચિન્તેન્તિ. કથેન્તીતિ ‘‘કિં નામેતં કિં નામેત’’ન્તિ અઞ્ઞમઞ્ઞં કથેન્તિ.
88.Avajjhāyantīti heṭṭhā katvā olokenti, cintenti vā. Tenāha ‘‘avajānantā’’tiādi. Lāmakato vā cintentīti nihīnato cintenti. Kathentīti ‘‘kiṃ nāmetaṃ kiṃ nāmeta’’nti aññamaññaṃ kathenti.
કથં પનેત્થ ‘‘દારૂની’’તિ બહુવચનં ‘‘અદિન્ન’’ન્તિ એકવચનેન સદ્ધિં સમ્બન્ધમુપગચ્છતીતિ આહ – ‘‘અદિન્નં આદિયિસ્સતીતિ અયં ઉજ્ઝાયનત્થો’’તિઆદિ. ઉજ્ઝાયનસ્સ અદિન્નાદાનવિસયત્તા અદિન્નાદાનં ઉજ્ઝાયનત્થોતિ વુત્તં. સતિપિ પનેત્થ ગોપકેન દિન્નદારૂનં ગહણે ઉજુકં અવત્વા લેસેન ગહિતત્તા થેરો ‘‘અદિન્નં આદિયી’’તિ વેદિતબ્બો. વચનભેદેતિ એકવચનબહુવચનાનં ભેદે.
Kathaṃ panettha ‘‘dārūnī’’ti bahuvacanaṃ ‘‘adinna’’nti ekavacanena saddhiṃ sambandhamupagacchatīti āha – ‘‘adinnaṃ ādiyissatīti ayaṃ ujjhāyanattho’’tiādi. Ujjhāyanassa adinnādānavisayattā adinnādānaṃ ujjhāyanatthoti vuttaṃ. Satipi panettha gopakena dinnadārūnaṃ gahaṇe ujukaṃ avatvā lesena gahitattā thero ‘‘adinnaṃ ādiyī’’ti veditabbo. Vacanabhedeti ekavacanabahuvacanānaṃ bhede.
સબ્બાવન્તં પરિસન્તિ ભિક્ખુભિક્ખુનીઆદિસબ્બાવયવવન્તં પરિસં. સબ્બા ચતુપરિસસઙ્ખઆતા પજા એત્થ અત્થીતિ સબ્બાવન્તા, પરિસા. સેના એતસ્સ અત્થીતિ સેનિકો, સેનિકો એવ સેનિયો. બિમ્બિસારોતિ તસ્સ નામન્તિ એત્થ બિમ્બીતિ સુવણ્ણં, તસ્મા સારસુવણ્ણસદિસવણ્ણતાય બિમ્બિસારોતિ વુચ્ચતીતિ વેદિતબ્બો. ચતુત્થો ભાગો પાદોતિ વેદિતબ્બોતિ ઇમિનાવ સબ્બજનપદેસુ કહાપણસ્સ વીસતિમો ભાગો માસકોતિ ઇદઞ્ચ વુત્તમેવ હોતીતિ દટ્ઠબ્બં. પોરાણસત્થાનુરૂપં લક્ખણસમ્પન્ના ઉપ્પાદિતા નીલકહાપણાતિ વેદિતબ્બા. રુદ્રદામેન ઉપ્પાદિતો રુદ્રદામકો. સો કિર નીલકહાપણસ્સ તિભાગં અગ્ઘતિ. યસ્મિં પદેસે નીલકહાપણા ન સન્તિ, તત્થાપિ નીલકહાપણાનં વળઞ્જનટ્ઠાને ચ અવળઞ્જનટ્ઠાને ચ સમાનઅગ્ઘવસેન પવત્તમાનં ભણ્ડં ગહેત્વા નીલકહાપણવસેનેવ પરિચ્છેદો કાતબ્બોતિ વદન્તિ.
Sabbāvantaṃparisanti bhikkhubhikkhunīādisabbāvayavavantaṃ parisaṃ. Sabbā catuparisasaṅkhaātā pajā ettha atthīti sabbāvantā, parisā. Senā etassa atthīti seniko, seniko eva seniyo. Bimbisāroti tassa nāmanti ettha bimbīti suvaṇṇaṃ, tasmā sārasuvaṇṇasadisavaṇṇatāya bimbisāroti vuccatīti veditabbo. Catuttho bhāgo pādoti veditabboti imināva sabbajanapadesu kahāpaṇassa vīsatimo bhāgo māsakoti idañca vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Porāṇasatthānurūpaṃ lakkhaṇasampannā uppāditā nīlakahāpaṇāti veditabbā. Rudradāmena uppādito rudradāmako. So kira nīlakahāpaṇassa tibhāgaṃ agghati. Yasmiṃ padese nīlakahāpaṇā na santi, tatthāpi nīlakahāpaṇānaṃ vaḷañjanaṭṭhāne ca avaḷañjanaṭṭhāne ca samānaagghavasena pavattamānaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā nīlakahāpaṇavaseneva paricchedo kātabboti vadanti.
ધનિયવત્થુવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dhaniyavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
તસ્સત્થો…પે॰… વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બોતિ ઇમિના ‘‘ભગવતા ભિક્ખૂનં ઇદં સિક્ખાપદં એવં પઞ્ઞત્તં હોતિ ચ, ઇદઞ્ચ અઞ્ઞં વત્થુ ઉદપાદી’’તિ એવં પઠમપારાજિકવણ્ણનાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૩૯) વુત્તનયેન તસ્સત્થો વેદિતબ્બો. ‘‘ઇદાનિ યં તં અઞ્ઞં વત્થુ ઉપ્પન્નં, તં દસ્સેતું ‘તેન ખો પન સમયેના’તિઆદિમાહા’’તિ એવં અનુપઞ્ઞત્તિસમ્બન્ધો ચ તત્થ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બોતિ દસ્સેતિ.
Tassattho…pe… vuttanayeneva veditabboti iminā ‘‘bhagavatā bhikkhūnaṃ idaṃ sikkhāpadaṃ evaṃ paññattaṃ hoti ca, idañca aññaṃ vatthu udapādī’’ti evaṃ paṭhamapārājikavaṇṇanāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.39) vuttanayena tassattho veditabbo. ‘‘Idāni yaṃ taṃ aññaṃ vatthu uppannaṃ, taṃ dassetuṃ ‘tena kho pana samayenā’tiādimāhā’’ti evaṃ anupaññattisambandho ca tattha vuttanayeneva veditabboti dasseti.
૯૦-૯૧. રજકા અત્થરન્તિ એત્થાતિ રજકત્થરણં, રજકત્થરણન્તિ રજકતિત્થં વુચ્ચતીતિ આહ ‘‘રજકતિત્થં ગન્ત્વા’’તિ. વુત્તમેવત્થં વિભાવેન્તો આહ ‘‘તઞ્હી’’તિઆદિ.
90-91. Rajakā attharanti etthāti rajakattharaṇaṃ, rajakattharaṇanti rajakatitthaṃ vuccatīti āha ‘‘rajakatitthaṃ gantvā’’ti. Vuttamevatthaṃ vibhāvento āha ‘‘tañhī’’tiādi.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / પાળિમુત્તકવિનિચ્છયવણ્ણના • Pāḷimuttakavinicchayavaṇṇanā
