| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૧૦. પંસુધોવકસુત્તં
10. Paṃsudhovakasuttaṃ
૧૦૨. ‘‘સન્તિ , ભિક્ખવે, જાતરૂપસ્સ ઓળારિકા ઉપક્કિલેસા પંસુવાલુકા 1 સક્ખરકઠલા. તમેનં પંસુધોવકો વા પંસુધોવકન્તેવાસી વા દોણિયં આકિરિત્વા ધોવતિ સન્ધોવતિ નિદ્ધોવતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે સન્તિ જાતરૂપસ્સ મજ્ઝિમસહગતા ઉપક્કિલેસા સુખુમસક્ખરા થૂલવાલુકા 2. તમેનં પંસુધોવકો વા પંસુધોવકન્તેવાસી વા ધોવતિ સન્ધોવતિ નિદ્ધોવતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે સન્તિ જાતરૂપસ્સ સુખુમસહગતા ઉપક્કિલેસા સુખુમવાલુકા કાળજલ્લિકા. તમેનં પંસુધોવકો વા પંસુધોવકન્તેવાસી વા ધોવતિ સન્ધોવતિ નિદ્ધોવતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે અથાપરં સુવણ્ણસિકતાવસિસ્સન્તિ 3. તમેનં સુવણ્ણકારો વા સુવણ્ણકારન્તેવાસી વા જાતરૂપં મૂસાયં પક્ખિપિત્વા ધમતિ સન્ધમતિ નિદ્ધમતિ . તં હોતિ જાતરૂપં ધન્તં સન્ધન્તં 4 નિદ્ધન્તં અનિદ્ધન્તકસાવં 5, ન ચેવ મુદુ હોતિ ન ચ કમ્મનિયં, ન ચ પભસ્સરં પભઙ્ગુ ચ, ન ચ સમ્મા ઉપેતિ કમ્માય. હોતિ સો, ભિક્ખવે, સમયો યં સુવણ્ણકારો વા સુવણ્ણકારન્તેવાસી વા તં જાતરૂપં ધમતિ સન્ધમતિ નિદ્ધમતિ. તં હોતિ જાતરૂપં ધન્તં સન્ધન્તં નિદ્ધન્તં નિદ્ધન્તકસાવં 6, મુદુ ચ હોતિ કમ્મનિયઞ્ચ પભસ્સરઞ્ચ, ન ચ પભઙ્ગુ, સમ્મા ઉપેતિ કમ્માય. યસ્સા યસ્સા ચ પિલન્ધનવિકતિયા આકઙ્ખતિ – યદિ પટ્ટિકાય 7, યદિ કુણ્ડલાય, યદિ ગીવેય્યકે 8, યદિ સુવણ્ણમાલાય – તઞ્ચસ્સ અત્થં અનુભોતિ.
102. ‘‘Santi , bhikkhave, jātarūpassa oḷārikā upakkilesā paṃsuvālukā 9 sakkharakaṭhalā. Tamenaṃ paṃsudhovako vā paṃsudhovakantevāsī vā doṇiyaṃ ākiritvā dhovati sandhovati niddhovati. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate santi jātarūpassa majjhimasahagatā upakkilesā sukhumasakkharā thūlavālukā 10. Tamenaṃ paṃsudhovako vā paṃsudhovakantevāsī vā dhovati sandhovati niddhovati. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate santi jātarūpassa sukhumasahagatā upakkilesā sukhumavālukā kāḷajallikā. Tamenaṃ paṃsudhovako vā paṃsudhovakantevāsī vā dhovati sandhovati niddhovati. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate athāparaṃ suvaṇṇasikatāvasissanti 11. Tamenaṃ suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā jātarūpaṃ mūsāyaṃ pakkhipitvā dhamati sandhamati niddhamati . Taṃ hoti jātarūpaṃ dhantaṃ sandhantaṃ 12 niddhantaṃ aniddhantakasāvaṃ 13, na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti kammāya. Hoti so, bhikkhave, samayo yaṃ suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ dhamati sandhamati niddhamati. Taṃ hoti jātarūpaṃ dhantaṃ sandhantaṃ niddhantaṃ niddhantakasāvaṃ 14, mudu ca hoti kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya. Yassā yassā ca pilandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi paṭṭikāya 15, yadi kuṇḍalāya, yadi gīveyyake 16, yadi suvaṇṇamālāya – tañcassa atthaṃ anubhoti.
‘‘એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સન્તિ અધિચિત્તમનુયુત્તસ્સ ભિક્ખુનો ઓળારિકા ઉપક્કિલેસા કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતં, તમેનં સચેતસો ભિક્ખુ દબ્બજાતિકો પજહતિ વિનોદેતિ બ્યન્તીકરોતિ અનભાવં ગમેતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે સન્તિ અધિચિત્તમનુયુત્તસ્સ ભિક્ખુનો મજ્ઝિમસહગતા ઉપક્કિલેસા કામવિતક્કો બ્યાપાદવિતક્કો વિહિંસાવિતક્કો, તમેનં સચેતસો ભિક્ખુ દબ્બજાતિકો પજહતિ વિનોદેતિ બ્યન્તીકરોતિ અનભાવં ગમેતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે સન્તિ અધિચિત્તમનુયુત્તસ્સ ભિક્ખુનો સુખુમસહગતા ઉપક્કિલેસા ઞાતિવિતક્કો જનપદવિતક્કો અનવઞ્ઞત્તિપટિસંયુત્તો વિતક્કો, તમેનં સચેતસો ભિક્ખુ દબ્બજાતિકો પજહતિ વિનોદેતિ બ્યન્તીકરોતિ અનભાવં ગમેતિ. તસ્મિં પહીને તસ્મિં બ્યન્તીકતે અથાપરં ધમ્મવિતક્કાવસિસ્સતિ 17. સો હોતિ સમાધિ ન ચેવ સન્તો ન ચ પણીતો નપ્પટિપ્પસ્સદ્ધલદ્ધો ન એકોદિભાવાધિગતો સસઙ્ખારનિગ્ગય્હવારિતગતો 18 હોતિ. સો, ભિક્ખવે, સમયો યં તં ચિત્તં અજ્ઝત્તંયેવ સન્તિટ્ઠતિ સન્નિસીદતિ એકોદિ હોતિ 19 સમાધિયતિ. સો હોતિ સમાધિ સન્તો પણીતો પટિપ્પસ્સદ્ધિલદ્ધો એકોદિભાવાધિગતો ન સસઙ્ખારનિગ્ગય્હવારિતગતો. યસ્સ યસ્સ ચ અભિઞ્ઞા સચ્છિકરણીયસ્સ ધમ્મસ્સ ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ અભિઞ્ઞા સચ્છિકિરિયાય તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, santi adhicittamanuyuttassa bhikkhuno oḷārikā upakkilesā kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ, tamenaṃ sacetaso bhikkhu dabbajātiko pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate santi adhicittamanuyuttassa bhikkhuno majjhimasahagatā upakkilesā kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, tamenaṃ sacetaso bhikkhu dabbajātiko pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate santi adhicittamanuyuttassa bhikkhuno sukhumasahagatā upakkilesā ñātivitakko janapadavitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko, tamenaṃ sacetaso bhikkhu dabbajātiko pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Tasmiṃ pahīne tasmiṃ byantīkate athāparaṃ dhammavitakkāvasissati 20. So hoti samādhi na ceva santo na ca paṇīto nappaṭippassaddhaladdho na ekodibhāvādhigato sasaṅkhāraniggayhavāritagato 21 hoti. So, bhikkhave, samayo yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattaṃyeva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti 22 samādhiyati. So hoti samādhi santo paṇīto paṭippassaddhiladdho ekodibhāvādhigato na sasaṅkhāraniggayhavāritagato. Yassa yassa ca abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભવેય્યં – એકોપિ હુત્વા બહુધા અસ્સં, બહુધાપિ હુત્વા એકો અસ્સં; આવિભાવં, તિરોભાવં; તિરોકુટ્ટં તિરોપાકારં તિરોપબ્બતં અસજ્જમાનો ગચ્છેય્યં, સેય્યથાપિ આકાસે; પથવિયાપિ ઉમ્મુજ્જનિમુજ્જં કરેય્યં, સેય્યથાપિ ઉદકે; ઉદકેપિ અભિજ્જમાને 23 ગચ્છેય્યં, સેય્યથાપિ પથવિયં; આકાસેપિ પલ્લઙ્કેન કમેય્યં , સેય્યથાપિ પક્ખી સકુણો; ઇમેપિ ચન્દિમસૂરિયે એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે પાણિના પરિમસેય્યં પરિમજ્જેય્યં; યાવ બ્રહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેય્ય’ન્તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhaveyyaṃ – ekopi hutvā bahudhā assaṃ, bahudhāpi hutvā eko assaṃ; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gaccheyyaṃ, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ kareyyaṃ, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāne 24 gaccheyyaṃ, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kameyyaṃ , seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimaseyyaṃ parimajjeyyaṃ; yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘દિબ્બાય સોતધાતુયા વિસુદ્ધાય અતિક્કન્તમાનુસિકાય ઉભો સદ્દે સુણેય્યં દિબ્બે ચ માનુસે ચ યે દૂરે સન્તિકે ચા’તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇeyyaṃ dibbe ca mānuse ca ye dūre santike cā’ti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘પરસત્તાનં પરપુગ્ગલાનં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનેય્યં – સરાગં વા ચિત્તં સરાગં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, વીતરાગં વા ચિત્તં વીતરાગં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; સદોસં વા ચિત્તં સદોસં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, વીતદોસં વા ચિત્તં વીતદોસં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; સમોહં વા ચિત્તં સમોહં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, વીતમોહં વા ચિત્તં વીતમોહં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; સંખિત્તં વા ચિત્તં સંખિત્તં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, વિક્ખિત્તં વા ચિત્તં વિક્ખિત્તં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; મહગ્ગતં વા ચિત્તં મહગ્ગતં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, અમહગ્ગતં વા ચિત્તં અમહગ્ગતં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; સઉત્તરં વા ચિત્તં સઉત્તરં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, અનુત્તરં વા ચિત્તં અનુત્તરં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; સમાહિતં વા ચિત્તં સમાહિતં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, અસમાહિતં વા ચિત્તં અસમાહિતં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં; વિમુત્તં વા ચિત્તં વિમુત્તં ચિત્તન્તિ પજાનેય્યં, અવિમુત્તં વા ચિત્તં અવિમુત્તં ચિત્તન્તિ પજાનેય્ય’ન્તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajāneyyaṃ – sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ; sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ; samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajāneyyaṃ; saṃkhittaṃ vā cittaṃ saṃkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ; mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ; sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ; samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ; vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajāneyyaṃ, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરેય્યં, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો તિસ્સોપિ જાતિયો ચતસ્સોપિ જાતિયો પઞ્ચપિ જાતિયો દસપિ જાતિયો વીસમ્પિ જાતિયો તિંસમ્પિ જાતિયો ચત્તાલીસમ્પિ જાતિયો પઞ્ઞાસમ્પિ જાતિયો જાતિસતમ્પિ જાતિસહસ્સમ્પિ જાતિસતસહસ્સમ્પિ અનેકેપિ સંવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ વિવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ સંવટ્ટવિવટ્ટકપ્પે – અમુત્રાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો, સો તતો ચુતો અમુત્ર ઉદપાદિં; તત્રાપાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો, સો તતો ચુતો ઇધૂપપન્નોતિ, ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરેય્ય’ન્તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyyaṃ, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapannoti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સેય્યં ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે, સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનેય્યં – ઇમે વત ભોન્તો સત્તા કાયદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા વચીદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા મનોદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં ઉપવાદકા મિચ્છાદિટ્ઠિકા મિચ્છાદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના , તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપન્ના; ઇમે વા પન ભોન્તો સત્તા કાયસુચરિતેન સમન્નાગતા વચીસુચરિતેન સમન્નાગતા મનોસુચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં અનુપવાદકા સમ્માદિટ્ઠિકા સમ્માદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના, તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્નાતિ, ઇતિ દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સેય્યં ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે, સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનેય્ય’ન્તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyyaṃ – ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā , te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannāti, iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane.
‘‘સો સચે આકઙ્ખતિ – ‘આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરેય્ય’ન્તિ, તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને’’તિ. દસમં.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’ti. Dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. પંસુધોવકસુત્તવણ્ણના • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૦. પંસુધોવકસુત્તવણ્ણના • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
