Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi

    ૬. ભેસજ્જક્ખન્ધકો

    6. Bhesajjakkhandhako

    ૧૬૦. પઞ્ચભેસજ્જકથા

    160. Pañcabhesajjakathā

    ૨૬૦. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂનં સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠાનં યાગુપિ પીતા ઉગ્ગચ્છતિ, ભત્તમ્પિ ભુત્તં ઉગ્ગચ્છતિ. તે તેન કિસા હોન્તિ, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા. અદ્દસા ખો ભગવા તે ભિક્ખૂ કિસે લૂખે દુબ્બણ્ણે ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતે ધમનિસન્થતગત્તે, દિસ્વાન આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો, આનન્દ, એતરહિ ભિક્ખૂ કિસા, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા’’તિ? ‘‘એતરહિ, ભન્તે, ભિક્ખૂનં સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠાનં યાગુપિ પીતા ઉગ્ગચ્છતિ, ભત્તમ્પિ ભુત્તં ઉગ્ગચ્છતિ. તે તેન કિસા હોન્તિ, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા’’તિ. અથ ખો ભગવતો રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘‘એતરહિ ખો ભિક્ખૂનં સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠાનં યાગુપિ પીતા ઉગ્ગચ્છતિ, ભત્તમ્પિ ભુત્તં ઉગ્ગચ્છતિ. તે તેન કિસા હોન્તિ, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા. કિં નુ ખો અહં ભિક્ખૂનં ભેસજ્જં અનુજાનેય્યં, યં ભેસજ્જઞ્ચેવ અસ્સ ભેસજ્જસમ્મતઞ્ચ લોકસ્સ, આહારત્થઞ્ચ ફરેય્ય, ન ચ ઓળારિકો આહારો પઞ્ઞાયેય્યા’’તિ? અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘ઇમાનિ ખો પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ, સેય્યથિદં – સપ્પિ, નવનીતં, તેલં, મધુ, ફાણિતં; ભેસજ્જાનિ ચેવ ભેસજ્જસમ્મતાનિ ચ લોકસ્સ, આહારત્થઞ્ચ ફરન્તિ, ન ચ ઓળારિકો આહારો પઞ્ઞાયતિ. યંનૂનાહં ભિક્ખૂનં ઇમાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ અનુજાનેય્યં, કાલે પટિગ્ગહેત્વા કાલે પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ઇધ મય્હં, ભિક્ખવે, રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘એતરહિ ખો ભિક્ખૂનં સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠાનં યાગુપિ પીતા ઉગ્ગચ્છતિ, ભત્તમ્પિ ભુત્તં ઉગ્ગચ્છતિ. તે તેન કિસા હોન્તિ, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા. કિં નુ ખો અહં ભિક્ખૂનં ભેસજ્જં અનુજાનેય્યં, યં ભેસજ્જઞ્ચેવ અસ્સ ભેસજ્જસમ્મતઞ્ચ લોકસ્સ, આહારત્થઞ્ચ ફરેય્ય, ન ચ ઓળારિકો આહારો પઞ્ઞાયેય્યા’તિ. તસ્સ મય્હં, ભિક્ખવે, એતદહોસિ ‘ઇમાનિ ખો પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ , સેય્યથિદં – સપ્પિ, નવનીતં, તેલં, મધુ, ફાણિતં; ભેસજ્જાનિ ચેવ ભેસજ્જસમ્મતાનિ ચ લોકસ્સ, આહારત્થઞ્ચ ફરન્તિ, ન ચ ઓળારિકો આહારો પઞ્ઞાયતિ. યંનૂનાહં ભિક્ખૂનં ઇમાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ અનુજાનેય્યં, કાલે પટિગ્ગહેત્વા કાલે પરિભુઞ્જિતુ’ન્તિ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ કાલે પટિગ્ગહેત્વા કાલે પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ.

    260. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Addasā kho bhagavā te bhikkhū kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte, disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, ānanda, etarahi bhikkhū kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti? ‘‘Etarahi, bhante, bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti. Atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘etarahi kho bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Kiṃ nu kho ahaṃ bhikkhūnaṃ bhesajjaṃ anujāneyyaṃ, yaṃ bhesajjañceva assa bhesajjasammatañca lokassa, āhāratthañca phareyya, na ca oḷāriko āhāro paññāyeyyā’’ti? Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘imāni kho pañca bhesajjāni, seyyathidaṃ – sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ; bhesajjāni ceva bhesajjasammatāni ca lokassa, āhāratthañca pharanti, na ca oḷāriko āhāro paññāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ, kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’’nti. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘idha mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘etarahi kho bhikkhūnaṃ sāradikena ābādhena phuṭṭhānaṃ yāgupi pītā uggacchati, bhattampi bhuttaṃ uggacchati. Te tena kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Kiṃ nu kho ahaṃ bhikkhūnaṃ bhesajjaṃ anujāneyyaṃ, yaṃ bhesajjañceva assa bhesajjasammatañca lokassa, āhāratthañca phareyya, na ca oḷāriko āhāro paññāyeyyā’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘imāni kho pañca bhesajjāni , seyyathidaṃ – sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ; bhesajjāni ceva bhesajjasammatāni ca lokassa, āhāratthañca pharanti, na ca oḷāriko āhāro paññāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ imāni pañca bhesajjāni anujāneyyaṃ, kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’nti. Anujānāmi, bhikkhave, tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjitu’’nti.

    ૨૬૧. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ તાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ કાલે પટિગ્ગહેત્વા કાલે પરિભુઞ્જન્તિ. તેસં યાનિપિ તાનિ પાકતિકાનિ લૂખાનિ ભોજનાનિ તાનિપિ નચ્છાદેન્તિ, પગેવ સેનેસિતાનિ 1. તે તેન ચેવ સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠા, ઇમિના ચ ભત્તાચ્છાદકેન 2, તદુભયેન ભિય્યોસોમત્તાય કિસા હોન્તિ, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા. અદ્દસા ખો ભગવા તે ભિક્ખૂ ભિય્યોસોમત્તાય કિસે લૂખે દુબ્બણ્ણે ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતે ધમનિસન્થતગત્તે, દિસ્વાન આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો, આનન્દ, એતરહિ ભિક્ખૂ ભિય્યોસોમત્તાય કિસા, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા’’તિ? ‘‘એતરહિ, ભન્તે, ભિક્ખૂ તાનિ ચ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ કાલે પટિગ્ગહેત્વા કાલે પરિભુઞ્જન્તિ. તેસં યાનિપિ તાનિ પાકતિકાનિ લૂખાનિ ભોજનાનિ તાનિપિ નચ્છાદેન્તિ, પગેવ સેનેસિકાનિ. તે તેન ચેવ સારદિકેન આબાધેન ફુટ્ઠા, ઇમિના ચ ભત્તાચ્છાદકેન, તદુભયેન ભિય્યોસોમત્તાય કિસા, લૂખા, દુબ્બણ્ણા, ઉપ્પણ્ડુપ્પણ્ડુકજાતા, ધમનિસન્થતગત્તા’’તિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ પટિગ્ગહેત્વા કાલેપિ વિકાલેપિ પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ.

    261. Tena kho pana samayena bhikkhū tāni pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjanti. Tesaṃ yānipi tāni pākatikāni lūkhāni bhojanāni tānipi nacchādenti, pageva senesitāni 3. Te tena ceva sāradikena ābādhena phuṭṭhā, iminā ca bhattācchādakena 4, tadubhayena bhiyyosomattāya kisā honti, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā. Addasā kho bhagavā te bhikkhū bhiyyosomattāya kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte, disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, ānanda, etarahi bhikkhū bhiyyosomattāya kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti? ‘‘Etarahi, bhante, bhikkhū tāni ca pañca bhesajjāni kāle paṭiggahetvā kāle paribhuñjanti. Tesaṃ yānipi tāni pākatikāni lūkhāni bhojanāni tānipi nacchādenti, pageva senesikāni. Te tena ceva sāradikena ābādhena phuṭṭhā, iminā ca bhattācchādakena, tadubhayena bhiyyosomattāya kisā, lūkhā, dubbaṇṇā, uppaṇḍuppaṇḍukajātā, dhamanisanthatagattā’’ti. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tāni pañca bhesajjāni paṭiggahetvā kālepi vikālepi paribhuñjitu’’nti.

    ૨૬૨. તેન ખો પન સમયેન ગિલાનાનં ભિક્ખૂનં વસેહિ ભેસજ્જેહિ અત્થો હોતિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વસાનિ ભેસજ્જાનિ – અચ્છવસં, મચ્છવસં, સુસુકાવસં , સૂકરવસં, ગદ્રભવસં – કાલે પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં 5 કાલે સંસટ્ઠં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતું. વિકાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ તિણ્ણં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, અનાપત્તીતિ.

    262. Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ vasehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni – acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ , sūkaravasaṃ, gadrabhavasaṃ – kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ 6 kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjituṃ. Vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattīti.

    પઞ્ચભેસજ્જકથા નિટ્ઠિતા.

    Pañcabhesajjakathā niṭṭhitā.







    Footnotes:
    1. સેનેસિકાનિ (સી॰ સ્યા॰), સેનેહિકાનિ (યોજના)
    2. ભત્તાચ્છન્નકેન (ક॰)
    3. senesikāni (sī. syā.), senehikāni (yojanā)
    4. bhattācchannakena (ka.)
    5. નિપક્કં (ક॰)
    6. nipakkaṃ (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથા • Pañcabhesajjādikathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૬૦. પઞ્ચભેસજ્જાદિકથા • 160. Pañcabhesajjādikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact