| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੪. ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਹੀਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Paññāparihīnasuttavaṇṇanā
੪੧. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸੁਪਰਿਹੀਨਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਰਿਹੀਨਾ। ਯੇ ਅਰਿਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਹੀਨਾਤਿ ਯੇ ਸਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਪਟਿવਿਜ੍ਝਨੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿવਿਜ੍ਝਨੇਨ ਚ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਆਰਕਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਪਰਿਹੀਨਾ, ਤੇ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਹਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਰਿਹੀਨਾ ਮਹਾਜਾਨਿਕਾ। ਕੇ ਪਨ ਤੇਤਿ? ਯੇ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਤੇ ਹਿ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਭਾવਤੋ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਹੀਨਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਮਹਾਜਾਨਿਕਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ’’ਤਿ। વਿਪਾਕਾવਰਣਸਮਙ੍ਗਿਨੋਪਿ ਪਰਿਹੀਨਾ। ਅਥ વਾ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ ਅਪਰਿਹੀਨਾ ਨਾਮ ਤਿવਿਧਾવਰਣવਿਰਹਿਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞਾਣੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
41. Catutthe suparihīnāti suṭṭhu parihīnā. Ye ariyāya paññāya parihīnāti ye sattā pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayapaṭivijjhanena catusaccapaṭivijjhanena ca kilesehi ārakā ṭhitattā ariyāya parisuddhāya vipassanāpaññāya ca maggapaññāya ca parihīnā, te lokiyalokuttarāhi sampattīhi ativiya parihīnā mahājānikā. Ke pana teti? Ye kammāvaraṇena samannāgatā. Te hi micchattaniyatabhāvato ekantena parihīnā aparipuṇṇā mahājānikā. Tenāha ‘‘duggati pāṭikaṅkhā’’ti. Vipākāvaraṇasamaṅginopi parihīnā. Atha vā sukkapakkhe aparihīnā nāma tividhāvaraṇavirahitā sammādiṭṭhikā kammassakatañāṇena ca samannāgatā. Sesaṃ vuttanayānusārena veditabbaṃ.
ਗਾਥਾਸੁ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਤੋ ਮਗ੍ਗਞਾਣਤੋ ਚ ਪਰਿਹਾਨੇਨਾਤਿ। ਸਾਮਿવਚਨਂ વਾ ਏਤਂ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨੇਨਾਤਿ, ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਪਰਿਹਾਨਂ। ਨਿવਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਨਾਮਰੂਪੇ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੇ ‘‘ਏਤਂ ਮਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਂ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਂ, ਤਤੋ ਏવ ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ। ‘‘ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ’’ਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿ ਪਰਿਣਾਮੇਤਬ੍ਬਾ।
Gāthāsu paññāyāti nissakkavacanaṃ, vipassanāñāṇato maggañāṇato ca parihānenāti. Sāmivacanaṃ vā etaṃ, yathāvuttañāṇassa parihānenāti, uppādetabbassa anuppādanameva cettha parihānaṃ. Niviṭṭhaṃ nāmarūpasminti nāmarūpe upādānakkhandhapañcake ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā taṇhādiṭṭhivasena abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ, tato eva idaṃ saccanti maññatīti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti maññati. ‘‘Sadevake loke’’ti vibhatti pariṇāmetabbā.
ਏવਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਸਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਮਿਂ ਮਞ੍ਞਨਾਭਿਨਿવੇਸੇਹਿ ਕਿਲੇਸવਟ੍ਟਂ વਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਆਨੁਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
Evaṃ paṭhamagāthāya saṃkilesapakkhaṃ dassetvā idāni yassā anuppattiyā nāmarūpasmiṃ maññanābhinivesehi kilesavaṭṭaṃ vattati, tassā uppattiyā vaṭṭassa upacchedoti paññāya ānubhāvaṃ pakāsento ‘‘paññā hi seṭṭhā lokasmi’’nti gāthamāha.
ਤਤ੍ਥ ਲੋਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਯ ਸਤ੍ਤੇਸੁ, ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾਸਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਞ੍ਞੁਤ੍ਤਰਾ ਹਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਿਦ੍ਧਾਯ ਸਬ੍ਬੇ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਪਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧)। ਯਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਸਾ ਸੇਟ੍ਠਾਤਿ ਥੋਮਿਤਾ। ਯਥਾ ਚ ਸਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਾਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਾ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਾ ਅਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪਦਾਲਿਤਪੁਬ੍ਬਂ ਲੋਭਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਨ੍ਤੀ ਪਦਾਲੇਨ੍ਤੀ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀ, ਯਾਯ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭવਯੋਨਿਗਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਸਤ੍ਤਾવਾਸੇਸੁ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਠਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਕਮ੍ਮਭવਸ੍ਸ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ ਸਹવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ।
Tattha lokasminti saṅkhāralokasmiṃ. Sammāsambuddho viya sattesu, saṅkhāresu paññāsadiso dhammo natthi. Paññuttarā hi kusalā dhammā, paññāya ca siddhāya sabbe anavajjadhammā siddhā eva honti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī’’tiādi (ma. ni. 3.141; saṃ. ni. 5.1). Yā panettha paññā adhippetā, sā seṭṭhāti thomitā. Yathā ca sā pavattati, taṃ dassetuṃ ‘‘yāyaṃ nibbedhagāminī’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – yā ayaṃ paññā anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhādiṃ nibbijjhantī padālentī gacchati pavattatīti nibbedhagāminī, yāya ca tasmiṃ tasmiṃ bhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsesu sattanikāyesu khandhānaṃ paṭhamābhinibbattisaṅkhātāya jātiyā taṃnimittassa ca kammabhavassa parikkhayaṃ pariyosānaṃ nibbānaṃ arahattañca sammā aviparītaṃ jānāti sacchikaroti, ayaṃ sahavipassanā maggapaññā seṭṭhā lokasminti.
ਇਦਾਨਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਨੁਭਾવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਖੀਣਾਸવੇ ਅਭਿਤ੍ਥવਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇਸਂ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਾ’’ਤਿ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇਸਂ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਸਮ੍ਬੋਧੇਨ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਸਤਿવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿਮਤਂ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਿਤਸਮ੍ਮੋਹਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾਨਂ, ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ વਾ ਸੀਲਾਦਿਪਾਰਿਪੂਰਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਹਾਸવੇਦਤੁਟ੍ਠਿਪਾਮੋਜ੍ਜਬਹੁਲਤਾਯ ਹਾਸਪਞ੍ਞਾਨਂ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਂਯੋਜਨਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਿਮਸਰੀਰਧਾਰੀਨਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ ਪਿਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਬ੍ਭਾવਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਹੋ ਪਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੋ, ਅਹੋ વਤ ਮਯਮ੍ਪਿ ਏਦਿਸਾ ਏવਂ ਨਿਤ੍ਤਿਣ੍ਣਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ।
Idāni yathāvuttapaññānubhāvasampanne khīṇāsave abhitthavanto ‘‘tesaṃ devā manussā cā’’ti osānagāthamāha. Tassattho – tesaṃ catūsu ariyasaccesu pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ niṭṭhitattā catusaccasambodhena sambuddhānaṃ, sativepullappattiyā satimataṃ, vuttanayena samugghātitasammohattā paññāvepullappattiyā hāsapaññānaṃ, pubbabhāge vā sīlādipāripūrito paṭṭhāya yāva nibbānasacchikiriyāya hāsavedatuṭṭhipāmojjabahulatāya hāsapaññānaṃ, sabbaso parikkhīṇabhavasaṃyojanattā antimasarīradhārīnaṃ khīṇāsavānaṃ devā manussā ca pihayanti piyā honti, tabbhāvaṃ adhigantuṃ icchanti ‘‘aho paññānubhāvo, aho vata mayampi edisā evaṃ nittiṇṇasabbadukkhā bhaveyyāmā’’ti.
ਚਤੁਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੪. ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਹੀਨਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Paññāparihīnasuttaṃ
