Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ
Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
၁၀. အာဠာရောတိ နာမံ။ ကာလာမောတိ ဂောတ္တံ။ ဘဂဝတောပိ ခော ဉာဏံ ဥဒပာဒီတိ ကိံ ဣဒာနေဝ ဥဒပာဒိ, နနု ဗောဓိမူလေ တေကာလိကာ, ကာလဝိနိမုတ္တာ စ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရတော ဒိဋ္ဌာတိ? သစ္စံ ဒိဋ္ဌာ, တထာပိ နာမာဒိဝသေန အဝိကပ္ပိတာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ။ န ဟိ ဧကေန စိတ္တေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ နာမဇာတိအာဒိကံ ပစ္စေကံ အနန္တံ ဝိဘာဂံ ဝိကပ္ပေတုံ သက္ကာ ဝိကပ္ပာနံ ဝိရုဒ္ဓာနံ သဟာနုပ္ပတ္တိတော, သဗ္ဗဝိကပ္ပာရဟဓမ္မဒသ္သနမေဝ ပနာနေန သက္ကာ ကာတုံ။ ယထာ ဒိဋ္ဌေသု ပန ယထိစ္ဆိတာကာရံ အာရဗ္ဘ ဝိကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ စိတ္တပဋေ ဝိယ။ ဣဓာပိ အာဠာရံ နိသ္သာယ အာဝဇ္ဇနာနန္တရမေဝ သဗ္ဗာကာရဉာဏံ ဥဒပာဒိ။ န ကေဝလဉ္စ တံ, အထ ခော ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဧဝ ပဌမံ ဓမ္မံ ဇာနိသ္သန္တိ, တပ္ပမုခာ စ ဒေဝတာ, အာဠာရော ကာလံ ကတ္ဝာ အာကိဉ္စညာယတနေ, ဥဒကော စ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဧဝမာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ နိသ္သာယ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။ တံ ပန ခဏသမ္ပတ္တိယာ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ကမေန ဩလောကေတ္ဝာ ဒေဝတာယ ဝုတ္တေ ဉာဏံ ဝိယ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဒဂတိယာ ဟိ ဗန္ဓတ္တာ ဧကေန ဉာဏေန ဉာတမ္ပိ ဝုစ္စမာနံ ကမေန ဉာတံ ဝိယ ပဋိဘာတိ, ဒေဝတာပိ စ ဘဂဝတာ ဉာတမေဝတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေနေဝ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခော ဉာဏံ ဥဒပာဒီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမညတ္ထာပိ ဤဒိသေသု ‘‘လောကံ ဝောလောကေန္တော အသုကံ အဒ္ဒသ, တတ္ထ မယိ ဂတေ ကိံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သတ္ထု ဟိတေသိတာသန္ဒသ္သနဝသပ္ပဝတ္တေသု။ သဗ္ဗတ္ထ ဝစနဂတိယံ ကမဝုတ္တိတေ ပညာယမာနေပိ ဧကေနေဝ ဉာဏေန သကလာဝဗောဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗဟုကာရာ ခော မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာတိ ဥပကာရသ္သာပိ ဝိဇ္ဇမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ပန ဓမ္မဒေသနာယ ကာရဏတ္တေန အနုပကာရာနမ္ပိ ဒေသနတော။
10.Āḷāroti nāmaṃ. Kālāmoti gottaṃ. Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādīti kiṃ idāneva udapādi, nanu bodhimūle tekālikā, kālavinimuttā ca sabbe dhammā sabbākārato diṭṭhāti? Saccaṃ diṭṭhā, tathāpi nāmādivasena avikappitā ekacittakkhaṇikattā sabbaññutaññāṇassa. Na hi ekena cittena sabbadhammānaṃ nāmajātiādikaṃ paccekaṃ anantaṃ vibhāgaṃ vikappetuṃ sakkā vikappānaṃ viruddhānaṃ sahānuppattito, sabbavikappārahadhammadassanameva panānena sakkā kātuṃ. Yathā diṭṭhesu pana yathicchitākāraṃ ārabbha vikappo uppajjati cakkhuviññāṇena diṭṭhe cittapaṭe viya. Idhāpi āḷāraṃ nissāya āvajjanānantarameva sabbākārañāṇaṃ udapādi. Na kevalañca taṃ, atha kho pañcavaggiyā eva paṭhamaṃ dhammaṃ jānissanti, tappamukhā ca devatā, āḷāro kālaṃ katvā ākiñcaññāyatane, udako ca nevasaññānāsaññāyatane nibbattoti evamādikaṃ sabbampi nissāya ñāṇaṃ uppajjati eva. Taṃ pana khaṇasampattiyā dullabhabhāvaṃ dassetuṃ kamena oloketvā devatāya vutte ñāṇaṃ viya katvā vuttaṃ. Saddagatiyā hi bandhattā ekena ñāṇena ñātampi vuccamānaṃ kamena ñātaṃ viya paṭibhāti, devatāpi ca bhagavatā ñātamevatthaṃ ārocesi. Teneva ‘‘bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evamaññatthāpi īdisesu ‘‘lokaṃ volokento asukaṃ addasa, tattha mayi gate kiṃ bhavissatī’’ti evamādinā satthu hitesitāsandassanavasappavattesu. Sabbattha vacanagatiyaṃ kamavuttite paññāyamānepi ekeneva ñāṇena sakalāvabodho veditabbo. Bahukārā kho me pañcavaggiyāti upakārassāpi vijjamānataṃ sandhāya vuttaṃ, na pana dhammadesanāya kāraṇattena anupakārānampi desanato.
၁၁. အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ, ဗောဓိသ္သ စ အန္တရေ တိဂာဝုတေ ဌာနေ။
11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya, bodhissa ca antare tigāvute ṭhāne.
သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဌိတော။ အနူပလိတ္တောတိ ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ တတော ဧဝ သဗ္ဗဉ္ဇဟော။ တဏ္ဟက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏ္ဟက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသဧန ဝိမုတ္တော။ ဧဝံ သယံ သဗ္ဗဓမ္မေ အတ္တနာဝ ဇာနိတ္ဝာ။ ကမုဒ္ဒိသေယ္ယန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယ္ယံ။
Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Anūpalittoti kilesalepena alitto. Tato eva sabbañjaho. Taṇhakkhaye vimuttoti taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇakaraṇavasaena vimutto. Evaṃ sayaṃ sabbadhamme attanāva jānitvā. Kamuddiseyyanti kaṃ aññaṃ ‘‘ayaṃ me ācariyo’’ti uddiseyyaṃ.
ကာသိနံ ပုရန္တိ ဗာရာဏသိံ။ အာဟဉ္ဆန္တိ အာဟနိသ္သာမိ။ အမတာဓိဂမာယ ဥဂ္ဃောသနတော အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ဝုတ္တာ, ‘‘အမတဘေရိံ ပဟရိသ္သာမီ’’တိ ဂစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။
Kāsinaṃ puranti bārāṇasiṃ. Āhañchanti āhanissāmi. Amatādhigamāya ugghosanato amatadundubhinti satthu dhammadesanā vuttā, ‘‘amatabheriṃ paharissāmī’’ti gacchāmīti attho.
အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောပိ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တဉာဏတာယ အနန္တော ဇိနော စ, အနန္တေန ဝာ ဉာဏေန, အနန္တံ ဝာ ဒောသံ ဇိတဝာ, ဥပ္ပာဒဝယန္တရဟိတတာယ ဝာ အနန္တံ နိဗ္ဗာနံ အဇိနိ ကိလေသာရယော မဒ္ဒိတ္ဝာ ဂဏ္ဟီတိပိ အနန္တဇိနော။
Arahasi anantajinoti anantajinopi bhavituṃ yuttoti attho. Anantañāṇatāya ananto jino ca, anantena vā ñāṇena, anantaṃ vā dosaṃ jitavā, uppādavayantarahitatāya vā anantaṃ nibbānaṃ ajini kilesārayo madditvā gaṇhītipi anantajino.
ဟုပေယ္ယာပီတိ ဧဝမ္ပိ ဘဝေယ္ယ, ဧဝံဝိဓေ ရူပကာယရတနေ ဤဒိသေန ဉာဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ နာမ ကထနဉ္ဟိသ္သ ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နသ္သ အပရကာလေ ဒုက္ခပ္ပတ္တသ္သ ဘဂဝန္တံ ဥပဂမ္မ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓာယ ပစ္စယော ဇာတော။ တထာဟေသ ဘဂဝာ တေန သမာဂမတ္ထံ ပဒသာဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။
Hupeyyāpīti evampi bhaveyya, evaṃvidhe rūpakāyaratane īdisena ñāṇena bhavitabbanti adhippāyo. Evaṃ nāma kathanañhissa upanissayasampannassa aparakāle dukkhappattassa bhagavantaṃ upagamma pabbajitvā maggaphalapaṭivedhāya paccayo jāto. Tathāhesa bhagavā tena samāgamatthaṃ padasāva maggaṃ paṭipajji.
၁၂. ဗာဟုလ္လိကောတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဒုက္ကရစရဏတော ပရိဟီနော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂာရိယံ, အဂာရသ္သ ဟိတံ ကသိဂောရက္ခာဒိကမ္မန္တိ အနဂာရိယာ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ, တံ အနဂာရိယံ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ပရိယောသာနံ, အရဟတ္တဖလန္တိ အတ္ထော။ တသ္သ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံ ပစ္စက္ခေ အတ္တဘာဝေ။ သယန္တိ အပရပ္ပစ္စယာ ။ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာတိ အတ္တနောဝ ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ ကတ္ဝာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပာပုဏိတ္ဝာ။
12.Bāhullikoti paccayabāhulliko. Padhānavibbhantoti padhānato dukkaracaraṇato parihīno. Natthi ettha agāriyaṃ, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammanti anagāriyā, pabbajjā, taṃ anagāriyaṃ. Pabbajantīti upagacchanti. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānaṃ, arahattaphalanti attho. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃ paccakkhe attabhāve. Sayanti aparappaccayā . Abhiññā sacchikatvāti attanova ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā.
ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာတိအာဒီသု မနုသ္သဓမ္မတော လောကိယဉာဏတော ဥပရိ အရိယံ ကာတုံ အလံ သမတ္ထော အလမရိယော။ ဉာဏဒသ္သနဝိသေသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂံ အဓိပ္ပေတံ။ နောတိ နု။ ဘာသိတမေတန္တိ ဧဝရူပမေတံ ဝာက္ယဘေဒန္တိ အတ္ထော။ တေ စ ‘‘ယဒိ ဧသ ပဓာနကာလေ ‘အဟံ အရဟာ’တိ ဝဒေယ္ယ, မယဉ္စ သဒ္ဒဟာမ, န စာနေန တဒာ ဝုတ္တံ။ ဣဒာနိ ပန ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ဂုဏံ ဝဒတီ’’တိ ဧကပဒေန သတိံ လဘိတ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓော ဇာတော’’တိ ဥပ္ပန္နဂာရဝာ အာဝုသောဝာဒံ ပဟာယ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ အညာ စိတ္တန္တိ အညာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ။
Iriyāyāti dukkarairiyāya. Uttarimanussadhammātiādīsu manussadhammato lokiyañāṇato upari ariyaṃ kātuṃ alaṃ samattho alamariyo. Ñāṇadassanavisesoti sabbaññutaññāṇassa pubbabhāgaṃ adhippetaṃ. Noti nu. Bhāsitametanti evarūpametaṃ vākyabhedanti attho. Te ca ‘‘yadi esa padhānakāle ‘ahaṃ arahā’ti vadeyya, mayañca saddahāma, na cānena tadā vuttaṃ. Idāni pana vijjamānameva guṇaṃ vadatī’’ti ekapadena satiṃ labhitvā ‘‘buddho jāto’’ti uppannagāravā āvusovādaṃ pahāya ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti āhaṃsu. Aññā cittanti aññāya arahattappattiyā cittaṃ.
၁၃. အန္တာတိ ကောဋ္ဌာသာ ဒ္ဝေ ဘာဂာ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂောတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခသ္သ အနုဘဝော။ ကိလေသကာမာ ဧဝ ဝာ အာမိသသုခေန အလ္လီယနတော ကာမသုခလ္လိကာတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂမ္မောတိ ဂာမဝာသီနံ သန္တကော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂောတိ အတ္တနော ကိလမထသ္သ ကဏ္ဋကသေယ္ယာဒိဒုက္ခသ္သ အနုယောဂော။ ဥဘော အန္တေတိ ယထာဝုတ္တေ လောဘော ဝာ သသ္သတော ဝာ ဧကော အန္တော, ဒောသော ဝာ ဥစ္ဆေဒော ဝာ ဧကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
13.Antāti koṭṭhāsā dve bhāgā. Kāmesu kāmasukhallikānuyogoti vatthukāmesu kilesakāmasukhassa anubhavo. Kilesakāmā eva vā āmisasukhena allīyanato kāmasukhallikāti vuttāti daṭṭhabbā. Gammoti gāmavāsīnaṃ santako. Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa kaṇṭakaseyyādidukkhassa anuyogo. Ubho anteti yathāvutte lobho vā sassato vā eko anto, doso vā ucchedo vā ekoti veditabbo.
စက္ခုကရဏီတိအာဒီသု အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဉာဏစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ ဒုတိယံ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမောတိ ကိလေသုပသမော။ အဘိညာ, သမ္ဗောဓော စ စတုသစ္စပဋိဝေဓောဝ။ နိဗ္ဗာနံ အသင္ခတဓာတု။ ဧတေသမ္ပိ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဉာဏံ။ သမ္မာသင္ကပ္ပောတိ ဝိတက္ကော။ သေသံ ဓမ္မတော သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Cakkhukaraṇītiādīsu attanā sampayuttañāṇacakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī. Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ. Upasamoti kilesupasamo. Abhiññā, sambodho ca catusaccapaṭivedhova. Nibbānaṃ asaṅkhatadhātu. Etesampi atthāya saṃvattatīti paṭipadaṃ thometi. Sammādiṭṭhīti ñāṇaṃ. Sammāsaṅkappoti vitakko. Sesaṃ dhammato suviññeyyameva.
၁၄. ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂေ ဧကတော ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တေဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဣဒံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ သဗ္ဗပဌမံ ရူပာရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ ဣဓ ဇာတိ နာမ, သာ စ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေသု ဥပလဗ္ဘမာနာနံ ဒုက္ခာဒီနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ, ဧဝံ ဇရာဒီသု ဒုက္ခဝတ္ထုကတာယ ဒုက္ခတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ ပန ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင္ခာရဒုက္ခဝသေန ဒုက္ခာ ဧဝ။ ပောနောဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝော ဥတ္တရပဒလောပေန, ပုနဗ္ဘဝော သီလမေတိသ္သာတိ ပောနောဘဝိကာ။ နန္ဒိရာဂသဟဂတာတိ ဧတ္ထ ရူပာဒီသု နန္ဒတိ ပိယာယတီတိ နန္ဒီ, သာ ဧဝ ရာဂောတိ နန္ဒိရာဂောတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော, နန္ဒိရာဂတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေန သဟဂတာနိ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ။ တတ္ရ တတ္ရာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ။ ရူပာဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု ကာမသ္သာဒနဝသေန ပဝတ္တာ ကာမတဏ္ဟာ နာမ။ သသ္သတဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဘဝတဏ္ဟာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဝိဘဝတဏ္ဟာ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇနံ ဝိဂမနံ ဝိရာဂော။ နိရုဇ္ဈနံ နိရောဓော။ ဥဘယေနာပိ သုဋ္ဌု ဝိဂမောဝ ဝုစ္စတိ။ အသေသာယပိ တဏ္ဟာယ ဝိရာဂော, နိရောဓော စ ယေန ဟောတိ, သော အသေသဝိရာဂနိရောဓော, နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တဏ္ဟံ, ဝဋ္ဋဉ္စ စဇန္တိ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တိ ဝိမုစ္စန္တိ န အလ္လီယန္တိ, တသ္မာ စာဂော ပဋိနိသ္သဂ္ဂော မုတ္တိ အနာလယောတိ ဝုစ္စတိ။
14. Evaṃ cattāropi magge ekato dassetvā idāni tehi maggehi paṭivijjhitabbāni cattāri ariyasaccāni dassetuṃ ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave’’tiādimāha. Jātipi dukkhātiādīsu tattha tattha bhave nibbattamānānaṃ sattānaṃ sabbapaṭhamaṃ rūpārūpadhammappavatti idha jāti nāma, sā ca tattha tattha bhavesu upalabbhamānānaṃ dukkhādīnaṃ vatthubhāvato dukkhā, evaṃ jarādīsu dukkhavatthukatāya dukkhatā veditabbā. Pañcupādānakkhandhā pana dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhavasena dukkhā eva. Ponobhavikāti punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo uttarapadalopena, punabbhavo sīlametissāti ponobhavikā. Nandirāgasahagatāti ettha rūpādīsu nandati piyāyatīti nandī, sā eva rāgoti nandirāgoti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, nandirāgattanti attho. Tena sahagatāni nandirāgasahagatā. Tatra tatrāti tasmiṃ tasmiṃ bhave. Rūpādīsu chasu ārammaṇesu kāmassādanavasena pavattā kāmataṇhā nāma. Sassatadiṭṭhiyā saha pavattā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhiyā saha pavattā vibhavataṇhā. Asesavirāganirodhotiādinā nibbānameva vuccati. Tattha virajjanaṃ vigamanaṃ virāgo. Nirujjhanaṃ nirodho. Ubhayenāpi suṭṭhu vigamova vuccati. Asesāyapi taṇhāya virāgo, nirodho ca yena hoti, so asesavirāganirodho, nibbānameva. Yasmā ca taṃ āgamma taṇhaṃ, vaṭṭañca cajanti paṭinissajjanti vimuccanti na allīyanti, tasmā cāgo paṭinissaggo mutti anālayoti vuccati.
၁၅. စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။
15.Cakkhuntiādīni ñāṇavevacanāneva.
၁၆. ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏ, ကိစ္စဉာဏ, ကတဉာဏသင္ခာတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တိပရိဝဋ္ဋံ ဉာဏဒသ္သနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ, ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသု ဧဝ ‘‘ပရိညေယ္ယံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ တသ္သ ကိစ္စသ္သ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒ္ဝာဒသာကာရန္တိ တေသမေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒ္ဝာဒသာကာရံ။
16.Yāvakīvañcāti yattakaṃ kālaṃ. Tiparivaṭṭanti saccañāṇa, kiccañāṇa, katañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tiparivaṭṭaṃ ñāṇadassanaṃ. Ettha ca ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudaya’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma. Tesu eva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma. ‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma. Dvādasākāranti tesameva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasākāraṃ.
အဘိသမ္ဗုဒ္ဓောတိ ပစ္စညာသိန္တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ ဧဝံ န ပဋိဇာနိံ။ ယတော စ ခောတိ ယတော ဗောဓိမူလေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ။ အထာဟန္တိ တတော ပရံ အဟံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အကုပ္ပာ မေတိအာဒိ တသ္သ ပဝတ္တိအာကာရဒသ္သနံ။ တတ္ထ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ တသ္သ မဂ္ဂသင္ခာတကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Abhisambuddhoti paccaññāsinti abhisambuddho arahattaṃ pattoti evaṃ na paṭijāniṃ. Yato ca khoti yato bodhimūle nisinnakālato paṭṭhāya . Athāhanti tato paraṃ ahaṃ. Ñāṇañca pana meti paccavekkhaṇañāṇaṃ sandhāya vadati. Akuppā metiādi tassa pavattiākāradassanaṃ. Tattha akuppā me vimuttīti arahattaphalaṃ tassa maggasaṅkhātakāraṇato ca ārammaṇato ca akuppatā veditabbā.
ဣမသ္မိံ ပန ဝေယ္ယာကရဏသ္မိန္တိ နိဂ္ဂာထသုတ္တေ။ ဘညမာနေတိ ဘဏိယမာနေ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဣဓ စတုသစ္စဓမ္မေသု စက္ခုကိစ္စကရဏတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂော အဓိပ္ပေတော။ ယံ ကိဉ္စီတိအာဒိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တေပိ ကိစ္စဝသေန အသမ္မောဟတော ပဝတ္တိဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
Imasmiṃ pana veyyākaraṇasminti niggāthasutte. Bhaññamāneti bhaṇiyamāne. Dhammacakkhunti idha catusaccadhammesu cakkhukiccakaraṇato sotāpattimaggo adhippeto. Yaṃ kiñcītiādi nibbānārammaṇattepi kiccavasena asammohato pavattidassanatthaṃ vuttaṃ.
၁၇. ဓမ္မစက္ကန္တိ ပဋိဝေဓဉာဏဓမ္မဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ ။ ဩဘာသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဖရိတ္ဝာ ဌိတော ဩဘာသော။
17.Dhammacakkanti paṭivedhañāṇadhammañceva desanāñāṇadhammañca pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ . Obhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto cittapaccayautusamuṭṭhāno dasasahassilokadhātuṃ pharitvā ṭhito obhāso.
၁၈. ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အတ္တနော ပစ္စက္ခတော အဓိဂတတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ, ပရသ္သ သဒ္ဓာယ ဧတ္ထ န ပဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။ ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တမတ္တေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ဥပသမ္ပဒာ စ သိဇ္ဈတိ, တေနေဝ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပရိစ္ဆေဒော ဒသ္သိတောတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မာ ဒုက္ခသ္သ အန္တကိရိယာယာတိ ဝစနပရိယောသာနေ ဧဝ ဥပသမ္ပဒာ သိဇ္ဈတိ, အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘဂဝတော ဝစနေနာ’တိ ဣဒံ ဧဟိဘိက္ခုသဒ္ဒောပလက္ခိတဝစနံ ဧဟိဘိက္ခုဝစနန္တိအာဒိပဒဝသေန ဝုတ္တံ မုသာဝာဒဝဂ္ဂောတိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ, တဒေတံ ပဌမပာရာဇိကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘဂဝာ ဟိ။ပေ.။ ဧဟိ ဘိက္ခု, စရ ဗ္ရဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခသ္သ အန္တကိရိယာယာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၄၅ ဘိက္ခူပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ ဝစနေန သမေတိ။ ယတ္တကဉ္ဟိ ဘဂဝတာ နိယမေန ဝုစ္စတိ, တတ္တကံ သဗ္ဗမ္ပိ အင္ဂမေဝ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉ္ဟိ ဧတံ ပရိပုဏ္ဏံ ဝုစ္စတိ, အသေက္ခာနံ ပန ‘‘စရ ဗ္ရဟ္မစရိယ’’န္တိ ပရိယောသာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သိက္ခတ္တယသမိဒ္ဓိတော။ လောကိယသမ္ပဒာဟိ ဥပရိဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ သမ္ပဒာတိ ဥပသမ္ပဒာ။
18. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesesupi. Attano paccakkhato adhigatattā na paraṃ pacceti, parassa saddhāya ettha na pavattatīti aparappaccayo. Ehi bhikkhūti ettake vuttamatte pabbajjā, upasampadā ca sijjhati, teneva tattha iti-saddena paricchedo dassitoti vadanti. Keci pana ‘‘sammā dukkhassa antakiriyāyāti vacanapariyosāne eva upasampadā sijjhati, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘ehi bhikkhūti bhagavato vacanenā’ti idaṃ ehibhikkhusaddopalakkhitavacanaṃ ehibhikkhuvacanantiādipadavasena vuttaṃ musāvādavaggotiādīsu viyā’’ti vadanti, tadetaṃ paṭhamapārājikaṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhagavā hi…pe… ehi bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.45 bhikkhūpadabhājanīyavaṇṇanā) iminā vacanena sameti. Yattakañhi bhagavatā niyamena vuccati, tattakaṃ sabbampi aṅgameva. Sekkhaputhujjanānañhi etaṃ paripuṇṇaṃ vuccati, asekkhānaṃ pana ‘‘cara brahmacariya’’nti pariyosānanti daṭṭhabbaṃ sikkhattayasamiddhito. Lokiyasampadāhi uparibhūtā seṭṭhabhūtā sampadāti upasampadā.
၁၉-၂၁. နီဟာရဘတ္တောတိ ဘိက္ခူဟိ ဂာမတော နီဟရိတ္ဝာ ဒိန္နဘတ္တော။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ ဧတံ မမာတိအာဒိ ယထာက္ကမံ တဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌိဂာဟာနံ ဒသ္သနံ။
19-21.Nīhārabhattoti bhikkhūhi gāmato nīharitvā dinnabhatto. Kallaṃ nūti yuttaṃ nu. Etaṃ mamātiādi yathākkamaṃ taṇhāmānadiṭṭhigāhānaṃ dassanaṃ.
၂၂-၂၃. တသ္မာ တိဟာတိ ဧတ္ထ တိဟာတိ နိပာတမတ္တံ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာဝသေန ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ စတုန္နံ မဂ္ဂာနံ ဝသေန န ရဇ္ဇတိ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဖလဝသေန ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိန္တိအာဒိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဒသ္သနံ။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ။ ကရဏီယံ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိညာဒိဝသေန သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝာယ သောဠသကိစ္စဘာဝာယ, ကိလေသက္ခယာယ ဝာ အပရံ ပုန မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝာ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနတော အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယ္ဟံ န ဘဝိသ္သတီတိ အတ္ထော။
22-23.Tasmātihāti ettha tihāti nipātamattaṃ, tasmāti attho. Nibbindatīti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena ukkaṇṭhati. Virajjatīti catunnaṃ maggānaṃ vasena na rajjati. Vimuccatīti phalavasena vimuccati. Vimuttasmintiādi paccavekkhaṇañāṇadassanaṃ. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Karaṇīyaṃ catūsu saccesu catūhi maggehi paccekaṃ kattabbaṃ pariññādivasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti itthabhāvāya soḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā aparaṃ puna maggabhāvanākiccaṃ me natthīti pajānāti. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato vattamānakkhandhasantānato aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ na bhavissatīti attho.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၆. ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • 6. Pañcavaggiyakathā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • Pañcavaggiyakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ • Anattalakkhaṇasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၆. ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ • 6. Pañcavaggiyakathā