Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
౧౦. పంసుధోవకసుత్తవణ్ణనా
10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā
౧౦౨. దసమే అనీహతదోసన్తి అనపనీతథూలకాళకం. అనపనీతకసావన్తి అనపగతసుఖుమకాళకం. పహటమత్తన్తి ఆహటమత్తం.
102. Dasame anīhatadosanti anapanītathūlakāḷakaṃ. Anapanītakasāvanti anapagatasukhumakāḷakaṃ. Pahaṭamattanti āhaṭamattaṃ.
దసకుసలకమ్మపథవసేన ఉప్పన్నం చిత్తం చిత్తమేవ, విపస్సనాపాదకఅట్ఠసమాపత్తిచిత్తం విపస్సనాచిత్తఞ్చ తతో చిత్తతో అధికం చిత్తన్తి అధిచిత్తన్తి ఆహ ‘‘అధిచిత్తన్తి సమథవిపస్సనాచిత్త’’న్తి. అనుయుత్తస్సాతి అనుప్పన్నస్స ఉప్పాదనవసేన ఉప్పన్నస్స పటిబ్రూహనవసేన అను అను యుత్తస్స, తత్థ యుత్తప్పయుత్తస్సాతి అత్థో. ఏత్థ చ పురేభత్తం పిణ్డాయ చరిత్వా పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతప్పటిక్కన్తో నిసీదనం ఆదాయ ‘‘అసుకస్మిం రుక్ఖమూలే వా వనసణ్డే వా పబ్భారే వా సమణధమ్మం కరిస్సామీ’’తి నిక్ఖమన్తోపి తత్థ గన్త్వా హత్థేహి వా పాదేహి వా నిసజ్జట్ఠానతో తిణపణ్ణాని అపనేన్తోపి అధిచిత్తం అనుయుత్తోయేవ. నిసీదిత్వా పన హత్థపాదే ధోవిత్వా మూలకమ్మట్ఠానం గహేత్వా భావనం అనుయుఞ్జన్తో భావనాయ అప్పనం అప్పత్తాయపి అధిచిత్తమనుయుత్తోయేవ తదత్థేనపి తంసద్దవోహారతో. చిత్తసమ్పన్నోతి ధమ్మచిత్తస్స సమన్నాగతత్తా సమ్పన్నచిత్తో. పణ్డితజాతికోతి పణ్డితసభావో.
Dasakusalakammapathavasena uppannaṃ cittaṃ cittameva, vipassanāpādakaaṭṭhasamāpatticittaṃ vipassanācittañca tato cittato adhikaṃ cittanti adhicittanti āha ‘‘adhicittanti samathavipassanācitta’’nti. Anuyuttassāti anuppannassa uppādanavasena uppannassa paṭibrūhanavasena anu anu yuttassa, tattha yuttappayuttassāti attho. Ettha ca purebhattaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdanaṃ ādāya ‘‘asukasmiṃ rukkhamūle vā vanasaṇḍe vā pabbhāre vā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti nikkhamantopi tattha gantvā hatthehi vā pādehi vā nisajjaṭṭhānato tiṇapaṇṇāni apanentopi adhicittaṃ anuyuttoyeva. Nisīditvā pana hatthapāde dhovitvā mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto bhāvanāya appanaṃ appattāyapi adhicittamanuyuttoyeva tadatthenapi taṃsaddavohārato. Cittasampannoti dhammacittassa samannāgatattā sampannacitto. Paṇḍitajātikoti paṇḍitasabhāvo.
కామే ఆరబ్భాతి వత్థుకామే ఆరబ్భ. కామరాగసఙ్ఖాతేన వా కామేన పటిసంయుత్తో వితక్కో కామవితక్కో. బ్యాపజ్జతి చిత్తం ఏతేనాతి బ్యాపాదో, దోసో. విహింసన్తి ఏతాయ సత్తే, విహింసనం వా తేసం ఏతన్తి విహింసా, పరేసం విహేఠనాకారేన పవత్తస్స కరుణాపటిపక్ఖస్స పాపధమ్మస్సేతం అధివచనం. ఞాతకే ఆరబ్భ ఉప్పన్నో వితక్కోతి ఞాతకే ఆరబ్భ గేహస్సితపేమవసేన ఉప్పన్నో వితక్కో. జనపదమారబ్భ ఉప్పన్నో వితక్కోతి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. అహో వత మం…పే॰… ఉప్పన్నో వితక్కోతి ‘‘అహో వత మం పరే న అవజానేయ్యుం, న హేట్ఠా కత్వా మఞ్ఞేయ్యుం, పాసాణచ్ఛత్తం వియ గరుం కరేయ్యు’’న్తి ఏవం ఉప్పన్నవితక్కో. దసవిపస్సనుపక్కిలేసవితక్కాతి ఓభాసాదిదసవిపస్సనుపక్కిలేసే ఆరబ్భ ఉప్పన్నవితక్కా.
Kāme ārabbhāti vatthukāme ārabbha. Kāmarāgasaṅkhātena vā kāmena paṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso. Vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā tesaṃ etanti vihiṃsā, paresaṃ viheṭhanākārena pavattassa karuṇāpaṭipakkhassa pāpadhammassetaṃ adhivacanaṃ. Ñātake ārabbha uppanno vitakkoti ñātake ārabbha gehassitapemavasena uppanno vitakko. Janapadamārabbha uppanno vitakkoti etthāpi eseva nayo. Aho vata maṃ…pe… uppanno vitakkoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti evaṃ uppannavitakko. Dasavipassanupakkilesavitakkāti obhāsādidasavipassanupakkilese ārabbha uppannavitakkā.
అవసిట్ఠా ధమ్మవితక్కా ఏతస్సాతి అవసిట్ఠధమ్మవితక్కో, విపస్సనాసమాధి. న ఏకగ్గభావప్పత్తో న ఏకగ్గతం పత్తో. ఏకం ఉదేతీతి హి ఏకోది, పటిపక్ఖేహి అనభిభూతత్తా అగ్గం సేట్ఠం హుత్వా ఉదేతీతి అత్థో. సేట్ఠోపి హి లోకే ఏకోతి వుచ్చతి, ఏకస్మిం ఆరమ్మణే సమాధానవసేన పవత్తచిత్తస్సేతం అధివచనం. ఏకోదిస్స భావో ఏకోదిభావో, ఏకగ్గతాయేతం అధివచనం.
Avasiṭṭhā dhammavitakkā etassāti avasiṭṭhadhammavitakko, vipassanāsamādhi. Na ekaggabhāvappatto na ekaggataṃ patto. Ekaṃ udetīti hi ekodi, paṭipakkhehi anabhibhūtattā aggaṃ seṭṭhaṃ hutvā udetīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati, ekasmiṃ ārammaṇe samādhānavasena pavattacittassetaṃ adhivacanaṃ. Ekodissa bhāvo ekodibhāvo, ekaggatāyetaṃ adhivacanaṃ.
నియకజ్ఝత్తన్తి అత్తసన్తానస్సేతం అధివచనం. గోచరజ్ఝత్తన్తి ఇధ నిబ్బానం అధిప్పేతం. తేనాహ ‘‘ఏకస్మిం నిబ్బానగోచరేయేవ తిట్ఠతీ’’తి. సుట్ఠు నిసీదతీతి సమాధిపటిపక్ఖే కిలేసే సన్నిసీదేన్తో సుట్ఠు నిసీదతి. ఏకగ్గం హోతీతి అబ్యగ్గభావప్పత్తియా ఏకగ్గం హోతి. సమ్మా ఆధియతీతి యథా ఆరమ్మణే సుట్ఠు అప్పితం హోతి, ఏవం సమ్మా సమ్మదేవ ఆధియతి.
Niyakajjhattanti attasantānassetaṃ adhivacanaṃ. Gocarajjhattanti idha nibbānaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘ekasmiṃ nibbānagocareyeva tiṭṭhatī’’ti. Suṭṭhu nisīdatīti samādhipaṭipakkhe kilese sannisīdento suṭṭhu nisīdati. Ekaggaṃ hotīti abyaggabhāvappattiyā ekaggaṃ hoti. Sammā ādhiyatīti yathā ārammaṇe suṭṭhu appitaṃ hoti, evaṃ sammā sammadeva ādhiyati.
అభిఞ్ఞా సచ్ఛికరణీయస్సాతి ఏత్థ ‘‘అభిఞ్ఞాయ సచ్ఛికరణీయస్సా’’తి వత్తబ్బే ‘‘అభిఞ్ఞా’’తి య-కారలోపేన పన పున కాలకిరియానిద్దేసో కతోతి ఆహ ‘‘అభిజానిత్వా పచ్చక్ఖం కాతబ్బస్సా’’తి. అభిఞ్ఞాయ ఇద్ధివిధాదిఞాణేన సచ్ఛికిరియం ఇద్ధివిధపచ్చనుభవనాదికం అభిఞ్ఞాసచ్ఛికరణీయన్తి ఏవం వా ఏత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతీతి ఏత్థ పన యస్స పచ్చక్ఖం అత్థి, సో సక్ఖీ, సక్ఖినో భబ్బతా సక్ఖిభబ్బతా, సక్ఖిభవనన్తి వుత్తం హోతి. సక్ఖీ చ సో భబ్బో చాతి సక్ఖిభబ్బో. అయఞ్హి ఇద్ధివిధాదీనం భబ్బో తత్థ చ సక్ఖీతి సక్ఖిభబ్బో, తస్స భావో సక్ఖిభబ్బతా, తం పాపుణాతీతి అత్థో.
Abhiññāsacchikaraṇīyassāti ettha ‘‘abhiññāya sacchikaraṇīyassā’’ti vattabbe ‘‘abhiññā’’ti ya-kāralopena pana puna kālakiriyāniddeso katoti āha ‘‘abhijānitvā paccakkhaṃ kātabbassā’’ti. Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikiriyaṃ iddhividhapaccanubhavanādikaṃ abhiññāsacchikaraṇīyanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Sakkhibhabbataṃ pāpuṇātīti ettha pana yassa paccakkhaṃ atthi, so sakkhī, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavananti vuttaṃ hoti. Sakkhī ca so bhabbo cāti sakkhibhabbo. Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇātīti attho.
అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానాదిభేదేతి ఏత్థ అభిఞ్ఞాపాదా చ అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానఞ్చ అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానాని. ఆది-సద్దేన అరహత్తఞ్చ అరహత్తస్స విపస్సనా చ సఙ్గహితాతి దట్ఠబ్బం. తేనేవ మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయం (మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౧౯౮) –
Abhiññāpādakajjhānādibhedeti ettha abhiññāpādā ca abhiññāpādakajjhānañca abhiññāpādakajjhānāni. Ādi-saddena arahattañca arahattassa vipassanā ca saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Teneva majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.198) –
‘‘సతి సతిఆయతనేతి సతి సతికారణే. కిఞ్చేత్థ కారణం? అభిఞ్ఞా వా అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానం వా, అవసానే పన అరహత్తం వా కారణం అరహత్తస్స విపస్సనా వాతి వేదితబ్బ’’న్తి వుత్తం.
‘‘Sati satiāyataneti sati satikāraṇe. Kiñcettha kāraṇaṃ? Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana arahattaṃ vā kāraṇaṃ arahattassa vipassanā vāti veditabba’’nti vuttaṃ.
యఞ్హి తం తత్ర తత్ర సక్ఖిభబ్బతాసఙ్ఖాతం ఇద్ధివిధపచ్చనుభవనాది, తస్స అభిఞ్ఞా కారణం . అథ ఇద్ధివిధపచ్చనుభవనాది అభిఞ్ఞా, ఏవం సతి అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానం కారణం. అవసానే ఛట్ఠాభిఞ్ఞాయ పన అరహత్తం, అరహత్తస్స విపస్సనా వా కారణం. అరహత్తఞ్హి ‘‘కుదాస్సు నామాహం తదాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సామి, యదరియా ఏతరహి ఉపసమ్పజ్జ విహరన్తీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౬౫; ౩.౩౦౭) అనుత్తరేసు విమోక్ఖేసు పిహం ఉపట్ఠపేత్వా అభిఞ్ఞా నిబ్బత్తేన్తస్స కారణం. ఇదఞ్చ సాధారణం న హోతి, సాధారణవసేన పన అరహత్తస్స విపస్సనా కారణం. ఇమస్మిఞ్హి సుత్తే అరహత్తఫలవసేన ఛట్ఠాభిఞ్ఞా వుత్తా. తేనేవాహ ‘‘ఆసవానం ఖయాతిఆది చేత్థ ఫలసమాపత్తివసేన వుత్తన్తి వేదితబ్బ’’న్తి.
Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ . Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ, arahattassa vipassanā vā kāraṇaṃ. Arahattañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ. Idañca sādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ. Imasmiñhi sutte arahattaphalavasena chaṭṭhābhiññā vuttā. Tenevāha ‘‘āsavānaṃ khayātiādi cettha phalasamāpattivasena vuttanti veditabba’’nti.
పంసుధోవకసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧౦. పంసుధోవకసుత్తం • 10. Paṃsudhovakasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. పంసుధోవకసుత్తవణ్ణనా • 10. Paṃsudhovakasuttavaṇṇanā