Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā

    ੪੦੧-੪੦੩. ਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਆਗਤਾਗਤਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਤੇਨ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਦੀਨਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕੁਸਲਾਦੀਨਨ੍ਤਿਆਦਿਕੋ ਸਬ੍ਬੋ ਪਭੇਦੋ ਨਿਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਯਥਾਨਿਦਸ੍ਸਿਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।

    401-403. Yehi paccayehi kusalo kusalassa paccayo hoti, te paccaye paṭipāṭiyā dassetunti yathākkamena āgatāgatapaṭipāṭiyā dassetunti attho. Kusalo kusalassāti nidassanamattametaṃ, tena kusalo kusalādīnaṃ, akusalo akusalādīnaṃ, abyākato abyākatādīnaṃ, kusalābyākatā kusalādīnantiādiko sabbo pabhedo nidassito hotīti yathānidassite sabbe gahetvā āha ‘‘te paccaye paṭipāṭiyā dassetu’’nti.

    ੪੦੪. ਦਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਸੋਧਨਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਰਹਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਦਿਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਤਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ । વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਮੇવਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਭੂਮਿਤੋ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ। ਤੇਨੇવਾਤਿ ਧਮ੍ਮવਸੇਨੇવ ਦਸ੍ਸਨਤੋ, ਦੇਸਨਨ੍ਤਰਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    404. Datvāti ettha -saddo sodhanatthopi hotīti mantvā āha ‘‘visuddhaṃ katvā’’ti. Tesañhi taṃ cittanti tesanti vattabbatārahaṃ sakadāgāmimaggādipurecārikaṃ taṃ gotrabhucittanti adhippāyo . Vipassanākusalaṃ pana kāmāvacaramevāti paccayuppannaṃ bhūmito vavatthapeti. Tenevāti dhammavaseneva dassanato, desanantarattāti adhippāyo.

    ੪੦੫. ਅਸ੍ਸਾਦਨਂ ਸਰਾਗਸ੍ਸ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਰਾਗਸ੍ਸ ਚ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨੁਭવਤਿ ਚੇવ ਰਜ੍ਜਤਿ ਚਾ’’ਤਿ। ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਪੀਤਿਕਿਚ੍ਚਸਹਿਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪਚ੍ਛਿਮਤ੍ਥਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਿਯਨ੍ਤਿਆਦਿવਸੇਨ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯੇવਾਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ ‘‘ਭਾવਨਾਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ ਧਮ੍ਮੋ ਭਾવਨਾਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣ…ਪੇ॰… ਭਾવਨਾਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ ਰਾਗਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੨.੮.੭੨) વਚਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮੋਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਦ੍વੀਸੁ ਪਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਰਾਗੇਨ ਚ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇਸੁਯੇવ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾਯ ਚਤੂਸੁਪਿ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕਾ ਯੋਜੇਤੁਂ। ਜਾਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    405. Assādanaṃ sarāgassa somanassassa sasomanassassa rāgassa ca kiccanti āha ‘‘anubhavati ceva rajjati cā’’ti. Abhinandanaṃ pītikiccasahitāya taṇhāya kiccanti āha ‘‘sappītikataṇhāvasenā’’ti. Diṭṭhābhinandanā diṭṭhiyeva. Ettha pana pacchimatthameva gahetvā ‘‘abhinandantassa attā attaniyantiādivasena…pe… diṭṭhi uppajjatī’’ti vuttaṃ. Abhinandanā pana diṭṭhābhinandanāyevāti na sakkā vattuṃ ‘‘bhāvanāya pahātabbo dhammo bhāvanāya pahātabbassa dhammassa ārammaṇa…pe… bhāvanāya pahātabbaṃ rāgaṃ assādeti abhinandatī’’ti (paṭṭhā. 2.8.72) vacanato, tasmā purimopi attho vuttoti daṭṭhabbo. Dvīsu pana somanassasahagatacittesu yathāvuttena somanassena rāgena ca assādentassa tesuyeva sappītikataṇhāya catūsupi diṭṭhābhinandanāya abhinandantassa ca diṭṭhi uppajjatītipi sakkā yojetuṃ. Jātivasenāti suciṇṇasāmaññavasenāti attho.

    ੪੦੬. ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ। વਿਭਤ੍ਤਿਲੋਪੋ ਹੇਤ੍ਥ ਕਤੋਤਿ। ਭਾવવਨ੍ਤਤੋ વਾ ਅਞ੍ਞੋ ਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਭਾવੇਨੇવ વਿਪਾਕਂ વਿਸੇਸੇਤਿ, વਿਪਾਕੋ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਭੂਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨવਿਪਾਕਾਨਂ વਿਯ ਨ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਨਿਯੋਗਤੋ વવਤ੍ਥਿਤਂ ਇਦਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਤਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਪਨ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤਾਯ ਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਆਦਯੋਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕવਸੇਨ વਾਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਆਸਨ੍ਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਪਨ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕવਸੇਨ ਚ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਸਨ੍ਨਾਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ‘‘ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਿ ਪਰਤੋ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਯਾ ਏਤੇਸਂ ਆવਜ੍ਜਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਸਤਿ ‘‘ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸਾ’’ਤਿਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਦੀਨਞ੍ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਰਿਯਾਨਂ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਦੀਨਂ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਚ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    406. Tadārammaṇatāti tadārammaṇabhāvena. Vibhattilopo hettha katoti. Bhāvavantato vā añño bhāvo natthīti bhāveneva vipākaṃ viseseti, vipāko tadārammaṇabhāvabhūtoti attho. Viññāṇañcāyatananevasaññānāsaññāyatanavipākānaṃ viya na kāmāvacaravipākānaṃ niyogato vavatthitaṃ idañca kammaṃ ārammaṇanti taṃ labbhamānampi na vuttaṃ. Tadārammaṇena pana kusalārammaṇabhāvena samānalakkhaṇatāya kammārammaṇā paṭisandhiādayopi dassitāyevāti daṭṭhabbā. Paṭilomato vā ekantarikavasena vāti vadantena anulomato samāpajjane yebhuyyena āsannasamāpattiyā ārammaṇabhāvo dassitoti daṭṭhabbo. Yathā pana paṭilomato ekantarikavasena ca samāpajjantassa anāsannāpi samāpatti ārammaṇaṃ hoti, evaṃ anulomato samāpajjantassapi bhaveyyāti. ‘‘Cetopariyañāṇassātiādīni parato āvajjanāya yojetabbānī’’ti vatvā ‘‘yā etesaṃ āvajjanā, tassā’’ti attho vutto, evaṃ sati ‘‘iddhividhañāṇassā’’tipi vattabbaṃ siyā. Yasmā pana kusalā khandhā abyākatassa iddhividhañāṇassa ārammaṇaṃ na hontīti taṃ na vuttaṃ, cetopariyañāṇādīnañca hontīti tāni vuttāni, tasmā kiriyānaṃ cetopariyañāṇādīnaṃ yāya kāyaci āvajjanāya ca kusalārammaṇāya kusalā khandhā ārammaṇapaccayena paccayoti evamattho daṭṭhabbo.

    ੪੦੭-੪੦੯. વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿવਸੇਨ વਾਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਭਾવਤੋ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਤਾਮਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿਭੇਦਾ વਾ।

    407-409. Vippaṭisārādivasenati ādi-saddena ādīnavadassanena sabhāvato ca aniṭṭhatāmattaṃ saṅgaṇhāti, akkhantibhedā vā.

    ੪੧੦. ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿਨਾ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯੇਹਿ ਨਿਯਤਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਹਿ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ।

    410. Rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇassātiādinā viññāṇakāyehi niyatārammaṇehi abyākatassa abyākatānaṃ ārammaṇapaccayabhāvaṃ nidasseti. Sabbassa hi vattuṃ asakkuṇeyyattā ekasmiṃ santāne dhammānaṃ ekadesena nidassanaṃ karotīti.

    ੪੧੩-੪੧੬. ਚਤੁਭੂਮਕਂ ਕੁਸਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਮੇવ।

    413-416. Catubhūmakaṃkusalaṃ ārammaṇādhipatipaccayabhāvena dassitaṃ, paccayuppannaṃ pana kāmāvacarameva.

    ੪੧੭. ਅਪੁਬ੍ਬਤੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਙ੍ਗਮੇવ, ਤਂ ਪਨ ਮੂਲਾਗਨ੍ਤੁਕਭવਙ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਕਤਿਭવਙ੍ਗਞ੍ਚ। ਅਨੁਲੋਮਂ ਸੇਕ੍ਖਾਯ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯਚਿ ਸੇਕ੍ਖਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਕੁਸਲਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇਸਨਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ। ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾ ਦੁવਿਧਸ੍ਸਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਰਿਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવੁਟ੍ਠਾਨੇ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।

    417. Apubbato cittasantānato vuṭṭhānaṃ bhavaṅgameva, taṃ pana mūlāgantukabhavaṅgasaṅkhātaṃ tadārammaṇaṃ pakatibhavaṅgañca. Anulomaṃ sekkhāya phalasamāpattiyāti ettha kāyaci sekkhaphalasamāpattiyā avajjetabbattā vattabbaṃ natthīti nevasaññānāsaññāyatanakusalaṃ phalasamāpattiyāti imaṃ nibbisesanaṃ phalasamāpattiṃ uddharitvā dassento āha ‘‘phalasamāpattiyāti anāgāmiphalasamāpattiyā’’ti. Kāmāvacarakiriyā duvidhassapi vuṭṭhānassāti ettha kiriyānantaraṃ tadārammaṇavuṭṭhāne yaṃ vattabbaṃ, taṃ cittuppādakaṇḍe vuttameva.

    ਤਾ ਉਭੋਪਿ…ਪੇ॰… ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾ ਪਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਮਨੋਧਾਤੁਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Tā ubhopi…pe… dvādasannanti idaṃ somanassasahagatamanoviññāṇadhātuvasena vuttaṃ, upekkhāsahagatā pana yathāvuttānaṃ dasannaṃ viññāṇadhātūnaṃ voṭṭhabbanakiriyassa manodhātukiriyassa cāti dvādasannaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ੪੨੩. ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਨ ਪਨੇਤਂ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਬਲવਚੇਤਨਾવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਨ ਦੁਬ੍ਬਲਾ’’ਤਿ ਏਤਂ ਏਕਨ੍ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਦਲ਼੍ਹਂ વਾ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ? ਬਲવਤੋ ਦੁਬ੍ਬਲਸ੍ਸ વਾ ਕਤੋਕਾਸਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ વਿਪਚ੍ਚਨਤੋ ‘‘ਯਂਕਞ੍ਚਿ ਯਦਿ વਿਪਾਕਂ ਜਨੇਤਿ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਤੋਕਾਸਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਿਪਾਕਤ੍ਤਿਕੇ ਪਨ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਧਮ੍ਮੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੩.੯੩) ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਿਸੁਂ ਉਦ੍ਧਟਤ੍ਤਾ, વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕੇ ਚ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਅਟ੍ਠਾ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੨.੮੭) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘વਿਪਾਕਜਨਕਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ।

    423. Dānādipuññakiriyāyattā sabbasampattiyo paṭivijjhitvāti sambandho. Na panetaṃ ekantena gahetabbanti ‘‘balavacetanāva labbhati, na dubbalā’’ti etaṃ ekantaṃ na gahetabbaṃ, daḷhaṃ vā na gahetabbanti adhippāyo. Kiṃ kāraṇanti? Balavato dubbalassa vā katokāsassa antarāyaṃ paṭibāhitvā vipaccanato ‘‘yaṃkañci yadi vipākaṃ janeti, upanissayo na hotī’’ti navattabbattā cāti dassento ‘‘katokāsañhī’’tiādimāha. Vipākattike pana pañhāvārapaccanīye ‘‘vipākadhammadhammo vipākassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo, upanissayapaccayena paccayo, kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.3.93) kammapaccayassa visuṃ uddhaṭattā, vedanāttike ca pañhāvārapaccanīye ‘‘nahetupaccayā naārammaṇapaccayā naupanissaye aṭṭhā’’ti (paṭṭhā. 1.2.87) vuttattā ‘‘vipākajanakampi kiñci kammaṃ upanissayapaccayo na hotī’’ti sakkā vattunti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ વਿਰੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਰੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ। ਓਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਓਮਾਨਂ। ਰਾਗੋ ਰਞ੍ਜਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਕਾਮਰਾਗਤਣ੍ਹਾ, ‘‘ਇਤਿ ਮੇ ਚਕ੍ਖੁਂ ਸਿਯਾ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਇਤਿ ਰੂਪਾ’’ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭਾਯ ਚਿਤ੍ਤਪਣਿਦਹਨਤਣ੍ਹਾ ਪਤ੍ਥਨਾਤਿ ਅਯਮੇਤੇਸਂ વਿਸੇਸੋ।

    Tasmiṃ vā viruddhoti taṃnimittaṃ viruddho, viruddhanti vā pāṭho. Omānanti parassa pavattaomānaṃ. Rāgo rañjanavasena pavattā kāmarāgataṇhā, ‘‘iti me cakkhuṃ siyā anāgatamaddhānaṃ, iti rūpā’’ti appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittapaṇidahanataṇhā patthanāti ayametesaṃ viseso.

    ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪੀਤਿ ਤੇਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਨਿਤਤੋ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਪਾਣਂ ਹਨਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tesuaññampīti tesu yaṃkiñci pubbe hanitato aññampi pāṇaṃ hanatīti attho.

    ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਣਾਪਨવਸੇਨ વਾਤਿ ਮਾਤੁਘਾਤਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦਿਸਤਾਯ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪવਤ੍ਤਾਯਪਿ ਆਣਤ੍ਤਚੇਤਨਾਯ ਮਾਤੁਘਾਤਕਮ੍ਮਨਾਮਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਦ੍વੀਹਿ ਪਹਾਰੇਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ।

    Punappunaṃ āṇāpanavasena vāti mātughātakammena sadisatāya pubbe pavattāyapi āṇattacetanāya mātughātakammanāmaṃ āropetvā vadanti. Esa nayo dvīhi pahārehīti etthāpi.

    ਯਥੇવ ਹਿ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤੀਤਿ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਦਤਿ। ਯਥਾ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤੀਤਿਏવਮਾਦਿ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸਨੇਨ વਿਸੁਂਯੇવ ਨ ਏਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ, ਅਥ ਖੋ ਏਕਤੋਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Yatheva hi…pe… uppādeti nāmāti rāgaṃ upanissāya dānaṃ detīti rāgaṃ upanissāya dānavasena saddhaṃ uppādetīti ayamattho vutto hotīti iminā adhippāyena vadati. Yathā rāgaṃ upanissāya dānaṃ detītievamādi hoti, evaṃ rāgādayo saddhādīnaṃ upanissayapaccayoti idampi hotīti dasseti. Kāyikaṃ sukhantiādīnaṃ ekato dassanena visuṃyeva na etesaṃ paccayabhāvo, atha kho ekatopīti dassitaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ੪੨੫. ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਯੇવਾਤਿ ਏਤੇਨ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਨ ਪੁਰਿਮવਾਰੇਸੁ વਿਯ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ, ਨ ਚ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨੇਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਇਧ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਆਗਤੋਤਿ।

    425. Upatthambhakattena paccayattāyevāti etena idaṃ dasseti – na purimavāresu viya imasmiṃ paccayena uppatti vuccati, atha kho tassa tassa paccayuppannassa tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ taṃtaṃpaccayabhāvo, na ca pacchājātakkhandhā upatthambhakattena paccayā na honti, tenesa pacchājātapaccayo idha anulomato āgatoti.

    ੪੨੭. ਚੇਤਨਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਸ੍ਸਪਿ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    427. Cetanā vatthussapi paccayoti attano patiṭṭhābhūtassapi kammapaccayoti adhippāyo.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇ વਿਯ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕਦੁਕਾવਸਾਨਾ ਪਞ੍ਹਾ ਨ ਉਦ੍ਧਟਾਤਿ? ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾਯ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਪਚ੍ਚਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੨੪੬) વੁਤ੍ਤਂ। ਯਤੋ ਤਤੋ વਾ ਉਭਯਪਚ੍ਚਯਤੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਂਯੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਉਭਯਸ੍ਸ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾਯ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭੂਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ।

    Kasmā panettha paccayavāre viya nissayaatthiavigatesu dumūlakadukāvasānā pañhā na uddhaṭāti? Alabbhamānattā. Tattha hi paccayuppannappadhānattā desanāya kusalo ca abyākato ca dhammā ekato uppajjamānā kusalābyākatapaccayā labbhantīti ‘‘kusalañca abyākatañca dhammaṃ paccayā kusalo ca abyākato ca dhammā uppajjantī’’ti (paṭṭhā. 1.1.246) vuttaṃ. Yato tato vā ubhayapaccayato paccayuppannassa uppattimattaṃyeva hi tattha adhippetaṃ, na ubhayassa ubhinnaṃ paccayabhāvoti. Idha pana paccayappadhānattā desanāya kusalābyākatā kusalābyākatānaṃ ubhinnaṃ nissayādibhūtā na labbhantīti ‘‘kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa nissayapaccayena paccayo’’tiādi na vuttaṃ.

    ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ

    Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā

    ੪੩੯. ‘‘ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ‘‘ਤੀਣੀ’’ਤਿ ਗਣਨਮਤ੍ਤਸਾਮਞ੍ਞਤੋ।

    439. ‘‘Ettha pana purejātampi labbhatī’’ti vuttaṃ, yadi evaṃ kasmā ‘‘tathā’’ti vuttanti? ‘‘Tīṇī’’ti gaṇanamattasāmaññato.

    ੪੪੦. ‘‘ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤਿਨੋ વਿਸਭਾਗਾ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਿਸਭਾਗੇਨ ਏਕੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬੇ વਿਸਭਾਗੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਚ વਿਸਭਾਗਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ‘‘ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਂ ਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਾ વਿਸਭਾਗਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਭਾવਾਭਾવਤੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ। ਨਨੁ ਯਥਾ ਅਮੋਹવਜ੍ਜਾਨਂ ਹੇਤੂਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾવਜ੍ਜਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਂ વਿਸਭਾਗਤਾ, ਏવਂ ਕੁਸਲਾਦਿਹੇਤੂਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਭਾવਤੋ ਹੇਤੁવਜ੍ਜਾਨਂ વਿਪਾਕਾਨਂ વਿਸਭਾਗਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਉਭਯਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવਾਭਾવਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਸਤਿਪਿ ਹੇਤੁવਜ੍ਜਸਬ੍ਭਾવੇ ਹੇਤੂਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨ ਹੇਤੁવਜ੍ਜਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਹੇਤੁਸ੍ਸ વਿਸਭਾਗਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਏવਮਿਧਾਪੀਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਪਿ। ਅਪਿਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕ੍ਖਣੇ ਤਥਾ ਭਾવਾਭਾવવਸੇਨ ਸਭਾਗਤਾਯ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਯ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣવਸੇਨ વਿਸਭਾਗਤਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ।

    440. ‘‘Adhipatipaccaye ṭhapetvā vīmaṃsaṃ sesādhipatino visabhāgā’’ti purimapāṭho nidassanavasena daṭṭhabbo. Yasmā pana hetupaccayassa visabhāgena ekena ārammaṇena nidassanaṃ akatvā anantarādīni vadanto sabbe visabhāge dasseti, tasmā indriyamaggapaccayā ca visabhāgā dassetabbāti ‘‘adhipatindriyamaggapaccayesu ṭhapetvā paññaṃ sesā dhammā visabhāgā’’ti paṭhanti. Tathā bhāvābhāvato hetupaccayabhāve sahajātādipaccayabhāvato. Nanu yathā amohavajjānaṃ hetūnaṃ hetupaccayabhāve adhipatindriyamaggapaccayabhāvo natthīti paññāvajjānaṃ adhipatipaccayādīnaṃ visabhāgatā, evaṃ kusalādihetūnaṃ hetupaccayabhāve vipākapaccayabhāvābhāvato hetuvajjānaṃ vipākānaṃ visabhāgatāya bhavitabbanti? Na bhavitabbaṃ, ubhayapaccayasahite cittacetasikarāsimhi hetupaccayabhāve vipākapaccayattābhāvābhāvato. Yathā hi hetusahajātapaccayasahitarāsimhi satipi hetuvajjasabbhāve hetūnaṃ hetupaccayabhāve sahajātapaccayattābhāvo natthīti na hetuvajjānaṃ sahajātānaṃ hetussa visabhāgatā vuttā, evamidhāpīti. Esa nayo vippayuttapaccayepi. Apica paccayuppannasseva paccayā vuccantīti paccayuppannakkhaṇe tathā bhāvābhāvavasena sabhāgatāya vuccamānāya nānākkhaṇavasena visabhāgatā tasseva na vattabbāti.

    ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਅਨਧਿਪਤਿਭੂਤਾ વੀਮਂਸਾ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ।

    Kusalā vīmaṃsāti idaṃ ‘‘kusalā vīmaṃsādhipatī’’ti evaṃ vattabbaṃ. Na hi anadhipatibhūtā vīmaṃsā adhipatipaccayo hotīti.

    ੪੪੧-੪੪੩. ‘‘ਸਚੇ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ, ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੂਤਿ ਯੇਸੁ ਪવਿਟ੍ਠੇਸੁ ਊਨਤਰਾ ਗਣਨਾ ਹੋਤਿ, ਤੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੀਣਿ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੁ વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਤਿਕਤੋ ਊਨਂ ਯਥਾਲਦ੍ਧਞ੍ਚ ਏਕਨ੍ਤਿ ਗਣਨਂ ਲਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    441-443. ‘‘Sacepana vippayuttapaccayo pavisati, itarāni dve labhatī’’ti purimapāṭho, ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti idaṃ pana na labbhatīti ‘‘kusalo abyākatassa, abyākato abyākatassāti dve labhatī’’ti paṭhanti. Ūnataragaṇanesūti yesu paviṭṭhesu ūnatarā gaṇanā hoti, tesūti attho. Tīṇi dve ekanti evaṃ ūnataragaṇanesu vā aññamaññādīsu pavisantesu tesaṃ vasena tikato ūnaṃ yathāladdhañca ekanti gaṇanaṃ labhatīti attho.

    ਅવਿਪਾਕਾਨੀਤਿ ਅਨਾਮਟ੍ਠવਿਪਾਕਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ વਿਪਾਕਹੇਤੁਰਹਿਤਾਨੀਤਿ।

    Avipākānīti anāmaṭṭhavipākānīti attho, na vipākaheturahitānīti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਹਜਾਤવਿਪਾਕਾ ਚੇવਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਸਹਜਾਤਾ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ વਿਪਾਕਸਹਜਾਤਰੂਪਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਾ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾ ਚ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਮੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਪਿ ਪਨ ਪਠਨ੍ਤਿ।

    Tattha sabbepi sahajātavipākā cevāti tattha ye sahajātā paccayuppannā vuttā, te sabbepi vipākā ceva vipākasahajātarūpā cāti attho. Taṃsamuṭṭhānarūpā cāti ettha paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpampi taṃsamuṭṭhānaggahaṇeneva saṅgaṇhātīti veditabbaṃ. ‘‘Taṃsamuṭṭhānarūpakaṭattārūpā ca labbhantī’’tipi paṭhanti. Catutthe vipākacittasamuṭṭhānarūpamevāti etthāpi eseva nayo. ‘‘Kaṭattārūpañcā’’tipi pana paṭhanti.

    ਏવਮ੍ਪੀਤਿ ‘‘ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਘਟਨੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਠਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਪਿ। ਘਟਨੇਸੁ ਪਨ ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮੂਲਭਾવੇਨ ਠਿਤੋ, ਤਂਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਰવਸੇਸਊਨਊਨਤਰਊਨਤਮਲਾਭਕ੍ਕਮੇਨ ਘਟਨਾ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਿਰવਸੇਸਲਾਭੇ ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਨਿਰવਸੇਸਲਾਭਕ੍ਕਮੇਨ। ਤਥਾ ਊਨਲਾਭਾਦੀਸੂਤਿ ਅਯਂ ਕਮੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Evampīti ‘‘etesu pana ghaṭanesu sabbapaṭhamānī’’tiādinā vuttanayenapi. Ghaṭanesu pana yo yo paccayo mūlabhāvena ṭhito, taṃpaccayadhammānaṃ niravasesaūnaūnataraūnatamalābhakkamena ghaṭanā vuccati, niravasesalābhe ca paccayuppannānaṃ niravasesalābhakkamena. Tathā ūnalābhādīsūti ayaṃ kamo veditabbo.

    ਹੇਤੁਮੂਲਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Hetumūlakaṃ niṭṭhitaṃ.

    ੪੪੫. વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਸਨਿਸ੍ਸਯਂ વਕ੍ਖਤੀਤਿ ਨ ਇਦਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸ੍ਸਪਿ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨ ਘਟਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨਾਹ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ વਾ’’ਤਿ।

    445. Vatthuvasena sanissayaṃ vakkhatīti na idaṃ labbhamānassapi vatthussa vasena ghaṭananti adhippāyenāha ‘‘ārammaṇavaseneva vā’’ti.

    ੪੪੬. ਸਹਜਾਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨਾ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹਜਾਤਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਇਦਂ ਯਥਾ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾ ਏਕੋ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤੀਨਂ ਏਕਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ । ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੋ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਭਾવੋ ਚ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਨਂ ਸਮਾਨੋ, ਨ ਪਨੇવਂ ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવੋ ਸਮਾਨੋ। ਸਹਜਾਤੋ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવਂ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹ ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਅਧਿਪਤਿ ਹੋਤਿ, ਇਤਰੋ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਨਿਨ੍ਨਤਾਕਰਣੇਨ। ਸਹਜਾਤੋ ਚ વਿਜ੍ਜਮਾਨਭਾવੇਨੇવ ਉਪਕਾਰਕੋ, ਇਤਰੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੋਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ વਿਯ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾ ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨੋਤਿ ਨ ਤੇ ਏਕਤੋ ਏવ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਭਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਨੇવ ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗੇ ਚ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।

    446. Sahajātena pana saddhiṃ ārammaṇādhipati, ārammaṇādhipatinā ca saddhiṃ sahajātaṃ na labbhatīti idaṃ yathā sahajātapurejātā eko nissayapaccayo atthipaccayo ca honti, evaṃ sahajātārammaṇādhipatīnaṃ ekassa adhipatipaccayabhāvassa abhāvato vuttaṃ . Nissayabhāvo hi atthiavigatabhāvo ca sahajātapurejātanissayādīnaṃ samāno, na panevaṃ sahajātārammaṇādhipatibhāvo samāno. Sahajāto hi ārammaṇabhāvaṃ anupagantvā attanā saha pavattanavasena adhipati hoti, itaro ārammaṇaṃ hutvā attani ninnatākaraṇena. Sahajāto ca vijjamānabhāveneva upakārako, itaro atītānāgatopi ārammaṇabhāveneva, tasmā sahajātārammaṇapaccayā viya bhinnasabhāvā sahajātārammaṇādhipatinoti na te ekato eva adhipatipaccayabhāvaṃ bhajanti, teneva pañhāvāravibhaṅge ca ‘‘kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa dhammassa adhipatipaccayena paccayo’’tiādi na vuttanti.

    ੪੪੭-੪੫੨. ਸਾਹਾਰਕਘਟਨਾਨਂ ਪੁਰਤੋ વੀਰਿਯਚਿਤ੍ਤવੀਮਂਸਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ ਅਨਾਹਾਰਕਾਮਗ੍ਗਕਾਨਿ ਸਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਘਟਨਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ ‘‘ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤ। ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ। ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ। ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯવਿਪਾਕਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਏਕਂ। ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯવਿਪਾਕਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਏਕਂ। ਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯવਿਪਾਕਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ? ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਸ੍ਸ ਆਹਾਰਮਗ੍ਗੇਹਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿ ਹਿ ਆਹਾਰੋ, વੀਰਿਯવੀਮਂਸਾ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤੋ ਅਧਿਪਤਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਨਾਹਾਰਕਾਮਗ੍ਗਕਾਨਿ ਸਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਘਟਨਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਅવਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿਆਦੀਨਂ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਆਹਾਰਮਗ੍ਗਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸਾਹਾਰਕਸਮਗ੍ਗਕਾਨੇવ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਚ ਸਮਗ੍ਗਕੇਸੁ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਸਾਹਾਰਕੇਸੁ ਏਕੋਯੇવਾਤਿ ਸਮਗ੍ਗਕਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ। ਸਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾਨਿ ਪਨ ਯੇਹਿ ਆਹਾਰਮਗ੍ਗੇਹਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ , ਤੇਸਂ ਕਮવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮਗ੍ਗਕਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਤਾ, ਅਨਨ੍ਤਰਰੂਪਤ੍ਤਾਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ।

    447-452. Sāhārakaghaṭanānaṃ purato vīriyacittavīmaṃsānaṃ sādhāraṇavasena anāhārakāmaggakāni saindriyaghaṭanāni vattabbāni siyuṃ ‘‘adhipatisahajātanissayaindriyaatthiavigatanti satta. Adhipatisahajātaaññamaññanissayaindriyasampayuttaatthiavigatanti tīṇi. Adhipatisahajātanissayaindriyavippayuttaatthiavigatanti tīṇi. Adhipatisahajātanissayavipākaindriyaatthiavigatanti ekaṃ. Adhipatisahajātaaññamaññanissayavipākaindriyasampayuttaavigatanti ekaṃ. Adhipatisahajātanissayavipākaindriyavippayuttaatthiavigatanti eka’’nti. Kasmā tāni na vuttānīti? Indriyabhūtassa adhipatissa āhāramaggehi aññassa abhāvā. Cittādhipati hi āhāro, vīriyavīmaṃsā ca maggo hoti, na ca añño indriyabhūto adhipati atthi, yassa vasena anāhārakāmaggakāni saindriyaghaṭanāni vattabbāni siyuṃ, tasmā tāni avatvā cittādhipatiādīnaṃ ekantena āhāramaggabhāvadassanatthaṃ sāhārakasamaggakāneva vuttāni. Tesu ca samaggakesu dve paccayadhammā labbhanti, sāhārakesu ekoyevāti samaggakāni pubbe vattabbāni siyuṃ. Saindriyakāni pana yehi āhāramaggehi bhinditabbāni , tesaṃ kamavasena pacchā vuttāni. Aṭṭhakathāyaṃ pana sadisattāti samaggakattena samānattā, anantararūpattāti vā attho.

    ੪੫੭-੪੬੦. ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸਹਿਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਕੁਸਲਮੂਲਕੇਸ੍વੇવ ਦੁਮੂਲਕਮ੍ਪਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਮ੍ਪੀਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਦੁਤਿਯਘਟਨੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਰੂਪੇਸੁ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ, ਭੂਤਰੂਪਮ੍ਪਿ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘વਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਭੂਤਰੂਪਞ੍ਚ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਮੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸવਿਪਾਕੇਸੁ ਪਠਮੇ વਿਪਾਕਾ ਚੇવ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવਾਤਿ ਇਧ ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਪਿ ਪਨ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿ ਅવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਘਟਨੇਸੁ ਹੇਤੁਕਮ੍ਮਝਾਨਮਗ੍ਗੇਹਿ ਘਟਨਾਨਿ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨਿ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲવਜ੍ਜੇਸੁ ਆਹਾਰੇਨ, ਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਜ੍ਜੇਸੁ ਅਧਿਪਤਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਚ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ? ਤੇਸੁ ਹਿ ਯੋਜਿਯਮਾਨੇਸੁ ਤਂਤਂਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਕਦੇਸਭੂਤਾ ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਹਿ ਘਟਨਾਨਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾਭਾવੇਨ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਹਿ ਪਨ ਯੋਜਿਯਮਾਨੋ ਆਹਾਰੋ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਹਿ ਅਧਿਪਤਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਚ ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇਸੁ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨਿਪਿ ਘਟਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁ ਚ ਆਹਾਰੇਨ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਚ ਸੁਪਾਕਟਭਾવਤ੍ਥਂ ਯੋਜਿਤਾਨੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।

    457-460. Kusalābyākato abyākatassāti cattārīti abyākatasahitassa kusalassa paccayabhāvadassanavasena kusalamūlakesveva dumūlakampi āharitvā vuttaṃ. Abyākate vatthurūpampīti idaṃ ‘‘kaṭattārūpampī’’ti evaṃ vattabbaṃ. ‘‘Dutiyaghaṭane abyākatavissajjane rūpesu vatthumeva labbhatī’’ti purimapāṭho, bhūtarūpampi pana labbhatīti ‘‘vatthuñca bhūtarūpañca labbhatī’’ti paṭhanti. ‘‘Catutthe cittasamuṭṭhānarūpamevā’’ti vuttaṃ, ‘‘cittasamuṭṭhānarūpaṃ paṭisandhikkhaṇe kaṭattārūpañcā’’ti pana vattabbaṃ. Savipākesu paṭhame vipākā ceva vipākacittasamuṭṭhānarūpañcāti ettha catutthe vipākacittasamuṭṭhānamevāti idha ca kaṭattārūpampi vipākacittasamuṭṭhānaggahaṇena gahitanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Kaṭattārūpañcā’’tipi pana paṭhanti. Ettha pana sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttavippayuttaatthi avigatamūlakesu ghaṭanesu hetukammajhānamaggehi ghaṭanāni na yojitāni, yathāvuttesu atthiavigatamūlavajjesu āhārena, nissayavippayuttaatthiavigatavajjesu adhipatiindriyehi ca. Kasmāti? Tesu hi yojiyamānesu taṃtaṃcittuppādekadesabhūtā hetuādayo arūpadhammāva paccayabhāvena labbhanti. Tena tehi ghaṭanāni hetumūlakādīsu vuttasadisāneva rūpamissakattābhāvena suviññeyyānīti na vuttāni. Atthiavigatehi pana yojiyamāno āhāro nissayādīhi adhipatiindriyāni ca rūpamissakāni hontīti adhipatāhārindriyamūlakesu vuttasadisānipi ghaṭanāni atthiavigatamūlakesu nissayādimūlakesu ca āhārena adhipatindriyehi ca supākaṭabhāvatthaṃ yojitānīti daṭṭhabbānīti.

    ੪੬੨-੪੬੪. ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ‘‘ਛਟ੍ਠੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਚਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ।

    462-464. Nissayamūlake ‘‘chaṭṭhe tīṇīti kusalādīni cittasamuṭṭhānassā’’ti purimapāṭho, cakkhādīni pana cakkhuviññāṇādīnaṃ labbhantīti ‘‘abyākatassa cakkhāyatanādīni cā’’ti paṭhanti.

    ੪੬੬. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪਠਮੇ ‘‘ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਪਿ ਪਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾવ।

    466. Upanissayamūlake pakatūpanissayavasena vuttesu dvīsu paṭhame ‘‘lokiyakusalākusalacetanā paccayabhāvato gahetabbā’’ti vuttaṃ, lokuttarāpi pana gahetabbāva.

    ੪੭੩-੪੭੭. ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ ਪવਤ੍ਤੇ વਿਯ ਖਨ੍ਧਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪਠਮੇ ‘‘ਅਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ‘‘ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦ੍વੇ’’ਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਚ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾਦੀਨਂ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਨ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਹਿ વਤ੍ਥੁ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਂ ਅਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਤੇਨੇવਾਕਾਰੇਨ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਯਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਚ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਯੁਤ੍ਤਂ વਤ੍ਤੁਂ। ਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਤੇ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਕਤੂਪਚਿਤਭਾવੇਨ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਨਾਰਮ੍ਮਣਾਕਾਰੇਨ, વਿਸਯਮਤ੍ਤਤਾવਸੇਨ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਤਾਨવਿਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਫਲੁਪ੍ਪਾਦਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੇਨ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਚ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਭਾવਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਸ ਚ ਸਭਾવੋ વਤ੍ਤਮਾਨਾਨਞ੍ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ વਤ੍ਥੁਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ, ਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਸਹ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ, ਅਤੀਤਸ੍ਸ ਚ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਯਂ ਸਭਾવੋ, ਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਸਹ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ। ਯਥਾ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ ਸਭਾવੋ, ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤੀਨਞ੍ਚ ਸਹ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ, ਏવਮਿਧਾਪੀਤਿ।

    473-477. Kammamūlake paṭisandhiyaṃ vatthupīti ettha na pavatte viya khandhāyeva paccayuppannabhāvena gahetabbāti adhippāyo. Vipākāvipākasādhāraṇavasena vuttesu catūsu paṭhame ‘‘arūpena saddhiṃ cittasamuṭṭhānarūpaṃ labbhatī’’ti vuttaṃ, kaṭattārūpampi pana labbhateva. Imasmiṃ pana kammamūlake ‘‘kammapaccayā ārammaṇe dve’’ti, ārammaṇamūlake ca ‘‘ārammaṇapaccayā kamme dve’’ti kasmā na vuttaṃ, nanu kusalākusalacetanā kammārammaṇānaṃ paṭisandhiyādīnaṃ kammapaccayo ārammaṇapaccayo ca hoti. Yathā ca ārammaṇabhūtaṃ vatthuṃ ārammaṇanissayapaccayabhāvena vuccati, evaṃ kammampi ārammaṇapaccayabhāvena vattabbanti? Na, dvinnaṃ paccayabhāvānaṃ aññamaññapaṭikkhepato. Paccuppannañhi vatthu nissayabhāvaṃ apariccajitvā tenevākārena tannissitena ālambiyamānaṃ nissayabhāvena ca nissayapaccayoti yuttaṃ vattuṃ. Kammaṃ pana tasmiṃ kate pavattamānānaṃ katūpacitabhāvena kammapaccayo hoti, nārammaṇākārena, visayamattatāvasena ca ārammaṇapaccayo hoti, na santānavisesaṃ katvā phaluppādanasaṅkhātena kammapaccayākārena, tasmā kammapaccayabhāvo ārammaṇapaccayabhāvaṃ paṭikkhipati, ārammaṇapaccayabhāvo ca kammapaccayabhāvanti ‘‘kammapaccayo hutvā ārammaṇapaccayo hotī’’ti, ‘‘ārammaṇapaccayo hutvā kammapaccayo hotī’’ti ca na sakkā vattunti na vuttaṃ. Esa ca sabhāvo vattamānānañca ārammaṇapurejātānaṃ vatthucakkhādīnaṃ, yaṃ ārammaṇapaccayabhāvena saha nissayādipaccayā hontīti vattabbatā, atītassa ca kammassa ayaṃ sabhāvo, yaṃ ārammaṇapaccayabhāvena saha kammapaccayo hotīti navattabbatā. Yathā sahajātapurejātanissayānaṃ saha nissayapaccayabhāvena vattabbatā sabhāvo, sahajātārammaṇādhipatīnañca saha adhipatipaccayabhāvena navattabbatā, evamidhāpīti.

    ੪੭੮-੪੮੩. ਨਿਰਾਧਿਪਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰવਸੇਨਾਤਿ ਅਨਾਮਟ੍ਠਾਧਿਪਤਿਭਾવਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਤ੍ਥੁ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    478-483. Nirādhipativiññāṇāhāravasenāti anāmaṭṭhādhipatibhāvassa viññāṇāhārassa vasenāti adhippāyo. Vatthu parihāyatīti aññamaññampi labhantassa vatthussa vasena sabbassa kaṭattārūpassa parihānaṃ dasseti.

    ੪੮੪-੪੯੫. ‘‘ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ વੀਰਿਯવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਛਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਦਿਪਿ વੀਮਂਸਾ ਲਬ੍ਭਤਿ, વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਪਨ વਸੇਨ ਤਂਸਮਾਨਗਤਿਕਾ વੀਮਂਸਾਪਿ ਗਹਿਤਾਤਿ ‘‘વੀਰਿਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    484-495. ‘‘Tatiye arūpindriyāni rūpāna’’nti vuttaṃ, cakkhādīni ca pana cakkhuviññāṇādīnaṃ labbhanti. Tato vīriyavasena maggasampayuttāni chāti ettha yadipi vīmaṃsā labbhati, vīriyassa pana vasena taṃsamānagatikā vīmaṃsāpi gahitāti ‘‘vīriyavasenā’’ti vuttaṃ.

    ੫੧੧-੫੧੪. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ‘‘ਦਸਮੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਖਨ੍ਧਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ વਤ੍ਥੁ ਚ ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ‘‘ਏਕਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁ ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨ ਘਟਨਂ ਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਖਨ੍ਧਾ ਚ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ‘‘ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਖਨ੍ਧਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਪਾਠੋ, ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਪਨ ਨ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ‘‘ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਖਨ੍ਧਾ ਪવਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਾਨਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ।

    511-514. Vippayuttamūlake ‘‘dasame kusalādayo cittasamuṭṭhānāna’’nti vuttaṃ, paṭisandhiyaṃ pana ‘‘khandhā kaṭattārūpānaṃ vatthu ca khandhāna’’nti idampi labbhati. ‘‘Ekādasame paṭisandhiyaṃ vatthu khandhāna’’nti vuttaṃ, taṃ vipākapaccayassa aggahitattā yassa vatthussa vasena ghaṭanaṃ kataṃ, tassa dassanavasena vuttaṃ. ‘‘Khandhā ca vatthussā’’ti idampi pana labbhateva. ‘‘Dvādasame paṭisandhiyaṃ khandhā kaṭattārūpāna’’nti pubbapāṭho, cittasamuṭṭhānāni pana na vajjetabbānīti ‘‘dvādasame khandhā pavatte cittasamuṭṭhānarūpānaṃ paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānañcā’’ti paṭhanti.

    ੫੧੫-੫੧੮. ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਮੂਲਕੇ ਪਠਮਘਟਨੇ ‘‘ਅਰੂਪવਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਮਹਾਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਚਾ’’ਤਿਪਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ। ‘‘ਦੁਤਿਯੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਪਨ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਛਟ੍ਠਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਤ੍ਤਮੇ ਤਤੋ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਤ੍ਤਂ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ ਏવਮੇਤੇਸਂ વਿਸੇਸੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਤਤੋ ਏਕਾਦਸਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਤੋਤਿ ਨવਮਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਰਸਮੇ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦਿવਤ੍ਥੂਨਿਪਿ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ વਤ੍ਥੁਮੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ‘‘ਸਤ੍ਤਰਸਮੇ ਪਨ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવੇਨ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੇਪਿ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ, ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਨ ਸਤ੍ਤਰਸਮਤੋ વਿਸੇਸੋ ਨ ਹੋਤਿ, વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਪਨ ਸਤ੍ਤਰਸਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੇ ਚ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વਿਸੇਸੋਤਿ ‘‘ਸਤ੍ਤਰਸਮੇ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ।

    515-518. Atthipaccayamūlake paṭhamaghaṭane ‘‘arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ vasena sahajātapurejātapacchājātapaccayā labbhantī’’ti vuttaṃ, ‘‘āhārindriyapaccayā cā’’tipi pana vattabbaṃ. Na hi indriyāhārānaṃ vasena sahajātādayo labbhantīti. ‘‘Dutiye pacchājātakabaḷīkārāhārā na labbhantī’’ti vuttaṃ, sabbānipi pana alabbhamānāni dassetuṃ ‘‘pacchājātakabaḷīkārāhārarūpajīvitindriyarūpādiārammaṇāni ca na labbhantī’’ti paṭhanti, chaṭṭhaṃ sabbesaṃ indriyānaṃ vasena vuttaṃ. Sattame tato rūpajīvitindriyamattaṃ parihāyatīti evametesaṃ viseso vattabbo. Tato ekādasameti ettha tatoti navamatoti attho. Terasame vatthārammaṇāti ettha vatthuggahaṇena cakkhādivatthūnipi gahitāni, tathā cuddasame vatthumevāti etthāpi. ‘‘Sattarasame pana tadeva ārammaṇādhipatibhāvena, aṭṭhārasamepi tadeva ārammaṇūpanissayavasenā’’ti purimapāṭho, ‘‘ārammaṇūpanissayavasenā’’ti ayaṃ pana sattarasamato viseso na hoti, vatthārammaṇānaṃ pana sattarasame aṭṭhārasame ca vatthusseva paccayabhāvo visesoti ‘‘sattarasame pana ārammaṇādhipatibhāvena cakkhādīni ca, aṭṭhārasame vatthusseva ārammaṇūpanissayavasenā’’ti paṭhanti.

    ੫੧੯. ਸਹਜਾਤਾਨਿ વਿਯ ਸਹਜਾਤੇਨ ਕੇਨਚਿ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅਨਿਯਮਿਤਤ੍ਤਾ ਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਹਜਾਤੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਅਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਪੁਰੇਜਾਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ ਪਠਿਤਬ੍ਬੋ।

    519. Sahajātāni viya sahajātena kenaci ekena paccayena aniyamitattā tāni pakiṇṇakānīti vuttānīti ettha purejātapacchājātāhārindriyāni sahajātena aññamaññañca asāmaññavasena vippakiṇṇāni vuttāni. Ārammaṇamūlake anantarasamanantarapurejātāti ettha upanissayopi paṭhitabbo.

    ਯੇਸੁ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਲੋਭਾਦਿਤਂਤਂਨਾਮવਸੇਨ ਪਨ ਹੇਤੁਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਏવਂ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਤੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦ੍વਾਦਸੇવ ਹਿ ਹੇਤੂ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੇਨ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਕਟੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੋਪਿ ਤੇਸ੍વੇવ ਮਗ੍ਗਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਛ ਆਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਏਤੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਧਿਪਤਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਤਿ ਇਦਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਲਦ੍ਧੁਂ। ਝਾਨਙ੍ਗੇਸ੍વਪਿ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਕੁਸਲਮੇવ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਝਾਨਙ੍ਗਤ੍ਤਾ। ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤਿਪਿ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਤਿ ਏવਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭੇਯ੍ਯ, ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਕੁਸਲવਿਪਾਕવਿਸੇਸੇਨ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਯੋਜਨਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ।

    Yesu pākaṭā hutvā paññāyanti, tāni dassetuṃ ‘‘hetumūlakādīna’’ntiādimāha. Alobhāditaṃtaṃnāmavasena pana hetuārammaṇādhipatiāhārindriyajhānamaggapaccayadhammā evaṃ pākaṭā hutvā na paññāyeyyunti te paricchedavasena dassento ‘‘dvādaseva hi hetū’’tiādimāha. Tena ‘‘ettakāyeva paccayadhammā’’ti nicchayaṃ katvā pākaṭo hutvā apaññāyamānopi tesveva maggitabboti dasseti. Tattha cha ārammaṇāti etena ārammaṇādhipati rūpādiārammaṇabhāvato saṅgahitoti taṃ aggahetvā ‘‘cattāro adhipatayo’’ti vuttaṃ. Ekantena kusalavipākāti idaṃ indriyesu aññindriyavasena labbhati. Ekantena akusalavipākāti idaṃ pana na sakkā laddhuṃ. Jhānaṅgesvapi hi dukkhaṃ akusalameva vipākassa ajhānaṅgattā. Cittaṭṭhitipi akusalavipākakiriyā hotīti. Akusalassa vipākā akusalavipākāti evaṃ pana atthe gayhamāne indriyesu dukkhindriyavasena labbheyya, kusalavipākākusalavipākavisesena pana paccayayojanā natthīti ayamattho adhippetoti sakkā vattunti.

    ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā niṭṭhitā.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ

    Paccanīyuddhāravaṇṇanā

    ੫੨੭. ਏਕੇਨ ਲਕ੍ਖਣੇਨਾਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਟ੍ਠ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਦ੍વੀਹਿ, ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਇਮੇਸ੍વੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤੇਸੁ ਚ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ, વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਂ, ਸਹਜਾਤਤੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਚ, ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਚੇਤਨਾਯ વਸੇਨ ਕਮ੍ਮਂ, ਸਹਜਾਤਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨ ਆਹਾਰੋ, ਸਹਜਾਤਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਚ੍ਚੇવ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੪੦੪, ੪੧੯, ੪੨੩) વੁਤ੍ਤਂ , ਤਦਞ੍ਞਾਭਾવਾ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਮ੍ਮਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਨ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਤਿਕੇ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੨.੧੨.੬੬, ੭੪) ਏਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅવਚਨਂ, ਤਂ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤવਿવਜ੍ਜਨਾਭਾવਤੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਅਞ੍ਞਾਰਮ੍ਮਣਾਭਾવਤੋ ਚ, ਨ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ।

    527. Ekena lakkhaṇenāti ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa nahetupaccayena paccayo’’ti hetupaccayato aññena paccayena paccayoti attho. Hetupaccayato ca aññe paccayā aggahitaggahaṇena aṭṭha honti, tesu kusalo kusalassa tīhi paccayehi paccayo, akusalassa dvīhi, evaṃ tasmiṃ tasmiṃ paccaye paccanīyato ṭhite tato aññe paccayā imesveva ārammaṇādīsu aṭṭhasu paccayesu yathāyogaṃ yojetabbāti idamettha lakkhaṇaṃ veditabbaṃ. Etesu ca aṭṭhasu paccayesu purimapurimehi asaṅgahite saṅgahetvā pacchimapacchimā vuttāti ārammaṇato aññesaṃ dvinnaṃ vasena upanissayo, vatthupurejātassa vasena purejātaṃ, sahajātato upanissayato ca, aññissā cetanāya vasena kammaṃ, sahajātato aññassa kabaḷīkārāhārassa vasena āhāro, sahajātato purejātato ca aññassa rūpajīvitindriyassa vasena indriyaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evañca katvā ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo, sahajātaupanissayapaccayena paccayo’’ticceva (paṭṭhā. 1.1.404, 419, 423) vuttaṃ , tadaññābhāvā na vuttaṃ ‘‘kammāhārindriyapaccayena paccayo’’ti, tasmā ‘‘ārammaṇādhipati ārammaṇapaccaye saṅgahaṃ gacchatī’’ti evaṃ vattabbaṃ. Yaṃ pana parittattike pañhāvārapaccanīye ‘‘appamāṇo dhammo appamāṇassa dhammassa sahajātaupanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.66, 74) ettha ārammaṇassa avacanaṃ, taṃ purimehi asaṅgahitavasena vuttānaṃ saṅgahitavivajjanābhāvato upanissayato aññārammaṇābhāvato ca, na pana ārammaṇūpanissayassa ārammaṇe asaṅgahitattā.

    ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਯਦਿਪਿ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਾવ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਾਨਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਸਹਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਿਣ੍ਣਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਾ વਿਯ વਿਸੁਂਯੇવਾਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਚ ਏਕੇਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਛਹਿ ਭੇਦੇਹਿ ਠਿਤਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।

    Atthiavigatapaccayā yadipi sahajātapurejātapacchājātāhārindriyānaṃ vasena pañcavidhāva, sahajātapurejātānaṃ pana pacchājātāhārānaṃ pacchājātindriyānañca sahāpi atthiavigatapaccayabhāvo hoti, na tiṇṇaṃ vippayuttatā viya visuṃyevāti ‘‘atthiavigatesu ca ekekassa vasena chahi bhedehi ṭhitā’’ti atthiavigatapaccayalakkhaṇesu ekekaṃ saṅgahetvā vuttaṃ.

    ‘‘ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਭੇਦਤੋ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Rūpindriyapaccayo pana ajjhattabahiddhābhedato duvidho’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘ajjhattikabāhirabhedato’’ti evaṃ vattabbaṃ.

    ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪੀਤਿ ਨ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂਯੇવ, ਨਾਪਿ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਸਙ੍ਗਹੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਯੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਦੇਕਦੇਸਸ੍ਸ ਤੇਸਞ੍ਚ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਸੇਸਾ ਤੇવੀਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾ ‘‘ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ‘‘ਪੁਰੇਜਾਤਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਗਹੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ। ਅਥ ਪਨ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪੁਰੇਜਾਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਸਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣੇਨਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ।

    Catuvīsatiyāpīti na soḷasannaṃyeva, nāpi aṭṭhannaṃyeva, atha kho catuvīsatiyāpīti attho. Ārammaṇabhūtānaṃ adhipatiupanissayapaccayānaṃ upanissaye nissayapurejātavippayuttaatthiavigatānañca purejāte saṅgaho atthīti ārammaṇapaccayaṃ ārammaṇapaccayabhāveyeva ṭhapetvā tadekadesassa tesañca upanissayādīsu saṅgahaṃ vattukāmo ‘‘ārammaṇapaccaye ārammaṇapaccayova saṅgahaṃ gacchati, na sesā tevīsatī’’ti āha. Catutthe purejātapaccayeti ettha yathā ‘‘upanissayapaccaye adhipatibhūto ārammaṇapaccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘purejātabhūto ārammaṇapaccayo’’tipi vattabbaṃ, taṃ pana tattha vuttanayena gahetuṃ sakkāti katvā na vuttaṃ siyā. Atha pana ‘‘ārammaṇato aññaṃ purejātaggahaṇena gahita’’nti na vuttaṃ, evaṃ sati upanissayaggahaṇenapi ārammaṇato aññassa gahitatāya bhavitabbanti ‘‘adhipatibhūto ārammaṇapaccayo upanissaye saṅgahaṃ gacchatī’’ti na vattabbaṃ siyāti.

    ਯੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ…ਪੇ॰… ਏਕੋવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਗਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਗਤੋવਾਤਿ ਏવਂ ਏવਸਦ੍ਦੋ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ ਦ੍વਾਦਸਮਚੁਦ੍ਦਸਮੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਅਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਗਤੋવਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇ ਤੇਪਿ ਪਞ੍ਹਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹੇਤਿ ਦੁਤਿਯਛਟ੍ਠਪਞ੍ਹੇਸੁ ਏਕੇਕવਸੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸੀਯਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਦ੍વਾਦਸਮਚੁਦ੍ਦਸਮੇ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤੇਸੁਪਿ ਹਿ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ, ਨ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾਤਿ। ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਤੇਰਸਮਪਨ੍ਨਰਸਮੇਸੁ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਸਹਜਾਤਸ੍ਸੇવ વਸੇਨਾਤਿ। ਇਦਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਂ, ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ, ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨਾਪਰਿਹਾਨੀਤਿ ਏਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨੇવ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Yesupañhesu…pe… ekova paccayo āgatoti ettha āgatovāti evaṃ evasaddo ānetvā yojetabbo. Tena dvādasamacuddasamesu pañhesu sahajātapurejātesu ekeko paccayo na anāgato hoti, atha kho āgatovāti tesu aññatarapaṭikkhepe tepi pañhā parihāyantīti dassitaṃ hotīti. Yasmiṃ pana pañheti dutiyachaṭṭhapañhesu ekekavasena gahetvā ekavacanena niddisīyati. Evanti ārammaṇaupanissayavasenāti attho. Tena dvādasamacuddasame nivatteti. Tesupi hi dve paccayā āgatā, na pana ārammaṇaupanissayavasenāti. Avasesānaṃ vasenāti avasesānaṃ labbhamānānaṃ vasenāti daṭṭhabbaṃ. Na hi terasamapannarasamesu pacchājātepi paṭikkhitte āhārindriyānaṃ vasena te pañhā labbhanti, atha kho sahajātasseva vasenāti. Idameva cettha lakkhaṇanti aṭṭhannaṃ paccayānaṃ sabbapaccayasaṅgāhakattaṃ, ukkaṭṭhavasena pañhāparicchedo, te te paccaye saṅgahetvā dassitapaccayaparicchedo, tasmiṃ tasmiṃ paccaye paṭikkhitte tassa tassa pañhassa parihānāparihānīti etaṃ sabbaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘iminā lakkhaṇenā’’ti vuttaṃ.

    ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਪਭੇਦਪਰਿਹਾਨੀਸੁ। ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੁਦ੍ਧਾਰੋ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਨੀਯਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਨ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਹੇਤੁਦੁਕਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਧਮ੍ਮੋ ਹੇਤੁਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੩.੧.੪੩) વੁਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯਦਸ੍ਸਨੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧਾਪਿ ਸਬ੍ਬਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੁਦ੍ਧਾਰਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ વੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ’’ਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਪਭੇਦੇ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਂ વਤ੍વਾ ਪਰਿਹਾਨੀਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇ…ਪੇ॰… ਤੇ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਾਮਾ’’ਤਿ ਆਹ।

    Tatrāti pabhedaparihānīsu. Tīhi paccayehi ekūnavīsati paccayā dassitāti ‘‘nahetupaccayā’’ti ettha labbhamānapaccaye sandhāya vuttaṃ. Ayaṃ pana paccayuddhāro sabbapaccanīyassa sādhāraṇalakkhaṇavasena vutto, na ‘‘nahetupaccayā’’ti ettheva labbhamānapaccayadassanavasena. Evañca katvā hetudukapañhāvārapaccanīye ‘‘hetudhammo hetussa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo, sahajātapaccayena paccayo, upanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.1.43) vuttaṃ, aññathā ‘‘nahetupaccayā’’ti ettha labbhamānapaccayadassane ‘‘sahajātapaccayena paccayo’’ti na vattabbaṃ siyā, tasmā idhāpi sabbalabbhamānapaccayasaṅgahavasena paccayuddhārassa vuttattā tīhi paccayehi vīsati paccayā dassitāti daṭṭhabbā. Yaṃ vuttaṃ ‘‘tatrāyaṃ vitthārakathā’’ti, tatra pabhede vitthārakathaṃ vatvā parihānīyaṃ dassento ‘‘tasmiṃ pana paccaye…pe… te parato vakkhāmā’’ti āha.

    ੫੨੮. ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁਪਿ ਚਤੂਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤੇ ਤੇਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁ ਦਸ੍ਸਿਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ‘‘ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਥ ਖੋ ਦ੍વੇਯੇવ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਪਿ ਅਕੁਸਲੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ।

    528. Tathā akusalādikesupi catūsu pañhesu tehi tehi paccayehi te teyeva paccayā dassitāti kusalādikesu dassitehi aññesaṃ abhāvaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Na hi ‘‘akusalo dhammo kusalassa dhammassā’’ti ettha dvīhi paccayehi tayo paccayā dassitā, atha kho dveyeva, abyākatassapi akusalo ārammaṇādhipatipaccayo na hotīti.

    ੫੩੦. ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਨ ਪਨ ਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨਿવਾਰੇਤਿ। વਤ੍ਥੁਨਾ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਨਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਂ વਿਸੇਸੇਤੁਂ ਸਹਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    530. Sahajātapaccayā pana na honti vatthumissakattāti asahajātapaccayena vatthunā sahajātapaccayabhāvena gahitattā tena saddhiṃ sahajātapaccayā na hontīti dasseti, na pana suddhānaṃ sahajātapaccayabhāvaṃ nivāreti. Vatthunā pana saddhiṃ yena nissayādinā paccayā honti, tameva nissayādiṃ visesetuṃ sahajātanti vuttanti dassento ‘‘tasmā tesa’’ntiādimāha.

    ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੁਦ੍ਧਾਰੇ ਆਰਮ੍ਮਣਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕਮ੍ਮਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੁਦ੍ਧਾਰੋ ਨ ਕਤੋਤਿ? ਮਿਸ੍ਸਕਾਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਭਾਗਸ੍ਸ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ‘‘ਅવਿਭਾਗੇਨ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ ‘‘ਕਿਂ ਸੁਦ੍ਧੇਨ ਸਹਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ વਾ, ਅਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਿਸ੍ਸਕੇਨ વਾ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸੇਸੁ ਪਨ ਸਹਜਾਤਾਦੀਸੁ ਸਰੂਪਤੋ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ, ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਚ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ, ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਂ ਗਹਣਤੋ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਗਹਿਤਾ, ਤੇਨ ਚ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ।

    Imasmiṃ pana paccayuddhāre ārammaṇaupanissayakammaatthipaccayesu catūsu sabbapaccaye saṅgaṇhitvā kasmā tesaṃ vasena paccayuddhāro na katoti? Missakāmissakassa atthipaccayavibhāgassa duviññeyyattā. Na hi ‘‘avibhāgena atthipaccayena paccayo’’ti vutte sakkā viññātuṃ ‘‘kiṃ suddhena sahajātaatthipaccayena purejātapacchājātāhārindriyaatthipaccayena vā, atha sahajātapurejātamissakena pacchājātāhāramissakena pacchājātindriyamissakena vā’’ti. Atthipaccayavisesesu pana sahajātādīsu sarūpato vuccamānesu yattha suddhānaṃ sahajātādīnaṃ paccayabhāvo, tattha ‘‘sahajātapaccayena paccayo’’tiādinā suddhānaṃ, yattha ca missakānaṃ paccayabhāvo, tattha ‘‘sahajātaṃ purejāta’’ntiādinā missakānaṃ gahaṇato suviññeyyatā hoti, tasmā atthipaccayavisesadassanatthaṃ sahajātādayo gahitā, tena ca sabbapaccayānaṃ catūsu paccayesu saṅgaho dassito hoti.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤੇ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸਯੋ, ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ વਾ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਭਾવੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ? ਅવਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਤਾવ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅવਿਸਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਯ વਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸੋ વਿਯ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਚ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਭਾવੋ। ਤਥਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਞ੍ਚ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਹੋਤਿ। વਕ੍ਖਤਿ ਹਿ ‘‘ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਅਨੁਪਾਦਾਨਿਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨੁਪਾਦਾਨਿਯਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਅਨੁਪਾਦਾਨਿਯਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੪.੮੪), ਨ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਮਿਸ੍ਸਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਹਣਤੋ ਨ ਸੋ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸੋ ਭવਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋਪਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ।

    Kasmā pana sahajātapurejāte aggahetvā nissayo, purejātapacchājāte aggahetvā vippayutto vā atthipaccayavisesabhāvena na vuttoti? Avattabbattā, nissayo tāva na vattabbo sahajātapurejātānaṃ suddhānaṃ missakānañca nissayapaccayabhāvato vibhajitabbatāya atthipaccayena avisiṭṭhattā, vippayuttapaccayo ca sahajātapurejātapacchājātabhāvato atthipaccayo viya visesitabboti so viya na vattabbo. Sahajātapurejātānañca missakānaṃ atthipaccayabhāvo hoti, na vippayuttabhāvo. Tathā sahajātapacchājātānañca missakānaṃ atthipaccayabhāvo hoti. Vakkhati hi ‘‘anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa ca anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo sahajātaṃ pacchājāta’’nti (paṭṭhā. 1.4.84), na pana vippayuttapaccayabhāvo, tasmā vippayuttaggahaṇena missakānaṃ atthipaccayabhāvassa aggahaṇato na so atthipaccayaviseso bhavituṃ yuttoti bhiyyopi na vattabbo.

    ਨਨੁ ਚ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੇਤੁਆਦੀਹਿ વਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸੋਪਿ ਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ વਿਯ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਭਾવੇਨ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਨ, વਿਰੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅવਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਯ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲવਿਰੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ વਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਪਨ ਸਹਜਾਤੋ। ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਹਿ ਸਹਜਾਤਾ ਏવ, ਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲવਿਰੁਦ੍ਧਾਤਿ।

    Nanu ca sahajātapaccayo ca hetuādīhi visesitabboti sopi nissayavippayuttā viya atthipaccayavisesabhāvena na vattabboti? Na, viruddhapaccayehi avisesitabbattā. Nissayavippayuttā hi atthipaccayo viya uppattikālaviruddhehi paccayehi visesitabbā, na pana sahajāto. Hetuādayo hi sahajātā eva, na uppattikālaviruddhāti.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paccanīyuddhāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ

    Paccanīyagaṇanavaṇṇanā

    ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ

    Nahetumūlakavaṇṇanā

    ੫੩੨. ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਯੋਜਨਂ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਹਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿਯੇવਾਤਿ। ਸੁਦ੍ਧੋਤਿ વਾ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਕੇવਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਨ ਸੇਸਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਸਹਜਾਤੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ વਸੇਨ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾਯੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞੇਨਾਕਾਰੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਅਨਨ੍ਤੋਗਧਾ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਦਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ।

    532. Suddho ārammaṇapaccayo parihāyatīti ettha suddhaggahaṇena na kiñci payojanaṃ. Ārammaṇe hi paccanīyato ṭhite adhipatipaccayādibhūto ārammaṇapaccayo parihāyatiyevāti. Suddhoti vā aṭṭhasu paccayesu kevalaṃ ārammaṇapaccayo parihāyati, na sesāti dasseti. Ekādasannanti sahajāte saṅgahaṃ gacchantesu pannarasasu aññamaññavipākasampayuttavippayutte vajjetvā ekādasannaṃ vasena. Teti te sahajāte antogadhāyeva tasmiṃ paṭikkhitte aññenākārena vissajjanaṃ na labhantīti dasseti, anantogadhā pana ārammaṇādhipatipurejātanissayādayo ārammaṇādiākārena labhantīti.

    ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋਯੇવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਇਮੇ વਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਖੋ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ ਏਤੇ ਲਭਿਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾਤਿਆਦਿਨਾ ਯਦਿਪਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿ , ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਾ ਏਤੇ ਨ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਯੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਧ ਸਹਜਾਤਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਪਿ વਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Kiñcāpi sahajātapaccayoyeva natthīti tasmiṃ paṭikkhitte ime vārā na labbheyyuṃ, atha kho nissayaatthiavigatānaṃ vasena ete labhitabbā siyunti adhippāyo. Yasmā panātiādinā yadipi sahajātapaccayo natthi , yasmā pana sahajātapaccayadhamme ṭhitā ete na nissayādayo na honti, yasmā ca sahajāte paṭikkhitte ye paṭikkhittā honti, te idha sahajātapaṭikkhepena paṭikkhittā, tasmā tepi vārā na labbhantīti dasseti.

    ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭੂਤਞ੍ਚ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਕੁਸਲਤੋ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਸੁ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ’’ਤਿ। ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤੇਹੇવ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਸਮੁਦਾਯਭੂਤੋ ਏਕਦੇਸਭੂਤੇਹੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਭੂਤੇਹੇવ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    Ṭhapetvā sahajātapaccayanti etena nissayādibhūtañca sahajātapaccayaṃ ṭhapetvāti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Kusalato pavattamānesu kusalābyākatesu kusalassa kusalo aññamaññapaccayo hotīti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘aññamaññapaccayadhammavasena pavattisabbhāvato’’ti. Ye dhammā aññamaññapaccayasaṅgahaṃ gatāti tesaṃ tesaṃ paccayuppannānaṃ paccayabhāvena vuccamānā ye dhammā attano paccayuppannabhāvena vuccamānānaṃ aññamaññapaccayoti saṅgahaṃ gatāti attho. Kusalo ca kusalassa aññamaññapaccayoti katvā kusalābyākatānaṃ aññamaññapaccayasaṅgahaṃ gateheva dhammehi paccayo hoti, samudāyabhūto ekadesabhūtehīti ayamettha adhippāyo. Kusalo pana kusalassa aññamaññapaccayabhūteheva kusalābyākatānaṃ sahajātādīhi, na aññathāti aññamaññe paṭikkhitte so vāro parihāyatīti vattabbaṃ.

    ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਦੇਸੋવਾਤਿ ਸਹਜਾਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਹਜਾਤਾ ਹਿ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਕਦੇਸੋવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਤਿ ਤੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ।

    Catunnaṃ khandhānaṃ ekadesovāti sahajāte sandhāya vuttaṃ. Asahajātā hi āhārindriyā rūpakkhandhekadesova honti. Teti te vippayuttapaccayadhammā.

    ੫੩੩. ‘‘ਦੁਮੂਲਕਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ, ‘‘ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਪਚ੍ਚਨੀਯવਾਰਗਣਨਾ ਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ।

    533. ‘‘Dumūlakādivasena paccayagaṇanaṃ dassetu’’nti likhitaṃ, ‘‘paccanīyagaṇanaṃ dassetu’’nti pana vattabbaṃ. Paccanīyavāragaṇanā hi dassitāti.

    ‘‘વਿਪਾਕਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, વਿਪਾਕਸ੍ਸਪਿ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਅਹੁਤ੍વਾਪਿ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ વਿਪਾਕਤ੍ਤਿਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇਤਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Vipākaṃ panettha naupanissayapaccayena saddhiṃ ghaṭitattā na labbhatī’’ti vuttaṃ, vipākassapi pana kammaṃ upanissayo ahutvāpi kammapaccayo hotīti vipākattike dassitametanti.

    ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੫੩੪. ਸਤ੍ਤ ਪਞ੍ਚ ਤੀਣਿ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨੀਤਿ ਸਤ੍ਤਾਦਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਹਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੀਤਿ ਆਹ।

    534. Satta pañca tīṇi dve ekanti paricchinnagaṇanānīti sattādiparicchedehi paricchinnagaṇanāni vissajjanāni hetumūlake dassitānīti āha.

    ੫੩੮. ਨਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਮੂਲਕਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸਮੂਲਕੇ ‘‘ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਗਣਨਂ ਉਦ੍ਧਰਤਿ। ‘‘ਤੇਸੁ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚ ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਦ੍વੀਸੁ ਪਨ વਿਪਾਕੋ ਤਤਿਯੇ ਤੇਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਕਾਯੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿਯੇવ।

    538. Nanissayapaccayānaupanissayapaccayā napacchājāte tīṇīti mūlakaṃ saṅkhipitvā dasamūlake ‘‘napacchājāte tīṇī’’ti vuttaṃ gaṇanaṃ uddharati. ‘‘Tesu kaṭattārūpañca āhārasamuṭṭhānañca paccayuppanna’’nti vuttaṃ, dvīsu pana vipāko tatiye tesamuṭṭhānikakāyo ca paccayuppanno hotiyeva.

    ੫੪੫. ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਸਹਜਾਤਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤਂ ਦ੍વਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਪਨ ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੋ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਸਹਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    545. Abyākato ca sahajātaabyākatassāti ‘‘arūpābyākato arūpābyākatassa, rūpābyākato ca rūpābyākatassā’’ti etaṃ dvayaṃ sandhāya vuttaṃ. Rūpābyākato pana arūpābyākatassa, arūpābyākato ca rūpābyākatassa sahajātapaccayo honto vippayuttapaccayo hotiyeva. ‘‘Abyākato sahajātāhārindriyavasena abyākatassāti evaṃ pañcā’’ti pana vattabbaṃ.

    ੫੪੬. ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕਮ੍ਮਾਨਿ ਠਿਤਾਨੀਤਿ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਠਿਤਾਨਂ વਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਹਿ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਯੇ ਯੇ ਠਿਤਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਤੇ ਤੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ। ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਮ੍ਪੀਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇਯੇવ ਠਤ੍વਾ, ਅਥ ਖੋ ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਂ, ਤਾવ ਠਤ੍વਾਪਿ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਹਿ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਚ ਨવਪਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਨ ਪવਤ੍ਤੇ ਅਤ੍ਥਿਆਰਮ੍ਮਣਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਤਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸੇਨ ਦ੍વੇਯੇવਾਤਿ।

    546. Noatthipaccayā nahetuyā navāti ettha ‘‘ekamūlakekāvasānā anantarapakatūpanissayavasena labbhantī’’ti vuttaṃ, atthipaccaye pana paṭikkhitte aṭṭhasu paccayesu sahajātapurejātapacchājātāhārindriyāni paṭikkhittāni, ārammaṇaupanissayakammāni ṭhitānīti tesaṃ tiṇṇaṃ ṭhitānaṃ vasena labbhantīti vattabbaṃ. Sabbattha hi aṭṭhasu paccayesu ye ye paṭikkhittā, te te apanetvā ye ye ṭhitā, tesaṃ vasena te te vārā labbhantīti idamettha lakkhaṇanti. Yāva nissayampīti na kevalaṃ nārammaṇeyeva ṭhatvā, atha kho yāva nissayaṃ, tāva ṭhatvāpi naupanissaye dve kātabbāti attho. Naupanissayato hi purimesu ca navapi labbhanti, naupanissaye pana pavatte atthiārammaṇaupanissayapaṭikkhepena satta paccayā paṭikkhittāti avasiṭṭhassa kammassa vasena dveyevāti.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paccanīyagaṇanavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ

    Anulomapaccanīyavaṇṇanā

    ੫੫੦. ਸਦਿਸવਾਰਾਤਿ ਅਨੁਰੂਪવਾਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਲਦ੍ਧੇਸੁ ਹਿ ਏਕਾਦਸਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਇਮੇਹੇવ ਦ੍વੀਹਿ ਸਮਾਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਾਭਾવਤੋ ਪਨ ਨ ਅਨੁਰੂਪਾਤਿ। ਅਥ વਾ વਚਨਤੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਯਥਾਯੋਗਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਮਾਨਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਦਿਸવਾਰਾ’’ਤਿ ਆਹ।

    550. Sadisavārāti anurūpavārāti attho. Naaññamaññe laddhesu hi ekādasasu ‘‘kusalo kusalassa akusalo akusalassā’’ti ime hetuyā laddhesu sattasu imeheva dvīhi samānā honti, atthābhāvato pana na anurūpāti. Atha vā vacanato atthato ca uddesato yathāyogaṃ niddesato cāti sabbathā samānataṃ sandhāya ‘‘sadisavārā’’ti āha.

    ੫੫੧. ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਨਾਮਰੂਪਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਹੇਤੁਨਾਮਪਚ੍ਚਯਂ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ । ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    551. Paṭisandhināmarūpaṃ sandhāyāti paṭisandhiyaṃ hetunāmapaccayaṃ vatthurūpañca paccayuppannaṃ sandhāya . Tīṇi kusalādīni cittasamuṭṭhānarūpassāti ettha ‘‘abyākato kaṭattārūpassa cā’’ti idampi vattabbaṃ.

    ੫੫੬. ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਨਹੇਤੁਯਾ ਦਸਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਧਿਪਤੀਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਸ੍ਸ, ਨਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਘਟਨੇਸੁ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਘਟਿਤੇ ਮੂਲਭਾવੇਨ ਠਿਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਚ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਠਿਤਾ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਲੋਮੇ વੁਤ੍ਤਘਟਿਤੇ ਹਿ ਮੂਲਭਾવੇਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਘਟਿਤਾવਸੇਸਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਯੋਜਿਤਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਲਦ੍ਧਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਸਮਾਨਾ ਊਨਾ ਚ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਨ੍ਤਿ।

    556. Adhipatimūlake nahetuyā dasāti dvinnampi adhipatīnaṃ vasena vuttaṃ, nārammaṇe sattāti sahajātādhipatissa, nasahajāte sattāti ārammaṇādhipatissāti evaṃ sabbattha tasmiṃ tasmiṃ paccaye paṭikkhitte ghaṭanesu ca tasmiṃ tasmiṃ paccaye ghaṭite mūlabhāvena ṭhite paccaye ye dhammā parihāyanti, ye ca tiṭṭhanti, te sādhukaṃ sallakkhetvā ye dhammā ṭhitā yesaṃ paccayā honti, tesaṃ vasena gaṇanā uddharitabbā. Anulome vuttaghaṭite hi mūlabhāvena ṭhapetvā ghaṭitāvasesā paccayā paccanīyato yojitāti tattha laddhāyeva paccanīyato ṭhitapaccayānaṃ vasena samānā ūnā ca sakkā viññātunti.

    ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Anulomapaccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ

    Paccanīyānulomavaṇṇanā

    ੬੩੧. ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨਸ੍ਸਪਿ ਗਣਨਂ ਪਰਿਹਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਯੋਜਿਯਮਾਨੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨਸ੍ਸਪਿ ਗਣਨਂ ਪਰਿਹਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਰਿਹਾਪਨਗਣਨਾਯ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਾਨਤ੍ਤਞ੍ਚ ਨ ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ। ਨਹੇਤੁਨਾਰਮ੍ਮਣਦੁਕਸ੍ਸ ਹਿ ਗਣਨਾ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਯੋਜਿਯਮਾਨੇਨ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਹੀਨਾਪਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਲਦ੍ਧਗਣਨਾਯ ਨ ਸਮਾਨਾ, ਅਥ ਖੋ ਤਤੋਪਿ ਊਨਤਰਾ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਪਨੇਤਂ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।

    631. Ūnataragaṇanena saddhiṃ atirekagaṇanassapi gaṇanaṃ parihāpetvāti ettha anulomato yojiyamānena paccayena saddhiṃ paccanīyato ṭhitassa atirekagaṇanassapi gaṇanaṃ parihāpetvāti adhippāyo. Parihāpanagaṇanāya ūnataragaṇanena saddhiṃ samānattañca na ekantikaṃ. Nahetunārammaṇadukassa hi gaṇanā adhipatipaccayena yojiyamānena ūnataragaṇanena saddhiṃ parihīnāpi adhipatipaccaye laddhagaṇanāya na samānā, atha kho tatopi ūnatarā hotīti āha ‘‘na panetaṃ sabbasaṃsandanesu gacchatī’’ti.

    ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਚ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਤਿਟ੍ਠਮਾਨਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਸਹਜਾਤਸ੍ਸ ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਕਟਨ੍ਤਿ ਅਪਾਕਟਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਹਾਰੇ વਾਤਿਆਦਿਨਾ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਸਹਜਾਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਤਿਟ੍ਠਮਾਨਾ ਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਆਹਾਰੇ વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ વਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀਤਿ ਹੇਤੁਆਦਯੋਪਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਝਾਨਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਨ ਚਤੁਕ੍ਖਨ੍ਧੇਕਦੇਸਭੂਤਾਨਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਚ ਚਤੁਕ੍ਖਨ੍ਧਭੂਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਤੇਸਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਇਤਰੇਸੁ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਧਿਪਤਿਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਾਨਮ੍ਪਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Nissaye paccanīyato ṭhite sahajāte ca anulomato atiṭṭhamānānaṃ hetuādīnaṃ sahajātassa ca aṭṭhānaṃ pākaṭanti apākaṭameva dassento ‘‘vatthupurejāto anulomato na tiṭṭhatī’’ti āha. Āhāre vātiādinā idaṃ dasseti – sahajāte paccanīyato ṭhite anulomato atiṭṭhamānā jhānamaggasampayuttā āhāre vā indriye vā paccanīyato ṭhite tiṭṭhantīti hetuādayopi tiṭṭhanti. Sabbajhānamaggehi pana catukkhandhekadesabhūtānaṃ sampayuttena ca catukkhandhabhūtānaṃ sabbesaṃ tesaṃ anulomato ṭhānaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ, itaresu vattabbameva natthi. Adhipatiupanissayāti ārammaṇamissānampi anulomato ṭhānaṃ dasseti.

    ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨਾ’’ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਮੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਇਦਂ ਪਾਕਟਭਾવਤ੍ਥਂ ‘‘ਨવਮੂਲਕਾਦੀਸੁ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਉਦ੍ਧਟਂ। ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ ਚ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Indriye ekanti rūpajīvitindriyavasenā’’ti vuttaṃ, ‘‘cakkhundriyādīnaṃ rūpajīvitindriyassa ca vasenā’’ti pana vattabbaṃ. Kamena gantvā vippayutte tīṇīti idaṃ pākaṭabhāvatthaṃ ‘‘navamūlakādīsu vippayutte tīṇī’’ti evaṃ kesuci potthakesu uddhaṭaṃ. Imāni ca dve pacchājātindriyavasenāti idaṃ ‘‘imāni ca dve pacchājātāhārindriyavasenā’’ti ca vattabbaṃ.

    ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੬੩੬. ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹੀਤਿ વਾਰਸਾਮਞ੍ਞਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ, ਤਥਾ ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવਾਤਿ ਚ। ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વਿਸੇਸੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਹੇਤੁਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਏਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવਾਤਿ।

    636. Naaññamaññapaccayā hetuyā tīṇīti kusalādīni cittasamuṭṭhānānanti ettha ‘‘paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpānañcā’’tipi vattabbaṃ. Hetuyā vuttehi tīhīti vārasāmaññameva sandhāya vadati, tathā kamme tīṇīti hetuyā vuttānevāti ca. Paccayesu pana sabbattha viseso sallakkhetabbo. Adhipatiyā tīṇīti naaññamaññanahetunaārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇīti etāni heṭṭhā hetuyā vuttānevāti.

    ੬੪੪. ਯਥਾ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾਤਿ ਯਥਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਯਾવ ਨવਿਪਾਕਾ, ਤਾવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਏਕੇਕਮੇવ ਗਹਿਤਂ, ਤਥਾ ਇਧਾਪਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਮੇવ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    644. Yathā ca heṭṭhāti yathā nahetumūlake yāva navipākā, tāva gantvā nāhārindriyesu ekekameva gahitaṃ, tathā idhāpi nārammaṇamūlakādīsu ekekameva gahitanti adhippāyo.

    ੬੪੮. ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘વਿਪਾਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਤੀਣਿ ਸਹਜਾਤਸਦਿਸਾਨਿ ਰੂਪਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ, ਝਾਨਮਗ੍ਗਾਦੀਸੁ ਤੀਣਿ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨਿ ਅਰੂਪਾਨਂਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ‘‘ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨਹੇਤੁਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੬੪੯) ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।

    648. Nānākkhaṇikā kusalākusalacetanā kammasamuṭṭhānarūpassāti ettha ‘‘vipākāna’’ntipi vattabbaṃ. Āhārindriyesu tīṇi sahajātasadisāni rūpassapi paccayabhāvato, jhānamaggādīsu tīṇi hetusadisāni arūpānaṃyeva paccayabhāvatoti adhippāyo daṭṭhabbo. Ādi-saddena ca ‘‘navippayuttanahetunārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇī’’tiādīni (paṭṭhā. 1.1.649) saṅgaṇhāti.

    ੬੫੦. ਯਂ ਪਨਾਤਿ ਯਂ ਪਚ੍ਚਯਂ ਸਕਟ੍ਠਾਨੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਭਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰੇਤਰਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋવ ਯੋਜਨਂ ਲਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਪਨ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਾਹਾਰੇ ਘਟਿਤੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ, ਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਚ ਘਟਿਤੇ ਆਹਾਰવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਲਾਭੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਯੋਜਿਤਂ, ਏવਂ ਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਘਟਿਤੇ ਕਮ੍ਮવਸੇਨ, ਕਮ੍ਮੇ ਚ ਘਟਿਤੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਲਾਭੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਯੋਜਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਮੂਲਾਨਿ ਦ੍વੇਧਾ ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ ਨਾਹਾਰਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਕਮ੍ਮਾਨਿ ਚ ਪਤ੍વਾਤਿ।

    650. Yaṃpanāti yaṃ paccayaṃ sakaṭṭhāne anulomato labhantampi aggahetvā tato paretarā paccanīyato gayhanti, so paccayo pacchā anulomatova yojanaṃ labhatīti attho. Yathā pana nahetumūlakādīsu nāhāre ghaṭite indriyavasena, nindriye ca ghaṭite āhāravasena pañhalābho hotīti tesu aññataraṃ paccanīyato ayojetvā anulomato yojitaṃ, evaṃ noatthinoavigatamūlakesu upanissaye ghaṭite kammavasena, kamme ca ghaṭite upanissayavasena pañhalābho hotīti tesu aññataraṃ paccanīyato ayojetvā anulomato yojitanti veditabbaṃ. Evametasmiṃ paccanīyānulome sabbāni mūlāni dvedhā bhinnāni nāhāranindriyāni naupanissayanakammāni ca patvāti.

    ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paccanīyānulomavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Kusalattikavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact