| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā
੪੦੧-੪੦੩. ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਤੇ ਹੇਤੁਆਦਿਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ। ਪਟਿਪਾਟਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਕੁਸਲਾਦਿਪਦਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾਯਂ ਉਭਯવਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦੇਸਨਾਕ੍ਕਮੇਨ ਯਾਯ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ, ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ ਪਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਪਦਪਟਿਪਾਟਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਕੁਸਲਪਦਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਸਕਲਂ ਨਯਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤੇਨ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਦੇਨ। ਸਬ੍ਬੋ ਪਭੇਦੋਤਿ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਯਤ੍ਤਕੋ ਪਭੇਦੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਸਬ੍ਬੋ ਪਭੇਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਤੇ ਹੇਤੁਆਦਿਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਦਿਪਦਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ।
401-403. Tepaccayeti te hetuādike paccaye. Paṭipāṭiyāti ettha paccayapaṭipāṭiyā kusalādipadapaṭipāṭiyā vāti āsaṅkāyaṃ ubhayavasenapi attho yujjatīti dassento paṭhamaṃ tāva sandhāyāha ‘‘yathākkamenā’’tiādi. Tassattho – ‘‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo’’tiādinā nayena desanākkamena yāya paṭipāṭiyā paṭiccavāre paccayā āgatā, tadanurūpaṃ te dassetunti. Dutiyaṃ pana dassetuṃ ‘‘kusalo kusalassā’’tiādi vuttaṃ. Sā panāyaṃ padapaṭipāṭi yasmā na kusalapadadassanamattena dassitā hoti, tasmā taṃ ekadesena sakalaṃ nayato dassento āha ‘‘kusalo kusalassāti…pe… hotī’’ti. Tenāti nidassanamattena ‘‘kusalo kusalassā’’ti padena. Sabbo pabhedoti yaṃ tattha tattha paccaye ‘‘kusalo kusalassā’’tiādiko yattako pabhedo vissajjanaṃ labhati, so sabbo pabhedoti attho. Te paccaye paṭipāṭiyā dassetunti te hetuādipaccaye kusalādipadapaṭipāṭiyā dassetuṃ.
੪੦੪. ਫਲવਿਸੇਸਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤੋ વਿਯ ਦਾਯਕਤੋਪਿ ਯਥਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਏવਂ ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਰਹਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ વੋਦਾਨਸ੍ਸ ਸਕਦਾਗਾਮਿਆਦੀਨਂ ਆવੇਣਿਕਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਾਮਂ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਪੁਰੇਚਾਰਿਕਮ੍ਪਿ વੋਦਾਨਮੇવ, ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਨ ਤਂ ਇਧ ਗਹਿਤਂ। ਤਨ੍ਤਿ વੋਦਾਨਂ। ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ‘‘ਗੋਤ੍ਰਭੂ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਰਹਂ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਗੋਤ੍ਰਭੁਸਦਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਗੋਤ੍ਰਾਭਿਭਾવੀਤਿ વਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਭੂਮਿਤੋ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ, ‘‘ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਮੇવਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਯ ਨ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੇਸਨਨ੍ਤਰਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾਮਸਨਦੇਸਨਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਗਹਿਤਂ ਪੁਨ ਨ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
404. Phalavisesaṃ ākaṅkhantā paṭiggāhakato viya dāyakatopi yathā dakkhiṇā visujjhati, evaṃ dānaṃ dentīti āha ‘‘visuddhaṃ katvā’’ti. Tesanti vattabbatārahanti iminā vodānassa sakadāgāmiādīnaṃ āveṇikataṃ dasseti. Kāmaṃ aggamaggapurecārikampi vodānameva, asekkho pana hutvā taṃ paccavekkhatīti na taṃ idha gahitaṃ. Tanti vodānaṃ. Gotrabhucittanti aṭṭhamakassa uppajjanakāle ‘‘gotrabhū’’ti vattabbatārahaṃ cittaṃ. Gotrabhusadisanti vā sotāpannādigotrābhibhāvīti vā gotrabhucittanti evamettha attho veditabbo. Paccayuppannaṃ bhūmito vavatthapeti, ‘‘tebhūmakakusalamevā’’ti ettha viya na paccayadhammanti attho. Desanantarattāti ‘‘kusalacittasamaṅgissā’’tiādinā puggalāmasanadesanato aññattā, aññathā gahitaṃ puna na gaṇheyyāti adhippāyo.
੪੦੫. ਰਾਗਰਹਿਤਸ੍ਸ વਿਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸਰਹਿਤਸ੍ਸ ਚ ਰਾਗਸ੍ਸ ਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਸ੍ਸਾਦਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦਨਂ…ਪੇ॰… ਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਹਸਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਯ ਉਪ੍ਪਿਲਾવਿਤਸਭਾવਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਆਹਿਤવਿਸੇਸਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਪੀਤਿਕਿਚ੍ਚਸਹਿਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚવਿਸੇਸਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਆਹਿਤવਿਸੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ, ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸવਿਸਿਟ੍ਠਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨਾਤਿ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ। ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਂਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਤ੍ਥਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਨ ਅવਿਸੇਸਤੋ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ…ਪੇ॰… ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਮਿਧ વਚਨਮਨੋਕਾਸਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਦਿਟ੍ਠਿਰਹਿਤੇਪਿ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥੋ ਪੁਰਿਮੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વੀਸੁ ਪਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੂਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਰਹਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਸਰਾਗਸ੍ਸ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਰਾਗੇਨ ਚ ਤੇਸੁਯੇવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਚਤੂਸੁਪਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਚਤੂਸੁਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕਾ ਯੋਜੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਦਿਟ੍ਠੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਦਿਟ੍ਠਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਏવਂ ਤਣ੍ਹੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਪਿ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ, ਨ વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਤਣ੍ਹਾਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ ਏવ ਰਾਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
405. Rāgarahitassa viya somanassarahitassa ca rāgassa na ārammaṇe assādanavasena pavatti ajjhupekkhanatoti vuttaṃ ‘‘assādanaṃ…pe… kicca’’nti. Sahasākārappavattāya uppilāvitasabhāvāya pītiyā āhitavisesāya taṇhāya taṃ taṇhābhinandananti vuccatīti taṃ sandhāyāha ‘‘pītikiccasahitāya taṇhāya kicca’’nti. Yathā ca yathāvuttakiccavisesāya pītiyā āhitavisesā taṇhā taṇhābhinandanā, evaṃ diṭṭhābhinandanā veditabbā. Yasmā pana sā atthato paccayavisesavisiṭṭhā diṭṭhiyeva, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhābhinandanā diṭṭhiyevā’’ti. Ettha panāti ‘‘abhinandatī’’ti padassa taṇhādiṭṭhivasena vuttesu etesu pana dvīsu atthesu. Abhinandantassāti idaṃ diṭṭhābhinandanaṃyeva sandhāya vuttanti adhippāyena ‘‘pacchimatthameva gahetvā’’ti vuttaṃ. Abhinandantassāti pana avisesato vuttattā taṇhāvasena diṭṭhivasena abhinandantassāti ayamettha attho adhippeto, tasmā ‘‘abhinandanā…pe… na sakkā vattu’’nti idamidha vacanamanokāsaṃ. Kasmā? Diṭṭhirahitepi santāne abhinandanassa vuttattā. Taṇhāvasena nandatīti taṇhābhinandanavaseneva vutto attho purimo attho. Dvīsu pana somanassasahagatacittuppādesūti diṭṭhirahitāni somanassasahagatacittāni sandhāyāha. Yathāvuttenāti ‘‘sarāgassa somanassassā’’tiādinā vuttena somanassena assādentassa, rāgena ca tesuyeva yathāvuttesu dvīsu cittesu assādentassa, catūsupi somanassasahagatacittesu sappītikataṇhāya abhinandantassa, catūsupi diṭṭhisampayuttesu diṭṭhābhinandanāya abhinandantassa diṭṭhi uppajjatīti evamettha yojanā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘itipi sakkā yojetu’’nti. Yathā diṭṭhūpanissayato diṭṭhābhinandanā sambhavati, evaṃ taṇhūpanissayato taṇhābhinandanāpi sambhavatīti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Abhinandati rāgo uppajjatī’’ti vacanato sappītikataṇhāya abhinandantassa rāguppattipi vattabbā, na vā vattabbā taṇhābhinandanāya eva rāguppattiyā vuttattā.
੪੦੬. ‘‘ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਭਤ੍ਤਿਲੋਪੋ ਹੇਤ੍ਥ ਕਤੋ’’ਤਿ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਾ-ਸਦ੍ਦਾਭਿਧੇਯ੍ਯੋ ਅਤ੍ਥੋ ਭਾવੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਪਨ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸਦ੍ਦਾਭਿਧੇਯ੍ਯਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਭਾવવਨ੍ਤਤੋ વਾ ਅਞ੍ਞੋ ਭਾવੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਏਤੇਨ ਸਕਤ੍ਥੇ ਅਯਂ ਤਾ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਪਾਕੋ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਭੂਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਏਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚਤ੍ਥੇ ‘‘ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤੇਕવਚਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨ…ਪੇ॰… ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਦਿਪਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਪਨ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨવਿਪਾਕਾਨਂ વਿਯ ਨ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਇਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ વવਤ੍ਥਿਤਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਬਹੁਭੇਦਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਿਂ ਤਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾਯਂ ਆਹ ‘‘ਤਦਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਆਸਨ੍ਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕવਸੇਨ વਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਨਾਸਨ੍ਨਾਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਤੀਤਿ ਯਦਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਏવ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਕੁਸਲਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ। વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ ‘‘ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ। ਤਂ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਂ ‘‘ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨੀਤਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਦੀਨਿ। ਯਾਯ ਕਾਯਚੀਤਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਕੁਸਲਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤਿਯਾ।
406. ‘‘Tadārammaṇatāyā’’ti vattabbe ‘‘tadārammaṇatā’’ti vuttanti āha ‘‘vibhattilopo hettha kato’’ti. Tadārammaṇatāti ettha tā-saddābhidheyyo attho bhāvo nāma, so pana tadārammaṇasaddābhidheyyato añño natthīti dassento āha ‘‘bhāvavantato vā añño bhāvo nāma natthī’’ti. Etena sakatthe ayaṃ tā-saddoti dasseti. Tenāha ‘‘vipāko tadārammaṇabhāvabhūtoti attho’’ti. Etasmiñcatthe ‘‘tadārammaṇatā’’ti paccattekavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Viññāṇañcāyatana…pe… na vuttanti yadipi kāmāvacaravipākānampi kammaṃ ārammaṇaṃ labbhati, taṃ pana viññāṇañcāyatananevasaññānāsaññāyatanavipākānaṃ viya na ekantena imassa vipākacittassa idaṃ kammaṃ ārammaṇanti vavatthitaṃ kāmāvacaravipākacittānaṃ bahubhedattā, tasmā taṃ labbhamānampi na vuttanti attho. Yadi evaṃ kiṃ taṃ labbhamānampi na dassitamevāti āsaṅkāyaṃ āha ‘‘tadārammaṇena panā’’tiādi. Anulomato samāpajjane yebhuyyena āsannasamāpattiyā ārammaṇabhāvo dassito, aññathā ‘‘paṭilomato vā ekantarikavasena vā’’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyāti adhippāyo. Bhaveyyāti anāsannāpi samāpatti ārammaṇaṃ bhaveyya, na sakkā paṭikkhipitunti attho. Teneva hi ‘‘yebhuyyenā’’ti vuttaṃ. Evaṃ satīti yadi āvajjanāya eva ārammaṇabhāvena kusalānaṃ khandhānaṃ abyākatārammaṇatā adhippetā, evaṃ sante. Vattabbaṃ siyāti ‘‘iddhividhañāṇassā’’ti ca pāḷiyaṃ vattabbaṃ siyā tassāpi āvajjanāya ārammaṇabhāvato. Taṃ na vuttanti taṃ abyākataṃ iddhividhañāṇaṃ ‘‘kusalā khandhā iddhividhañāṇassā’’ti na vuttaṃ. Hontīti ārammaṇaṃ honti. Tānīti cetopariyañāṇādīni. Yāya kāyacīti cetopariyañāṇādīnaṃ aññesañca kusalānaṃ ārammaṇakaraṇavasena āvajjantiyā.
੪੦੭-੪੦੯. ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਭਾવਤੋ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਤਾਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਚ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਆਘਾਤવਤ੍ਥੁਆਦਿਭੇਦੇਨ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿਭੇਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
407-409. Ādīnavadassanena sabhāvato ca aniṭṭhatāmattavasena ca domanassassa uppatti veditabbāti yojetabbaṃ. Āghātavatthuādibhedena akkhantibhedā veditabbā.
੪੧੦. ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਤਿ ਪਕਰਣਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰવਸੇਨ ਪਨ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾਤਿ ਇਦਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਾਪਰਿਮੇਯ੍ਯਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਅਞ੍ਞਾਣਪਟਿਘਾਤਤੋ।
410. Sabbassāti pakaraṇaparicchinne gayhamāne sabbassa abyākatassa, atthantaravasena pana gayhamāne sabbassa ñeyyassāti attho. Asakkuṇeyyattāti idaṃ vattabbassa anantāparimeyyatāya vuttaṃ, na aññāṇapaṭighātato.
੪੧੭. વੋਦਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਪੁਬ੍ਬਤੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਪੁਬ੍ਬਤੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਙ੍ਗਮੇવਾ’’ਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸ੍ਸ વੋਦਾਪਨਂ ਪਗੁਣਭਾવਾਪਾਦਨਂ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਞ੍ਹਿ ਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਂ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੋਦਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅવਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਕੁਸਲਭਾવੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਤਾ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਭਾવਤੋ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਦੇਤ੍ਥ વਿਸੇਸਨਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ…ਪੇ॰… ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡੇ વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਪਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ ‘‘ਕੁਸਲੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ વਿਪਾਕੋ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ‘‘ਕਿਰਿਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇ’’ਤਿ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
417. Vodānasaṅkhātaṃ vuṭṭhānaṃ apubbato na hotīti vuttaṃ ‘‘apubbato cittasantānato vuṭṭhānaṃ bhavaṅgamevā’’ti. Tañhi yathāladdhassa visesassa vodāpanaṃ paguṇabhāvāpādanaṃ apubbaṃ nāma na hoti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā vodānampi vuṭṭhānanti vutta’’nti. Avajjetabbattā vattabbaṃ natthīti kusalabhāvena samānattā vajjetabbatāya abhāvato vibhajitvā vattabbaṃ natthi, tasmā yadettha visesanaṃ labbhati, taṃ dassento ‘‘nevasaññānāsaññāyatanaṃ…pe… samāpattiyā’’ti āha. Cittuppādakaṇḍe vuttamevāti paṭṭhāne pana ‘‘kusale niruddhe vipāko tadārammaṇatā uppajjatī’’tiādinā ‘‘kiriyānantaraṃ tadārammaṇabhāve’’ti yaṃ vattabbaṃ, taṃ cittuppādakaṇḍavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
ਤਾ ਉਭੋਪੀਤਿ ਯਾ ‘‘ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾ ਚਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯੋ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਾ ਉਭੋਪਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਭવਙ੍ਗਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਾਲੇ ਸਨ੍ਤੀਰਣਕਾਲੇ ਚ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾ ਪਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਾਨਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਦਿਕਾਲੇ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੀਰਣਕਾਲੇ ਮਨੋਧਾਤੁਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਕਾਲੇਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Tā ubhopīti yā ‘‘kusalavipākāhetukasomanassasahagatā upekkhāsahagatā cā’’ti dve manoviññāṇadhātuyo vuttā, tā ubhopi somanassasahagatamanoviññāṇadhātuvasena vuttā. Kasmā? Dasannaṃ kāmāvacarabhavaṅgānaṃ attano tadārammaṇakāle santīraṇakāle ca voṭṭhabbanassa anantarapaccayabhāvato. Upekkhāsahagatā pana yathāvuttānaṃ dasannaṃ vipākānaṃ manoviññāṇadhātūnaṃ attano tadārammaṇādikāle voṭṭhabbanakiriyassa santīraṇakāle manodhātukiriyassa bhavaṅgakāleti yojetabbaṃ.
੪੨੩. ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਦਲ਼੍ਹਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਗ੍ਗਾਹਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਬਲવਤੋ…ਪੇ॰… વਿਪਚ੍ਚਨਤੋਤਿ ਏਤੇਨ ਬਲવਤਾ ਦੁਬ੍ਬਲਤਾ ਚ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ, ਕਤੋਕਾਸਤਾ ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਤੋਕਾਸਤਾ ਚ ਅવਸੇਸਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯੇ વਿਪਾਕਾਭਿਮੁਖਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਚ ਬਲવਂ ਦੁਬ੍ਬਲਂ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਾਕਜਨਕਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। ਸਤਿ ਹਿ ਕਮ੍ਮਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅવਿਨਾਭਾવੇ વਿਪਾਕਤ੍ਤਿਕੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਗਹਿਤੇ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વਿਸੁਂ ਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ, વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕੇ ਚ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਚ੍ਚਯਦ੍વਯਸ੍ਸ ਪਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤਪ੍ਪਰਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਗਹਿਤੇਪਿ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬੋਯੇવਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। ਲਬ੍ਭਮਾਨਸ੍ਸ ਹਿ ਉਦ੍ਧਰਣਂ ਞਾਯਾਗਤਂ, ਤਥਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਪਿ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਅਨੇਕਭੇਦਤ੍ਤਾ, વਿਪਾਕਂ ਜਨੇਨ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
423. Paṭivijjhitvāti jānitvā. Daḷhaṃ na gahetabbanti daḷhaggāhaṃ na gahetabbaṃ. Balavato…pe… vipaccanatoti etena balavatā dubbalatā ca appamāṇaṃ, katokāsatā pamāṇanti dasseti. Katokāsatā ca avasesapaccayasamavāye vipākābhimukhatāti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kiñcīti ca balavaṃ dubbalaṃ vāti attho. Vipākajanakampi kiñci kammaṃ upanissayapaccayo na hotīti sakkā vattuṃ. Sati hi kammaupanissayapaccayānaṃ avinābhāve vipākattike upanissayapaccaye gahite kammapaccayo visuṃ na uddharitabbo siyā, vedanāttike ca upanissaye paccanīyato ṭhite kammapaccayena saddhiṃ aṭṭhāti na vattabbaṃ siyāti adhippāyo. Paccayadvayassa pana labbhamānatapparāya desanāya upanissaye gahitepi kammapaccayo uddharitabboyevāti sakkā vattuṃ. Labbhamānassa hi uddharaṇaṃ ñāyāgataṃ, tathā upanissaye paccanīyato ṭhitepi kammapaccayo vattabbova upanissayassa anekabhedattā, vipākaṃ janentaṃ kammaṃ vipākassa upanissayo na hotīti na vattabbamevāti veditabbaṃ.
ਪਰਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਂ ਓਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਂ ਅવਮਾਨਂ। ਤੇਸੂਤਿ ਯੋ ਅਨੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤੇਸੁ। ਮਾਤੁਘਾਤਨਤ੍ਥਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਤਾਯ ਪੁਰਿਮਚੇਤਨਾਯ ਮਾਤੁਘਾਤਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦਿਸਤਾ, ਯਥਾ ਚ ਆਣਤ੍ਤਿਯਂ ਪਹਾਰੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਸ ਨਯੋ ਦ੍વੀਹਿ ਪਕਾਰੇਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪੀ’’ਤਿ।
Parassapavattaṃ omānanti parasantāne attānaṃ uddissa pavattaṃ avamānaṃ. Tesūti yo anena pubbe hato, tassa ñātimittesu. Mātughātanatthaṃ pavattitatāya purimacetanāya mātughātakammena sadisatā, yathā ca āṇattiyaṃ pahārepi eseva nayo. Tena vuttaṃ ‘‘esa nayo dvīhi pakārehīti etthāpī’’ti.
વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ, ਨ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅવਿਸੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਦਤੀ’’ਤਿ। ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ। ਏਕਤੋਪੀਤਿ ਇਦਂ ਯਦਿਪਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਚ੍ਚਯਸਮਾਯੋਗੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਏਕਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Vaṭṭanissito dānādivasena saddhaṃ uppādento rāgaṃ upanissāya dānādivasena saddhaṃ uppādeti nāma, na vivaṭṭanissito avisesena vuttattāti āha ‘‘iminā adhippāyena vadatī’’ti. Etesanti kāyikasukhadukkhānaṃ. Ekatopīti idaṃ yadipi ekasmiṃ santāne sukhadukkhānaṃ ekasmiṃ khaṇe uppatti natthi, paccayasamāyogo pana tesaṃ ekajjhampi hotīti katvā vuttaṃ.
੪੨੫. ਪੁਰਿਮવਾਰੇਸੁ વਿਯਾਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਾਦੀਸੁ ਪੁਰਿਮੇਸੁ વਿਯ। ਇਮਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ। ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਹੇਤੁਆਦਿਨਾ ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ । ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯਭਾવੋਤਿ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨੇવ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਛਸੁ વਾਰੇਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਾਦਗ੍ਗਹਣਂ ਕਤਂ, ਇਧ ਪਨ ‘‘ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਗਹਿਤੋ। ਤੇਨਾਤਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ। ਇਧਾਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ।
425. Purimavāresu viyāti paṭiccavārādīsu purimesu viya. Imasminti pañhāvāre. Paccayena uppatti vuccatīti hetuādinā tena tena paccayena taṃtaṃpaccayuppannassa uppatti na vuccati . Tesaṃ tesaṃ dhammānanti hetuādīnaṃ tesaṃ tesaṃ paccayadhammānaṃ. Taṃtaṃpaccayabhāvoti hetuādīnaṃ taṃtaṃpaccayabhāvo vuccati. Teneva purimesu chasu vāresu ‘‘kusalo dhammo uppajjatī’’tiādinā tattha tattha uppādaggahaṇaṃ kataṃ, idha pana ‘‘kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādinā paccayabhāvo gahito. Tenāti upatthambhakattena paccayabhāvena. Idhāti pañhāvāre.
੪੨੭. ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਸ੍ਸ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਸਹਜਾਤਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ। ਦੁਕਮੂਲਕਦੁਕਾવਸਾਨਾਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਦੁਕਮੂਲਕਦੁਕਾવਸਾਨਾ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪਞ੍ਹਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਪ੍ਪਭੇਦਾ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਯਤੋ ਤਤੋ વਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਨਿਯਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਯਤੋ ਤਤੋ વਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨ ਉਭਯਪਚ੍ਚਯਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਉਭਯਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਨ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਉਪ੍ਪਾਦਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭੂਤਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਭੂਤਾ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲੋ ਚ…ਪੇ॰… ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
427. Patiṭṭhābhūtassāti nissayabhūtassa. Kammapaccayoti sahajātakammapaccayo. Dukamūlakadukāvasānāti ‘‘kusalo ca abyākato ca dhammā kusalassa ca abyākatassa ca dhammassā’’ti evaṃ dukamūlakadukāvasānā katvā vuttapañhā. Tatthāti paccayavāre. Kusalo ca abyākato ca dhammāti kusalābyākatappabhedā paccayuppannā dhammā. Yato tato vāti paccayadhammaniyamaṃ akatvā yato tato vā kusalābyākatavasena ubhayapaccayato uppattimattameva tattha paccayavāre adhippetaṃ, ubhayassa yathāvuttassa paccayuppannassa ubhinnaṃ yathāvuttānaṃyeva paccayadhammānaṃ paccayabhāvo na adhippeto uppādapadhānattā tassā desanāyāti adhippāyo. Nissayādibhūtāti nissayaatthiavigatabhūtā paccayadhammā na labbhanti, tasmā kusalo ca…pe… na vuttanti yojanā.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā
੪੩੯. ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕੇ। ਯਦਿ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ। ਗਣਨਮਤ੍ਤਸਾਮਞ੍ਞਤੋ, ਨ ਪਚ੍ਚਯਸਾਮਞ੍ਞਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
439. Etthāti abyākatamūlake. Yadi evanti yadi kusalākusalamūlehi alabbhamānampi labbhati, evaṃ sante. Gaṇanamattasāmaññato, na paccayasāmaññatoti adhippāyo.
੪੪੦. ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾਨਞ੍ਚ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਿਸਭਾਗਤ੍ਤਾ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਚ વਿਸਭਾਗਾਤਿ વਿਸੇਸਨੇਨ ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਸਭਾਗਭਾવੋ, ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤਥਾ ਭਾવਾਭਾવਤੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੇ ਸਤਿ ਭਾવਤੋ, ਹੇਤੁਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ ਸਤਿ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾਨਂ। વਿਸਭਾਗਤਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ। ਕੁਸਲਾਦਿਹੇਤੂਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੂਨਂ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇ ਹੇਤੁਭਾવੇਨ ਉਪਕਾਰਕਤ੍ਤੇ। વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਭਾવਤੋਤਿ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਭਾવਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ વਿਪਾਕਾਨਂ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਤਾ ਅਤ੍ਥਿ। વਿਪਾਕਹੇਤੂਨਂ ਇਤਰਹੇਤੂਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਅਤ੍ਥਿ ਸਭਾਗਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਹੇਤੁવਜ੍ਜਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਪਾਕਾਨਂ વਿਸਭਾਗਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਹਿ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਧਮ੍ਮਨੇવવਿਪਾਕਨવਿਪਾਕਧਮ੍ਮਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੇਹਿ ਸਭਾਗਤਾ ਅਤ੍ਥਿ ਰਾਸਨ੍ਤਰਭਾવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਉਭਯਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇਤਿ ਹੇਤੁવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ વਿਪਾਕਮ੍ਹੀਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਮਾਨੇ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮੇ। વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવਾਭਾવਤੋਤਿ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਭਾવਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ વਿਪਾਕੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਿਸਭਾਗਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
440. Nidassanavasena daṭṭhabbo yebhuyyena indriyamaggapaccayānañca hetupaccayassa visabhāgattā. Indriyamaggapaccayā ca visabhāgāti visesanena yo tattha sabhāgabhāvo, taṃ nivatteti. Tathā bhāvābhāvatoti tasmiṃ hetupaccayākāre sati bhāvato, hetudhammānaṃ hetupaccayabhāve sati sahajātādipaccayabhāvatoti attho. Adhipatipaccayādīnanti adhipatindriyamaggapaccayānaṃ. Visabhāgatā hetupaccayassa. Kusalādihetūnanti kusalākusalakiriyābyākatahetūnaṃ. Hetupaccayabhāveti hetupaccayatte hetubhāvena upakārakatte. Vipākapaccayabhāvābhāvatoti vipākapaccayabhāvassa abhāvato. Na hi vipākānaṃ vipākapaccayatā atthi. Vipākahetūnaṃ itarahetūhi hetupaccayatāya atthi sabhāgatāti āha ‘‘hetuvajjāna’’nti. Vipākānaṃ visabhāgatāya bhavitabbaṃ, na hi vipākadhammadhammanevavipākanavipākadhammadhammānaṃ vipākehi sabhāgatā atthi rāsantarabhāvatoti adhippāyo. Ubhayapaccayasahiteti hetuvipākapaccayasahite. Hetupaccayabhāve vipākamhīti hetupaccayabhāvena vattamāne vipākadhamme. Vipākapaccayattābhāvābhāvatoti vipākapaccayabhāvābhāvassa abhāvato. Na hi vipāko vipākassa vipākapaccayo na hoti, tasmā natthi hetuvipākapaccayānaṃ visabhāgatāti adhippāyo.
ਇਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਉਦਾਹਰਣੇਨ ਸਮਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇ, ਉਭਯਪਚ੍ਚਯਯੁਤ੍ਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹੇਤੂਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਹੇਤੂਨਞ੍ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇ ਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વਿਯ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁવਜ੍ਜਾਨਂ ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹੇਤੁਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਨ ਸਭਾਗਤਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਭਾਗਭਾવਤੋ। ਏવਮਿਧਾਪੀਤਿ ਯਥਾ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਭਾਗਤਾ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਹੇਤੁવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਭਾਗਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਸ ਨਯੋ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਪੀਤਿ ਯ੍વਾਯਂ ਨਯੋ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ વਿਸਭਾਗਤਾਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਏਸ ਨਯੋ ਹੇਤੁਸਹਿਤੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਹਿ ‘‘ਹੇਤੁવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤੇ ਰਾਸਿਮ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਸਕ੍ਕਾ ਯੋਜੇਤੁਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਏવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਅਤੀਤੋਪਿ ਅਨਾਗਤੋਪਿ ਕਾਲવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕ੍ਖਣੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવੇ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਥਾਭਾવਾਭਾવવਸੇਨ ਸਭਾਗਤਾਯ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਯ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਹੇਤੂਨਂ વਿਪਾਕਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ વਿਸਭਾਗਤਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਹੇਤੁਸ੍ਸ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ।
Idāni vuttamevatthaṃ udāharaṇena samatthento ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Hetusahajātapaccayasahiteti hetupaccayasahajātapaccayasahite, ubhayapaccayayutteti attho. Hetūnanti idaṃ ‘‘sahajātapaccayattābhāvo’’ti imināpi sambandhitabbaṃ. Hetūnañhi hetupaccayasahite rāsimhi hetupaccayabhāvo viya sahajātapaccayabhāvopi atthīti. Tattha hetuvajjānaṃ sahajātadhammānaṃ hetudhammassa ca na sabhāgatā vuccati sahajātapaccayena sabhāgabhāvato. Evamidhāpīti yathā hetusahajātapaccayesu vuttappakārena natthi visabhāgatā, evamidhāpi hetuvipākapaccayesu natthi visabhāgatāti attho. Esa nayo vippayuttapaccayepīti yvāyaṃ nayo hetusahajātapaccayesu visabhāgatābhāvo vutto, esa nayo hetusahite vippayuttapaccayepīti attho. Tatthāpi hi ‘‘hetuvippayuttapaccayasahite rāsimhī’’tiādi sakkā yojetunti. Paccuppanno eva paccayuppanno, paccayo pana atītopi anāgatopi kālavinimuttopi hotīti paccuppannakkhaṇe hetupaccayabhāve sahajātādipaccayabhāvaṃ sandhāya tathābhāvābhāvavasena sabhāgatāya vuccamānāya nānākkhaṇikānaṃ kusalādīnaṃ hetūnaṃ vipākānañca vasena visabhāgatā tasseva hetussa na vattabbāti imamatthaṃ dasseti ‘‘apicā’’tiādinā.
ਅਗ੍ਗਹਿਤવਿਸੇਸਤੋ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વਿਸੇਸੋ ਨ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨਾਹ ‘‘ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤੀਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Aggahitavisesato sāmaññato viseso na suviññeyyo hotīti adhippāyenāha ‘‘kusalā vīmaṃsādhipatīti evaṃ vattabba’’nti.
੪੪੧-੪੪੩. ‘‘ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਯਾਨਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ, ਤੇਸੁ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪવਿਟ੍ਠੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਚੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ…ਪੇ॰… ਤਾਨੇવ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀ’’ਤਿ, ਤੇਹਿ ਪਨ ਇਤਰਾਨਿ ਨਾਮ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇਪਿ ਸਿਯੁਂ। ਨ ਹਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀਤਿ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇਤਿ વਾ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਯਾਨਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪવੇਸੇ ਪਨ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਅਞ੍ਞਥਾਭੂਤਾਨਿ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤੀਤਿ ਪਠਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਸੂਤਿ ਊਨਤਰਗਣਨਾਹੇਤੂਸੁ વਿਪਾਕਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਾਦੀਸੁ।
441-443. ‘‘Itarānidve labhatī’’ti evaṃ vattuṃ na sakkā, hetādhipatidukehi dassitāni yāni ‘‘kusalo dhammo kusalassa dhammassa, kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca, abyākato dhammo abyākatassā’’ti cattāri vissajjanāni, tesu hetusahajātanissayaatthiavigataindriyamaggapaccayesu sampayuttapaccaye paviṭṭhe ‘‘kusalo dhammo kusalassa, abyākato dhammo abyākatassā’’ti imāni dve labhati. Yaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘sace tehi saddhiṃ…pe… tāneva dve labhatī’’ti, tehi pana itarāni nāma ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti imāni dvepi siyuṃ. Na hi kusalo dhammo kusalassa vippayuttapaccayena paccayo hoti. Tena vuttaṃ ‘‘itarāni dve labhatīti purimapāṭho’’tiādi. Itarāni dveti vā aññāni dve, yāni sampayuttapaccayavasena dve vissajjanāni, vippayuttapavese pana tato aññāni aññathābhūtāni dve vissajjanāni. Yāni sandhāya vuttaṃ ‘‘kusalo abyākatassa, abyākato abyākatassāti dve labhatīti paṭhantī’’ti. Tesūti ūnataragaṇanāhetūsu vipākaaññamaññādīsu.
ਅਨਾਮਟ੍ਠવਿਪਾਕਾਨੀਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾਨਿ, ਘਟਨਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਨ વਿਪਾਕਹੇਤੁਰਹਿਤਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਨવਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹੇਤੂਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ, ‘‘વਿਪਾਕਹੇਤੁਪਿ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ ਚ।
Anāmaṭṭhavipākānīti aggahitavipākapaccayāni, ghaṭanaṃ apekkhitvā ayaṃ napuṃsakaniddeso. Na vipākaheturahitāni sādhāraṇavasena vuttattā. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sāmaññato navannampi hetūnaṃ vasena vuttānī’’ti, ‘‘vipākahetupi labbhatī’’ti ca.
ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਞ੍ਚਮਘਟਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਞ੍ਚਸੁ ਘਟਨੇਸੁ। ਤੇਨ વਿਪਾਕੇਨ ਸਹ, ਸਮਂ વਾ ਉਟ੍ਠਾਨਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਇਮਮੇવਤ੍ਥਂ ਅਤਿਦਿਸਤਿ।
Tatthāti pañcamaghaṭanato paṭṭhāya pañcasu ghaṭanesu. Tena vipākena saha, samaṃ vā uṭṭhānaṃ etassāti samuṭṭhānanti ayampi attho sambhavatīti vuttaṃ ‘‘paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpampi taṃsamuṭṭhānaggahaṇeneva saṅgaṇhātī’’ti. Eseva nayoti iminā kaṭattārūpampi taṃsamuṭṭhānaggahaṇeneva saṅgaṇhātīti imamevatthaṃ atidisati.
ਏવਮ੍ਪੀਤਿ ‘‘ਏਤੇਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਤੇਸੁ ਪਨ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਪੀ’’ਤਿ। ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਯੋ ਯੋ ਹੇਤੁਆਦਿਪਚ੍ਚਯੋ ਮੂਲਭਾવੇਨ ਠਿਤੋ ਪਰੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ। ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਹੇਤੁਆਦਿਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਨਿਰવਸੇਸਊਨਊਨਤਰਊਨਤਮਲਾਭਕ੍ਕਮੇਨਾਤਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਯੇਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ ਨਿਰવਸੇਸਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ , ਯੇਸੁ ਊਨਾ ਊਨਤਰਾ ਊਨਤਮਾ ਚ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਕਮੇਨ ਘਟਨਾવਚਨਤੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਪਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਨਿਰવਸੇਸਾਦਿਕ੍ਕਮੇਨੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਰવਸੇਸਲਾਭੇ ਚ…ਪੇ॰… વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
Evampīti ‘‘etesu panā’’tiādinā saṅkhepato vuttappakārepīti attho. Tenāha ‘‘etesu pana…pe… vuttanayenapī’’ti. Yo yo paccayoti yo yo hetuādipaccayo mūlabhāvena ṭhito paresaṃ paccayānaṃ. Tappaccayadhammānanti tehi hetuādipaccayehi paccayabhūtānaṃ hetuādidhammānaṃ. Niravasesaūnaūnataraūnatamalābhakkamenāti te dhammā yesu vissajjanesu yathārahaṃ niravasesā labbhanti , yesu ūnā ūnatarā ūnatamā ca labbhanti, tena kamena ghaṭanāvacanato paccayuppannāpi yathākkamaṃ niravasesādikkameneva labbhanti. Tenāha ‘‘niravasesalābhe ca…pe… veditabbo’’ti.
ਹੇਤੁਮੂਲਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Hetumūlakaṃ niṭṭhitaṃ.
੪੪੫. ਪਞ੍ਚਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਸਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਂ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਸਨਿਸ੍ਸਯਂ વਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ। ਨ ਇਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਘਟਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸ੍ਸਪਿ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨ ਘਟਨਂ ਨ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવਾ’’ਤਿ ਏਕਂਸੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ।
445. Pañcame ekanti sanissayato abyākatamūlaṃ akusalanti idaṃ sandhāyāha ‘‘vatthuvasena sanissayaṃ vakkhatī’’ti. Na idanti idaṃ catutthaṃ ghaṭanaṃ labbhamānassapi vatthussa vasena ghaṭanaṃ na hoti tassa vakkhamānattā, tasmā ‘‘ārammaṇavasenevā’’ti ekaṃso gahitoti atthayojanā.
੪੪੬. ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾ ਏਕੋ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਤਿਪਿ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਭੇਦੇ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤਥਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ। ਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਪਾਠੋ। ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਪਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਪ੍ਪਭੇਦੋવ, ਅਥ ਖੋ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਭੇਦੋਪਿ ਅਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏવਂ…ਪੇ॰… ਅਭਾવਤੋ’’ਤਿ। વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਨਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਭਾવੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਨ ਪਨੇવਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਹਜਾਤੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾਤਿ ਸਮਾਨੇਪਿ ਅਧਿਪਤਿਸਦ੍ਦવਚਨੀਯਭਾવੇ ਪਚ੍ਚਯਭਾવવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਸਭਾવੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾ, ਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ વਿਯ ਸਭਾવਮਤ੍ਤੇਨ। ਤੇਨੇવਾਤਿ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਏવ। ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਤਦੁਭਯਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਨ ਚ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗੇ…ਪੇ॰… ਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
446. Sahajātapurejātā eko nissayapaccayoti iminā satipi paccayadhammabhede paccayabhāvabhedo natthīti dasseti, tathā ‘‘atthipaccayo’’ti imināpi. Avigatapaccayopettha atthipaccayeneva saṅgahitoti daṭṭhabbo. ‘‘Atthiavigatapaccayo’’ti pāṭho. Sahajātārammaṇādhipati pana na kevalaṃ paccayadhammappabhedova, atha kho paccayabhāvabhedopi atthevāti āha ‘‘evaṃ…pe… abhāvato’’ti. Vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘nissayabhāvo hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha sahajātapurejātanissayādīnanti sahajātanissayapurejātanissayādīnaṃ. Ādi-saddena sahajātapurejātaatthiavigatabhāve saṅgaṇhāti. Na panevantiādinā vuttamevatthaṃ vivaranto ‘‘sahajāto hī’’tiādimāha. Bhinnasabhāvāti samānepi adhipatisaddavacanīyabhāve paccayabhāvavisiṭṭhena sabhāvena bhinnasabhāvā, na hetupaccayādayo viya sabhāvamattena. Tenevāti bhinnasabhāvattā eva. Aññathā ‘‘kusalo kusalassa sahajātavasena, abyākato ārammaṇavasena adhipatipaccayena paccayo hotī’’ti tadubhayaṃ ekajjhaṃ katvā vattabbaṃ siyā, na ca vuttanti dassento āha ‘‘pañhāvāravibhaṅge…pe… na vutta’’nti.
੪੪੭-੪੫੨. ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਸਾਮਞ੍ਞੇਨ। ਤਥਾ ਚੇવ ਛ ਘਟਨਾਨਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਅਧਿਪਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਤਿ વੀਰਿਯવੀਮਂਸਾਨਂ વਸੇਨ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ, ਏਕੋਯੇવ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ। ਸਮਗ੍ਗਕਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ ਅਧਿਪਤਿਪਟਿਪਾਟਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਠਮਞ੍ਹਿ વੀਰਿਯਾਧਿਪਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤੀਤਿ। ਤੇਸਂ ਆਹਾਰਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪਚ੍ਛਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮਗ੍ਗਕਾਨਿ। ਸਦਿਸਤ੍ਤਾਤਿ ਇਦਂ ਪਰਤੋ ‘‘ਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਘਟਨੇਹਿ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
447-452. Sādhāraṇavasenāti adhipatindriyabhāvasāmaññena. Tathā ceva cha ghaṭanāni yojetvā dasseti ‘‘adhipatī’’tiādinā. Dve paccayadhammāti vīriyavīmaṃsānaṃ vasena dve paccayadhammā, ekoyeva cittādhipativasena. Samaggakāni pubbe vattabbāni siyuṃ adhipatipaṭipāṭiyāti adhippāyo. Paṭhamañhi vīriyādhipati pacchā cittādhipatīti. Tesaṃ āhāramaggapaccayānaṃ pacchā vuttāni samaggakāni. Sadisattāti idaṃ parato ‘‘hetuvasena vuttaghaṭanehi sadisattā’’tiādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ.
੪੫੭-੪੬੦. ਦੁਮੂਲਕਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ। ਤਂ ਕੁਸਲਮੂਲਕੇਸੁ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਾਯਂ ਆਹ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਸਹਿਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨੇ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ‘‘ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੂ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕવਜ੍ਜੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸੇਸੁ ਆਹਾਰੇਨ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇਨ ਘਟਨਾਨਿ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਚ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿવਜ੍ਜੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਦੀਸੁ ਘਟਨਾਨਿ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਸੂਤਿ ਹੇਤੁਕਮ੍ਮਝਾਨਮਗ੍ਗੇਸੁ ਆਹਾਰੇ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਚ ਤਂਤਂਘਟਨવਸੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਯੋਜਿਯਮਾਨੇਸੁ। ਤੇਨਾਤਿ ਹੇਤੁਆਦਿਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂਯੇવ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਤੇਹਿ ਘਟਨਾਨੀਤਿ ਹੇਤੁਆਦੀਹਿ ਯੋਜਿਯਮਾਨਾਨਿ ਘਟਨਾਨਿ। ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾਭਾવੇਨਾਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਤਾਯ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਿ ਤੇਹਿ વਜ੍ਜਿਤਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਹਿ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਹਿ ਯੋਜਿਯਮਾਨਾਨਿ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਆਹਾਰੇਨ, ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁ ਚ ਅਧਿਪਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਯੋਜਨਾ ਕਤਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਅਧਿਪਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ।
457-460. Dumūlakanti kusalābyākatamūlakaṃ. Taṃ kusalamūlakesu kasmā vuttanti codanāyaṃ āha ‘‘abyākatasahitassa kusalassa paccayabhāvadassanavasenā’’ti. Etthāti anulomagaṇane. Yathāvuttesūti ‘‘sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttavippayuttaatthiavigatamūlakesū’’ti evaṃ vuttesu sahajātādimūlakesu. Atthiavigatamūlakavajjesūti atthiavigatamūlakāni ṭhapetvā avasesesu āhārena āhārapaccayena ghaṭanāni na yojitānīti sambandho. Adhipatindriyehi ca nissayādivajjesu sahajātādīsu ghaṭanāni na yojitānīti yojanā. Tesūti hetukammajhānamaggesu āhāre adhipatindriyesu ca taṃtaṃghaṭanavasena yathāvuttesu yojiyamānesu. Tenāti hetuādiarūpadhammānaṃyeva labbhanato. Tehi ghaṭanānīti hetuādīhi yojiyamānāni ghaṭanāni. Rūpamissakattābhāvenāti idaṃ vuttasadisatāya kāraṇavacanaṃ. Kasmā panettha atthiavigatamūlakāni nissayavippayuttaatthiavigatāni tehi vajjitānīti āha ‘‘atthiavigatehi panā’’tiādi. Nissayādīhi yojiyamānāni adhipatindriyāni rūpamissakāni hontīti na vuttānīti sambandho. Yadi evaṃ kasmā atthiavigatamūlakesu āhārena, nissayādimūlakesu ca adhipatindriyehi yojanā katāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘adhipatāhārindriyamūlakesū’’tiādi.
੪੭੩-੪੭੭. ਏਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਖਨ੍ਧ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਰੂਪੇਸ੍વੇવ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨ ਪવਤ੍ਤੇ વਿਯ ਖਨ੍ਧਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਏਕਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ વਚਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਯਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਨੂ’’ਤਿਆਦਿਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਂ ਉਦਾਹਰਣੇਨ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਚ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਪਾਕਟੋਯੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਨਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਨਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਨਂ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਸ੍ਸ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇ ਅਯੁਜ੍ਜਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਥਾਦਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਨਿਦਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੇਨ ਅਸਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਹਿ…ਪੇ॰… ਯੁਤ੍ਤਂ વਤ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਕਮ੍ਮਂ ਪਨਾਤਿਆਦਿਨਾ ਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਸ੍ਸ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਏਕਜ੍ਝਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਮੇવ વਿਭਾવੇਤਿ। ਯਤੋ ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਂਯੇવ વਤ੍ਥੁ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਚ, ਨ ਤਂਯੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਚਾਤਿ? ਨ ਚੋਦੇਤਬ੍ਬਮੇਤਂ, ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ ਏਸੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਸ ਚ ਸਭਾવੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਤਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ। ਯਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ‘‘વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਯਮਾਨਂ ‘‘ਯਾ’’ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾਤਿਆਦਿਨਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਉਦਾਹਰਣਦਸ੍ਸਨੇਨ વਿਭਾવੇਤਿ।
473-477. Edisesu ṭhānesu khandha-saddo arūpesveva niruḷhoti katvā vuttaṃ ‘‘na pavatte viya khandhāyeva paccayuppannabhāvena gahetabbā’’ti. Kaṭattārūpampi pana labbhatīti iminā ‘‘ekakkhaṇikakammavasena vuttānī’’ti vacanaṃ paṭikkhipati. Yamatthaṃ sandhāya ‘‘kasmā na vutta’’nti vuttaṃ, taṃ pākaṭataraṃ karonto ‘‘nanū’’tiādiṃ vatvā puna taṃ udāharaṇena vibhāvetuṃ ‘‘yathācā’’tiādi vuttaṃ. Ārammaṇanissayapaccayabhāvenāti ārammaṇapaccayabhāvena nissayapaccayabhāvena ca. Kammassa ca paccayabhāvo pākaṭoyevāti āha ‘‘kammampi ārammaṇapaccayabhāvena vattabba’’nti. Dvinnaṃ paccayabhāvānanti kammārammaṇapaccayabhāvānaṃ. Aññamaññapaṭikkhepatoti iminā dvinnaṃ paccayabhāvānaṃ bhinnattā pavattiākārassa ekakkhaṇe ekasmiṃ paccayadhamme ayujjamānataṃ dasseti. Yathādassitassa nidassitabbena asamānataṃ dassento ‘‘paccuppannañhi…pe… yuttaṃ vattu’’nti āha. Kammaṃ panātiādinā kammārammaṇapaccayānaṃ pavattiākārassa bhinnattā ekajjhaṃ hutvā appavattimeva vibhāveti. Yato te aññamaññaṃ paṭikkhepakā vuttā, kasmā pana taṃyeva vatthu ārammaṇapaccayo hoti nissayapaccayo ca, na taṃyeva kammaṃ ārammaṇapaccayo ca kammapaccayo cāti? Na codetabbametaṃ, dhammasabhāvo esoti dassento ‘‘esa ca sabhāvo’’tiādimāha. Tattha vattamānānanti paccuppannānaṃ. Yanti idaṃ ‘‘vattabbatā’’ti iminā sambandhiyamānaṃ ‘‘yā’’ti itthiliṅgavasena vipariṇāmetabbaṃ. Yathātiādinā tamevatthaṃ udāharaṇadassanena vibhāveti.
੪੭੮-੪੮੩. ਯਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਅਨਾਮਟ੍ਠਾਧਿਪਤਿਭਾવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਹਾਪੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ વਸੇਨ।
478-483. Yaṃ viññāṇaṃ adhipatipaccayo na hoti, taṃ anāmaṭṭhādhipatibhāvaṃ daṭṭhabbaṃ. Vatthussa vasenāti hāpetabbassa vatthussa vasena.
੪੮੪-੪੯੫. ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਦਿਪਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਰੂਪਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਞ੍ਚ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਂਸਮਾਨਗਤਿਕਾਤਿ વੀਰਿਯੇਨ ਸਮਾਨਗਤਿਕਾ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਤਾਯ।
484-495. Arūpindriyāni rūpānaṃ paccayattena labbhantīti yojanā. Yadipi evaṃ vuttaṃ rūpindriyānaṃ arūpānaṃ paccayattañca labbhatīti āha ‘‘cakkhādīni ca pana cakkhuviññāṇādīnaṃ labbhantī’’ti. Taṃsamānagatikāti vīriyena samānagatikā maggapaccayatāya.
੫੧੧-੫੧੪. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ‘‘ਦਸਮੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਪਨ ‘ਖਨ੍ਧਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ વਤ੍ਥੁ ਚ ਖਨ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ, ਨ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਖਨ੍ਧਾ ਚ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤੇવਾ’’ਤਿ। ਨ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ।
511-514. Vippayuttamūlake ‘‘dasame kusalādayo cittasamuṭṭhānāna’’nti idaṃ pavattivasena aṭṭhakathāyaṃ vuttanti āha ‘‘paṭisandhiyaṃ pana ‘khandhā kaṭattārūpānaṃ vatthu ca khandhāna’nti idampi labbhatī’’ti. Tassa dassanavasenāti tassa vatthussa dassanavasena, na anavasesato paccayadhammassa dassanavasena. Tenāha ‘‘khandhā ca vatthussāti idampi pana labbhatevā’’ti. Na vajjetabbānīti tesampi paccayuppannabhāvena yojetabbattā.
੫੧੫-੫੧੮. ਅਰੂਪવਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਮਹਾਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਚਾ’’ਤਿਪਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਨ ਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ ਪਨ વਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਭਤ੍ਤੋਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਹਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ ਆਹਾਰੋવ ਗਹਿਤੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੇવ, ਸੇਸਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਹਜਾਤਾਦੀਸ੍વੇવ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾਨਿ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘ਅਰੂਪવਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਮਹਾਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨਾ’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਗ੍ਗਹਣਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ‘ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
515-518. Arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ paccayadhammānanti attho. ‘‘Āhārindriyapaccayā cā’’tipi pana vattabbaṃ. Kasmā? Na hi indriyāhārānaṃ vasena sahajātādayo labbhanti, indriyāhārānaṃ pana vasena indriyāhārapaccayāva labbhanti. ‘‘Sahajātaṃ purejātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti hi uddisitvā atthipaccayo vibhattoti. Keci panettha ‘‘āhāraggahaṇena kabaḷīkāro āhārova gahito, indriyaggahaṇena ca rūpajīvitindriyameva, sesāhārindriyāni sahajātādīsveva antogadhāni katāni. Yāni tadantogadhāni, te sandhāya aṭṭhakathāyaṃ ‘arūpavatthārammaṇamahābhūtaindriyāhārānaṃ vasenā’ti ettha indriyāhāraggahaṇaṃ katanti ‘sahajātapurejātapacchājātapaccayā labbhantī’ti vutta’’nti vadanti.
ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਯਥਾਰਹਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਤ੍ਥੁ ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ, ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪੁਰੇਜਾਤਮੇવ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣਸ੍ਸ ਪਨ ਕਦਾਚਿ ਸਹਜਾਤਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਸਹਜਾਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭੂਤੋવ ਗਯ੍ਹਤਿ, ਸੋ ਚ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣਯੁਤ੍ਤੋવਾਤਿ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਹਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਸੋ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਯਦਿ ਸਹਜਾਤੋਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਤਥਾ ਨ વਿਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਏਕਕਲਾਪਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਨ੍ਨਕਲਾਪਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤੋ ਸਙ੍ਕਰਮੋਚਨਤ੍ਥਂ। ਅਪਿਚ ਅਪ੍ਪਚੁਰਭਾવਤੋ ਅਪਾਕਟਭਾવਤੋ ਚ ਤਂ ਨ ਗਹਿਤਂ । ਤਤੋਤਿ ਨવਮਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ ਦਸਮਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨ ਹਿ ਏਕਾਦਸਮੇ ਅਧਿਪਤਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਤਥਾ ਚੁਦ੍ਦਸਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਥਾ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਤ੍ਥੁਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦਿવਤ੍ਥੂਨਿਪਿ ਗਹਿਤਾਨੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਤਦੇવਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੇવ।
Tattha arūpānaṃ sahajātapacchājātāhārindriyapaccayabhāvo yathārahaṃ veditabbo. Vatthu sahajātaṃ purejātañca, ārammaṇaṃ purejātameva, abhiññāñāṇassa pana kadāci sahajātampi ārammaṇapaccayo hotiyeva. Sahajātaggahaṇena panettha sahajātapaccayabhūtova gayhati, so ca ekuppādādilakkhaṇayuttovāti yo dhammo sahajāto hutvā ārammaṇaṃ hoti, na so idha adhippeto. Yadi sahajātopi ārammaṇaṃ hoti, kasmā pāḷiyaṃ tathā na vibhattanti? Ekakalāpapariyāpannassa ekuppādādilakkhaṇayuttassa bhinnakalāpapariyāpannato saṅkaramocanatthaṃ. Apica appacurabhāvato apākaṭabhāvato ca taṃ na gahitaṃ . Tatoti navamatoti attho, na dasamatoti adhippāyo. Na hi ekādasame adhipati atthīti. Tathā cuddasameti ettha tathā-saddena vatthuggahaṇena cakkhādivatthūnipi gahitānīti imamatthaṃ upasaṃharati. Tadevāti ārammaṇameva.
੫੧੯. ਸਹਜਾਤਾਨਿ વਿਯਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਹਿਤਾਨਿ વਿਯ ਘਟਨਾਨਿ। ਸਹਜਾਤੇਨਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ। ਤਾਨੀਤਿ ‘‘ਪਕਿਣ੍ਣਕਘਟਨਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਘਟਨਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਹਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨਿ, ਤਾਨੇਤ੍ਥ ਪਕਿਣ੍ਣਕਘਟਨਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਪੁਰੇਜਾਤ…ਪੇ॰… વਸੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਯੋਜਨਾ – ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਸ੍ਸ ਆਹਾਰਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਸਹਜਾਤੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ, ਤੇਸਂਯੇવ ਸਹਜਾਤੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਅਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਸ੍ਸ ਚ ਸਹਜਾਤੇਨ ਅਸਾਮਞ੍ਞਂ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ, ਤਤੋ ਏવ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਅਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਏવਂ ਪੁਰੇਜਾਤਾਦੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਾਮਞ੍ਞਂ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ। ਏવਂ ਅਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ ਅਸਮਾਨਤਾવਸੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਿ ਘਟਨਾਨਿ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਾਨਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ ਤੇਨੇવ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਿਥੂਨਂ ਸਮਾਨਭਾવੇਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ ਤੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿ, ਏવਂ ਪੁਰੇਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਪੀਤਿ ਤੇਸਂ ਸਹਜਾਤੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਤਾਨਿ ਘਟਨਾਨਿ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਹਜਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਘਟਨਾਨਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ, ਤੇਸਂ ਸਹਜਾਤਤਾਯ ਏવ ਅવਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਭਾવਸਿਦ੍ਧਿਤੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ।
519. Sahajātāni viyāti sahajātapaccayasahitāni viya ghaṭanāni. Sahajātenāti sahajātapaccayena. Tānīti ‘‘pakiṇṇakaghaṭanānī’’ti vuttaghaṭanāni. Yāni hi sahajātapaccayena na yojitāni, tānettha pakiṇṇakaghaṭanānīti vuttāni. Purejāta…pe… vasenāti ettha ayaṃ yojanā – purejātassa pacchājātassa āhārassa indriyassa ca sahajātena aññamaññañca sāmaññavasena, tesaṃyeva sahajātena aññamaññañca asāmaññavasena cāti vuttaṃ hoti. Yathā purejātassa pacchājātassa ca sahajātena asāmaññaṃ bhinnasabhāvattā, tato eva āhārindriyānampi tena asāmaññaṃ, evaṃ purejātādīnaṃ catunnampi aññamaññaṃ asāmaññaṃ bhinnasabhāvattā. Evaṃ asāmaññavasena asamānatāvasena yathāvuttāni ghaṭanāni vippakiṇṇāni. Yathā pana sahajātapaccayadhammā arūpakkhandhādayo teneva sahajātapaccayatāsaṅkhātena mithūnaṃ samānabhāvena aññehi asaṃkiṇṇā attano paccayuppannānaṃ paccayo hontīti asāmaññavasena tesaṃ pavatti, evaṃ purejātādipaccayadhammāpīti tesaṃ sahajātena aññamaññañca yathāvuttassa sāmaññassa asāmaññassa ca vasena tāni ghaṭanāni vippakiṇṇānīti pakiṇṇakāni vuttāni. Evaṃ sante sahajātānampi ghaṭanānaṃ pakiṇṇakabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati, tesaṃ sahajātatāya eva avippakiṇṇabhāvasiddhito. Tena vuttaṃ ‘‘sahajātaṃ aggahetvā vuttāni pakiṇṇakāni nāmā’’ti.
ਤਾਨੀਤਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਘਟਨਾਨਿ। ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਤਿ ਕੁਸਲਾ ਚ વਿਪਾਕਾ ਚ, ਯੇ ਅਭਿਨ੍ਨਲਕ੍ਖਣਾ ਹੁਤ੍વਾ ਕੁਸਲਸਭਾવਾ વਿਪਾਕਸਭਾવਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂਸਭਾવਞ੍ਚ ਏਕਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਦਂ…ਪੇ॰… ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ। ਨਨੁ ਚ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿવਸੇਨਪਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ? ਤੇਸਂ ਕਿਰਿਯਸਭਾવਤਾਪਿ ਅਤ੍ਥੇવਾਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਕੁਸਲਮੇવਾ’’ਤਿ। વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਝਾਨਙ੍ਗਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਚਿਤ੍ਤਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਕਿਰਿਯਾਮਨੋਧਾਤੂਸੁ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾવ ਹੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਚ વਸੇਨ ਯਥਾ ਝਾਨੇਸੁ, ਏવਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਸੇਨ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਦੁਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਲਬ੍ਭੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ વਿਪਾਕੋ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਮਿਚ੍ਚੇવ ਗਯ੍ਹਤਿ, ਨ ਅਕੁਸਲਾਦਿਪਦੇਹਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾ…ਪੇ॰… ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਆਹ।
Tānīti pakiṇṇakaghaṭanāni. Kusalavipākāti kusalā ca vipākā ca, ye abhinnalakkhaṇā hutvā kusalasabhāvā vipākasabhāvā cāti attho. Evaṃsabhāvañca ekaṃ aññindriyamevāti āha ‘‘idaṃ…pe… labbhatī’’ti. Nanu ca saddhindriyādivasenapi ayamattho labbhatīti? Tesaṃ kiriyasabhāvatāpi atthevāti. Dukkhanti cetasikadukkhaṃ. Tenāha ‘‘akusalamevā’’ti. Vipākassa dukkhassāti yojanā. Tena vuttaṃ ‘‘ajhānaṅgattā’’ti. Akusalavipākakiriyāti vicikicchācittapañcaviññāṇakiriyāmanodhātūsu pavattanato akusalavipākakiriyāva hoti cittaṭṭhitīti attho. Yasmā akusalavipākāti evamatthe gayhamāne dukkhassa cittaṭṭhitiyā ca vasena yathā jhānesu, evaṃ aññesaṃ vasena aññesu ca na labbhati, tasmā akusalassa vipākāti evamatthe gayhamāne dukkhindriyassa vasena indriyesu labbhatīti dassento āha ‘‘akusalassa…pe… labbheyyā’’ti. Imasmiṃ kusalattike vipāko vipākābyākatamicceva gayhati, na akusalādipadehi visesetvāti imamatthaṃ dassento ‘‘kusalavipākā…pe… natthī’’ti āha.
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhāvārassa ghaṭane anulomagaṇanā niṭṭhitā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyuddhāravaṇṇanā
੫੨੭. ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ-ਕਾਰੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨਾਹਿ ਸਹਜਾਤਾਦਿਸਙ੍ਗਹવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਹਿਤਾਨਂ ਗਹਣੇਨ। ਅਟ੍ਠ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਆਗਤਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਯੋ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੂਤਿ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ। ਤੀਹੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਸਹਜਾਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਦ੍વੀਹੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਹੇਤੁਆਦਿਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ। ਤਤੋ ਹੇਤੁਆਦਿਪਚ੍ਚਯਤੋ। ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਯੋਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
527. Nahetupaccayenāti ettha na-kāro aññatthoti dassento ‘‘hetupaccayato aññena paccayenā’’ti āha. Aggahitaggahaṇenāhi sahajātādisaṅgahavasena aggahitānaṃ gahaṇena. Aṭṭha hontīti imissā pāḷiyā āgatā ārammaṇādayo aṭṭha paccayā honti. Tesūti aṭṭhasu paccayesu. Tīhīti ārammaṇasahajātaupanissayapaccayehi. Dvīhīti ārammaṇapaccayaupanissayapaccayehi. Tasmiṃ tasmiṃ paccayeti tasmiṃ tasmiṃ hetuādike paccaye. Tato hetuādipaccayato. Yathāyogaṃ yojetabbāti yasmiṃ paccaye paccanīyato ṭhite ye paccayā anulomato yojanaṃ labhanti, te yojetabbāti attho.
ਦ੍વਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ। વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਚੇਤਨਾਯਾਤਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਚੇਤਨਾਯ। ਅਰੂਪਾਹਾਰਾ ਅਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਸਹਜਾਤਭਾવਾ ਏવ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਰੂਪਾਹਾਰੋ ਠਿਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋਯੇવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨ ਆਹਾਰੋ’’ਤਿ। ਸਹਜਾਤਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਇਦਂ ਅਰੂਪਾਹਾਰਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰવਿਸੇਸਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ ਰੂਪਾਹਾਰੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਨਾਪਿ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ । ਯਥਾ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਯੇਸਞ੍ਹਿ ਯੋ ਜਨਕੋ, ਨ ਤੇਹਿ ਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਨਾਪਿ ਪੁਰੇਜਾਤਤਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਯੁਤ੍ਤਾ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ। ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਤ੍ਤੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਾਦਿવਿਧੁਰੋ ਏવ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વਿਯ ਰੂਪਾਹਾਰੋ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤੋ। ਤਥਾ ਚਾਹ ‘‘ਰੂਪਾਹਾਰੋ…ਪੇ॰… ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਸਹਜਾਤਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰੂਪਾਹਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Dvinnanti anantarūpanissayassa pakatūpanissayassāti imesaṃ dvinnaṃ. Vatthupurejātassa vasena purejātaṃ ārammaṇapurejātassa ārammaṇena saṅgahitattā. Aññissā cetanāyāti nānākkhaṇikakammapaccayabhāveneva pavattāya cetanāya. Arūpāhārā apariccattasahajātabhāvā eva āhārapaccayo honti, rūpāhāro ṭhitippattoyevāti vuttaṃ ‘‘sahajātato aññassa kabaḷīkārāhārassa vasena āhāro’’ti. Sahajātato aññassāti ca idaṃ arūpāhāranivattanatthaṃ vuttaṃ, na kabaḷīkārāhāravisesanivattanatthaṃ tādisasseva tassa abhāvato. Na hi rūpāhāro sahajātapaccayo hoti, nāpi purejātapaccayo hoti . Yathā sahajātānaṃ sahajātapaccayo na hoti, evaṃ purejātānaṃ pacchājātapaccayo na hoti, pacchājātānañca purejātapaccayo na hoti. Kasmā? Tādisassa paccayalakkhaṇassa abhāvato. Yesañhi yo janako, na tehi tassa sahajātatā atthi, nāpi purejātatā purejātapaccayalakkhaṇayuttā, pacchājātapaccayatāya pana vattabbameva natthi rūpadhammattā. Upatthambhakattepi eseva nayo, tasmā sahajātādividhuro eva tassa paccayabhāvo veditabbo. Teneva hi ‘‘sahajātaṃ purejātaṃ pacchājātaṃ āhāraṃ indriya’’nti ettha rūpajīvitindriyaṃ viya rūpāhāro visuṃ gahito. Tathā cāha ‘‘rūpāhāro…pe… āhārapaccayova hotī’’ti. Sahajātato purejātato ca aññassa rūpajīvitindriyassāti ettha rūpāhāre vuttanayeneva attho veditabbo.
ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾਤਿ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਰੂਪਾਹਾਰਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਇਧ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣ…ਪੇ॰… ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਦਞ੍ਞਾਭਾવਾਤਿ ਤਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿਪਚ੍ਚਯਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਕਮ੍ਮਾਦਿਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲੇ ਅਭਾવਾ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਤਿਕਪਞ੍ਹਾવਾਰਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤੇ ਤਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਸਿਯਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਯਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ। ਸਙ੍ਗਹਿਤવਿવਜ੍ਜਨਾਭਾવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮਾਨਲਕ੍ਖਣਤਾਯ ਸਙ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਿવਜ੍ਜਨਾਭਾવਤੋ, વਿવਜ੍ਜਨੇ ਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਅਞ੍ਞਾਰਮ੍ਮਣਾਭਾવਤੋਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਨ੍ਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋવ ਹੋਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਗਹਿਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਗਹਿਤੋવ ਹੋਤਿ ਬਲવਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ , ਏવਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਗਹਿਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਗਹਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ ਤਂਸਭਾવਤ੍ਤਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਂ વਿਸੁਂ ਨ ਉਦ੍ਧਟਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Evañca katvāti purimapurimehi asaṅgahitasaṅgaṇhanavasena pacchimapacchimānaṃ gahitattā tathā rūpāhārassa jīvitindriyassa ca vasena idha āhārindriyapaccayānaṃ gahitattāti attho, aññathā ‘‘āhārapaccayena paccayo, indriyapaccayena paccayo’’ti vattabbaṃ siyāti adhippāyo. Tenevāha ‘‘ārammaṇa…pe… icceva vutta’’nti. Tadaññābhāvāti tato ārammaṇādipaccayato aññassa idhādhippetakammādipaccayassa kusale abhāvā. Tasmāti yasmā ārammaṇato aññesaṃ dvinnaṃ vasena upanissayo vutto, tasmā ‘‘ārammaṇādhipati ārammaṇapaccaye saṅgahaṃ gacchatī’’ti vattabbaṃ, na ārammaṇūpanissayeti adhippāyo. Yadi evaṃ kasmā parittattikapañhāvārapaccanīye ārammaṇaṃ na vuttaṃ. Upanissayena hi asaṅgahitatte taṃ vattabbameva siyāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yaṃ panā’’tiādi. Tattha purimehi asaṅgahitavasena vuttānanti purimehi paccayehi asaṅgahitavasena vuttānaṃ pacchimānaṃ paccayānaṃ. Saṅgahitavivajjanābhāvatoti attanā samānalakkhaṇatāya saṅgahitassa paccayassa vivajjanābhāvato, vivajjane kāraṇaṃ natthīti attho. Upanissayato aññārammaṇābhāvatoti appamāṇo dhammo appamāṇassa dhammassa ārammaṇaṃ honto ārammaṇūpanissayova hoti ārammaṇādhipatibhāvatoti attho. Yathā ārammaṇe gahite ārammaṇūpanissayo gahitova hoti balavārammaṇabhāvato , evaṃ ārammaṇūpanissaye gahite ārammaṇaṃ gahitameva hoti taṃsabhāvattāti tattha taṃ visuṃ na uddhaṭanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘na pana ārammaṇūpanissayassa ārammaṇe asaṅgahitattā’’ti.
ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤਕਾਯਤੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਅਰੂਪਾਹਾਰਾਨਂ। ਤੇ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਮ੍ਪਿ ਸਹਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਂ ਪਨ વਤ੍ਥੂਨਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ। ਸੇਸਂ ਆਹਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਏਤੇ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਪੁਰੇਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਖਣੇ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸਹਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਸਹਜਾਤਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ। ਛਹਿ ਭੇਦੇਹੀਤਿ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤੇਹਿ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਯਥਾਰਹਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹਿਤਭੇਦੇਨ ਚਾਤਿ ਛਹਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਭੇਦੇਹਿ। ਏਕੇਕਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਂ ਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਛਹਿ ਭੇਦੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Pacchājātaāhārānanti attano paccayuppannato purejātakāyato pacchājātānaṃ arūpāhārānaṃ. Te hi attanā sahajātaarūpadhammānaṃ taṃsamuṭṭhānarūpadhammānampi sahajātaatthipaccayā honti, purejātānaṃ pana vatthūnaṃ pacchājātaatthipaccayo. Pacchājātindriyānanti pacchājātānaṃ arūpindriyānaṃ. Sesaṃ āhāre vuttanayena yojetabbaṃ. Yasmā ete āhārindriyā yasmiṃ khaṇe purejātaatthipaccayaṃ labhanti, tasmiṃyeva khaṇe taṃtaṃpaccayuppannānaṃ sahajātaatthipaccayo pacchājātaatthipaccayo ca honti, tasmā vuttaṃ ‘‘sahāpi atthiavigatapaccayabhāvo hotī’’ti. Tiṇṇanti sahajātādīnaṃ tiṇṇaṃ. Chahi bhedehīti visuṃ gahitehi sahajātādīhi pañcahi yathārahaṃ ekajjhaṃ gahitabhedena cāti chahi atthipaccayabhedehi. Ekekaṃ saṅgahetvāti atthipaccayalakkhaṇaṃ avigatapaccayalakkhaṇañca visuṃ visuṃ chahi bhedehi saṅgahetvā vuttaṃ.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਭੇਦਤੋਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ, ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨਿਕਾਨਞ੍ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ ਪੁਰੇਜਾਤਭੂਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਸਙ੍ਗਹੋ। ਤਦੇਕਦੇਸਸ੍ਸਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇਕਦੇਸਸ੍ਸ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਨਂ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਸੂਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁ। ਤਂ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਭੂਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹੇ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਥ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Ajjhattikabāhirabhedatoti vattabbaṃ cakkhādīnaṃ jīvitindriyassa ca adhippetattā, saparasantānikānañca indriyānaṃ anadhippetattā. Nissayapurejātavippayuttaatthiavigatānaṃ purejātabhūtānanti adhippāyo. Tesañhi purejāte saṅgaho. Tadekadesassāti ārammaṇekadesassa, ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayānanti attho. Tesanti nissayādīnaṃ. Upanissayādīsūti upanissayapurejātapaccayādīsu. Taṃ pana purejātabhūtaṃ ārammaṇaṃ. Tatthāti upanissayapaccayasaṅgahe. Yathāvuttanayo cettha ekantena gahetabboti dassetuṃ ‘‘atha panā’’tiādi vuttaṃ.
ਏવ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਏਕਸਭਾવਤੋવ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ વੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ। ਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਏਕੋવਾ’’ਤਿ ਅવਧਾਰਣੇਨ ਅਗ੍ਗਹਿਤੇਨ। ਤੇਸੂਤਿ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਏਕੋ ਦ੍વੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਉਕ੍ਕਂਸવਸੇਨ। ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਤੇ ਹੇਤੁਆਦਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਦਸ੍ਸਿਤਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋਤਿ ਸੋਲ਼ਸਾਦਿਭੇਦੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ।
Eva-saddo ānetvā yojetabbo, aññathā tesu pañhesu ekasabhāvatova paccayassa āgamanaṃ vuttaṃ siyā. Tenāti ‘‘ekovā’’ti avadhāraṇena aggahitena. Tesūti sahajātapurejātapaccayesu. Ukkaṭṭhavasenāti ‘‘eko dve’’tiādinā vuttaukkaṃsavasena. Te te paccaye saṅgahetvāti te hetuādipaccaye sahajātādipaccayehi saṅgahetvā. Dassitapaccayaparicchedoti soḷasādibhedena saṅgahetvā dassitapaccayaparicchedo.
ਪਭੇਦਪਰਿਹਾਨੀਸੂਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪਭੇਦੇ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇ ਪਞ੍ਹਾਪਰਿਹਾਨਿਯਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਤੋ ਅਞ੍ਞੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਗਹਿਤਾਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਨੀਯਸਾਧਾਰਣਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਨ ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤੁਧਮ੍ਮੋ ਹੇਤੁਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। વੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਪਰਿਹਾਨੀਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Pabhedaparihānīsūti sahajātapaccayādīhi saṅgahitapaccayappabhede taṃtaṃpaccayapaṭikkhepe pañhāparihāniyañcāti attho. Nahetupaccayāti iminā hetupaccayato aññe paccayā gahitāti katvā vuttaṃ ‘‘nahetupaccayāti ettha labbhamānapaccaye sandhāya vutta’’nti. Evañca katvāti sabbapaccanīyasādhāraṇalakkhaṇavasena vuttattā eva na vattabbaṃ siyā, na hi hetupaccaye paccanīyato ṭhite hetudhammo hetussa dhammassa sahajātapaccayena paccayoti sakkā vattuṃ. Vīsati paccayāti hetupaccayena saddhiṃ vīsati paccayā. Parihānīyaṃ vitthārakathaṃ dassentoti yojanā.
੫੨੮. ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹੀਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਸਙ੍ਗਾਹਕਭੂਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ વਾ ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇਯੇવਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਆਹ। ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸੇવ, ਅਥ ਖੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਪੀਤਿ ਕੁਸਲਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ।
528. Tehi tehi paccayehīti sahajātapaccayādīhi tehi tehi saṅgāhakabhūtehi paccayehi. Te te paccayāti saṅgahetabbā aññamaññapaccayādayo hetupaccayādayo vā te te paccayā. Aññesaṃ abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na tesaṃ sabbesaṃ sambhavanti adhippāyo. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Tattha dveyevāti ārammaṇādhipatiṃ apanetvā āha. Abyākatassapīti pi-saddena na kevalaṃ kusalasseva, atha kho abyākatassapīti kusalaṃ sampiṇḍeti.
੫੩੦. ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਸੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਕੇવਲਾਨਂ વਤ੍ਥੁਨਾ વਿਨਾ ਚ ਗਹਿਤਾਨਂ ਕੁਸਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ। ਯਦਿਪਿ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹਜਾਤਟ੍ਠੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭਾવੋ ਪਨ ਅਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਤ੍ਥੁਨਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
530. Tena saddhinti vatthunā saddhiṃ. Suddhānanti kevalānaṃ vatthunā vinā ca gahitānaṃ kusalakkhandhānaṃ. Yadipi vatthunā saddhiṃ sahajātaṭṭho natthi, nissayādibhāvo pana atthevāti dassento ‘‘vatthunā panā’’tiādimāha.
ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਤਂਸਙ੍ਗਹੋ ਸੁਕਰੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤਨਯੋ ਏવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਤੂਸੁ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਸਹਜਾਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਤਾਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਰੂਪਤੋ ਗਹਿਤਂ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਤੀਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੂ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ। ਮਿਸ੍ਸਕਾਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਦਿਭਾવੇਹਿ ਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਤਥਾ ਅਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਚ। વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਭਾਗਸਙ੍ਗਾਹਕਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦੀਨਂ ਗਹਣੇਨ। ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਾਨਂ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੁਦ੍ਧਾਰੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੋਪਿ ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹੋ ਇਧ ਅਤ੍ਥਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਯੇવਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Sahajātapurejātapacchājātaāhārindriyānaṃ atthipaccayena saṅgahetabbattā sahajātādīhi saṅgahetabbānaṃ taṃsaṅgaho sukaroti dassetuṃ upanissayena saṅgahetabbānaṃ saṅgaho vuttanayo evāti vuttaṃ ‘‘catūsu sabbapaccaye saṅgaṇhitvā’’ti. Kammaṃ pana sahajātūpanissayehi asaṅgahetabbatāpi atthīti sarūpato gahitaṃ, aññathā ‘‘tīsu paccayesū’’ti vattabbaṃ siyā. Missakāmissakassāti sahajātapurejātādibhāvehi missakassa tathā amissakassa ca. Vuttamevatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tenāti atthipaccayavibhāgasaṅgāhakānaṃ sahajātādīnaṃ gahaṇena. Sabbapaccayānaṃ…pe… hotīti iminā ‘‘imasmiṃ pana paccayuddhāre’’tiādinā vuttopi paccayasaṅgaho idha atthato dassitoyevāti imamatthaṃ dasseti.
ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤੋ? ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋਤਿ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ વਿਭਜਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤੋ? ਪੁਰੇਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋਤਿ વਿਭਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਂ ਮਿਸ੍ਸਕਾਮਿਸ੍ਸਕਭਾવਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅવਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਤਾવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ‘‘વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વਿਯ, ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ વਿਯ વਾ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਾਭਾવੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋવ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਿਯ ਪਭੇਦਸਬ੍ਭਾવਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਥਾਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਸਮਤ੍ਥੇਤੁਂ ‘‘વਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਫਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਮਗ੍ਗਫਲਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ ਤੇਸਂਯੇવ ਪੁਰੇਜਾਤਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿਰੂਪવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਨ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વਕ੍ਖਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸੋਤਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ।
Nissayokasmā na vutto? Sahajātanissayo purejātanissayoti hi sakkā vibhajitunti adhippāyo. Vippayutto vā kasmā na vutto? Purejātavippayutto pacchājātavippayuttoti vibhajituṃ sakkāti attho. Yaṃ missakāmissakabhāvaṃ manasi katvā ‘‘avattabbattā’’ti vuttaṃ, taṃ dassento ‘‘nissayo tāvā’’tiādimāha. Visesitabbo ‘‘vippayuttapaccayena paccayo’’ti avisesena pāḷiyaṃ vuttattā. So viyāti atthipaccayo viya, nissayapaccayo viya vā atthipaccayavisesābhāvena vippayuttapaccayo na vattabbova. Dvinnaṃ paccayānaṃ viya pabhedasabbhāvatoti dassento ‘‘sahajātapurejātānañcā’’tiādimāha. Tathātiādinā vuttamatthaṃ pāḷiyā samatthetuṃ ‘‘vakkhatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha maggaphaladhammānaṃ maggaphalataṃsamuṭṭhānarūpavasena sahajātaatthipaccayo tesaṃyeva purejātacatusantatirūpavasena pacchājātaatthipaccayo vutto, na pana vippayuttapaccayabhāvo vakkhatīti yojanā. Soti vippayuttapaccayo.
ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਸਹਜਾਤਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੇਤੁਆਦੀਹਿ વਿਸੇਸੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਸੋਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ। વਿਰੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯੇਹੀਤਿ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਾਦਿਭਾવੇਨ વਿਰੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲવਿਰੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹੀ’’ਤਿ।
Hetuādīnaṃ sahajātantogadhattā hetuādayo tabbisesā hontīti katvā vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayo ca hetuādīhi visesetabbo’’ti. Soti sahajātapaccayo. Viruddhapaccayehīti sahajātapurejātassa sahajātādibhāvena viruddhehi paccayehi. Tenāha ‘‘uppattikālaviruddhehi paccayehī’’ti.
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccanīyuddhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyagaṇanavaṇṇanā
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ
Nahetumūlakavaṇṇanā
੫੩੨. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ વਦਤਿ। ਤੇ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਆਰਮ੍ਮਣਸਭਾવਾ ਏવ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਹਾਯਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ਪਨ੍ਨਰਸਸੂਤਿ ਦੁਤਿਯੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ। ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਤਾવਿਸਿਟ੍ਠਾ ਅਧਿਪਤਿਨਿਸ੍ਸਯਕਮ੍ਮਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਹੇਤੁਝਾਨਮਗ੍ਗਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ વਸੇਨ। ਸਹਜਾਤੇ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾ ਹੇਤੁਆਦਯੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ। ਅਨਨ੍ਤੋਗਧਾ ਸਹਜਾਤੇ , ਕੇ ਪਨ ਤੇਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਾਦਯੋ’’ਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿਆਕਾਰੇਨਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਾਦਿਆਕਾਰੇਨ।
532. Adhipatipaccayādibhūto ārammaṇapaccayoti ārammaṇaārammaṇādhipatiārammaṇūpanissaye vadati. Te ca yasmā ārammaṇasabhāvā eva, tasmā vuttaṃ ‘‘parihāyatiyevā’’ti. Pannarasasūti dutiye sahajātapaccaye ‘‘hetupaccayo’’tiādinā vuttesu pannarasasu. Ekādasannaṃ vasenāti sahajātapaccayo, sahajātatāvisiṭṭhā adhipatinissayakammāhārindriyatthiavigatahetujhānamaggā cāti imesaṃ ekādasannaṃ vasena. Sahajāte antogadhā hetuādayo. Tasmiṃ paṭikkhitteti tasmiṃ sahajāte paṭikkhitte paccanīyato ṭhite. Anantogadhā sahajāte , ke pana teti āha ‘‘ārammaṇādhipatipurejātanissayādayo’’ti. Ārammaṇādiākārenāti ārammaṇapurejātanissayanānākkhaṇikakammādiākārena.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ। ਇਮੇ વਾਰਾਤਿ ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤવਾਰਾ। ਏਤੇ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਯੋਤਿ ਸਹਜਾਤਤਾવਿਸਿਟ੍ਠੇ ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਕੇ વਦਤਿ, ਨ ਇਤਰੇ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਚ…ਪੇ॰… ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Tasmiṃ paṭikkhitteti tasmiṃ sahajātapaccaye paṭikkhitte. Ime vārāti sahajātaṃ purejātanti vissajjitavārā. Ete nissayādayoti sahajātatāvisiṭṭhe nissayādike vadati, na itare. Tenāha ‘‘yasmā ca…pe… paṭikkhepena paṭikkhittā’’ti.
ਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭੂਤਞ੍ਚ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤੇਨ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤੋਗਧਨਿਸ੍ਸਯਾਦਿਭਾવੋਯੇવ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਯਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਾਮਞ੍ਞવਚਨਮ੍ਪਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਲਾਭੀਨਂਯੇવ ਗਹਣਂ ਸਿਯਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤੁਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਦਾਯਭੂਤੋਤਿ ਚਤੁਕ੍ਖਨ੍ਧਸਮੁਦਾਯਭੂਤੋ। ਏਕਦੇਸਭੂਤੇਹੀਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਏਕਦੇਸਭੂਤੇਹਿ। ‘‘ਕੁਸਲੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ‘‘ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇਨ…ਪੇ॰… ਪਰਿਹਾਯਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨਸ੍ਸ ਸਮਾਧਾਨવਚਨਂ।
Nissayādibhūtañca sahajātapaccayaṃ ṭhapetvāti etena ‘‘ṭhapetvā sahajātapaccaya’’nti ettha antogadhanissayādibhāvoyeva sahajātapaccayo gahitoti dasseti. Nissayādīti ādi-saddena hetuādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Aññamaññapaccayadhammavasena pavattisabbhāvatoti aññamaññapaccayadhammavasena sahajātādīhi pavattisabbhāvato aññamaññe paṭikkhitte ‘‘kusalo kusalābyākatassā’’ti vāro parihāyati. Tesaṃ tesaṃ paccayuppannānanti idaṃ sāmaññavacanampi ‘‘aññamaññapaccayasaṅgahaṃ gatā’’ti vacanato aññamaññapaccayalābhīnaṃyeva gahaṇaṃ siyāti āsaṅkaṃ nivattetuṃ ‘‘kusalo ca kusalassā’’tiādi vuttaṃ. Samudāyabhūtoti catukkhandhasamudāyabhūto. Ekadesabhūtehīti tasseva ekadesabhūtehi. ‘‘Kusalo panā’’tiādi ‘‘naaññamaññapaccayena…pe… parihāyatī’’ti imassa aṭṭhakathāvacanassa samādhānavacanaṃ.
ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਕਦੇਸੋવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਹਾਰਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ, ‘‘ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ‘‘ਤੇ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚਾਮਟ੍ਠਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਤਿ ਤੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ।
Rūpakkhandhekadesova honti rūpāhārarūpindriyavasena, ‘‘ekantena vippayuttapaccayadhammehī’’ti vuttadhammā ‘‘te’’ti paccāmaṭṭhāti āha ‘‘teti te vippayuttapaccayadhammā’’ti.
੫੩੩. ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਨਨੁ ਪਚ੍ਚਯਗਣਨਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਆਸਙ੍ਕਾ ਸਿਯਾਤਿ ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਚ੍ਚਨੀਯવਾਰਗਣਨਾ ਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ’’ਤਿ। ਬਲવਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਰਂ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਏવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਪਾਕਸ੍ਸਪਿ ਪਨ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
533. Paccanīyagaṇanaṃ dassetunti vuttepi nanu paccayagaṇanameva dassitaṃ hotīti kassaci āsaṅkā siyāti taṃ nivattento āha ‘‘paccanīyavāragaṇanā hi dassitā’’ti. Balavakammaṃ vipākassa upanissayo hoti, itaraṃ kammapaccayo evāti āha ‘‘vipākassapi pana…pe… kammapaccayo hotī’’ti.
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.
੫੩੪. ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨੀਤਿ ਇਦਂ ਨ ਗਣਨਾਪੇਕ੍ਖਂ, ਅਥ ਖੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨੀ’’ਤਿ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੋਪਿ ਹੇਤੁ ਨਯਾਨਂ ਮੂਲਭਾવੇਨੇવ ਠਿਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ’’ਤਿ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਨਹੇਤੁਮੂਲਕ’’ਮਿਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ।
534. Paricchinnagaṇanānīti idaṃ na gaṇanāpekkhaṃ, atha kho vissajjanāpekkhanti āha ‘‘paricchinnagaṇanāni vissajjanānī’’ti. Paccanīyato ṭhitopi hetu nayānaṃ mūlabhāveneva ṭhitoti āha ‘‘hetumūlake’’ti, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘nahetumūlaka’’micceva vuttaṃ.
੫੩੮. ਮੂਲਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾਤਿ ਸਤ੍ਤਮੂਲਕਂ ਅਟ੍ਠਮੂਲਕਂ ਨવਮੂਲਕਞ੍ਚ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਦ੍વੀਸੂਤਿ ‘‘ਤੀਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇਸੁ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਪਾਕੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤਤਿਯੇਤਿ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ। ਤੇਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਕਾਯੋਤਿ ਉਤੁਚਿਤ੍ਤਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਤੇਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਕਾਯੋ।
538. Mūlaṃ saṅkhipitvāti sattamūlakaṃ aṭṭhamūlakaṃ navamūlakañca saṅkhipitvā. Dvīsūti ‘‘tīṇī’’ti vuttesu tīsu vissajjanesu purimesu dvīsu ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo abyākatassā’’ti imesu. Tenāha ‘‘vipāko paccayuppanno hotī’’ti. Tatiyeti ‘‘abyākato dhammo abyākatassā’’ti imasmiṃ. Tesamuṭṭhānikakāyoti utucittāhārānaṃ vasena tesamuṭṭhānikakāyo.
੫੪੫. ਏਤਂ ਦ੍વਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਥਾ ਅਰੂਪਂ ਅਰੂਪਸ੍ਸ, ਏવਂ ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਰੂਪਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ। ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ વਤ੍ਥੁਖਨ੍ਧੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਤੇਸਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕੋ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਹਜਾਤ…ਪੇ॰… ਹੋਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ਸਹਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾਤਿ ਸਹਜਾਤਅਰੂਪਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ।
545. Etaṃ dvayaṃ sandhāya vuttaṃ, yathā arūpaṃ arūpassa, evaṃ rūpampi rūpassa vippayuttapaccayo na hotīti. Rūpābyākato arūpābyākatassāti idaṃ vatthukhandhe sandhāya vuttaṃ. Arūpābyākato rūpābyākatassāti idaṃ pana cittasamuṭṭhānarūpañcāti tesaṃ ekantiko vippayuttapaccayabhāvoti āha ‘‘sahajāta…pe… hotiyevā’’ti. Sahajātāhārindriyavasenāti sahajātaarūpāhārindriyavasena.
੫੪੬. ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਯਥਾਰਹવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਯਥਾਰਹਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਾਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਸੂਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ। ਨવਾਤਿ ਏਕਮੂਲਕਾવਸਾਨਾ ਨવ। ਦ੍વੇਯੇવਾਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇਯੇવ।
546. Ekamūlakekāvasānā anantarapakatūpanissayavasena labbhantīti idaṃ yathārahavasena vuttanti taṃ yathārahaṃ paṭikkhepāpaṭikkhepavasenapi dassetabbanti ‘‘atthipaccaye panā’’tiādi vuttaṃ. Purimesūti nārammaṇādīsu. Navāti ekamūlakāvasānā nava. Dveyevāti ‘‘kusalo dhammo abyākatassa, akusalo dhammo abyākatassā’’ti ime dveyeva.
ਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Anulomapaccanīyavaṇṇanā
੫੫੦. ਇਮੇਹੇવਾਤਿ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਏવ ਸਮਾਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਾਭਾવਤੋ ਪਨ ਨ ਅਨੁਰੂਪਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਤਿਪਿ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਸਾਮਞ੍ਞੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਿਯਾ વਿਭਙ੍ਗੇ વਿਸੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਥਾਯੋਗਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਚਾ’’ਤਿ।
550. Imehevāti ‘‘kusalo kusalassa, akusalo akusalassā’’ti imehi eva samānā honti kusalāditāsāmaññena. Tena vuttaṃ ‘‘atthābhāvato pana na anurūpā’’ti. ‘‘Kusalo kusalassā’’tiādinā satipi uddesato sāmaññe yebhuyyena siyā vibhaṅge visesoti āha ‘‘yathāyogaṃ niddesato cā’’ti.
੫੫੧. ਹੇਤੁਨਾਮਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁ ਚ ਤਂ ਨਾਮਞ੍ਚਾਤਿ ਹੇਤੁਨਾਮਂ। ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਤਮੇવ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
551. Hetunāmanti hetu ca taṃ nāmañcāti hetunāmaṃ. Paccayanti tameva paccayabhūtaṃ sandhāyāti yojanā.
੫੫੨. ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਧਿਪਤੀਨਨ੍ਤਿ ਸਹਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤੀਨਂ વਸੇਨ, ਤਂ ‘‘ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਧਿਪਤਿਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯੇਸੁ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ…ਪੇ॰… ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਗਣਨੁਦ੍ਧਾਰਸ੍ਸ ਸੁਕਰਤਂ ਉਪਾਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਨੁਲੋਮੇ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
552. Dvinnampi adhipatīnanti sahajātārammaṇādhipatīnaṃ vasena, taṃ ‘‘kusalaṃ kusalassa sahajātato ceva ārammaṇato cā’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Nārammaṇe sattāti sahajātādhipatissa vasena vuttaṃ, na sahajāte sattāti ārammaṇādhipatissa vasena vuttanti yojanā. Evanti yathā adhipatimhi vuttaṃ, evaṃ sabbattha sabbapaccayesu. ‘‘Tasmiṃ tasmiṃ…pe… uddharitabbā’’ti vatvā tassa gaṇanuddhārassa sukarataṃ upāyañca dassento ‘‘anulome…pe… viññātu’’nti āha.
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Anulomapaccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
Paccanīyānulomavaṇṇanā
੬੩੧. ਪਰਿਹਾਪਨਗਣਨਾਯਾਤਿ ਪਰਿਹਾਪੇਤਬ੍ਬਗਣਨਾਯ ਸਮਾਨਤ੍ਤਞ੍ਚ ਨ ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ ਊਨਤਮਭਾવਸ੍ਸਪਿ ਸਮ੍ਭવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਹੇਤੁਨਾਰਮ੍ਮਣਦੁਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਯਮਾਨੇਨ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਰਿਹੀਨਾਪੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਹੀਨਾਪੀਤਿ વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ ‘‘ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਕਰਣવਚਨਂ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਲਕ੍ਖਣਂ।
631. Parihāpanagaṇanāyāti parihāpetabbagaṇanāya samānattañca na ekantikaṃ ūnatamabhāvassapi sambhavatoti adhippāyo. Tenāha ‘‘nahetunārammaṇadukassā’’tiādi. Tattha saddhiṃ yojiyamānena ūnataragaṇanena adhipatipaccayena parihīnāpīti yojanā. Saddhiṃ parihīnāpīti vā imasmiṃ pakkhe ‘‘adhipatipaccayenā’’ti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Etanti lakkhaṇaṃ.
ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤਿਟ੍ਠਨਂ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ। ਇਤਰੇਸੂਤਿ ਯਾਦਿਸਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਧਿਪਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇਤਿ ‘‘ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ।
Aṭṭhānanti anulomato aṭṭhānaṃ atiṭṭhanaṃ. Tiṭṭhantīti anulomatoti yojanā. Tesanti hetuādīnaṃ. Itaresūti yādisā adhippetā, te dassetuṃ ‘‘adhipatī’’tiādi vuttaṃ. Imāni dveti ‘‘kusalābyākatā abyākatassa, akusalāabyākatā abyākatassā’’ti imāni ca dve.
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nahetumūlakavaṇṇanā niṭṭhitā.
੬੩੬. ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹੀਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ। વਾਰਸਾਮਞ੍ਞਮੇવ વਦਤਿ, ਨ ਅਤ੍ਥਸਾਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਥਾ ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવਾਤਿ ਚਾਤਿ ‘‘ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥવਚਨੇਪਿ ਤਥਾ વਾਰਸਾਮਞ੍ਞਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
636. Hetuyāvuttehi tīhīti hetupaccayā vuttehi tīhi vissajjanehi saddhiṃ. Vārasāmaññameva vadati, na atthasāmaññanti adhippāyo. Tathā kamme tīṇīti hetuyā vuttānevāti cāti ‘‘kamme tīṇī’’ti ettha ‘‘hetuyā vuttānevā’’ti imasmiṃ atthavacanepi tathā vārasāmaññameva sandhāya vadatīti attho.
੬੪੪. ਏਕੇਕਮੇવਾਤਿ ਏਕੇਕਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ।
644. Ekekamevāti ekekameva vissajjanaṃ.
੬੫੦. ਸਕਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਤਤੋ ਪਰੇਤਰਾਤਿ ਤਤੋ ਅਗ੍ਗਹਿਤਪਚ੍ਚਯਤੋ ਪਰੇਤਰਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ। ਨਾਹਾਰੇ…ਪੇ॰… ਲਾਭੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਂ, ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਯਥਾ ਪਞ੍ਹੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ। ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਚ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ।
650. Sakaṭṭhāneti attanā ṭhitaṭṭhāne. Tato paretarāti tato aggahitapaccayato paretarā paccanīyato. Nāhāre…pe… lābho hotīti āhārapaccaye paccanīyato ṭhite indriyapaccayaṃ, anulomato indriyapaccaye ca paccanīyato ṭhite āhārapaccayaṃ anulomato yojetvā yathā pañho labbhatīti attho. Tesūti āhārindriyesu. Dvidhā bhinnāni paccanīyato anulomato ca yojetabbabhāvena.
ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccanīyānulomavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kusalattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pañhāvāravibhaṅgavaṇṇanā
