| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ಪಞ್ಚಕನಯವಣ್ಣನಾ
Pañcakanayavaṇṇanā
೧೬೭. ಆಕಾರಭೇದನ್ತಿ ಆಕಾರವಿಸೇಸಂ। ಅನೇಕಾಕಾರಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಚ ನಿರವಸೇಸಂ ಯಾಥಾವತೋ ಭಗವತಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಮುಖೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೫೬; ಚೂಳನಿ॰ ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೮೫; ಪಟಿ॰ ೩.೫)। ದುತಿಯಜ್ಝಾನಪಕ್ಖಿಕಂ ನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಪಕ್ಖಿಕನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಮೇವ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಅತ್ಥತೋ ಹಿ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕನಯಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾನುಪ್ಪವೇಸಿನೋ। ಪಞ್ಚಕನಯೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಕಿಂ ಸವಿಚಾರತಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಪಕ್ಖಿಕಂ ಉದಾಹು ಅವಿತಕ್ಕತಾಯ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಪಕ್ಖಿಕನ್ತಿ ಸಿಯಾ ಆಸಙ್ಕಾತಿ ತದಾಸಙ್ಕಾನಿವತ್ತನತ್ಥಮಿದಂ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಮಾತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ। ಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಸು ಚ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಮೇವ ಭಜನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಚ-ಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಇಧೇವ, ಅಥ ಖೋ ಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಸುಪೀತಿ ದೇಸನನ್ತರೇಪಿ ಯಥಾವುತ್ತಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಪಕ್ಖಿಕತ್ತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಾನಿ ಭಜನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿತಕ್ಕವೂಪಸಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಸುತ್ತನ್ತೇಪಿ ಪಞ್ಚಕನಯಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನತಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
167. Ākārabhedanti ākāravisesaṃ. Anekākārā hi dhammā, te ca niravasesaṃ yāthāvato bhagavatā abhisambuddhā. Yathāha – ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. 3.5). Dutiyajjhānapakkhikaṃ na paṭhamajjhānapakkhikanti adhippāyo. Tenevāha ‘‘paṭhamajjhānameva hī’’tiādi. Atthato hi catukkapañcakanayā aññamaññānuppavesino. Pañcakanaye dutiyajjhānaṃ kiṃ savicāratāya paṭhamajjhānapakkhikaṃ udāhu avitakkatāya dutiyajjhānapakkhikanti siyā āsaṅkāti tadāsaṅkānivattanatthamidaṃ vuttaṃ. Kasmātiādinā tattha kāraṇamāha. Suttantadesanāsu ca dutiyajjhānameva bhajantīti sambandho. Ca-saddena na kevalaṃ idheva, atha kho suttantadesanāsupīti desanantarepi yathāvuttajjhānassa paṭhamajjhānapakkhikattābhāvaṃ dasseti. Idāni bhajanampi dassetuṃ ‘‘vitakkavūpasamā’’tiādi vuttaṃ. Tena suttantepi pañcakanayassa labbhamānataṃ dasseti.
ನನು ಚ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಚತ್ತಾರಿಯೇವ ಝಾನಾನಿ ವಿಭತ್ತಾನೀತಿ ಪಞ್ಚಕನಯೋ ನತ್ಥಿಯೇವಾತಿ? ನ, ‘‘ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಮಾಧಿತ್ತಯಾಪದೇಸೇನ ಪಞ್ಚಕನಯಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ। ಚತುಕ್ಕನಯನಿಸ್ಸಿತೋ ಪನ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕನಯೋ ವಿಭತ್ತೋತಿ ತತ್ಥಾಪಿ ಪಞ್ಚಕನಯೋ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬೋ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾತಿ ಹಿ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ವಿಚಾರಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಞ್ಚ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನನ್ತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ತಥಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾನನ್ತಿ ಚ ವಿನಾ ಸಹ ಚ ವಿಚಾರೇನ ವಿತಕ್ಕಪ್ಪಹಾನೇನ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಸಹ ವಿನಾ ಚ ವಿತಕ್ಕೇನ ವಿಚಾರಪ್ಪಹಾನೇನ ಅವಿಚಾರನ್ತಿ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಅವಿಚಾರಂ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಞ್ಚಾತಿ ವಾ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತುಂ।
Nanu ca suttante cattāriyeva jhānāni vibhattānīti pañcakanayo natthiyevāti? Na, ‘‘savitakkasavicāro samādhī’’tiādinā samādhittayāpadesena pañcakanayassa labbhamānattā. Catukkanayanissito pana katvā pañcakanayo vibhattoti tatthāpi pañcakanayo niddhāretabbo. Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti hi vitakkassa vicārassa vitakkavicārānañca vitakkavicārānanti sakkā vattuṃ. Tathā avitakkaavicārānanti ca vinā saha ca vicārena vitakkappahānena avitakkaṃ saha vinā ca vitakkena vicārappahānena avicāranti avitakkaṃ avicāraṃ avitakkaavicārañcāti vā tividhampi sakkā saṅgaṇhituṃ.
ದುತಿಯನ್ತಿ ಚ ವಿತಕ್ಕರಹಿತೇ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರದ್ವಯರಹಿತೇ ಚ ಞಾಯಾಗತಾ ದೇಸನಾ। ದುತಿಯಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಚಾರಮತ್ತರಹಿತೇಪಿ ದ್ವಯಪ್ಪಹಾನಾಧಿಗತಸಮಾನಧಮ್ಮತ್ತಾ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕನಯನಿದ್ದೇಸೇ ದುತಿಯೇ ವೂಪಸನ್ತೋಪಿ ವಿತಕ್ಕೋ ತಂಸಹಾಯವಿಚಾರಾವೂಪಸಮೇನ ನ ಸಮ್ಮಾವೂಪಸನ್ತೋತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರದ್ವಯರಹಿತೇ ವಿಯ ವಿಚಾರವೂಪಸಮೇನೇವ ತದುಪಸಮಂ ಸೇಸಧಮ್ಮಸಮಾನತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಮ್ಪಸಾದನಂ ಚೇತಸೋ ಏಕೋದಿಭಾವಂ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಅವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ತತಿಯಂ ಚತುಕ್ಕನಯೇ ದುತಿಯೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇಸಂ ವಿಭತ್ತಂ। ದುವಿಧಸ್ಸಪಿ ಸಹಾಯವಿರಹೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಚ ವಿತಕ್ಕಪ್ಪಹಾನೇನ ಅವಿತಕ್ಕತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖತ್ತಞ್ಚ ಸಮಾನನ್ತಿ ಸಮಾನಧಮ್ಮತ್ತಾಪಿ ದುತಿಯನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸೋ। ವಿಚಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರದ್ವಯರಹಿತಂ ವಿಯ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಂ। ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ವಾ ಸಹಚಾರೀಸು ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಸು ಏಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತ್ರಟ್ಠಮೇವ ದೋಸತೋ ದಿಸ್ವಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸಹಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕನಯೇ ತತಿಯಂ ವುತ್ತಂ ತತಿಯಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ। ಪಠಮತೋ ಅನನ್ತರಭಾವೇನ ಪನಸ್ಸ ದುತಿಯಭಾವೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಸರೂಪತೋ ಪಞ್ಚಕನಯೋ ನ ವಿಭತ್ತೋತಿ? ವಿನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯತೋ। ಯಥಾನುಲೋಮದೇಸನಾ ಹಿ ಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾತಿ।
Dutiyanti ca vitakkarahite vitakkavicāradvayarahite ca ñāyāgatā desanā. Dutiyaṃ adhigantabbattā vicāramattarahitepi dvayappahānādhigatasamānadhammattā. Evañca katvā pañcakanayaniddese dutiye vūpasantopi vitakko taṃsahāyavicārāvūpasamena na sammāvūpasantoti vitakkavicāradvayarahite viya vicāravūpasameneva tadupasamaṃ sesadhammasamānatañca dassentena ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti tatiyaṃ catukkanaye dutiyena nibbisesaṃ vibhattaṃ. Duvidhassapi sahāyavirahena aññathā ca vitakkappahānena avitakkattaṃ samādhijaṃ pītisukhattañca samānanti samānadhammattāpi dutiyanti niddeso. Vicāramattampi hi vitakkavicāradvayarahitaṃ viya ‘‘yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakkavicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti avitakkaṃ samādhijaṃ pītisukhanti vibhattaṃ. Paṭhamajjhāne vā sahacārīsu vitakkavicāresu ekaṃ atikkamitvā dutiyampi tatraṭṭhameva dosato disvā ubhayampi sahātikkamantassa pañcakanaye tatiyaṃ vuttaṃ tatiyaṃ adhigantabbattā. Paṭhamato anantarabhāvena panassa dutiyabhāvo ca uppajjati. Kasmā panettha sarūpato pañcakanayo na vibhattoti? Vineyyajjhāsayato. Yathānulomadesanā hi suttantadesanāti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಪಞ್ಚಕನಯೋ • Pañcakanayo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಪಞ್ಚಕನಯವಣ್ಣನಾ • Pañcakanayavaṇṇanā
