A World of Knowledge
    Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā

    പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാവണ്ണനാ

    Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā

    ൧൦. ഇദാനി പന സബ്ബോ ജനോ സദ്ധാഭാജനം ഉപനേതു, പൂരേസ്സാമി നേസം സങ്കപ്പന്തി. അപ്പരജക്ഖജാതികോതി സമാപത്തിയാ വിക്ഖമ്ഭിതകിലേസത്താ നിക്കിലേസജാതികോ. ആജാനിസ്സതീതി ചേ ന നിട്ഠാനമകംസു ധമ്മസങ്ഗാഹകാ തേ വിനയക്കമഞ്ഞാ, അഹം ദേസേയ്യം പടിവിജ്ഝിസ്സതീതി അധിപ്പായോ, ‘‘മുദ്ധാപി തസ്സ വിപതേയ്യാ’’തി (അ॰ നി॰ ൮.൧൧; പാരാ॰ ൨) ഏത്ഥ വിയ അഭൂതപരികപ്പോ കിരേസോ. ലോകേ തസ്സ അധിമുത്തഭാവദീപനത്ഥഞ്ഹി ഇദം വചനം അത്തനോ തദുപദേസേന അവിദിതഭാവദീപനത്ഥം. തസ്സ അനന്തേവാസികഭാവദീപനത്ഥന്തി ഏവമാദീനി പനേത്ഥ പയോജനാനി. ഭഗവതോപി ഖോ ഞാണന്തി സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം തസ്സ മരണാരമ്മണം ഉപ്പജ്ജി. തേന തതോ പുബ്ബേ തസ്സ സതി ധമ്മദേസനായ ഖിപ്പം ജാനനഭാവാരമ്മണന്തി ദീപേതി. പരോപദേസതോ അജാനിത്വാ പച്ചക്ഖതോ മരണസച്ഛികിരിയമ്പി ദസ്സേതി. ബുദ്ധാനമ്പി അനേകഞാണസമോധാനാഭാവതോ സുവുത്തമേതം. ചിത്തപുബ്ബികാ ഹി ചിത്തപ്പവത്തി, അഞ്ഞഥാ നവസത്തപാതുഭാവപ്പസങ്ഗോ. സബ്ബധമ്മാനം ഏകതോ ഗഹണേ വിരുദ്ധകാലാനം ഏകതോ ജാനനപ്പസങ്ഗോ. തതോ ഏകഞാണസ്സ വിതഥഭാവപ്പത്തിദോസോ, തസ്മാ സബ്ബസ്സ വിനാനേകഞാണസമോധാനം ആപജ്ജിതധമ്മേസു അപ്പടിഹതഞാണവന്തത്താ പന സബ്ബഞ്ഞൂ ഏവ ഭഗവാതി വേദിതബ്ബം, ന സബ്ബകാലം ഏകതോ. ആളാരാദീനം മരണാജാനനതോതി ചേ? ന, തസ്സ ജാനനേന പുഥുജ്ജനസ്സാപി സബ്ബഞ്ഞുതാപത്തിപ്പസങ്ഗതോ. യദാഭാവേന യദാഭാവോ തബ്ഭാവേന തസ്സാഭാവപ്പസങ്ഗോ ലോകേ സിദ്ധോതി. ‘‘ഭഗവതോപി ഖോ ഞാണം ഉദപാദീ’’തി വചനതോ തസ്സ മരണജാനനം സിദ്ധന്തി കത്വാ ഭവം മതേനേവ ഭഗവാ സബ്ബഞ്ഞൂതി സിദ്ധം ന ദേവതാരോചനതോ പുബ്ബേ അജാനനതോതി ചേ? ന, വിസേസം പരിഗ്ഗഹേത്വാ അന്തരാ പജാനനതോ, ദേവതായ സബ്ബഞ്ഞുഭാവപ്പത്തിദോസതോ ച. ന ഹി സോ കസ്സചി വചനേന അഞ്ഞാസീതി.

    10. Idāni pana sabbo jano saddhābhājanaṃ upanetu, pūressāmi nesaṃ saṅkappanti. Apparajakkhajātikoti samāpattiyā vikkhambhitakilesattā nikkilesajātiko. Ājānissatīti ce na niṭṭhānamakaṃsu dhammasaṅgāhakā te vinayakkamaññā, ahaṃ deseyyaṃ paṭivijjhissatīti adhippāyo, ‘‘muddhāpi tassa vipateyyā’’ti (a. ni. 8.11; pārā. 2) ettha viya abhūtaparikappo kireso. Loke tassa adhimuttabhāvadīpanatthañhi idaṃ vacanaṃ attano tadupadesena aviditabhāvadīpanatthaṃ. Tassa anantevāsikabhāvadīpanatthanti evamādīni panettha payojanāni. Bhagavatopi kho ñāṇanti sabbaññutaññāṇaṃ tassa maraṇārammaṇaṃ uppajji. Tena tato pubbe tassa sati dhammadesanāya khippaṃ jānanabhāvārammaṇanti dīpeti. Paropadesato ajānitvā paccakkhato maraṇasacchikiriyampi dasseti. Buddhānampi anekañāṇasamodhānābhāvato suvuttametaṃ. Cittapubbikā hi cittappavatti, aññathā navasattapātubhāvappasaṅgo. Sabbadhammānaṃ ekato gahaṇe viruddhakālānaṃ ekato jānanappasaṅgo. Tato ekañāṇassa vitathabhāvappattidoso, tasmā sabbassa vinānekañāṇasamodhānaṃ āpajjitadhammesu appaṭihatañāṇavantattā pana sabbaññū eva bhagavāti veditabbaṃ, na sabbakālaṃ ekato. Āḷārādīnaṃ maraṇājānanatoti ce? Na, tassa jānanena puthujjanassāpi sabbaññutāpattippasaṅgato. Yadābhāvena yadābhāvo tabbhāvena tassābhāvappasaṅgo loke siddhoti. ‘‘Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti vacanato tassa maraṇajānanaṃ siddhanti katvā bhavaṃ mateneva bhagavā sabbaññūti siddhaṃ na devatārocanato pubbe ajānanatoti ce? Na, visesaṃ pariggahetvā antarā pajānanato, devatāya sabbaññubhāvappattidosato ca. Na hi so kassaci vacanena aññāsīti.

    അപിച കിമിദം തത്ഥ ജാനനം നാമ തദാരമ്മണഞാണുപ്പത്തീതി ചേ? ന, ലോകേ സബ്ബഞ്ഞുനോ അച്ചന്താഭാവപ്പസങ്ഗതോ. സാധികാ ഹി മയാ ഏകഞാണക്ഖണേ സബ്ബം ഞാണം, തദഞ്ഞേസഞ്ച തദഞ്ഞാണാനുപ്പത്തി. അപിച സബ്ബഞ്ഞുനോ സബ്ബധമ്മവിസയേ ഞാണപച്ചുപട്ഠാനസിദ്ധി തസ്സ ഞാണസ്സ അത്തനാവ അത്തനോ അവിസയോതി ചേ? ന, ഹേതുനിദസ്സനാനുപ്പത്തിതോ. അപിച ‘‘ഭഗവതോപി ഖോ ഞാണം ഉദപാദീ’’തി ഏത്ഥ വിസേസവചനം അത്ഥി. യേന ദേവതാരോചനുത്തരകാലമേവ ഭഗവതോ ഞാണം ഉദപാദീതി പഞ്ഞായതി. ന ഹി വചനപുബ്ബാപരിയഭാവമത്തേന തദത്ഥപുബ്ബാപരിയതാ ഹോതി, തസ്മാ അയുത്തമേതം. അഭിദോസകാലംകതോതി പഠമയാമേ കാലംകതോ. ‘‘മജ്ഝിമയാമേ’’തിപി വദന്തി. ഉഭയത്ഥപി മഹാജാനിയോ. സത്തദിവസബ്ഭന്തരേ, ഏകദിവസബ്ഭന്തരേ ച പത്തബ്ബമഗ്ഗഫലതോ പരിഹീനത്താ മഹതീ ജാനി അസ്സാതി മഹാജാനി. തേസു ഹി ദ്വീസു ആളാരോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനഭവേ നിബ്ബത്തോ, ഉദകോ ഭവഗ്ഗേ, തസ്മാ നേസം ധമ്മദേസനായ അക്ഖണേ നിബ്ബത്തഭാവം സന്ധായ ഭഗവാ ഏവം ചിന്തേസി, ന ഇതോ മനുസ്സലോകതോ ചുതിഭാവം സന്ധായാതി വേദിതബ്ബം. അബുദ്ധവേനേയ്യതഞ്ച സന്ധായാതി നോ തക്കോ, അഞ്ഞഥാ അനിട്ഠപ്പസങ്ഗോതി ആചരിയോ.

    Apica kimidaṃ tattha jānanaṃ nāma tadārammaṇañāṇuppattīti ce? Na, loke sabbaññuno accantābhāvappasaṅgato. Sādhikā hi mayā ekañāṇakkhaṇe sabbaṃ ñāṇaṃ, tadaññesañca tadaññāṇānuppatti. Apica sabbaññuno sabbadhammavisaye ñāṇapaccupaṭṭhānasiddhi tassa ñāṇassa attanāva attano avisayoti ce? Na, hetunidassanānuppattito. Apica ‘‘bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādī’’ti ettha visesavacanaṃ atthi. Yena devatārocanuttarakālameva bhagavato ñāṇaṃ udapādīti paññāyati. Na hi vacanapubbāpariyabhāvamattena tadatthapubbāpariyatā hoti, tasmā ayuttametaṃ. Abhidosakālaṃkatoti paṭhamayāme kālaṃkato. ‘‘Majjhimayāme’’tipi vadanti. Ubhayatthapi mahājāniyo. Sattadivasabbhantare, ekadivasabbhantare ca pattabbamaggaphalato parihīnattā mahatī jāni assāti mahājāni. Tesu hi dvīsu āḷāro ākiñcaññāyatanabhave nibbatto, udako bhavagge, tasmā nesaṃ dhammadesanāya akkhaṇe nibbattabhāvaṃ sandhāya bhagavā evaṃ cintesi, na ito manussalokato cutibhāvaṃ sandhāyāti veditabbaṃ. Abuddhaveneyyatañca sandhāyāti no takko, aññathā aniṭṭhappasaṅgoti ācariyo.

    ബോധിസത്തസ്സ ജാതകാലേ സുപിനപടിഗ്ഗാഹകാ ചേവ ലക്ഖണപരിഗ്ഗാഹകാ ച അട്ഠ ബ്രാഹ്മണാ. തേസു തയോ ദ്വിധാ ബ്യാകരിംസു ‘‘ഇമേഹി ലക്ഖണേഹി സമന്നാഗതോ അഗാരം അജ്ഝാവസന്തോ രാജാ ഹോതി ചക്കവത്തി, പബ്ബജന്തോ ബുദ്ധോ’’തി. പഞ്ച ബ്രാഹ്മണാ ‘‘അഗാരേ ന തിട്ഠതി, ബുദ്ധോവ ഹോതീ’’തി ഏകംസബ്യാകരണാവ അഹേസും. തേസു പുരിമാ തയോ യഥാമന്തപാരം ഗതാ. ഇമേ പന മന്തപാരം അതിക്കമന്താ അത്തനാ ലദ്ധം പുഞ്ഞമഹത്തം വിസ്സജ്ജേത്വാ ബോധിസത്തം ഉദ്ദിസ്സ പുരേതരമേവ പബ്ബജിംസു. ഇമേ സന്ധായ വുത്തം ‘‘പഞ്ചവഗ്ഗിയാ’’തി. ‘‘തേസം പുത്താ’’തിപി വദന്തി, തം അട്ഠകഥായം പടിക്ഖിത്തം. കസ്മാ പനേത്ഥ ഭഗവാ ‘‘ബഹൂപകാരാ ഖോ മേ’’തി ചിന്തേസി. കിം ഉപകാരകാനം ഏവ ഏസ ധമ്മം ദേസേതി, ഇതരേസം ന ദേസേതീതി? നോ ന ദേസേതി. ഉപകാരാനുസ്സരണമത്തകേനേവ വുത്തന്തി അട്ഠകഥാനയോ. അത്തനോ കതഞ്ഞുകതവേദിഭാവപ്പകാസനത്ഥം, കതഞ്ഞുതാദിപസംസനത്ഥം, പരേസഞ്ച കതഞ്ഞുഭാവാദിനിയോജനത്ഥം, ഖിപ്പജാനനപ്പസങ്ഗനിവാരണത്ഥം.

    Bodhisattassa jātakāle supinapaṭiggāhakā ceva lakkhaṇapariggāhakā ca aṭṭha brāhmaṇā. Tesu tayo dvidhā byākariṃsu ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato agāraṃ ajjhāvasanto rājā hoti cakkavatti, pabbajanto buddho’’ti. Pañca brāhmaṇā ‘‘agāre na tiṭṭhati, buddhova hotī’’ti ekaṃsabyākaraṇāva ahesuṃ. Tesu purimā tayo yathāmantapāraṃ gatā. Ime pana mantapāraṃ atikkamantā attanā laddhaṃ puññamahattaṃ vissajjetvā bodhisattaṃ uddissa puretarameva pabbajiṃsu. Ime sandhāya vuttaṃ ‘‘pañcavaggiyā’’ti. ‘‘Tesaṃ puttā’’tipi vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ paṭikkhittaṃ. Kasmā panettha bhagavā ‘‘bahūpakārā kho me’’ti cintesi. Kiṃ upakārakānaṃ eva esa dhammaṃ deseti, itaresaṃ na desetīti? No na deseti. Upakārānussaraṇamattakeneva vuttanti aṭṭhakathānayo. Attano kataññukatavedibhāvappakāsanatthaṃ, kataññutādipasaṃsanatthaṃ, paresañca kataññubhāvādiniyojanatthaṃ, khippajānanappasaṅganivāraṇatthaṃ.

    ൧൧. അന്തരാ ച ഗയം അന്തരാ ച ബോധിന്തി ഗയായ ച ബോധിയാ ച മജ്ഝേ തിഗാവുതന്തരേ ഠാനേ. ബോധിമണ്ഡതോ ഹി ഗയാ തീണി ഗാവുതാനി. ബാരാണസിനഗരം അട്ഠാരസ യോജനാനി. ഉപകോ പന ബോധിമണ്ഡസ്സ ച ഗയായ ച അന്തരേ ഭഗവന്തം അദ്ദസ. അന്തരാ-സദ്ദേന പന യുത്തത്താ ഉപയോഗവചനം കതം. ഈദിസേസു ച ഠാനേസു അക്ഖരചിന്തകാ ഏകമേവ അന്തരാസദ്ദം പയുജ്ജന്തി, സോ ദുതിയപദേപി യോജേതബ്ബോ. അയോജിയമാനേ പന ഉപയോഗവചനം ന പാപുണാതി. ഇധ പന യോജേത്വാവ വുത്തോതി.

    11.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya ca bodhiyā ca majjhe tigāvutantare ṭhāne. Bodhimaṇḍato hi gayā tīṇi gāvutāni. Bārāṇasinagaraṃ aṭṭhārasa yojanāni. Upako pana bodhimaṇḍassa ca gayāya ca antare bhagavantaṃ addasa. Antarā-saddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadepi yojetabbo. Ayojiyamāne pana upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvāva vuttoti.

    സബ്ബാഭിഭൂതി സബ്ബം തേഭൂമകധമ്മം അഭിഭവിത്വാ ഠിതോ. തണ്ഹക്ഖയേതി നിബ്ബാനേ. വിമുത്തോതി ആരമ്മണതോ വിമുത്തോ. നത്ഥി മേ പടിപുഗ്ഗലോതി മയ്ഹം പടിപുഗ്ഗലോ നാമ നത്ഥി, അസദിസോതി അത്ഥോ, മമ സബ്ബഞ്ഞുഭാവേ ദോസം ദസ്സേത്വാ ലോകേ ഠാതും അസമത്ഥതായ മമ പച്ചത്ഥികപുഗ്ഗലോ വാ നത്ഥീതി അത്ഥോ. ആഹഞ്ഛം അമതദുന്ദുഭിന്തി ധമ്മചക്ഖുപടിലാഭായ അമതഭേരിം പഹരിസ്സാമീതി ഗച്ഛാമി.

    Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Taṇhakkhayeti nibbāne. Vimuttoti ārammaṇato vimutto. Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ paṭipuggalo nāma natthi, asadisoti attho, mama sabbaññubhāve dosaṃ dassetvā loke ṭhātuṃ asamatthatāya mama paccatthikapuggalo vā natthīti attho. Āhañchaṃ amatadundubhinti dhammacakkhupaṭilābhāya amatabheriṃ paharissāmīti gacchāmi.

    അരഹസി അനന്തജിനോ ഭവിതും യുത്തോ ത്വന്തി അത്ഥോ. ഇദമ്പി അത്തനോ സത്ഥുനാമം. ഹുപേയ്യാസീതി ആവുസോ ഏവമ്പി നാമ ഭവേയ്യ. പക്കാമീതി വങ്കഹാരജനപദം നാമ അഗമാസി. ഭഗവാപി ‘‘തത്ഥ തസ്സ മിഗലുദ്ദകസ്സ ധീതുയാ ചാപായ ഉക്കണ്ഠിത്വാ പുന ആഗന്ത്വാ അനാഗാമീ അയം ഭവിസ്സതീ’’തി ഉപനിസ്സയസമ്പത്തിം ദിസ്വാ തേന സദ്ധിം ആലപി. സോ ച തഥേവാഗന്ത്വാ പബ്ബജിത്വാ അനാഗാമീ ഹുത്വാ അനുക്കമേന കാലം കത്വാ അവിഹേസു ഉപ്പജ്ജിത്വാ അരഹത്തം പാപുണി.

    Arahasi anantajino bhavituṃ yutto tvanti attho. Idampi attano satthunāmaṃ. Hupeyyāsīti āvuso evampi nāma bhaveyya. Pakkāmīti vaṅkahārajanapadaṃ nāma agamāsi. Bhagavāpi ‘‘tattha tassa migaluddakassa dhītuyā cāpāya ukkaṇṭhitvā puna āgantvā anāgāmī ayaṃ bhavissatī’’ti upanissayasampattiṃ disvā tena saddhiṃ ālapi. So ca tathevāgantvā pabbajitvā anāgāmī hutvā anukkamena kālaṃ katvā avihesu uppajjitvā arahattaṃ pāpuṇi.

    ൧൨. സണ്ഠപേസുന്തി കതികം അകംസു. പധാനവിബ്ഭന്തോതി പധാനതോ ഭട്ഠോ പരിഹീനോ. ‘‘അഭിജാനാഥ നു ഭാസിതമേത’’ന്തി, ‘‘വാചം ഭാസിതമേവ’’ന്തി ച ഏവരൂപം കഞ്ചി വചനഭേദം അകാസീതി അധിപ്പായോ. ഭഗവന്തം സുസ്സൂസിംസൂതി ഭഗവതോ വചനം സോതുകാമാ അഹേസും. അഞ്ഞാതി അഞ്ഞായ, ജാനിതുന്തി അത്ഥോ.

    12.Saṇṭhapesunti katikaṃ akaṃsu. Padhānavibbhantoti padhānato bhaṭṭho parihīno. ‘‘Abhijānātha nu bhāsitameta’’nti, ‘‘vācaṃ bhāsitameva’’nti ca evarūpaṃ kañci vacanabhedaṃ akāsīti adhippāyo. Bhagavantaṃ sussūsiṃsūti bhagavato vacanaṃ sotukāmā ahesuṃ. Aññāti aññāya, jānitunti attho.

    ൧൩. അഥ കിമത്ഥം ആമന്തേസീതി? തതോപി സുട്ഠുതരം പടിജാനനത്ഥം, ധമ്മസ്സ അഭിഭാരിയദുല്ലഭഭാവദീപനത്ഥം, അക്ഖരവിക്ഖേപനിവാരണത്ഥഞ്ച. തത്ഥ ദ്വേമേതി അന്തദ്വയവചനം അഞ്ഞേസമ്പി തദന്തോഗധഭാവതോ. അപിച യോജനാവസേന. തണ്ഹാഅവിജ്ജാതി ഹി സംസാരപ്പവത്തിയാ സീസഭൂതാ ദ്വേ കിലേസാ. തേ ച സമഥവിപസ്സനാനം പടിപക്ഖഭൂതത്താ അന്താ നാമ. തേസു തണ്ഹാവസേന കാമസുഖല്ലികാനുയോഗം ഭജന്തോ സമഥം പരിഹാപേതി ബാലോ, തഥാ അവിജ്ജാവസേന അത്തകിലമഥാനുയോഗം ഭജന്തോ ഗച്ഛന്തോ വിപസ്സനന്തി ന സക്കാ ഉഭോ ദ്വേ അന്തേ അപ്പഹായ അമതം അധിഗന്തുന്തി ഏവം വുത്താ. അപിച ലീനുദ്ധച്ചപഹാനദസ്സനമേതം. ലീനോ ഹി നിക്ഖിത്തവീരിയാരമ്ഭോ കാമസുഖഞ്ച ഭജതി, ഇതരോ അച്ചാരദ്ധവീരിയോ അത്തകിലമഥം. ഉഭോപി തേ വീരിയസമതായ പടിപക്ഖത്താ അന്താ നാമ. അപിച തിസ്സോ സാസനേ പടിപദാ വുത്താ ആഗാള്ഹാ, നിജ്ഝാമാ, മജ്ഝിമാ ച. തത്ഥ ആഗാള്ഹാ ‘‘പാണാതിപാതീ ഹോതി, നത്ഥി കാമേസു ദോസോ’’തി ഏവമാദികാ. നിജ്ഝാമാ ‘‘അചേലകോ ഹോതി, മുത്താചാരോ’’തി ഏവമാദികാ, മജ്ഝിമാ ‘‘അയമേവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ’’തി ഏവമാദികാ. തത്ഥ കാമസുഖല്ലികാനുയോഗോ ആഗാള്ഹാ നാമ പടിപദാ ഹോതി സബ്ബാകുസലമൂലത്താ. അത്തകിലമഥാനുയോഗോ നിജ്ഝാമാ നാമ അത്തജ്ഝാപനതോ. ഉഭോപേതേ മജ്ഝിമായ പടിപദായ പടിപക്ഖഭൂതത്താ അന്താ നാമ, തസ്മാ ഇമേവ സന്ധായ ദ്വേമേതി. കിമത്ഥം ഭഗവാ ‘‘പബ്ബജിതേന ന സേവിതബ്ബാ’’തി പബ്ബജിതേ ഏവ അധികരോതി, ന ഗഹട്ഠേതി? പബ്ബജിതാനം തദധിമുത്തത്താ, സുഖപരിവജ്ജനസമത്ഥതായ, തദധികതത്താ ച പബ്ബജിതാ ഏത്ഥ അധികതാ, ന ഗഹട്ഠാ. യദി ഏവം കിമത്ഥം കാമസുഖല്ലികാനുയോഗമാഹ, നനു തേ പകതിയാപി കാമപരിച്ചാഗം കത്വാ തം നിസ്സരണത്ഥം പബ്ബജിതാതി? ന, തേസം അന്തദ്വയനിസ്സിതത്താ. തേ ഹി ഇധ ലോകേ കാമേന വിസുദ്ധിമിച്ഛന്തി അത്തകിലമഥാനുയോഗമനുയുത്താ തസ്സേവ തപസ്സ ഫലേന പേച്ച ദിബ്ബേ കാമേ ആസീസമാനാ ദള്ഹതരം കാമസുഖല്ലികാനുയോഗമനുയുത്താതി വേദിതബ്ബാ . അന്തത്ഥോ പന ഇധ കുച്ഛിതട്ഠേന വേദിതബ്ബോ ‘‘അന്തമിദം, ഭിക്ഖവേ, ജീവികാനം, യദിദം പിണ്ഡോല്യ’’ന്തിആദീസു (ഇതിവു॰ ൯൧; സം॰ നി॰ ൩.൮൦) വിയ.

    13. Atha kimatthaṃ āmantesīti? Tatopi suṭṭhutaraṃ paṭijānanatthaṃ, dhammassa abhibhāriyadullabhabhāvadīpanatthaṃ, akkharavikkhepanivāraṇatthañca. Tattha dvemeti antadvayavacanaṃ aññesampi tadantogadhabhāvato. Apica yojanāvasena. Taṇhāavijjāti hi saṃsārappavattiyā sīsabhūtā dve kilesā. Te ca samathavipassanānaṃ paṭipakkhabhūtattā antā nāma. Tesu taṇhāvasena kāmasukhallikānuyogaṃ bhajanto samathaṃ parihāpeti bālo, tathā avijjāvasena attakilamathānuyogaṃ bhajanto gacchanto vipassananti na sakkā ubho dve ante appahāya amataṃ adhigantunti evaṃ vuttā. Apica līnuddhaccapahānadassanametaṃ. Līno hi nikkhittavīriyārambho kāmasukhañca bhajati, itaro accāraddhavīriyo attakilamathaṃ. Ubhopi te vīriyasamatāya paṭipakkhattā antā nāma. Apica tisso sāsane paṭipadā vuttā āgāḷhā, nijjhāmā, majjhimā ca. Tattha āgāḷhā ‘‘pāṇātipātī hoti, natthi kāmesu doso’’ti evamādikā. Nijjhāmā ‘‘acelako hoti, muttācāro’’ti evamādikā, majjhimā ‘‘ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti evamādikā. Tattha kāmasukhallikānuyogo āgāḷhā nāma paṭipadā hoti sabbākusalamūlattā. Attakilamathānuyogo nijjhāmā nāma attajjhāpanato. Ubhopete majjhimāya paṭipadāya paṭipakkhabhūtattā antā nāma, tasmā imeva sandhāya dvemeti. Kimatthaṃ bhagavā ‘‘pabbajitena na sevitabbā’’ti pabbajite eva adhikaroti, na gahaṭṭheti? Pabbajitānaṃ tadadhimuttattā, sukhaparivajjanasamatthatāya, tadadhikatattā ca pabbajitā ettha adhikatā, na gahaṭṭhā. Yadi evaṃ kimatthaṃ kāmasukhallikānuyogamāha, nanu te pakatiyāpi kāmapariccāgaṃ katvā taṃ nissaraṇatthaṃ pabbajitāti? Na, tesaṃ antadvayanissitattā. Te hi idha loke kāmena visuddhimicchanti attakilamathānuyogamanuyuttā tasseva tapassa phalena pecca dibbe kāme āsīsamānā daḷhataraṃ kāmasukhallikānuyogamanuyuttāti veditabbā . Antattho pana idha kucchitaṭṭhena veditabbo ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ, yadidaṃ piṇḍolya’’ntiādīsu (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) viya.

    യോ ചായം കാമേസു കാമസുഖല്ലികാനുയോഗോതി ഏത്ഥ കാമേസൂതി വത്ഥുകാമോ അധിപ്പേതോ, ദുതിയോ കിലേസകാമോ . തംസമ്പയുത്തസുഖമേത്ഥ കാമസുഖം നാമ. തേന വിപാകസുഖസ്സ നിരവജ്ജഭാവം ദീപേതീതി. അല്ലീയനം നാമ തദഭിനന്ദനാ. അനുയോഗോ നാമ ഭവന്തരേ തദനുയോഗപത്ഥനാ. ഹാനഭാഗിയകരത്താ കുസലപക്ഖസ്സ, ഹീനപുഗ്ഗലഭാവിതത്താ, ഹീനധാതുപഭവത്താ ച ലാമകട്ഠേന ഹീനോ. ഗാമനിവാസിസത്തധമ്മത്താ ഗമ്മോ. പുഥുജ്ജനസാധാരണത്താ പോഥുജ്ജനികോ. അനരിയോതി അരിയാനം അനധിപ്പേതത്താ, അരിയധമ്മപടിപക്ഖത്താ, അനരിയകരത്താ, അനരിയധമ്മത്താ, അനരിയാചിണ്ണത്താ ച വേദിതബ്ബോ. അനത്ഥസങ്ഖാതസംസാരഭയാവഹത്താ, അനത്ഥഫലനിബ്ബത്തകത്താ ച അനത്ഥസംഹിതോ. അത്തനോ കേവലം ഖേദൂപഗമോ അത്തകിലമഥോ നാമ. സോ ദിട്ഠിഗതപുബ്ബകത്തതപാനുക്കമകിരിയാവിസേസം നിസ്സായ പവത്തതി, തസ്സ ദിട്ഠിവസേന അനുയോഗോ അത്തകിലമഥാനുയോഗോ നാമ. അത്തവിയോഗവിത്താപരിസ്സമത്താ, അനുപായപവത്തത്താ സമ്പജ്ജമാനോ മിഗയോനിഗോയോനികുക്കുരയോനിസൂകരയോനീസു പാതായതി. വിപച്ചമാനോ നരകം നേതീതി അനത്ഥസംഹിതോ. ഏതേ ത്വാതി ഏതേ തു. തഥാഗതേനാതി അത്താനം അവിതഥാഗമനം ആവി കരോതി, തേനേതം ദസ്സേതി ‘‘ന മയാ പരിവിതക്കിതമത്തേന വിതക്കിതാ, കിന്തു മയാ തഥാഗതേനേവ സതാ അഭിസമ്ബോധിഞാണേന അഭിസമ്ബുദ്ധോ’’തി. ചക്ഖുകരണീതിആദീഹി പന തമേവ പടിപദം ഥോമേതി. ഭേസജ്ജം ആതുരസ്സ വിയ ‘‘ചക്ഖുകരണീ’’തി ഇമിനാ ഞാണചക്ഖുവിസോധനം വുത്തം. ഞാണകരണീതി ഇമിനാ അന്ധകാരവിധമനം വുത്തം. ഉപസമായാതി കിലേസപരിളാഹപടിപ്പസ്സദ്ധി വുത്താ. അഭിഞ്ഞായാതി സച്ചപടിവേധനം വുത്തം. സമ്ബോധായാതി സച്ചപടിവിജ്ഝനം വുത്തം. നിബ്ബാനായാതി സോപാദിസേസനിബ്ബാനധാതുയാ അനുപാദിസേസനിബ്ബാനധാതുയാതി ഏവം യഥാസമ്ഭവം യോജേത്വാ കഥേതബ്ബം.

    Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti ettha kāmesūti vatthukāmo adhippeto, dutiyo kilesakāmo . Taṃsampayuttasukhamettha kāmasukhaṃ nāma. Tena vipākasukhassa niravajjabhāvaṃ dīpetīti. Allīyanaṃ nāma tadabhinandanā. Anuyogo nāma bhavantare tadanuyogapatthanā. Hānabhāgiyakarattā kusalapakkhassa, hīnapuggalabhāvitattā, hīnadhātupabhavattā ca lāmakaṭṭhena hīno. Gāmanivāsisattadhammattā gammo. Puthujjanasādhāraṇattā pothujjaniko. Anariyoti ariyānaṃ anadhippetattā, ariyadhammapaṭipakkhattā, anariyakarattā, anariyadhammattā, anariyāciṇṇattā ca veditabbo. Anatthasaṅkhātasaṃsārabhayāvahattā, anatthaphalanibbattakattā ca anatthasaṃhito. Attano kevalaṃ khedūpagamo attakilamatho nāma. So diṭṭhigatapubbakattatapānukkamakiriyāvisesaṃ nissāya pavattati, tassa diṭṭhivasena anuyogo attakilamathānuyogo nāma. Attaviyogavittāparissamattā, anupāyapavattattā sampajjamāno migayonigoyonikukkurayonisūkarayonīsu pātāyati. Vipaccamāno narakaṃ netīti anatthasaṃhito. Ete tvāti ete tu. Tathāgatenāti attānaṃ avitathāgamanaṃ āvi karoti, tenetaṃ dasseti ‘‘na mayā parivitakkitamattena vitakkitā, kintu mayā tathāgateneva satā abhisambodhiñāṇena abhisambuddho’’ti. Cakkhukaraṇītiādīhi pana tameva paṭipadaṃ thometi. Bhesajjaṃ āturassa viya ‘‘cakkhukaraṇī’’ti iminā ñāṇacakkhuvisodhanaṃ vuttaṃ. Ñāṇakaraṇīti iminā andhakāravidhamanaṃ vuttaṃ. Upasamāyāti kilesapariḷāhapaṭippassaddhi vuttā. Abhiññāyāti saccapaṭivedhanaṃ vuttaṃ. Sambodhāyāti saccapaṭivijjhanaṃ vuttaṃ. Nibbānāyāti sopādisesanibbānadhātuyā anupādisesanibbānadhātuyāti evaṃ yathāsambhavaṃ yojetvā kathetabbaṃ.

    ൧൪. കസ്മാ പനേത്ഥ ഭഗവാ അഞ്ഞത്ഥ വിയ അനുപുബ്ബിം കഥം അകഥേത്വാ പഠമമേവ അസേവിതബ്ബമന്തദ്വയം വത്വാ മജ്ഝിമപടിപദം ദേസേസീതി? അത്താദിമിച്ഛാഭിമാനനിവാരണത്ഥം, കുമ്മഗ്ഗപടിപത്തിനിവാരണത്ഥഞ്ച അന്തദ്വയവജ്ജനം വത്വാ അത്തനോ വിസേസാധിഗമദീപനനയേന അബാഹുല്ലികാദിഭാവദസ്സനത്ഥം, തേസഞ്ച മജ്ഝിമപടിപദാദീപനേന തത്ഥ അനുയോജനത്ഥം പച്ഛാ സമ്മാപടിപദം ദേസേസി, തതോ തസ്സ മജ്ഝിമപടിപദാസങ്ഖാതസ്സ അരിയമഗ്ഗസ്സ വിസയദസ്സനത്ഥം ചതുസച്ചധമ്മം സങ്ഖേപവിത്ഥാരവസേന ദേസേതുകാമോ ‘‘ഇദം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖ’’ന്തിആദിമാഹ, അയമേത്ഥ അനുസന്ധി. ‘‘ഇദം ദുക്ഖം അരിയസച്ചന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ’’തിആദി സുത്താനുസന്ധിപകആസനത്ഥം അയമനുക്കമോ വേദിതബ്ബോ. യഥാവുത്തം പടിപദം സുത്വാ കിര കോണ്ഡഞ്ഞോ ആഹ ‘‘കഥം ഭഗവതാ വുത്തപടിപദായ ഉപ്പത്തി സിയാ. അയഞ്ഹി പടിപദാ കിലേസാനം അനുപ്പത്തിയാ സതി സമ്ഭവതി, ന അഞ്ഞഥാ. കിലേസാനഞ്ച യദി ലോഭതോ ഉപ്പത്തി ഖുപ്പിപാസാനം വിയ, തദാസേവനായ അനുപ്പത്തി സിയാ, തദവത്ഥുസ്സ വാ തേസം ഉപ്പത്തി. തദവത്ഥുവിപരീതകായകിലമഥാസേവനായ അനുപ്പത്തി സിയാ. ഉഭോപേതാ ഭഗവതാ ‘അന്താ’തി വുത്താ, തസ്മാ കഥം പനേതിസ്സായ സമ്മാപടിപദായ ഉപ്പത്തി സമ്ഭവേയ്യാ’’തി. ഭഗവാ ആഹ അനുപായാസേവനതോ. കഥന്തി ചേ? –

    14. Kasmā panettha bhagavā aññattha viya anupubbiṃ kathaṃ akathetvā paṭhamameva asevitabbamantadvayaṃ vatvā majjhimapaṭipadaṃ desesīti? Attādimicchābhimānanivāraṇatthaṃ, kummaggapaṭipattinivāraṇatthañca antadvayavajjanaṃ vatvā attano visesādhigamadīpananayena abāhullikādibhāvadassanatthaṃ, tesañca majjhimapaṭipadādīpanena tattha anuyojanatthaṃ pacchā sammāpaṭipadaṃ desesi, tato tassa majjhimapaṭipadāsaṅkhātassa ariyamaggassa visayadassanatthaṃ catusaccadhammaṃ saṅkhepavitthāravasena desetukāmo ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkha’’ntiādimāha, ayamettha anusandhi. ‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave’’tiādi suttānusandhipakaāsanatthaṃ ayamanukkamo veditabbo. Yathāvuttaṃ paṭipadaṃ sutvā kira koṇḍañño āha ‘‘kathaṃ bhagavatā vuttapaṭipadāya uppatti siyā. Ayañhi paṭipadā kilesānaṃ anuppattiyā sati sambhavati, na aññathā. Kilesānañca yadi lobhato uppatti khuppipāsānaṃ viya, tadāsevanāya anuppatti siyā, tadavatthussa vā tesaṃ uppatti. Tadavatthuviparītakāyakilamathāsevanāya anuppatti siyā. Ubhopetā bhagavatā ‘antā’ti vuttā, tasmā kathaṃ panetissāya sammāpaṭipadāya uppatti sambhaveyyā’’ti. Bhagavā āha anupāyāsevanato. Kathanti ce? –

    ‘‘സംസാരമൂലതോ ഞാണം, തഞ്ച ഞാണാ പഹിയ്യതി;

    ‘‘Saṃsāramūlato ñāṇaṃ, tañca ñāṇā pahiyyati;

    ജീവിതേ സതി തം ഹോതി, തഞ്ച ജീവിതസാധനേ.

    Jīvite sati taṃ hoti, tañca jīvitasādhane.

    ‘‘തസ്മാ ഞാണായ മേധാവീ, രക്ഖേ ജീവിതമത്തനോ;

    ‘‘Tasmā ñāṇāya medhāvī, rakkhe jīvitamattano;

    ഞാണസാധനഭൂതഞ്ച, സീലഞ്ച പരിപാലയേ.

    Ñāṇasādhanabhūtañca, sīlañca paripālaye.

    ‘‘ജീവിതഞ്ച യഥാ ലോകേ, ഭിന്നേ കായേ ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Jīvitañca yathā loke, bhinne kāye na vijjati;

    തഥേവ ഭിന്നസീലസ്സ, നത്ഥി ഞാണസ്സ സമ്ഭവോ.

    Tatheva bhinnasīlassa, natthi ñāṇassa sambhavo.

    ‘‘തസ്മാ ആയുഞ്ച സീലഞ്ച, ഞാണത്ഥം രക്ഖതാ സതാ;

    ‘‘Tasmā āyuñca sīlañca, ñāṇatthaṃ rakkhatā satā;

    സേവിതബ്ബാ ന കാമാപി, നാപി കായവിനാസനാ.

    Sevitabbā na kāmāpi, nāpi kāyavināsanā.

    ‘‘കാമേസു ഗേധമുപഗമ്മ ഹിനോ ഗമ്മഞ്ച,

    ‘‘Kāmesu gedhamupagamma hino gammañca,

    അച്ചുദ്ധനോ കിലമഥം ഗമുപേതി മൂള്ഹോ;

    Accuddhano kilamathaṃ gamupeti mūḷho;

    യോ മജ്ഝിമം പടിപദം പരമം ഉപേതി,

    Yo majjhimaṃ paṭipadaṃ paramaṃ upeti,

    സോ ഖിപ്പമേവ ലഭതേ പരമം വിമോക്ഖ’’ന്തി.

    So khippameva labhate paramaṃ vimokkha’’nti.

    സുത്വാ തദേതം സുഗതസ്സ വാക്യം,

    Sutvā tadetaṃ sugatassa vākyaṃ,

    പഞ്ഞം മുനീ സോ സുതജം ലഭിത്വാ;

    Paññaṃ munī so sutajaṃ labhitvā;

    ചിന്താമയം ഞാണ പവേസമാനോ,

    Cintāmayaṃ ñāṇa pavesamāno,

    ഉച്ഛിന്ദയം പഞ്ഹമിമം അപുച്ഛി.

    Ucchindayaṃ pañhamimaṃ apucchi.

    ‘‘നിബ്ബേധപദട്ഠാനം പഹായ ഘോരം,

    ‘‘Nibbedhapadaṭṭhānaṃ pahāya ghoraṃ,

    തപം കഥമിവാതി സോ ത്വം;

    Tapaṃ kathamivāti so tvaṃ;

    ബ്രൂഹി തദേവ ഹോതി ഭിക്ഖു ചര,

    Brūhi tadeva hoti bhikkhu cara,

    വിരാഗമുപയാതി ച ദുക്ഖസച്ചസ്സ;

    Virāgamupayāti ca dukkhasaccassa;

    ദസ്സനേനേവ ദുക്ഖാനുഭവനാ,

    Dassaneneva dukkhānubhavanā,

    തമ്ഹി ദോസസ്സ പച്ചയോ’’തി.

    Tamhi dosassa paccayo’’ti.

    സുത്വാവ കോണ്ഡഞ്ഞോ മുനിവചനം,

    Sutvāva koṇḍañño munivacanaṃ,

    വുട്ഠായ ഹട്ഠോ സഹസാ അവോച;

    Vuṭṭhāya haṭṭho sahasā avoca;

    ‘‘ഉദാഹര ത്വം ഭഗവാ മമേതം,

    ‘‘Udāhara tvaṃ bhagavā mametaṃ,

    ഭിക്ഖു യഥാ പസ്സതി ദുക്ഖസച്ച’’ന്തി.

    Bhikkhu yathā passati dukkhasacca’’nti.

    ചിന്താമയിസ്സ പഞ്ഞാപരിപുണ്ണാ ഭാവനാമയിപഞ്ഞാസമ്പത്തി ജാനിതബ്ബാ ഇമേഹി ഇതി ഭഗവാ സുത്തമിദമാഹാതി കിര. കസ്മാ ഭഗവാ കോണ്ഡഞ്ഞസ്സ പുരിമമേവ സച്ചദേസനം അവഡ്ഢേത്വാ അത്തനോ അധിഗതക്കമമാഹാതി? നാഹം കസ്സചി ആഗമം ദേസേമി, അപിച ഖോ സയമേവ ഏവമധിഗതോമ്ഹീതി ദസ്സനത്ഥം. തത്ഥ ‘‘പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസൂ’’തി ഇമിനാ ഇദം അത്ഥദ്വയം ദസ്സേതി, ന മയാ ആളാരതോ, ഉദകതോ വാ അയം ധമ്മോ സുതോ, കിന്തു പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസ്വേവ ഞാണം മേ ഉദപാദീതി മജ്ഝിമായ പടിപദായ ആനുഭാവം പകാസേതി. അപിച യസ്മാ ഏവം പടിപന്നോ വിനാപി പരോപദേസേന അരിയസച്ചാനി പസ്സതി, തസ്മാ കഥം തുമ്ഹേവ മമാപദേസേന ന പസ്സഥാതി.

    Cintāmayissa paññāparipuṇṇā bhāvanāmayipaññāsampatti jānitabbā imehi iti bhagavā suttamidamāhāti kira. Kasmā bhagavā koṇḍaññassa purimameva saccadesanaṃ avaḍḍhetvā attano adhigatakkamamāhāti? Nāhaṃ kassaci āgamaṃ desemi, apica kho sayameva evamadhigatomhīti dassanatthaṃ. Tattha ‘‘pubbe ananussutesu dhammesū’’ti iminā idaṃ atthadvayaṃ dasseti, na mayā āḷārato, udakato vā ayaṃ dhammo suto, kintu pubbe ananussutesveva ñāṇaṃ me udapādīti majjhimāya paṭipadāya ānubhāvaṃ pakāseti. Apica yasmā evaṃ paṭipanno vināpi paropadesena ariyasaccāni passati, tasmā kathaṃ tumheva mamāpadesena na passathāti.

    ൧൫. ചക്ഖുന്തിആദീനി പഞ്ച പദാനി ഞാണവേവചനാനേവ. ഞാണഞ്ഹി സച്ചാനം ആലോചനതോ ചക്ഖുഭൂതത്ഥജാനനതോ ഞാണം. പകാരേഹി ജാനനതോ പഞ്ഞാ. കിലേസവിദാരണതോ, വിജ്ജനതോ ച വിജ്ജാ. സച്ചച്ഛാദകതമവിനാസനതോ, തേസം ഗതികോടിപകാസനതോ ആലോകോതി വേദിതബ്ബം. തത്ഥ പഠമേന പരിവട്ടേന സച്ചാനം അഞ്ഞമഞ്ഞം അസങ്കരതോ ഠപനപഞ്ഞം ദസ്സേതി, ദുതിയേന തേസം കത്തബ്ബാകാരപരിച്ഛിന്ദനപഞ്ഞം, തതിയേന സച്ചേസു ഞാണകിച്ചസന്നിട്ഠാനം ദസ്സേതി.

    15.Cakkhuntiādīni pañca padāni ñāṇavevacanāneva. Ñāṇañhi saccānaṃ ālocanato cakkhubhūtatthajānanato ñāṇaṃ. Pakārehi jānanato paññā. Kilesavidāraṇato, vijjanato ca vijjā. Saccacchādakatamavināsanato, tesaṃ gatikoṭipakāsanato ālokoti veditabbaṃ. Tattha paṭhamena parivaṭṭena saccānaṃ aññamaññaṃ asaṅkarato ṭhapanapaññaṃ dasseti, dutiyena tesaṃ kattabbākāraparicchindanapaññaṃ, tatiyena saccesu ñāṇakiccasanniṭṭhānaṃ dasseti.

    ൧൬. യാവകീവഞ്ചാതി ദ്വീഹി പദേഹി യാവഇച്ചേവ വുത്തം ഹോതി ‘‘ഇതി ചിത്തമനോ’’തിആദി വിയ. രാഗാദീഹി അകുപ്പതായ അകുപ്പാ വിമുത്തി. വേയ്യാകരണന്തി ധമ്മദേസനാ. സാ ഹി ധമ്മാനം ബ്യാകരണതോ പകാസനതോ ‘‘വേയ്യാകരണ’’ന്തി വുച്ചതി. വിരജം വീതമലന്തി ഏത്ഥ വിരജം വിസമഹേതുവാദവിഗമതോ. വീതമലം അഹേതുകവാദവിഗമതോ. വിരജം സസ്സതദിട്ഠിപ്പഹാനതോ. വീതമലം ഉച്ഛേദദിട്ഠിപ്പഹാനതോ. വിരജം പരിയുട്ഠാനപ്പഹാനതോ. വീതമലം അനുസയപ്പഹാനതോ. ധമ്മചക്ഖുന്തി ധമ്മമത്തദസ്സനം, ന തത്ഥ സത്തോ വാ ജീവോ വാ കാരകോ വാ വേദകോ വാതി, തേനേവാഹ ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബന്തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി. ഇദഞ്ഹി തസ്സ ധമ്മചക്ഖുസ്സ ഉപ്പത്തിആകാരദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തഞ്ഹി നിരോധം ആരമ്മണം കത്വാ കിച്ചവസേന ഏവ സങ്ഖതം പടിവിജ്ഝന്തം ഉപ്പജ്ജതി.

    16.Yāvakīvañcāti dvīhi padehi yāvaicceva vuttaṃ hoti ‘‘iti cittamano’’tiādi viya. Rāgādīhi akuppatāya akuppā vimutti. Veyyākaraṇanti dhammadesanā. Sā hi dhammānaṃ byākaraṇato pakāsanato ‘‘veyyākaraṇa’’nti vuccati. Virajaṃ vītamalanti ettha virajaṃ visamahetuvādavigamato. Vītamalaṃ ahetukavādavigamato. Virajaṃ sassatadiṭṭhippahānato. Vītamalaṃ ucchedadiṭṭhippahānato. Virajaṃ pariyuṭṭhānappahānato. Vītamalaṃ anusayappahānato. Dhammacakkhunti dhammamattadassanaṃ, na tattha satto vā jīvo vā kārako vā vedako vāti, tenevāha ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbantaṃ nirodhadhamma’’nti. Idañhi tassa dhammacakkhussa uppattiākāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena eva saṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati.

    ൧൭. ധമ്മചക്കന്തി ഏത്ഥ ദേസനാഞാണം അധിപ്പേതം, പടിവേധഞാണഞ്ച ലബ്ഭതേവ. ഏത്ഥ കിമത്ഥം ദേവാ സദ്ദമനുസ്സാവേസുന്തി? നാനാദിട്ഠിഗതന്ധകാരവിധമനതോ ലദ്ധാലോകത്താ, അപായഭയസമതിക്കമനതോ അസ്സാസം പത്തത്താ, ദേവകായവിമാനദസ്സനതോ പീതിപാമോജ്ജചലിതത്താ ചാതി ഏവമാദീനേത്ഥ കാരണാനി വദന്തി. പഥവികമ്പനമഹാസദ്ദപാതുഭാവോ ച ധമ്മതാവസേനേവ ഹോതീതി ഏകേ. ദേവതാനം കീളിതുകാമതായ പഥവികമ്പോ. ബഹുനോ ദേവസങ്ഘസ്സ സന്നിപാതതോ, ഭഗവതോ സരീരപ്പഭാജാലവിസജ്ജനതോ ചാതി ഏകച്ചേ.

    17.Dhammacakkanti ettha desanāñāṇaṃ adhippetaṃ, paṭivedhañāṇañca labbhateva. Ettha kimatthaṃ devā saddamanussāvesunti? Nānādiṭṭhigatandhakāravidhamanato laddhālokattā, apāyabhayasamatikkamanato assāsaṃ pattattā, devakāyavimānadassanato pītipāmojjacalitattā cāti evamādīnettha kāraṇāni vadanti. Pathavikampanamahāsaddapātubhāvo ca dhammatāvaseneva hotīti eke. Devatānaṃ kīḷitukāmatāya pathavikampo. Bahuno devasaṅghassa sannipātato, bhagavato sarīrappabhājālavisajjanato cāti ekacce.

    ൧൮. പബ്ബജ്ജുപസമ്പദാവിസേസന്തി അത്ഥോ. തത്ഥ ഇതി-സദ്ദോ തസ്സ ഏഹിഭിക്ഖൂപസമ്പദാപടിലാഭനിമിത്തവചനപരിയോസാനദസ്സനോ. തദവസാനോ ഹി തസ്സ ഭിക്ഖുഭാവോ. സ്വാക്ഖാതോതിആദി ‘‘ഏഹീ’’തി ആമന്തനായ പയോജനദസ്സനവചനം. ‘‘ഏഹിഭിക്ഖൂ’’തി ഭഗവാ അവോച ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ ചര…പേ॰… കിരിയായാ’’തി ച അവോചാതി പദസമ്ബന്ധോ. തത്ഥ ചര ബ്രഹ്മചരിയന്തി അവസിട്ഠം മഗ്ഗത്തയബ്രഹ്മചരിയം സമധിഗച്ഛ. കിമത്ഥം? സമ്മാദുക്ഖസ്സന്തകിരിയായാതി അത്ഥോ. ‘‘ഏഹിഭിക്ഖൂ’’തി ഇമിനാ ഭഗവതോ വചനേന നിപ്ഫന്നത്താ കാരണൂപചാരേന ‘‘ഏഹിഭിക്ഖൂപസമ്പദാ’’തി വുത്താ. സാവ തസ്സായസ്മതോ യാവജീവം ഉപസമ്പദാ അഹോസീതി അത്ഥോ. തേന തസ്സാ ഉപസമ്പദായ സിക്ഖാപച്ചക്ഖാതാദിനാ വിച്ഛേദാ വാ തദഞ്ഞായ ഉപസമ്പദായ കിച്ചം വാ നത്ഥീതി ഇദമത്ഥദ്വയം അട്ഠകഥായം ദസ്സേതി. അട്ഠന്നമ്പി ഉപസമ്പദാനം ഏഹിഭിക്ഖുഓവാദപടിഗ്ഗഹണപഞ്ഹബ്യാകരണഗരുധമ്മപടിഗ്ഗഹണൂപസമ്പദാനം ചതുന്നം അഞ്ഞതരായ ഉപസമ്പന്നസ്സ അന്തരാ വിച്ഛേദോ വാ തദഞ്ഞൂപസമ്പദായ കിച്ചം വാ നത്ഥി, ഇതരസ്സത്ഥീതി. നികായന്തരികാ പനാഹു ‘‘ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധാനം നിയാമോക്കന്തിസങ്ഖാതായ ഉപസമ്പദായ ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മുപസമ്പദഞ്ച ദസവഗ്ഗപഞ്ചവഗ്ഗകരണീയവസേന ദ്വിധാ ഭിന്ദിത്വാ ദസവിധോപസമ്പദാ’’തി. കാ പനേത്ഥ അത്ഥതോ ഉപസമ്പദാ നാമാതി? തദധിഗതകിരിയാവസേന നിബ്ബത്തിയാ അസേക്ഖാ തദധിവാസനചേതനായ പരിഭാവിതപഞ്ചക്ഖന്ധികാ അജ്ഝത്തസന്തതി. കാ പനേത്ഥ പരിഭാവനാ നാമ? തബ്ബിപക്ഖധമ്മജ്ഝാചാരവിരുദ്ധഭാവോ, തസ്സ പത്തിയാ തായ പരിഭാവനായ വസേന കത്ഥചി ‘‘സമന്നാഗതോ’’തി വുച്ചതി. യഥാഹ ‘‘ലോഭേന സമന്നാഗതോ, ഭിക്ഖവേ, അഭബ്ബോ ചത്താരി സതിപട്ഠാനാനി ഭാവേതു’’ന്തിആദി. ഏത്ഥാഹു നികായന്തരികാ ‘‘യഥാവുത്തായ ഉപസമ്പദായ പത്തിസങ്ഖാതോ ചിത്തവിപ്പയുത്തോ സങ്ഖാരക്ഖന്ധപരിയാപന്നോ ധമ്മോ അത്ഥി, തസ്സ സന്തതിവസേന പുബ്ബാപരിയം ഉപ്പജ്ജമാനസ്സ യാവ അവിച്ഛേദോ, താവ ഉപസമ്പന്നോതി, അഞ്ഞഥാ തതോ ധമ്മന്തരുപ്പത്തിക്ഖണേ തസ്സ ഉപസമ്പന്നസ്സ അനുപസമ്പന്നഭാവപ്പസങ്ഗോ ആപജ്ജതീ’’തി. തേ വത്തബ്ബാ ‘‘സുത്തം ആഹരഥാ’’തി. തേ ചേ വദേയ്യും ‘‘യോ തേസം ദസന്നം അസേക്ഖാനം ധമ്മാനം ഉപാദായ പടിലാഭസമന്നാഗമോ അരിയോ ഹോതി വിപ്പഹീനോതി ഏവമാദീനി നോ സുത്താനീ’’തി. ഏവം സതി അസന്തധമ്മേഹി, പരസത്തേഹി ച സമന്നാഗമദോസപ്പസങ്ഗോ നേസം പാപുണാതി. കിംകാരണം? സുത്തസമ്ഭവതോ. യഥാഹ – ‘‘രാജാ, ഭിക്ഖവേ, ചക്കവത്തീ സത്തഹി രതനേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൧൯൯-൨൦൦ അത്ഥതോ സമാനം) വിത്ഥാരോ. വസിഭാവോ തത്ഥ സമന്നാഗതസദ്ദേന വുത്തോ. തസ്സഹിതേസു രതനേസു വസിഭാവോ കാമചാരോ അത്ഥീതി ചേ? ഏത്ഥ വസിഭാവോ സമന്നാഗമസദ്ദേന വുത്തോ, അഞ്ഞത്ഥ പത്തിസങ്ഖാതോ, തം ധമ്മന്തരന്തി. കിമേത്ഥ വിസേസകാരണം? നത്ഥി ച, തസ്മാ യഥാവുത്തലക്ഖണാവ ഉപസമ്പദാ. അയമേവ നയോ പബ്ബജ്ജാദീസുപി നേതബ്ബോ.

    18. Pabbajjupasampadāvisesanti attho. Tattha iti-saddo tassa ehibhikkhūpasampadāpaṭilābhanimittavacanapariyosānadassano. Tadavasāno hi tassa bhikkhubhāvo. Svākkhātotiādi ‘‘ehī’’ti āmantanāya payojanadassanavacanaṃ. ‘‘Ehibhikkhū’’ti bhagavā avoca ‘‘svākkhāto dhammo cara…pe… kiriyāyā’’ti ca avocāti padasambandho. Tattha cara brahmacariyanti avasiṭṭhaṃ maggattayabrahmacariyaṃ samadhigaccha. Kimatthaṃ? Sammādukkhassantakiriyāyāti attho. ‘‘Ehibhikkhū’’ti iminā bhagavato vacanena nipphannattā kāraṇūpacārena ‘‘ehibhikkhūpasampadā’’ti vuttā. Sāva tassāyasmato yāvajīvaṃ upasampadā ahosīti attho. Tena tassā upasampadāya sikkhāpaccakkhātādinā vicchedā vā tadaññāya upasampadāya kiccaṃ vā natthīti idamatthadvayaṃ aṭṭhakathāyaṃ dasseti. Aṭṭhannampi upasampadānaṃ ehibhikkhuovādapaṭiggahaṇapañhabyākaraṇagarudhammapaṭiggahaṇūpasampadānaṃ catunnaṃ aññatarāya upasampannassa antarā vicchedo vā tadaññūpasampadāya kiccaṃ vā natthi, itarassatthīti. Nikāyantarikā panāhu ‘‘buddhapaccekabuddhānaṃ niyāmokkantisaṅkhātāya upasampadāya ñatticatutthakammupasampadañca dasavaggapañcavaggakaraṇīyavasena dvidhā bhinditvā dasavidhopasampadā’’ti. Kā panettha atthato upasampadā nāmāti? Tadadhigatakiriyāvasena nibbattiyā asekkhā tadadhivāsanacetanāya paribhāvitapañcakkhandhikā ajjhattasantati. Kā panettha paribhāvanā nāma? Tabbipakkhadhammajjhācāraviruddhabhāvo, tassa pattiyā tāya paribhāvanāya vasena katthaci ‘‘samannāgato’’ti vuccati. Yathāha ‘‘lobhena samannāgato, bhikkhave, abhabbo cattāri satipaṭṭhānāni bhāvetu’’ntiādi. Etthāhu nikāyantarikā ‘‘yathāvuttāya upasampadāya pattisaṅkhāto cittavippayutto saṅkhārakkhandhapariyāpanno dhammo atthi, tassa santativasena pubbāpariyaṃ uppajjamānassa yāva avicchedo, tāva upasampannoti, aññathā tato dhammantaruppattikkhaṇe tassa upasampannassa anupasampannabhāvappasaṅgo āpajjatī’’ti. Te vattabbā ‘‘suttaṃ āharathā’’ti. Te ce vadeyyuṃ ‘‘yo tesaṃ dasannaṃ asekkhānaṃ dhammānaṃ upādāya paṭilābhasamannāgamo ariyo hoti vippahīnoti evamādīni no suttānī’’ti. Evaṃ sati asantadhammehi, parasattehi ca samannāgamadosappasaṅgo nesaṃ pāpuṇāti. Kiṃkāraṇaṃ? Suttasambhavato. Yathāha – ‘‘rājā, bhikkhave, cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato hotī’’ti (dī. ni. 3.199-200 atthato samānaṃ) vitthāro. Vasibhāvo tattha samannāgatasaddena vutto. Tassahitesu ratanesu vasibhāvo kāmacāro atthīti ce? Ettha vasibhāvo samannāgamasaddena vutto, aññattha pattisaṅkhāto, taṃ dhammantaranti. Kimettha visesakāraṇaṃ? Natthi ca, tasmā yathāvuttalakkhaṇāva upasampadā. Ayameva nayo pabbajjādīsupi netabbo.

    ൧൯. കിഞ്ചാപി വപ്പത്ഥേരസ്സ പാടിപദദിവസേ…പേ॰… അസ്സജിത്ഥേരസ്സ ചതുത്ഥിയന്തി ഏവം നാനാദിവസേസു പാടേക്കം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി, തഥാപി ഓവാദസാമഞ്ഞേന വപ്പഭദ്ദിയാനം, മഹാനാമഅസ്സജീനഞ്ചേത്ഥ ഏകതോ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം.

    19. Kiñcāpi vappattherassa pāṭipadadivase…pe… assajittherassa catutthiyanti evaṃ nānādivasesu pāṭekkaṃ dhammacakkhuṃ udapādi, tathāpi ovādasāmaññena vappabhaddiyānaṃ, mahānāmaassajīnañcettha ekato vuttanti veditabbaṃ.

    ൨൦. ‘‘രൂപം, ഭിക്ഖവേ, അനത്താ’’തി കിമത്ഥം ആദിതോവ അനത്തലക്ഖണം ദീപേതീതി? തേസം പുഥുജ്ജനകാലേപി ഇതരലക്ഖണദ്വയസ്സ പാകടത്താ. തേ ഹി മനാപാനം കാമാനം അനിച്ചതാദസ്സനേന സംവിഗ്ഗാ പബ്ബജിംസൂതി അനിച്ചലക്ഖണം താവ നേസം ഏകദേസേന പാകടം, പബ്ബജിതാനഞ്ച അത്തകിലമഥാനുയോഗതോ കായികദുക്ഖം, തഞ്ച മാനസസ്സ പച്ചയോതി മാനസികദുക്ഖഞ്ച പാകടം, തസ്മാ തദുഭയം വജ്ജിത്വാ അനത്തലക്ഖണമേവ ദീപേതും ആരഭി. തഞ്ച ദീപേന്തോ ദുക്ഖലക്ഖണേനേവ ദീപേതും ‘‘രൂപഞ്ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സാ’’തിആദിമാഹ. കിമത്ഥന്തി? അനിച്ചലക്ഖണതോപി തേസം ദുക്ഖലക്ഖണസ്സ സുട്ഠുതരം പാകടത്താ. തേസഞ്ഹി അത്തകിലമഥാനുയോഗമനുയുത്തത്താ, തപ്പരായണഭാവതോ ച ദുക്ഖലക്ഖണം സുട്ഠു പാകടം, തസ്മാ തേന താവ സുട്ഠു പാകടേന അനത്തലക്ഖണം ദീപേത്വാ പുന തദേവ തദുഭയേനാപി ദീപേതും ‘‘തം കിം മഞ്ഞഥ, ഭിക്ഖവേ, രൂപം നിച്ചം വാ അനിച്ചം വാ’’തി വക്ഖതി. കല്ലം നൂതി യുത്തം നു. ഏതം മമാതി തണ്ഹാഗ്ഗാഹോ. ഏസോഹമസ്മീതി മാനഗ്ഗാഹോ. ഏസോ മേ അത്താതി ദിട്ഠിഗ്ഗാഹോ. തണ്ഹാഗ്ഗാഹോ ചേത്ഥ അട്ഠസതതണ്ഹാവിചരിതവസേന, മാനഗ്ഗാഹോ നവവിധമാനവസേന, ദിട്ഠിഗ്ഗാഹോ ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിവസേന വേദിതബ്ബോ.

    20. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, anattā’’ti kimatthaṃ āditova anattalakkhaṇaṃ dīpetīti? Tesaṃ puthujjanakālepi itaralakkhaṇadvayassa pākaṭattā. Te hi manāpānaṃ kāmānaṃ aniccatādassanena saṃviggā pabbajiṃsūti aniccalakkhaṇaṃ tāva nesaṃ ekadesena pākaṭaṃ, pabbajitānañca attakilamathānuyogato kāyikadukkhaṃ, tañca mānasassa paccayoti mānasikadukkhañca pākaṭaṃ, tasmā tadubhayaṃ vajjitvā anattalakkhaṇameva dīpetuṃ ārabhi. Tañca dīpento dukkhalakkhaṇeneva dīpetuṃ ‘‘rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissā’’tiādimāha. Kimatthanti? Aniccalakkhaṇatopi tesaṃ dukkhalakkhaṇassa suṭṭhutaraṃ pākaṭattā. Tesañhi attakilamathānuyogamanuyuttattā, tapparāyaṇabhāvato ca dukkhalakkhaṇaṃ suṭṭhu pākaṭaṃ, tasmā tena tāva suṭṭhu pākaṭena anattalakkhaṇaṃ dīpetvā puna tadeva tadubhayenāpi dīpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti vakkhati. Kallaṃ nūti yuttaṃ nu. Etaṃ mamāti taṇhāggāho. Esohamasmīti mānaggāho. Eso me attāti diṭṭhiggāho. Taṇhāggāho cettha aṭṭhasatataṇhāvicaritavasena, mānaggāho navavidhamānavasena, diṭṭhiggāho dvāsaṭṭhidiṭṭhivasena veditabbo.

    പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൬. പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാ • 6. Pañcavaggiyakathā

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാ • Pañcavaggiyakathā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാവണ്ണനാ • Pañcavaggiyakathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൬. പഞ്ചവഗ്ഗിയകഥാ • 6. Pañcavaggiyakathā


    © 1991-2025 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact