Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੫੧੮] ੮. ਪਣ੍ਡਰਨਾਗਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [518] 8. Paṇḍaranāgarājajātakavaṇṇanā

    વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਥવਿਪ੍ਪવੇਸਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਦਾ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਤਸ੍ਸ ਅવਣ੍ਣੇ ਕਥਿਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Vikiṇṇavācanti idaṃ satthā jetavane viharanto musāvādaṃ katvā devadattassa pathavippavesanaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā bhikkhūhi tassa avaṇṇe kathite ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto musāvādaṃ katvā pathaviṃ paviṭṭhoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚਸਤવਾਣਿਜਾ ਨਾવਾਯ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਤੀਰਦਸ੍ਸਨਿਯਾ ਨਾવਾਯ ਸਮੁਦ੍ਦਪਿਟ੍ਠੇ ਭਿਨ੍ਨਾਯ ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਅવਸੇਸਾ ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਭਕ੍ਖਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਏਕੋ ਪਨ વਾਤવੇਗੇਨ ਕਰਮ੍ਪਿਯਪਟ੍ਟਨਂ ਨਾਮ ਪਾਪੁਣਿ। ਸੋ ਸਮੁਦ੍ਦਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਨਗ੍ਗਭੋਗੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟ੍ਟਨੇਯੇવ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿ। ਤਮੇਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਸਮ੍ਭਾવੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਸੋ ‘‘ਲਦ੍ਧੋ ਮੇ ਜੀવਿਕੂਪਾਯੋ’’ਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਂ ਦੇਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਤੇ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਸਮਣੋ’’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਂ ਨਿવਾਸਾਪੇਸੁਂ। ਸੋ ‘‘ਕਰਮ੍ਪਿਯਅਚੇਲੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਹਾਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਦਪਾਦਿ।

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente pañcasatavāṇijā nāvāya samuddaṃ pakkhanditvā sattame divase atīradassaniyā nāvāya samuddapiṭṭhe bhinnāya ṭhapetvā ekaṃ avasesā macchakacchapabhakkhā ahesuṃ, eko pana vātavegena karampiyapaṭṭanaṃ nāma pāpuṇi. So samuddato uttaritvā naggabhogo tasmiṃ paṭṭaneyeva bhikkhāya cari. Tamenaṃ manussā ‘‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho’’ti sambhāvetvā sakkāraṃ kariṃsu. So ‘‘laddho me jīvikūpāyo’’ti tesu nivāsanapārupanaṃ dentesupi na icchi. Te ‘‘natthi ito uttari appiccho samaṇo’’ti bhiyyo bhiyyo pasīditvā tassa assamapadaṃ katvā tattha naṃ nivāsāpesuṃ. So ‘‘karampiyaacelo’’ti paññāyi. Tassa tattha vasantassa mahālābhasakkāro udapādi.

    ਏਕੋ ਨਾਗਰਾਜਾਪਿਸ੍ਸ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਚ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਨਾਗਰਾਜਾ ਨਾਮੇਨ ਪਣ੍ਡਰੋ ਨਾਮ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤਕਾ ਨਾਗੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਬਹੂ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏਤੇਸਂ ਨਾਗਾਨਂ ਗਹਣਨਿਯਾਮਂ ਮਯਂ ਨ ਜਾਨਾਮ, ਗੁਯ੍ਹਕਾਰਣਂ ਕਿਰ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾਥ ਨੁ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤੇ ਪਿਯਾਯਮਾਨਾ વਿਯ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਆਗਤਕਾਲੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਨਾਗਰਾਜਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਨਾਗਰਾਜ, ਸੁਪਣ੍ਣਾ ਕਿਰ ਤੁਮ੍ਹੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਬਹੂ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਕਥਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗੁਯ੍ਹਂ ਰਹਸ੍ਸਂ, ਮਯਾ ਇਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਰਣਂ ਆਹਟਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ‘‘ਅਯਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਸਿ, ਨਾਹਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਨ ਜਾਨਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ, ਤ੍વਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਥੇਹੀਤਿ। ਨਾਗਰਾਜਾ ‘‘ਨ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਪੁਨਦਿવਸੇਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਤਥਾਪਿਸ੍ਸ ਨ ਕਥੇਸਿ।

    Eko nāgarājāpissa supaṇṇarājā ca upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Tesu nāgarājā nāmena paṇḍaro nāma. Athekadivasaṃ supaṇṇarājā tassa santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinno evamāha – ‘‘bhante, amhākaṃ ñātakā nāge gaṇhantā bahū vinassanti, etesaṃ nāgānaṃ gahaṇaniyāmaṃ mayaṃ na jānāma, guyhakāraṇaṃ kira tesaṃ atthi, sakkuṇeyyātha nu kho tumhe ete piyāyamānā viya taṃ kāraṇaṃ pucchitu’’nti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā supaṇṇarāje vanditvā pakkante nāgarājassa āgatakāle vanditvā nisinnaṃ nāgarājānaṃ pucchi – ‘‘nāgarāja, supaṇṇā kira tumhe gaṇhantā bahū vinassanti, tumhe gaṇhantā kathaṃ gaṇhituṃ na sakkontī’’ti. Bhante, idaṃ amhākaṃ guyhaṃ rahassaṃ, mayā imaṃ kathentena ñātisaṅghassa maraṇaṃ āhaṭaṃ hotīti. Kiṃ pana tvaṃ, āvuso, ‘‘ayaṃ aññassa kathessatī’’ti evaṃsaññī hosi, nāhaṃ aññassa kathessāmi, attanā pana jānitukāmatāya pucchāmi, tvaṃ mayhaṃ saddahitvā nibbhayo hutvā kathehīti. Nāgarājā ‘‘na kathessāmi, bhante’’ti vanditvā pakkāmi. Punadivasepi pucchi, tathāpissa na kathesi.

    ਅਥ ਨਂ ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ, ‘‘ਨਾਗਰਾਜ, ਅਜ੍ਜ ਤਤਿਯੋ ਦਿવਸੋ, ਮਮ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਨ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਭਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਕਸ੍ਸਚਿ ਨ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਕਥੇਹੀਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਮਾ ਕਥਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਂ ਮਹਨ੍ਤੇ ਮਹਨ੍ਤੇ ਪਾਸਾਣੇ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਭਾਰਿਯਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਾਨਂ ਆਗਮਨਕਾਲੇ ਮੁਖਂ ਨਿਬ੍ਬਾਹੇਤ੍વਾ ਦਨ੍ਤੇ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣੇ ਡਂਸਿਤੁਂ ਅਚ੍ਛਾਮ, ਤੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸੀਸਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਅਮ੍ਹੇ ਗਰੁਭਾਰੇ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੇ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ વਾਯਮਨ੍ਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਉਦਕਂ ਓਤ੍ਥਰਤਿ। ਤੇ ਸੀਦਨ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤੋਉਦਕੇਯੇવ ਮਰਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਬਹੂ ਸੁਪਣ੍ਣਾ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਅਮ੍ਹੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਨਂ ਕਿਂ ਸੀਸੇਨ ਗਹਿਤੇਨ, ਬਾਲਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹੇ ਹੇਟ੍ਠਾਸੀਸਕੇ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ ਗੋਚਰਂ ਮੁਖੇਨ ਛਡ੍ਡਾਪੇਤ੍વਾ ਲਹੁਕੇ ਕਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਹਸ੍ਸਕਾਰਣਂ ਤਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ।

    Atha naṃ tatiyadivase āgantvā nisinnaṃ, ‘‘nāgarāja, ajja tatiyo divaso, mama pucchantassa kimatthaṃ na kathesī’’ti āha. ‘‘Tumhe aññassa ācikkhissathā’’ti bhayena, bhanteti. Kassaci na kathessāmi, nibbhayo kathehīti. ‘‘Tena hi, bhante, aññassa mā kathayitthā’’ti paṭiññaṃ gahetvā, ‘‘bhante, mayaṃ mahante mahante pāsāṇe gilitvā bhāriyā hutvā nipajjitvā supaṇṇānaṃ āgamanakāle mukhaṃ nibbāhetvā dante vivaritvā supaṇṇe ḍaṃsituṃ acchāma, te āgantvā amhākaṃ sīsaṃ gaṇhanti, tesaṃ amhe garubhāre hutvā nipanne uddharituṃ vāyamantānaññeva udakaṃ ottharati. Te sīdantā antoudakeyeva maranti, iminā kāraṇena bahū supaṇṇā vinassanti, tesaṃ amhe gaṇhantānaṃ kiṃ sīsena gahitena, bālā naṅguṭṭhe gahetvā amhe heṭṭhāsīsake katvā gahitaṃ gocaraṃ mukhena chaḍḍāpetvā lahuke katvā gantuṃ sakkontī’’ti so attano rahassakāraṇaṃ tassa dussīlassa kathesi.

    ਅਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਰਮ੍ਪਿਯਅਚੇਲਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਤੇ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਗੁਯ੍ਹਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਆਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਤੇਨ ਕਥਿਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਕਥੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ‘‘ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਕਤਂ, ਞਾਤੀਨਂ ਨਾਮ ਨਸ੍ਸਨਨਿਯਾਮੋ ਪਰਸ੍ਸ ਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋ, ਹੋਤੁ, ਅਜ੍ਜੇવ ਮਯਾ ਸੁਪਣ੍ਣવਾਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਏਤਮੇવ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸੁਪਣ੍ਣવਾਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਰਨਾਗਰਾਜਾਨਂ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾਸੀਸਂ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਗੋਚਰਂ ਛਡ੍ਡਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਆਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਪਣ੍ਡਰੋ ਆਕਾਸੇ ਹੇਟ੍ਠਾਸੀਸਕਂ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਯਾવ ਮਮ ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਭਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha tasmiṃ pakkante supaṇṇarājā āgantvā karampiyaacelaṃ vanditvā ‘‘kiṃ, bhante, pucchitaṃ te nāgarājassa guyhakāraṇa’’nti āha. So ‘‘āmāvuso’’ti vatvā sabbaṃ tena kathitaniyāmeneva kathesi. Taṃ sutvā supaṇṇo ‘‘nāgarājena ayuttaṃ kataṃ, ñātīnaṃ nāma nassananiyāmo parassa na kathetabbo, hotu, ajjeva mayā supaṇṇavātaṃ katvā paṭhamaṃ etameva gahetuṃ vaṭṭatī’’ti supaṇṇavātaṃ katvā paṇḍaranāgarājānaṃ naṅguṭṭhe gahetvā heṭṭhāsīsaṃ katvā gahitagocaraṃ chaḍḍāpetvā uppatitvā ākāsaṃ pakkhandi. Paṇḍaro ākāse heṭṭhāsīsakaṃ olambanto ‘‘mayāva mama dukkhaṃ ābhata’’nti paridevanto āha –

    ੨੫੮.

    258.

    ‘‘વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚਂ ਅਨਿਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਂ, ਅਸਞ੍ਞਤਂ ਅਪਰਿਚਕ੍ਖਿਤਾਰਂ।

    ‘‘Vikiṇṇavācaṃ aniguyhamantaṃ, asaññataṃ aparicakkhitāraṃ;

    ਭਯਂ ਤਮਨ੍વੇਤਿ ਸਯਂ ਅਬੋਧਂ, ਨਾਗਂ ਯਥਾ ਪਣ੍ਡਰਕਂ ਸੁਪਣ੍ਣੋ॥

    Bhayaṃ tamanveti sayaṃ abodhaṃ, nāgaṃ yathā paṇḍarakaṃ supaṇṇo.

    ੨੫੯.

    259.

    ‘‘ਯੋ ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਂ ਪਰਿਰਕ੍ਖਣੇਯ੍ਯਂ, ਮੋਹਾ ਨਰੋ ਸਂਸਤਿ ਹਾਸਮਾਨੋ।

    ‘‘Yo guyhamantaṃ parirakkhaṇeyyaṃ, mohā naro saṃsati hāsamāno;

    ਤਂ ਭਿਨ੍ਨਮਨ੍ਤਂ ਭਯਮਨ੍વੇਤਿ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਨਾਗਂ ਯਥਾ ਪਣ੍ਡਰਕਂ ਸੁਪਣ੍ਣੋ॥

    Taṃ bhinnamantaṃ bhayamanveti khippaṃ, nāgaṃ yathā paṇḍarakaṃ supaṇṇo.

    ੨੬੦.

    260.

    ‘‘ਨਾਨੁਮਿਤ੍ਤੋ ਗਰੁਂ ਅਤ੍ਥਂ, ਗੁਯ੍ਹਂ વੇਦਿਤੁਮਰਹਤਿ।

    ‘‘Nānumitto garuṃ atthaṃ, guyhaṃ veditumarahati;

    ਸੁਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਅਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ વਾ ਅਨਤ੍ਥવਾ॥

    Sumitto ca asambuddhaṃ, sambuddhaṃ vā anatthavā.

    ੨੬੧.

    261.

    ‘‘વਿਸ੍ਸਾਸਮਾਪਜ੍ਜਿਮਹਂ ਅਚੇਲਂ, ਸਮਣੋ ਅਯਂ ਸਮ੍ਮਤੋ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Vissāsamāpajjimahaṃ acelaṃ, samaṇo ayaṃ sammato bhāvitatto;

    ਤਸ੍ਸਾਹਮਕ੍ਖਿਂ વਿવਰਿਂ ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ, ਅਤੀਤਮਤ੍ਥੋ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮਿ॥

    Tassāhamakkhiṃ vivariṃ guyhamatthaṃ, atītamattho kapaṇaṃ rudāmi.

    ੨੬੨.

    262.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਪਰਮਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਗੁਯ੍ਹਂ, વਾਚਂ ਹਿਮਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂ ਸਂਯਮੇਤੁਂ।

    ‘‘Tassāhaṃ paramaṃ brahme guyhaṃ, vācaṃ himaṃ nāsakkhiṃ saṃyametuṃ;

    ਤਪ੍ਪਕ੍ਖਤੋ ਹਿ ਭਯਮਾਗਤਂ ਮਮਂ, ਅਤੀਤਮਤ੍ਥੋ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮਿ॥

    Tappakkhato hi bhayamāgataṃ mamaṃ, atītamattho kapaṇaṃ rudāmi.

    ੨੬੩.

    263.

    ‘‘ਯੋ વੇ ਨਰੋ ਸੁਹਦਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ, ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ ਸਂਸਤਿ ਦੁਕ੍ਕੁਲੀਨੇ।

    ‘‘Yo ve naro suhadaṃ maññamāno, guyhamatthaṃ saṃsati dukkulīne;

    ਦੋਸਾ ਭਯਾ ਅਥવਾ ਰਾਗਰਤ੍ਤਾ, ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਤੋ ਬਾਲੋ ਅਸਂਸਯਂ ਸੋ॥

    Dosā bhayā athavā rāgarattā, pallatthito bālo asaṃsayaṃ so.

    ੨੬੪.

    264.

    ‘‘ਤਿਰੋਕ੍ਖવਾਚੋ ਅਸਤਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ, ਯੋ ਸਙ੍ਗਤੀਸੁ ਮੁਦੀਰੇਤਿ વਾਕ੍ਯਂ।

    ‘‘Tirokkhavāco asataṃ paviṭṭho, yo saṅgatīsu mudīreti vākyaṃ;

    ਆਸੀવਿਸੋ ਦੁਮ੍ਮੁਖੋਤ੍ਯਾਹੁ ਤਂ ਨਰਂ, ਆਰਾ ਆਰਾ ਸਂਯਮੇ ਤਾਦਿਸਮ੍ਹਾ॥

    Āsīviso dummukhotyāhu taṃ naraṃ, ārā ārā saṃyame tādisamhā.

    ੨੬੫.

    265.

    ‘‘ਅਨ੍ਨਂ ਪਾਨਂ ਕਾਸਿਕਚਨ੍ਦਨਞ੍ਚ, ਮਨਾਪਿਤ੍ਥਿਯੋ ਮਾਲਮੁਚ੍ਛਾਦਨਞ੍ਚ।

    ‘‘Annaṃ pānaṃ kāsikacandanañca, manāpitthiyo mālamucchādanañca;

    ਓਹਾਯ ਗਚ੍ਛਾਮਸੇ ਸਬ੍ਬਕਾਮੇ, ਸੁਪਣ੍ਣ ਪਾਣੂਪਗਤਾવ ਤ੍ਯਮ੍ਹਾ’’ਤਿ॥

    Ohāya gacchāmase sabbakāme, supaṇṇa pāṇūpagatāva tyamhā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਟવਚਨਂ। ਅਨਿਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮਨ੍ਤਂ। ਅਸਞ੍ਞਤਨ੍ਤਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰਾਦੀਨਿ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਂ। ਅਪਰਿਚਕ੍ਖਿਤਾਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮਯਾ ਕਥਿਤਮਨ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਓਲੋਕੇਤੁਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਂ। ਭਯਂ ਤਮਨ੍વੇਤੀਤਿ ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਅਬੋਧਂ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਯਂਕਤਮੇવ ਭਯਂ ਅਨ੍વੇਤਿ, ਯਥਾ ਮਂ ਪਣ੍ਡਰਕਨਾਗਂ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਅਨ੍વਾਗਤੋਤਿ। ਸਂਸਤਿ ਹਾਸਮਾਨੋਤਿ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਪਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਾਸਮਾਨੋ ਕਥੇਤਿ। ਨਾਨੁਮਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਮਤ੍ਤੇਨ ਯੋ ਮਿਤ੍ਤੋ, ਨ ਹਦਯੇਨ, ਸੋ ਗੁਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਨਾਰਹਤੀਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਅਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤੋ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ, ਅਪ੍ਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤੋ ਜਾਨਨ੍ਤੋ, ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਯੋਪਿ ਸੁਹਦਯੋ ਮਿਤ੍ਤੋ વਾ ਅਮਿਤ੍ਤੋ વਾ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋਪਿ વਾ ਯੋ ਅਨਤ੍ਥવਾ ਅਨਤ੍ਥਚਰੋ, ਸੋਪਿ ਗੁਯ੍ਹਂ વੇਦਿਤੁਂ ਨਾਰਹਤੇ’’ਤਿ।

    Tattha vikiṇṇavācanti patthaṭavacanaṃ. Aniguyhamantanti appaṭicchannamantaṃ. Asaññatanti kāyadvārādīni rakkhituṃ asakkontaṃ. Aparicakkhitāranti ‘‘ayaṃ mayā kathitamantaṃ rakkhituṃ sakkhissati, na sakkhissatī’’ti puggalaṃ oloketuṃ upaparikkhituṃ asakkontaṃ. Bhayaṃ tamanvetīti taṃ imehi catūhi aṅgehi samannāgataṃ abodhaṃ duppaññaṃ puggalaṃ sayaṃkatameva bhayaṃ anveti, yathā maṃ paṇḍarakanāgaṃ supaṇṇo anvāgatoti. Saṃsati hāsamānoti rakkhituṃ asamatthassa pāpapurisassa hāsamāno katheti. Nānumittoti anuvattanamattena yo mitto, na hadayena, so guyhaṃ atthaṃ jānituṃ nārahatīti paridevati. Asambuddhanti asambuddhanto ajānanto, appaññoti attho. Sambuddhanti sambuddhanto jānanto, sappaññoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yopi suhadayo mitto vā amitto vā appañño sappaññopi vā yo anatthavā anatthacaro, sopi guyhaṃ vedituṃ nārahate’’ti.

    ਸਮਣੋ ਅਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਸਮਣੋਤਿ ਚ ਲੋਕਸਮ੍ਮਤੋਤਿ ਚ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਚ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਅਹਂ ਏਤਸ੍ਮਿਂ વਿਸ੍ਸਾਸਮਾਪਜ੍ਜਿਂ। ਅਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿ ਕਥੇਸਿਂ। ਅਤੀਤਮਤ੍ਥੋਤਿ ਅਤੀਤਤ੍ਥੋ, ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਥੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮੀਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ। ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਤਿ ਸੁਪਣ੍ਣਂ ਆਲਪਤਿ। ਸਂਯਮੇਤੁਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਗੁਯ੍ਹવਾਚਂ ਰਹਸ੍ਸਕਾਰਣਂ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂ। ਤਪ੍ਪਕ੍ਖਤੋ ਹੀਤਿ ਇਦਾਨਿ ਇਦਂ ਭਯਂ ਮਮ ਤਸ੍ਸ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖਤੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਆਗਤਂ, ਇਤਿ ਅਤੀਤਤ੍ਥੋ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮੀਤਿ। ਸੁਹਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੁਹਦੋ ਮਮ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ। ਦੁਕ੍ਕੁਲੀਨੇਤਿ ਅਕੁਲਜੇ ਨੀਚੇ। ਦੋਸਾਤਿ ਏਤੇਹਿ ਦੋਸਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਗੁਯ੍ਹਂ ਸਂਸਤਿ, ਸੋ ਬਾਲੋ ਅਸਂਸਯਂ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਤੋ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਾਪਿਤੋ, ਹਤੋਯੇવ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Samaṇo ayanti ayaṃ samaṇoti ca lokasammatoti ca bhāvitattoti ca maññamāno ahaṃ etasmiṃ vissāsamāpajjiṃ. Akkhinti kathesiṃ. Atītamatthoti atītattho, atikkantattho hutvā idāni kapaṇaṃ rudāmīti paridevati. Tassāti tassa acelakassa. Brahmeti supaṇṇaṃ ālapati. Saṃyametunti imaṃ guyhavācaṃ rahassakāraṇaṃ rakkhituṃ nāsakkhiṃ. Tappakkhato hīti idāni idaṃ bhayaṃ mama tassa acelakassa pakkhato koṭṭhāsato santikā āgataṃ, iti atītattho kapaṇaṃ rudāmīti. Suhadanti ‘‘suhado mama aya’’nti maññamāno. Dukkulīneti akulaje nīce. Dosāti etehi dosādīhi kāraṇehi yo evarūpaṃ guyhaṃ saṃsati, so bālo asaṃsayaṃ pallatthito parivattetvā pāpito, hatoyeva nāmāti attho.

    ਤਿਰੋਕ੍ਖવਾਚੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਂ વਾਚਂ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸਾ ਤਿਰੋਕ੍ਖਕਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨવਾਚੋ। ਅਸਤਂ ਪવਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਸੁ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੋ। ਸਙ੍ਗਤੀਸੁ ਮੁਦੀਰੇਤੀਤਿ ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਪਰੇਸਂ ਰਹਸ੍ਸਂ ਸੁਤ੍વਾવ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇਸੁ ‘‘ਅਸੁਕੇਨ ਅਸੁਕਂ ਨਾਮ ਕਤਂ વਾ વੁਤ੍ਤਂ વਾ’’ਤਿ વਾਕ੍ਯਂ ਉਦੀਰੇਤਿ, ਤਂ ਨਰਂ ‘‘ਆਸੀવਿਸੋ ਦੁਮ੍ਮੁਖੋ ਪੂਤਿਮੁਖੋ’’ਤਿ ਆਹੁ, ਤਾਦਿਸਮ੍ਹਾ ਪੁਰਿਸਾ ਆਰਾ ਆਰਾ ਸਂਯਮੇ, ਦੂਰਤੋ ਦੂਰਤੋવ વਿਰਮੇਯ੍ਯ, ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਾਲਮੁਚ੍ਛਾਦਨਞ੍ਚਾਤਿ ਮਾਲਞ੍ਚ ਦਿਬ੍ਬਂ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਉਚ੍ਛਾਦਨਞ੍ਚ। ਓਹਾਯਾਤਿ ਏਤੇ ਦਿਬ੍ਬਅਨ੍ਨਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬਕਾਮੇ ਅਜ੍ਜ ਮਯਂ ਓਹਾਯ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸੁਪਣ੍ਣ, ਪਾਣੂਪਗਤਾવ ਤ੍ਯਮ੍ਹਾਤਿ, ਭੋ ਸੁਪਣ੍ਣ, ਪਾਣੇਹਿ ਉਪਗਤਾવ ਤੇ ਅਮ੍ਹਾ, ਸਰਣਂ ਨੋ ਹੋਹੀਤਿ।

    Tirokkhavācoti attano yaṃ vācaṃ kathetukāmo, tassā tirokkhakatattā paṭicchannavāco. Asataṃ paviṭṭhoti asappurisānaṃ antaraṃ paviṭṭho asappurisesu pariyāpanno. Saṅgatīsu mudīretīti yo evarūpo paresaṃ rahassaṃ sutvāva parisamajjhesu ‘‘asukena asukaṃ nāma kataṃ vā vuttaṃ vā’’ti vākyaṃ udīreti, taṃ naraṃ ‘‘āsīviso dummukho pūtimukho’’ti āhu, tādisamhā purisā ārā ārā saṃyame, dūrato dūratova virameyya, parivajjeyya nanti attho. Mālamucchādanañcāti mālañca dibbaṃ catujjātiyagandhañca ucchādanañca. Ohāyāti ete dibbaannādayo sabbakāme ajja mayaṃ ohāya chaḍḍetvā gamissāma. Supaṇṇa, pāṇūpagatāva tyamhāti, bho supaṇṇa, pāṇehi upagatāva te amhā, saraṇaṃ no hohīti.

    ਏવਂ ਪਣ੍ਡਰਕੋ ਆਕਾਸੇ ਹੇਟ੍ਠਾਸੀਸਕੋ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਦੇવਿ। ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਦੇવਨਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ, ‘‘ਨਾਗਰਾਜ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਹਸ੍ਸਂ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਰਿਦੇવਸੀ’’ਤਿ ਤਂ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Evaṃ paṇḍarako ākāse heṭṭhāsīsako olambanto aṭṭhahi gāthāhi paridevi. Supaṇṇo tassa paridevanasaddaṃ sutvā, ‘‘nāgarāja attano rahassaṃ acelakassa kathetvā idāni kimatthaṃ paridevasī’’ti taṃ garahitvā gāthamāha –

    ੨੬੬.

    266.

    ‘‘ਕੋ ਨੀਧ ਤਿਣ੍ਣਂ ਗਰਹਂ ਉਪੇਤਿ, ਅਸ੍ਮਿਂਧ ਲੋਕੇ ਪਾਣਭੂ ਨਾਗਰਾਜ।

    ‘‘Ko nīdha tiṇṇaṃ garahaṃ upeti, asmiṃdha loke pāṇabhū nāgarāja;

    ਸਮਣੋ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਅਥવਾ ਤ੍વਮੇવ, ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਪਣ੍ਡਰਕਗ੍ਗਹੀਤੋ’’ਤਿ॥

    Samaṇo supaṇṇo athavā tvameva, kiṃkāraṇā paṇḍarakaggahīto’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕੋ ਨੀਧਾਤਿ ਇਧ ਅਮ੍ਹੇਸੁ ਤੀਸੁ ਜਨੇਸੁ ਕੋ ਨੁ। ਅਸ੍ਮਿਂਧਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਣਭੂਤਿ ਪਾਣਭੂਤੋ। ਅਥવਾ ਤ੍વਮੇવਾਤਿ ਉਦਾਹੁ ਤ੍વਂਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਣਂ ਤਾવ ਮਾ ਗਰਹ, ਸੋ ਹਿ ਉਪਾਯੇਨ ਤਂ ਰਹਸ੍ਸਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੁਪਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਮਾ ਗਰਹ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਤવ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋવ। ਪਣ੍ਡਰਕਗ੍ਗਹੀਤੋਤਿ, ਸਮ੍ਮ ਪਣ੍ਡਰਕ, ‘‘ਅਹਂ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਸੁਪਣ੍ਣੇਨ ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਗਰਹ, ਤਯਾ ਹਿ ਰਹਸ੍ਸਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਤ੍ਥੋ ਕਤੋਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Tattha ko nīdhāti idha amhesu tīsu janesu ko nu. Asmiṃdhāti ettha idhāti nipātamattaṃ, asmiṃ loketi attho. Pāṇabhūti pāṇabhūto. Athavā tvamevāti udāhu tvaṃyeva. Tattha samaṇaṃ tāva mā garaha, so hi upāyena taṃ rahassaṃ pucchi. Supaṇṇampi mā garaha, ahañhi tava paccatthikova. Paṇḍarakaggahītoti, samma paṇḍaraka, ‘‘ahaṃ kiṃkāraṇā supaṇṇena gahito’’ti cintetvā ca pana attānameva garaha, tayā hi rahassaṃ kathentena attanāva attano anattho katoti ayamettha adhippāyo.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਰਕੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā paṇḍarako itaraṃ gāthamāha –

    ੨੬੭.

    267.

    ‘‘ਸਮਣੋਤਿ ਮੇ ਸਮ੍ਮਤਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਯੋ ਚ ਮੇ ਮਨਸਾ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Samaṇoti me sammatatto ahosi, piyo ca me manasā bhāvitatto;

    ਤਸ੍ਸਾਹਮਕ੍ਖਿਂ વਿવਰਿਂ ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ, ਅਤੀਤਮਤ੍ਥੋ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Tassāhamakkhiṃ vivariṃ guyhamatthaṃ, atītamattho kapaṇaṃ rudāmī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਤਤ੍ਤੋਤਿ ਸੋ ਸਮਣੋ ਮਯ੍ਹਂ ‘‘ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਤਭਾવੋ ਅਹੋਸਿ। ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਭਾવਿਤਭਾવੋ ਚ ਮੇ ਅਹੋਸੀਤਿ।

    Tattha sammatattoti so samaṇo mayhaṃ ‘‘sappuriso aya’’nti sammatabhāvo ahosi. Bhāvitattoti sambhāvitabhāvo ca me ahosīti.

    ਤਤੋ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Tato supaṇṇo catasso gāthā abhāsi –

    ੨੬੮.

    268.

    ‘‘ਨ ਚਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤੋ ਅਮਰੋ ਪਥਬ੍ਯਾ, ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Na catthi satto amaro pathabyā, paññāvidhā natthi na ninditabbā;

    ਸਚ੍ਚੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਧਿਤਿਯਾ ਦਮੇਨ, ਅਲਬ੍ਭਮਬ੍ਯਾਹਰਤੀ ਨਰੋ ਇਧ॥

    Saccena dhammena dhitiyā damena, alabbhamabyāharatī naro idha.

    ੨੬੯.

    269.

    ‘‘ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਪਰਮਾ ਬਨ੍ਧવਾਨਂ, ਨਾਸ੍ਸ ਤਤਿਯੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕਤ੍ਥਿ।

    ‘‘Mātā pitā paramā bandhavānaṃ, nāssa tatiyo anukampakatthi;

    ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਗੁਯ੍ਹਂ ਪਰਮਂ ਨ ਸਂਸੇ, ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਮਾਨੋ॥

    Tesampi guyhaṃ paramaṃ na saṃse, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno.

    ੨੭੦.

    270.

    ‘‘ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਭਗਿਨੀ ਭਾਤਰੋ ਚ, ਸਹਾਯਾ વਾ ਯਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਪਕ੍ਖਾ।

    ‘‘Mātā pitā bhaginī bhātaro ca, sahāyā vā yassa honti sapakkhā;

    ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਗੁਯ੍ਹਂ ਪਰਮਂ ਨ ਸਂਸੇ, ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਮਾਨੋ॥

    Tesampi guyhaṃ paramaṃ na saṃse, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno.

    ੨੭੧.

    271.

    ‘‘ਭਰਿਯਾ ਚੇ ਪੁਰਿਸਂ વਜ੍ਜਾ, ਕੋਮਾਰੀ ਪਿਯਭਾਣਿਨੀ।

    ‘‘Bhariyā ce purisaṃ vajjā, komārī piyabhāṇinī;

    ਪੁਤ੍ਤਰੂਪਯਸੂਪੇਤਾ, ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤਾ।

    Puttarūpayasūpetā, ñātisaṅghapurakkhatā;

    ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਗੁਯ੍ਹਂ ਪਰਮਂ ਨ ਸਂਸੇ, ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਮਾਨੋ’’ਤਿ॥

    Tassāpi guyhaṃ paramaṃ na saṃse, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਮਰੋਤਿ ਅਮਰਣਸਭਾવੋ ਸਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ -ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ, ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਨਾਗਰਾਜ , ਲੋਕੇ ਅਮਰੋਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਞ੍ਞਾਕੋਟ੍ਠਾਸਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਹੇਤੁ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਸਦਿਸਾ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞਾ ਧਮ੍ਮਜਾਤਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨਿਨ੍ਦਸੀਤਿ। ਯੇਸਂ ਪਨ ‘‘ਪਞ੍ਞਾવਿਧਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਤੇਸਂ ਉਜੁਕਮੇવ। ਸਚ੍ਚੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ વਚੀਸਚ੍ਚੇਨ ਚ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮੇਨ ਚ ਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਧਿਤਿਯਾ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮੇਨ ਚ ਅਲਬ੍ਭਂ ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਮ੍ਪਿ વਿਸੇਸਂ ਅਬ੍ਯਾਹਰਤਿ ਆવਹਤਿ ਤਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ ਨਰੋ ਇਧ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਰਹਸਿ ਅਚੇਲਂ ਨਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਗਰਹ। ਅਚੇਲੇਨ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾਯ ਉਪਾਯਕੁਸਲਤਾਯ ਚ વਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ਤ੍વਂ ਰਹਸ੍ਸਂ ਗੁਯ੍ਹਂ ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha amaroti amaraṇasabhāvo satto nāma natthi. Paññāvidhā natthīti na-kāro padasandhikaro, paññāvidhā atthīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – nāgarāja , loke amaropi natthi, paññāvidhāpi atthi, sā aññesaṃ paññākoṭṭhāsasaṅkhātā paññāvidhā attano jīvitahetu na ninditabbāti. Atha vā paññāvidhāti paññāsadisā na ninditabbā nāma aññā dhammajāti natthi, taṃ kasmā nindasīti. Yesaṃ pana ‘‘paññāvidhānampi na ninditabba’’ntipi pāṭho, tesaṃ ujukameva. Saccenātiādīsu vacīsaccena ca sucaritadhammena ca paññāsaṅkhātāya dhitiyā ca indriyadamena ca alabbhaṃ dullabhaṃ aṭṭhasamāpattimaggaphalanibbānasaṅkhātampi visesaṃ abyāharati āvahati taṃ nipphādeti naro idha, tasmā nārahasi acelaṃ nindituṃ, attānameva garaha. Acelena hi attano paññavantatāya upāyakusalatāya ca vañcetvā tvaṃ rahassaṃ guyhaṃ mantaṃ pucchitoti attho.

    ਪਰਮਾਤਿ ਏਤੇ ਉਭੋ ਬਨ੍ਧવਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮਬਨ੍ਧવਾ ਨਾਮ। ਨਾਸ੍ਸ ਤਤਿਯੋਤਿ ਅਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਞ੍ਞੋ ਤਤਿਯੋ ਸਤ੍ਤੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਮਾਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਤੇਸਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਮ੍ਪਿ ਪਰਮਂ ਗੁਯ੍ਹਂ ਨ ਸਂਸੇਯ੍ਯ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਮ੍ਪਿ ਅਕਥੇਤਬ੍ਬਂ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਕਥੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹਾਯਾ વਾਤਿ ਸੁਹਦਯਮਿਤ੍ਤਾ વਾ। ਸਪਕ੍ਖਾਤਿ ਪੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਮਾਤੁਲਪਿਤੁਚ੍ਛਾਦਯੋ ਸਮਾਨਪਕ੍ਖਾ ਞਾਤਯੋ। ਤੇਸਮ੍ਪੀਤਿ ਏਤੇਸਮ੍ਪਿ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਕਥੇਯ੍ਯ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ, ਅਤ੍ਤਨੋવ ਕੁਜ੍ਝਸ੍ਸੂਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਭਰਿਯਾ ਚੇਤਿ ਕੋਮਾਰੀ ਪਿਯਭਾਣਿਨੀ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚ ਰੂਪੇਨ ਚ ਯਸੇਨ ਚ ਉਪੇਤਾ ਏવਰੂਪਾ ਭਰਿਯਾਪਿ ਚੇ ‘‘ਆਚਿਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਤવ ਗੁਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ વਦੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਨ ਸਂਸੇਯ੍ਯ।

    Paramāti ete ubho bandhavānaṃ uttamabandhavā nāma. Nāssa tatiyoti assa puggalassa mātāpitūhi añño tatiyo satto anukampako nāma natthi, mantassa bhedaṃ parisaṅkamāno paṇḍito tesaṃ mātāpitūnampi paramaṃ guyhaṃ na saṃseyya, tvaṃ pana mātāpitūnampi akathetabbaṃ acelakassa kathesīti attho. Sahāyā vāti suhadayamittā vā. Sapakkhāti petteyyamātulapitucchādayo samānapakkhā ñātayo. Tesampīti etesampi ñātimittānaṃ na katheyya, tvaṃ pana acelakassa kathesi, attanova kujjhassūti dīpeti. Bhariyā ceti komārī piyabhāṇinī puttehi ca rūpena ca yasena ca upetā evarūpā bhariyāpi ce ‘‘ācikkhāhi me tava guyha’’nti vadeyya, tassāpi na saṃseyya.

    ਤਤੋ ਪਰਾ –

    Tato parā –

    ੨੭੨.

    272.

    ‘‘ਨ ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਨਂ ਯਥਾ ਨਿਧਿਂ।

    ‘‘Na guyhamatthaṃ vivareyya, rakkheyya naṃ yathā nidhiṃ;

    ਨ ਹਿ ਪਾਤੁਕਤੋ ਸਾਧੁ, ਗੁਯ੍ਹੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪਜਾਨਤਾ॥

    Na hi pātukato sādhu, guyho attho pajānatā.

    ੨੭੩.

    273.

    ‘‘ਥਿਯਾ ਗੁਯ੍ਹਂ ਨ ਸਂਸੇਯ੍ਯ, ਅਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Thiyā guyhaṃ na saṃseyya, amittassa ca paṇḍito;

    ਯੋ ਚਾਮਿਸੇਨ ਸਂਹੀਰੋ, ਹਦਯਤ੍ਥੇਨੋ ਚ ਯੋ ਨਰੋ॥

    Yo cāmisena saṃhīro, hadayattheno ca yo naro.

    ੨੭੪.

    274.

    ‘‘ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ ਅਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਮ੍ਬੋਧਯਤਿ ਯੋ ਨਰੋ।

    ‘‘Guyhamatthaṃ asambuddhaṃ, sambodhayati yo naro;

    ਮਨ੍ਤਭੇਦਭਯਾ ਤਸ੍ਸ, ਦਾਸਭੂਤੋ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ॥

    Mantabhedabhayā tassa, dāsabhūto titikkhati.

    ੨੭੫.

    275.

    ‘‘ਯਾવਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸਤ੍ਥਂ, ਗੁਯ੍ਹਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਤਿਨਂ।

    ‘‘Yāvanto purisassatthaṃ, guyhaṃ jānanti mantinaṃ;

    ਤਾવਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਉਬ੍ਬੇਗਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਗੁਯ੍ਹਂ ਨ વਿਸ੍ਸਜੇ।

    Tāvanto tassa ubbegā, tasmā guyhaṃ na vissaje;

    ੨੭੬.

    276.

    ‘‘વਿવਿਚ੍ਚ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਦਿવਾ ਰਹਸ੍ਸਂ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਗਿਰਂ ਨਾਤਿવੇਲਂ ਪਮੁਞ੍ਚੇ।

    ‘‘Vivicca bhāseyya divā rahassaṃ, rattiṃ giraṃ nātivelaṃ pamuñce;

    ਉਪਸ੍ਸੁਤਿਕਾ ਹਿ ਸੁਣਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਨ੍ਤੋ ਖਿਪ੍ਪਮੁਪੇਤਿ ਭੇਦ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Upassutikā hi suṇanti mantaṃ, tasmā manto khippamupeti bheda’’nti. –

    ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਉਮਙ੍ਗਜਾਤਕੇ ਪਞ੍ਚਪਣ੍ਡਿਤਪਞ੍ਹੇ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।

    Pañca gāthā umaṅgajātake pañcapaṇḍitapañhe āvi bhavissanti.

    ਤਤੋ ਪਰਾਸੁ –

    Tato parāsu –

    ੨੭੭.

    277.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਅਸ੍ਸ ਨਗਰਂ ਮਹਨ੍ਤਂ, ਅਦ੍વਾਰਕਂ ਆਯਸਂ ਭਦ੍ਦਸਾਲਂ।

    ‘‘Yathāpi assa nagaraṃ mahantaṃ, advārakaṃ āyasaṃ bhaddasālaṃ;

    ਸਮਨ੍ਤਖਾਤਾਪਰਿਖਾਉਪੇਤਂ , ਏવਮ੍ਪਿ ਮੇ ਤੇ ਇਧ ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਾ॥

    Samantakhātāparikhāupetaṃ , evampi me te idha guyhamantā.

    ੨੭੮.

    278.

    ‘‘ਯੇ ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਾ ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਾਚਾ, ਦਲ਼੍ਹਾ ਸਦਤ੍ਥੇਸੁ ਨਰਾ ਦੁਜਿવ੍ਹ।

    ‘‘Ye guyhamantā avikiṇṇavācā, daḷhā sadatthesu narā dujivha;

    ਆਰਾ ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਬ੍ਯવਜਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ, ਆਸੀવਿਸਾ વਾ ਰਿવ ਸਤ੍ਤੁਸਙ੍ਘਾ’’ਤਿ॥ –

    Ārā amittā byavajanti tehi, āsīvisā vā riva sattusaṅghā’’ti. –

    ਦ੍વੀਸੁ ਗਾਥਾਸੁ ਭਦ੍ਦਸਾਲਨ੍ਤਿ ਆਪਣਾਦੀਹਿ ਸਾਲਾਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਸਮਨ੍ਤਖਾਤਾਪਰਿਖਾਉਪੇਤਨ੍ਤਿ ਸਮਨ੍ਤਖਾਤਾਹਿ ਤੀਹਿ ਪਰਿਖਾਹਿ ਉਪਗਤਂ। ਏવਮ੍ਪਿ ਮੇਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾ ਖਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਤਰੇ? ਯੇ ਇਧ ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਅਦ੍વਾਰਕਸ੍ਸ ਅਯੋਮਯਨਗਰਸ੍ਸ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਭੋਗਪਰਿਭੋਗੋ ਅਨ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਮਾ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਨ ਬਾਹਿਰਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਞ੍ਚਾਰੋ ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤਾ ਪੁਰਿਸਾ ਏવਰੂਪਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਜੀਰਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਥੇਨ੍ਤੀਤਿ। ਦਲ਼੍ਹਾ ਸਦਤ੍ਥੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਥਿਰਾ। ਦੁਜਿવ੍ਹਾਤਿ ਪਣ੍ਡਰਕਨਾਗਂ ਆਲਪਤਿ। ਬ੍ਯવਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਆਸੀવਿਸਾ વਾ ਰਿવ ਸਤ੍ਤੁਸਙ੍ਘਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਆਸੀવਿਸਾ ਸਤ੍ਤੁਸਙ੍ਘਾ ਰਿવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਆਸੀવਿਸਤੋ ਸਤ੍ਤੁਸਙ੍ਘਾ ਜੀવਿਤੁਕਾਮਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਰਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤੇਹਿ ਗੁਯ੍ਹਮਨ੍ਤੇਹਿ ਨਰੇਹਿ ਆਰਾ ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਉਪਗਨ੍ਤੁਂ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Dvīsu gāthāsu bhaddasālanti āpaṇādīhi sālāhi sampannaṃ. Samantakhātāparikhāupetanti samantakhātāhi tīhi parikhāhi upagataṃ. Evampi meti evampi mayhaṃ te purisā khāyanti. Katare? Ye idha guyhamantā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā advārakassa ayomayanagarassa manussānaṃ upabhogaparibhogo antova hoti, na abbhantarimā bahi nikkhamanti, na bāhirā anto pavisanti, aparāparaṃ sañcāro chijjati, guyhamantā purisā evarūpā honti, attano guyhaṃ attano antoyeva jīrāpenti, na aññassa kathentīti. Daḷhā sadatthesūti attano atthesu thirā. Dujivhāti paṇḍarakanāgaṃ ālapati. Byavajantīti paṭikkamanti. Āsīvisā vā riva sattusaṅghāti ettha ti nipātamattaṃ, āsīvisā sattusaṅghā rivāti attho. Yathā āsīvisato sattusaṅghā jīvitukāmā manussā ārā paṭikkamanti, evaṃ tehi guyhamantehi narehi ārā amittā paṭikkamanti, upagantuṃ okāsaṃ na labhantīti vuttaṃ hoti.

    ਏવਂ ਸੁਪਣ੍ਣੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਕਥਿਤੇ ਪਣ੍ਡਰਕੋ ਆਹ –

    Evaṃ supaṇṇena dhamme kathite paṇḍarako āha –

    ੨੭੯.

    279.

    ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਘਰਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਚੇਲੋ, ਨਗ੍ਗੋ ਮੁਣ੍ਡੋ ਚਰਤਿ ਘਾਸਹੇਤੁ।

    ‘‘Hitvā gharaṃ pabbajito acelo, naggo muṇḍo carati ghāsahetu;

    ਤਮ੍ਹਿ ਨੁ ਖੋ વਿવਰਿਂ ਗੁਯ੍ਹਮਤ੍ਥਂ, ਅਤ੍ਥਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਚ ਅਪਗ੍ਗਤਾਮ੍ਹਾ॥

    Tamhi nu kho vivariṃ guyhamatthaṃ, atthā ca dhammā ca apaggatāmhā.

    ੨੮੦.

    280.

    ‘‘ਕਥਂਕਰੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜ, ਕਿਂਸੀਲੋ ਕੇਨ વਤੇਨ વਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Kathaṃkaro hoti supaṇṇarāja, kiṃsīlo kena vatena vattaṃ;

    ਸਮਣੋ ਚਰਂ ਹਿਤ੍વਾ ਮਮਾਯਿਤਾਨਿ, ਕਥਂਕਰੋ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਤਿ ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Samaṇo caraṃ hitvā mamāyitāni, kathaṃkaro saggamupeti ṭhāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਘਾਸਹੇਤੂਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਰਿਕੋ ਕੁਚ੍ਛਿਪੂਰਣਤ੍ਥਾਯ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯੇ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਚਰਤਿ। ਅਪਗ੍ਗਤਾਮ੍ਹਾਤਿ ਅਪਗਤਾ ਪਰਿਹੀਨਾਮ੍ਹਾ। ਕਥਂਕਰੋਤਿ ਇਦਂ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਨਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਮਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਸਮਣਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਂਸੀਲੋਤਿ ਕਤਰੇਨ ਆਚਾਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕੇਨ વਤੇਨਾਤਿ ਕਤਰੇਨ વਤਸਮਾਦਾਨੇਨ વਤ੍ਤਨ੍ਤੋ। ਸਮਣੋ ਚਰਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਮਮਾਯਿਤਾਨਿ ਹਿਤ੍વਾ ਕਥਂ ਸਮਿਤਪਾਪਸਮਣੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਕਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਗ੍ਗਂ ਦੇવਨਗਰਂ ਸੋ ਸਮਣੋ ਉਪੇਤੀਤਿ।

    Tattha ghāsahetūti nissiriko kucchipūraṇatthāya khādanīyabhojanīye pariyesanto carati. Apaggatāmhāti apagatā parihīnāmhā. Kathaṃkaroti idaṃ nāgarājā tassa naggassa samaṇabhāvaṃ ñatvā samaṇapaṭipattiṃ pucchanto āha. Tattha kiṃsīloti katarena ācārena samannāgato. Kena vatenāti katarena vatasamādānena vattanto. Samaṇo caranti pabbajjāya caranto taṇhāmamāyitāni hitvā kathaṃ samitapāpasamaṇo nāma hoti. Sagganti kathaṃ karonto ca suṭṭhu aggaṃ devanagaraṃ so samaṇo upetīti.

    ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਆਹ –

    Supaṇṇo āha –

    ੨੮੧.

    281.

    ‘‘ਹਿਰਿਯਾ ਤਿਤਿਕ੍ਖਾਯ ਦਮੇਨੁਪੇਤੋ, ਅਕ੍ਕੋਧਨੋ ਪੇਸੁਣਿਯਂ ਪਹਾਯ।

    ‘‘Hiriyā titikkhāya damenupeto, akkodhano pesuṇiyaṃ pahāya;

    ਸਮਣੋ ਚਰਂ ਹਿਤ੍વਾ ਮਮਾਯਿਤਾਨਿ, ਏવਂਕਰੋ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਤਿ ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Samaṇo caraṃ hitvā mamāyitāni, evaṃkaro saggamupeti ṭhāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਹਿਰਿਯਾਤਿ, ਸਮ੍ਮ ਨਾਗਰਾਜ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪੇਹਿ ਤਿਤਿਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿਯਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮੇਨ ਚ ਉਪੇਤੋ ਅਕੁਜ੍ਝਨਸੀਲੋ ਪਿਸੁਣવਾਚਂ ਪਹਾਯ ਤਣ੍ਹਾਮਮਾਯਿਤਾਨਿ ਚ ਹਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਸਮਣੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਏવਂਕਰੋਯੇવ ਚ ਏਤਾਨਿ ਹਿਰੀਆਦੀਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਤਿ ਠਾਨਨ੍ਤਿ।

    Tattha hiriyāti, samma nāgarāja, ajjhattabahiddhāsamuṭṭhānehi hirottappehi titikkhāsaṅkhātāya adhivāsanakhantiyā indriyadamena ca upeto akujjhanasīlo pisuṇavācaṃ pahāya taṇhāmamāyitāni ca hitvā pabbajjāya caranto samaṇo nāma hoti, evaṃkaroyeva ca etāni hirīādīni kusalāni karonto saggamupeti ṭhānanti.

    ਇਦਂ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਰਕੋ ਜੀવਿਤਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Idaṃ supaṇṇarājassa dhammakathaṃ sutvā paṇḍarako jīvitaṃ yācanto gāthamāha –

    ੨੮੨.

    282.

    ‘‘ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਤਰੁਣਂ ਤਨੁਜ੍ਜਂ, ਸਮ੍ਫਸ੍ਸਤਾ ਸਬ੍ਬਗਤ੍ਤਂ ਫਰੇਤਿ।

    ‘‘Mātāva puttaṃ taruṇaṃ tanujjaṃ, samphassatā sabbagattaṃ phareti;

    ਏવਮ੍ਪਿ ਮੇ ਤ੍વਂ ਪਾਤੁਰਹੁ ਦਿਜਿਨ੍ਦ, ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋ’’ਤਿ॥

    Evampi me tvaṃ pāturahu dijinda, mātāva puttaṃ anukampamāno’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਮਾਤਾ ਤਨੁਜਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰਜਾਤਂ ਤਰੁਣਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਫਸ੍ਸਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਉਰੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਾਯੇਨ੍ਤੀ ਪੁਤ੍ਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਤ੍ਤਂ ਫਰੇਤਿ, ਨਪਿ ਮਾਤਾ ਪੁਤ੍ਤਤੋ ਭਾਯਤਿ ਨਪਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਤਿਤੋ, ਏવਮ੍ਪਿ ਮੇ ਤ੍વਂ ਪਾਤੁਰਹੁ ਪਾਤੁਭੂਤੋ ਦਿਜਿਨ੍ਦ ਦਿਜਰਾਜ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮੁਦੁਕੇਨ ਹਦਯੇਨ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਮਂ ਪਸ੍ਸ, ਜੀવਿਤਂ ਮੇ ਦੇਹੀਤਿ।

    Tassattho – yathā mātā tanujaṃ attano sarīrajātaṃ taruṇaṃ puttaṃ samphassataṃ disvā taṃ ure nipajjāpetvā thaññaṃ pāyentī puttasamphassena sabbaṃ attano gattaṃ phareti, napi mātā puttato bhāyati napi putto mātito, evampi me tvaṃ pāturahu pātubhūto dijinda dijarāja, tasmā mātāva puttaṃ mudukena hadayena anukampamāno maṃ passa, jīvitaṃ me dehīti.

    ਅਥਸ੍ਸ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਜੀવਿਤਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Athassa supaṇṇo jīvitaṃ dento itaraṃ gāthamāha –

    ੨੮੩.

    283.

    ‘‘ਹਨ੍ਦਜ੍ਜ ਤ੍વਂ ਮੁਞ੍ਚ વਧਾ ਦੁਜਿવ੍ਹ, ਤਯੋ ਹਿ ਪੁਤ੍ਤਾ ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥਿ।

    ‘‘Handajja tvaṃ muñca vadhā dujivha, tayo hi puttā na hi añño atthi;

    ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਦਿਨ੍ਨਕੋ ਅਤ੍ਰਜੋ ਚ, ਰਜ੍ਜਸ੍ਸੁ ਪੁਤ੍ਤਞ੍ਞਤਰੋ ਮੇ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ॥

    Antevāsī dinnako atrajo ca, rajjassu puttaññataro me ahosī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮੁਞ੍ਚਾਤਿ ਮੁਚ੍ਚ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਦੁਜਿવ੍ਹਾਤਿ ਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਅਞ੍ਞੋਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਤਿ ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਮਾਨੋ ਪਞ੍ਹਂ વਾ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿવੁਤ੍ਥੋ। ਦਿਨ੍ਨਕੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਤੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਰੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨੋ। ਰਜ੍ਜਸ੍ਸੂਤਿ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ। ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਤੀਸੁ ਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਜਾਤੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Tattha muñcāti mucca, ayameva vā pāṭho. Dujivhāti taṃ ālapati. Aññoti añño catuttho putto nāma natthi. Antevāsīti sippaṃ vā uggaṇhamāno pañhaṃ vā suṇanto santike nivuttho. Dinnakoti ‘‘ayaṃ te putto hotū’’ti parehi dinno. Rajjassūti abhiramassu. Aññataroti tīsu puttesu aññataro antevāsī putto me tvaṃ jātoti dīpeti.

    ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਆਕਾਸਾ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਂ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Evañca pana vatvā ākāsā otaritvā taṃ bhūmiyaṃ patiṭṭhāpesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā dve gāthā abhāsi –

    ੨੮੪.

    284.

    ‘‘ਇਚ੍ਚੇવ વਾਕ੍ਯਂ વਿਸਜ੍ਜੀ ਸੁਪਣ੍ਣੋ, ਭੁਮ੍ਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਦਿਜੋ ਦੁਜਿવ੍ਹਂ।

    ‘‘Icceva vākyaṃ visajjī supaṇṇo, bhumyaṃ patiṭṭhāya dijo dujivhaṃ;

    ਮੁਤ੍ਤਜ੍ਜ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭਯਾਤਿવਤ੍ਤੋ, ਥਲੂਦਕੇ ਹੋਹਿ ਮਯਾਭਿਗੁਤ੍ਤੋ॥

    Muttajja tvaṃ sabbabhayātivatto, thalūdake hohi mayābhigutto.

    ੨੮੫.

    285.

    ‘‘ਆਤਙ੍ਕਿਨਂ ਯਥਾ ਕੁਸਲੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ, ਪਿਪਾਸਿਤਾਨਂ ਰਹਦੋવ ਸੀਤੋ।

    ‘‘Ātaṅkinaṃ yathā kusalo bhisakko, pipāsitānaṃ rahadova sīto;

    વੇਸ੍ਮਂ ਯਥਾ ਹਿਮਸੀਤਟ੍ਟਿਤਾਨਂ, ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇ ਸਰਣਮਹਂ ਭવਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Vesmaṃ yathā himasītaṭṭitānaṃ, evampi te saraṇamahaṃ bhavāmī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਚੇવ વਾਕ੍ਯਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਏવਂ વਚਨਂ વਤ੍વਾ ਤਂ ਨਾਗਰਾਜਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿ। ਭੁਮ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੋ ਸਯਮ੍ਪਿ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਦਿਜੋ ਤਂ ਦੁਜਿવ੍ਹਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋ ਅਜ੍ਜ ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਭਯਾਨਿ ਅਤਿવਤ੍ਤੋ ਥਲੇ ਚ ਉਦਕੇ ਚ ਮਯਾ ਅਭਿਗੁਤ੍ਤੋ ਰਕ੍ਖਿਤੋ ਹੋਹੀਤਿ ਆਹ। ਆਤਙ੍ਕਿਨਨ੍ਤਿ ਗਿਲਾਨਾਨਂ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇਤਿ ਏવਂ ਅਹਂ ਤવ ਸਰਣਂ ਭવਾਮਿ।

    Tattha icceva vākyanti iti evaṃ vacanaṃ vatvā taṃ nāgarājaṃ vissajji. Bhumyanti so sayampi bhūmiyaṃ patiṭṭhāya dijo taṃ dujivhaṃ samassāsento mutto ajja tvaṃ ito paṭṭhāya sabbabhayāni ativatto thale ca udake ca mayā abhigutto rakkhito hohīti āha. Ātaṅkinanti gilānānaṃ. Evampi teti evaṃ ahaṃ tava saraṇaṃ bhavāmi.

    ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਸੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਨਾਗਭવਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਸੁਪਣ੍ਣਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਾ ਪਣ੍ਡਰਕਨਾਗੋ ਸਪਥਂ ਕਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਹਾਪੇਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ, ਕੀਦਿਸਂ ਨੁ ਖੋ ਮਯਿ ਤਸ੍ਸ ਹਦਯਂ, વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਨਾਗਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣવਾਤਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਾਗੋ ‘‘ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਮਂ ਗਹੇਤੁਂ ਆਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਬ੍ਯਾਮਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਣੇ ਚ વਾਲੁਕਞ੍ਚ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਭਾਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਹੇਟ੍ਠਾਕਤ੍વਾ ਭੋਗਮਤ੍ਥਕੇ ਫਣਂ ਧਾਰਯਮਾਨੋ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾਨਂ ਡਂਸਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Gaccha tvanti uyyojesi. So nāgarājā nāgabhavanaṃ pāvisi. Itaropi supaṇṇabhavanaṃ gantvā ‘‘mayā paṇḍarakanāgo sapathaṃ katvā saddahāpetvā vissajjito, kīdisaṃ nu kho mayi tassa hadayaṃ, vīmaṃsissāmi na’’nti nāgabhavanaṃ gantvā supaṇṇavātaṃ akāsi. Taṃ disvā nāgo ‘‘supaṇṇarājā maṃ gahetuṃ āgato bhavissatī’’ti maññamāno byāmasahassamattaṃ attabhāvaṃ māpetvā pāsāṇe ca vālukañca gilitvā bhāriyo hutvā naṅguṭṭhaṃ heṭṭhākatvā bhogamatthake phaṇaṃ dhārayamāno nipajjitvā supaṇṇarājānaṃ ḍaṃsitukāmo viya ahosi. Taṃ disvā supaṇṇo itaraṃ gāthamāha –

    ੨੮੬.

    286.

    ‘‘ਸਨ੍ਧਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਮਿਤ੍ਤੇਨ, ਅਣ੍ਡਜੇਨ ਜਲਾਬੁਜ।

    ‘‘Sandhiṃ katvā amittena, aṇḍajena jalābuja;

    વਿવਰਿਯ ਦਾਠਂ ਸੇਸਿ, ਕੁਤੋ ਤਂ ਭਯਮਾਗਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Vivariya dāṭhaṃ sesi, kuto taṃ bhayamāgata’’nti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Taṃ sutvā nāgarājā tisso gāthā abhāsi –

    ੨੮੭.

    287.

    ‘‘ਸਙ੍ਕੇਥੇવ ਅਮਿਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ, ਮਿਤ੍ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਨ વਿਸ੍ਸਸੇ।

    ‘‘Saṅketheva amittasmiṃ, mittasmimpi na vissase;

    ਅਭਯਾ ਭਯਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਅਪਿ ਮੂਲਾਨਿ ਕਨ੍ਤਤਿ॥

    Abhayā bhayamuppannaṃ, api mūlāni kantati.

    ੨੮੮.

    288.

    ‘‘ਕਥਂ ਨੁ વਿਸ੍ਸਸੇ ਤ੍ਯਮ੍ਹਿ, ਯੇਨਾਸਿ ਕਲਹੋ ਕਤੋ।

    ‘‘Kathaṃ nu vissase tyamhi, yenāsi kalaho kato;

    ਨਿਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇਨ ਠਾਤਬ੍ਬਂ, ਸੋ ਦਿਸਬ੍ਭਿ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ॥

    Niccayattena ṭhātabbaṃ, so disabbhi na rajjati.

    ੨੮੯.

    289.

    ‘‘વਿਸ੍ਸਾਸਯੇ ਨ ਚ ਤਂ વਿਸ੍ਸਯੇਯ੍ਯ, ਅਸਙ੍ਕਿਤੋ ਸਙ੍ਕਿਤੋ ਚ ਭવੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Vissāsaye na ca taṃ vissayeyya, asaṅkito saṅkito ca bhaveyya;

    ਤਥਾ ਤਥਾ વਿਞ੍ਞੂ ਪਰਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਯਥਾ ਯਥਾ ਭਾવਂ ਪਰੋ ਨ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ॥

    Tathā tathā viññū parakkameyya, yathā yathā bhāvaṃ paro na jaññā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਭਯਾਤਿ ਅਭਯਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਮਿਤ੍ਤਮ੍ਹਾ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਮੂਲਾਨੇવ ਕਨ੍ਤਤਿ। ਤ੍ਯਮ੍ਹੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ। ਯੇਨਾਸੀਤਿ ਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਲਹੋ ਕਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਨਿਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚਪਟਿਯਤ੍ਤੇਨ। ਸੋ ਦਿਸਬ੍ਭਿ ਨ ਰਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋ ਨਿਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇਨ ਅਭਿਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਸ੍ਸਾਸવਸੇਨ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਤਤੋ ਤੇਸਂ ਯਥਾਕਾਮਕਰਣੀਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਸ੍ਸਾਸਯੇਤਿ ਪਰਂ ਅਤ੍ਤਨਿ વਿਸ੍ਸਾਸਯੇ, ਤਂ ਪਨ ਸਯਂ ਨ વਿਸ੍ਸਸੇਯ੍ਯ। ਪਰੇਨ ਅਸਙ੍ਕਿਤੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਸੋ ਸਙ੍ਕਿਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਭਾવਂ ਪਰੋਤਿ ਯਥਾ ਯਥਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪਰੋ ਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ વੀਰਿਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Tattha abhayāti abhayaṭṭhānabhūtā mittamhā bhayaṃ uppannaṃ jīvitasaṅkhātāni mūlāneva kantati. Tyamhīti tasmiṃ. Yenāsīti yena saddhiṃ kalaho kato ahosi. Niccayattenāti niccapaṭiyattena. So disabbhi na rajjatīti yo niccayattena abhitiṭṭhati, so attano sattūhi saddhiṃ vissāsavasena na rajjati, tato tesaṃ yathākāmakaraṇīyo na hotīti attho. Vissāsayeti paraṃ attani vissāsaye, taṃ pana sayaṃ na vissaseyya. Parena asaṅkito attanā ca so saṅkito bhaveyya. Bhāvaṃ paroti yathā yathā paṇḍito parakkamati, tathā tathā tassa paro bhāvaṃ na jānāti, tasmā paṇḍitena vīriyaṃ kātabbamevāti dīpeti.

    ਇਤਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਲ੍ਲਪਿਤ੍વਾ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਉਭੋਪਿ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮਂ ਅਗਮਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti te aññamaññaṃ sallapitvā samaggā sammodamānā ubhopi acelakassa assamaṃ agamiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੨੯੦.

    290.

    ‘‘ਤੇ ਦੇવવਣ੍ਣਾ ਸੁਖੁਮਾਲਰੂਪਾ, ਉਭੋ ਸਮਾ ਸੁਜਯਾ ਪੁਞ੍ਞਖਨ੍ਧਾ।

    ‘‘Te devavaṇṇā sukhumālarūpā, ubho samā sujayā puññakhandhā;

    ਉਪਾਗਮੁਂ ਕਰਮ੍ਪਿਯਂ ਅਚੇਲਂ, ਮਿਸ੍ਸੀਭੂਤਾ ਅਸ੍ਸવਾਹਾવ ਨਾਗਾ’’ਤਿ॥

    Upāgamuṃ karampiyaṃ acelaṃ, missībhūtā assavāhāva nāgā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਤਿ ਸਮਾਨਰੂਪਾ ਸਦਿਸਸਣ੍ਠਾਨਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਸੁਜਯਾਤਿ ਸੁવਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਪੁਞ੍ਞਖਨ੍ਧਾਤਿ ਕਤਕੁਸਲਤਾਯ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖਨ੍ਧਾ વਿਯ। ਮਿਸ੍ਸੀਭੂਤਾਤਿ ਹਤ੍ਥੇਨ ਹਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਯਮਿਸ੍ਸੀਭਾવਂ ਉਪਗਤਾ। ਅਸ੍ਸવਾਹਾવ ਨਾਗਾਤਿ ਧੁਰੇ ਯੁਤ੍ਤਕਾ ਰਥવਾਹਾ ਦ੍વੇ ਅਸ੍ਸਾ વਿਯ ਪੁਰਿਸਨਾਗਾ ਤਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮਂ ਅਗਮਿਂਸੁ।

    Tattha samāti samānarūpā sadisasaṇṭhānā hutvā. Sujayāti suvayā parisuddhā, ayameva vā pāṭho. Puññakhandhāti katakusalatāya puññakkhandhā viya. Missībhūtāti hatthena hatthaṃ gahetvā kāyamissībhāvaṃ upagatā. Assavāhāva nāgāti dhure yuttakā rathavāhā dve assā viya purisanāgā tassa assamaṃ agamiṃsu.

    ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਨਾਗਰਾਜਾ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਨ ਦਸ੍ਸਤਿ, ਏਤਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਨ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਬਹਿ ਠਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾਨਮੇવ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸਤ੍ਥਾ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ।

    Gantvā ca pana supaṇṇarājā cintesi – ‘‘ayaṃ nāgarājā acelakassa jīvitaṃ na dassati, etaṃ dussīlaṃ na vandissāmī’’ti. So bahi ṭhatvā nāgarājānameva tassa santikaṃ pesesi. Taṃ sandhāya satthā itaraṃ gāthamāha.

    ੨੯੧.

    291.

    ‘‘ਤਤੋ ਹવੇ ਪਣ੍ਡਰਕੋ ਅਚੇਲਂ, ਸਯਮੇવੁਪਾਗਮ੍ਮ ਇਦਂ ਅવੋਚ।

    ‘‘Tato have paṇḍarako acelaṃ, sayamevupāgamma idaṃ avoca;

    ਮੁਤ੍ਤਜ੍ਜਹਂ ਸਬ੍ਬਭਯਾਤਿવਤ੍ਤੋ, ਨ ਹਿ ਨੂਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਮਨਸੋ ਪਿਯਮ੍ਹਾ’’ਤਿ॥

    Muttajjahaṃ sabbabhayātivatto, na hi nūna tuyhaṃ manaso piyamhā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਿਯਮ੍ਹਾਤਿ ਦੁਸ੍ਸੀਲਨਗ੍ਗਭੋਗ੍ਗਮੁਸਾવਾਦਿ ਨੂਨ ਮਯਂ ਤવ ਮਨਸੋ ਨ ਪਿਯਾ ਅਹੁਮ੍ਹਾਤਿ ਪਰਿਭਾਸਿ।

    Tattha piyamhāti dussīlanaggabhoggamusāvādi nūna mayaṃ tava manaso na piyā ahumhāti paribhāsi.

    ਤਤੋ ਅਚੇਲੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato acelo itaraṃ gāthamāha –

    ੨੯੨.

    292.

    ‘‘ਪਿਯੋ ਹਿ ਮੇ ਆਸਿ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ, ਅਸਂਸਯਂ ਪਣ੍ਡਰਕੇਨ ਸਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Piyo hi me āsi supaṇṇarājā, asaṃsayaṃ paṇḍarakena saccaṃ;

    ਸੋ ਰਾਗਰਤ੍ਤੋવ ਅਕਾਸਿਮੇਤਂ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਨ ਮੋਹਾ’’ਤਿ॥

    So rāgarattova akāsimetaṃ, pāpakammaṃ sampajāno na mohā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਰਕੇਨਾਤਿ ਤਯਾ ਪਣ੍ਡਰਕੇਨ ਸੋ ਮਮ ਪਿਯਤਰੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ। ਸੋਤਿ ਸੋ ਅਹਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਪਣ੍ਣੇ ਰਾਗੇਨ ਰਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਅਕਾਸਿਂ, ਨ ਮੋਹੇਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ।

    Tattha paṇḍarakenāti tayā paṇḍarakena so mama piyataro ahosi, saccametaṃ. Soti so ahaṃ tasmiṃ supaṇṇe rāgena ratto hutvā etaṃ pāpakammaṃ jānantova akāsiṃ, na mohena ajānantoti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Taṃ sutvā nāgarājā dve gāthā abhāsi –

    ੨੯੩.

    293.

    ‘‘ਨ ਮੇ ਪਿਯਂ ਅਪ੍ਪਿਯਂ વਾਪਿ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕਮਿਮਂ ਪਰਞ੍ਚ।

    ‘‘Na me piyaṃ appiyaṃ vāpi hoti, sampassato lokamimaṃ parañca;

    ਸੁਸਞ੍ਞਤਾਨਞ੍ਹਿ વਿਯਞ੍ਜਨੇਨ, ਅਸਞ੍ਞਤੋ ਲੋਕਮਿਮਂ ਚਰਾਸਿ॥

    Susaññatānañhi viyañjanena, asaññato lokamimaṃ carāsi.

    ੨੯੪.

    294.

    ‘‘ਅਰਿਯਾવਕਾਸੋਸਿ ਅਨਰਿਯੋવਾਸਿ, ਅਸਞ੍ਞਤੋ ਸਞ੍ਞਤਸਨ੍ਨਿਕਾਸੋ।

    ‘‘Ariyāvakāsosi anariyovāsi, asaññato saññatasannikāso;

    ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋਸਿ ਅਨਰਿਯਰੂਪੋ, ਪਾਪਂ ਬਹੁਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਅਚਾਰੀ’’ਤਿ॥

    Kaṇhābhijātikosi anariyarūpo, pāpaṃ bahuṃ duccaritaṃ acārī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਮੇਤਿ ਅਮ੍ਭੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਨਗ੍ਗਮੁਸਾવਾਦਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਹਿ ਇਮਞ੍ਚ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਤੋ ਪਿਯਂ વਾ ਮੇ ਅਪ੍ਪਿਯਂ વਾਪਿ ਮੇਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਸੁਸਞ੍ਞਤਾਨਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤਲਿਙ੍ਗੇਨ ਅਸਞ੍ਞਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਂ ਲੋਕਂ વਞ੍ਚੇਨ੍ਤੋ ਚਰਸਿ। ਅਰਿਯਾવਕਾਸੋਸੀਤਿ ਅਰਿਯਪਟਿਰੂਪਕੋਸਿ । ਅਸਞ੍ਞਤੋਤਿ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਅਸਞ੍ਞਤੋਸਿ। ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋਤਿ ਕਾਲ਼ਕਸਭਾવੋ। ਅਨਰਿਯਰੂਪੋਤਿ ਅਹਿਰਿਕਸਭਾવੋ। ਅਚਾਰੀਤਿ ਅਕਾਸਿ।

    Tattha na meti ambho dussīlanaggamusāvādi pabbajitassa hi imañca parañca lokaṃ sampassato piyaṃ vā me appiyaṃ vāpi meti na hoti, tvaṃ pana susaññatānaṃ sīlavantānaṃ byañjanena pabbajitaliṅgena asaññato hutvā imaṃ lokaṃ vañcento carasi. Ariyāvakāsosīti ariyapaṭirūpakosi . Asaññatoti kāyādīhi asaññatosi. Kaṇhābhijātikoti kāḷakasabhāvo. Anariyarūpoti ahirikasabhāvo. Acārīti akāsi.

    ਇਤਿ ਤਂ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਭਿਸਪਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Iti taṃ garahitvā idāni abhisapanto imaṃ gāthamāha –

    ੨੯੫.

    295.

    ‘‘ਅਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਤੁવਂ ਦੁਬ੍ਭਿ, ਦੁਬ੍ਭੀ ਚ ਪਿਸੁਣੋ ਚਸਿ।

    ‘‘Aduṭṭhassa tuvaṃ dubbhi, dubbhī ca pisuṇo casi;

    ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ, ਮੁਦ੍ਧਾ ਤੇ ਫਲਤੁ ਸਤ੍ਤਧਾ’’ਤਿ॥

    Etena saccavajjena, muddhā te phalatu sattadhā’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਮ੍ਭੋ ਦੁਬ੍ਭਿ ਤ੍વਂ ਅਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਭੀ ਚਾਸਿ, ਪਿਸੁਣੋ ਚਾਸਿ, ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਮੁਦ੍ਧਾ ਤੇ ਸਤ੍ਤਧਾ ਫਲਤੂਤਿ।

    Tassattho – ambho dubbhi tvaṃ aduṭṭhassa mittassa dubbhī cāsi, pisuṇo cāsi, etena saccavajjena muddhā te sattadhā phalatūti.

    ਇਤਿ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਸਪਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਸਤ੍ਤਧਾ ਫਲਿ। ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਯੇવਸ੍ਸ ਭੂਮਿ વਿવਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਪਥવਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਨਾਗਰਾਜਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾਨੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭવਨਮੇવ ਅਗਮਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪਥવਿਂ ਪવਿਟ੍ਠਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ –

    Iti nāgarājassa sapantasseva acelakassa sīsaṃ sattadhā phali. Nisinnaṭṭhāneyevassa bhūmi vivaraṃ adāsi. So pathaviṃ pavisitvā avīcimhi nibbatti, nāgarājasupaṇṇarājānopi attano bhavanameva agamiṃsu. Satthā tassa pathaviṃ paviṭṭhabhāvaṃ pakāsento osānagāthamāha –

    ੨੯੬.

    296.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਿਤਬ੍ਬਂ, ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਾ ਪਾਪਿਯੋ ਨਤ੍ਥਿ ਅਞ੍ਞੋ।

    ‘‘Tasmā hi mittānaṃ na dubbhitabbaṃ, mittadubbhā pāpiyo natthi añño;

    ਆਸਿਤ੍ਤਸਤ੍ਤੋ ਨਿਹਤੋ ਪਥਬ੍ਯਾ, ਇਨ੍ਦਸ੍ਸ વਾਕ੍ਯੇਨ ਹਿ ਸਂવਰੋ ਹਤੋ’’ਤਿ॥

    Āsittasatto nihato pathabyā, indassa vākyena hi saṃvaro hato’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਰੁਸੋ વਿਪਾਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਆਸਿਤ੍ਤਸਤ੍ਤੋਤਿ ਆਸਿਤ੍ਤવਿਸੇਨ ਸਤ੍ਤੋ। ਇਨ੍ਦਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਗਿਨ੍ਦਸ੍ਸ વਾਕ੍ਯੇਨ। ਸਂવਰੋਤਿ ‘‘ਅਹਂ ਸਂવਰੇ ਠਿਤੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਏવਂ ਪਞ੍ਞਾਤੋ ਆਜੀવਕੋ ਹਤੋਤਿ।

    Tattha tasmāti yasmā mittadubbhikammassa pharuso vipāko, tasmā. Āsittasattoti āsittavisena satto. Indassāti nāgindassa vākyena. Saṃvaroti ‘‘ahaṃ saṃvare ṭhitosmī’’ti paṭiññāya evaṃ paññāto ājīvako hatoti.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਅਚੇਲਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਨਾਗਰਾਜਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto musāvādaṃ katvā pathaviṃ paviṭṭhoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā acelako devadatto ahosi, nāgarājā sāriputto, supaṇṇarājā pana ahameva ahosi’’nti.

    ਪਣ੍ਡਰਨਾਗਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਅਟ੍ਠਮਾ।

    Paṇḍaranāgarājajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੫੧੮. ਪਣ੍ਡਰਨਾਗਰਾਜਜਾਤਕਂ • 518. Paṇḍaranāgarājajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact