Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī |
၁၁. ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ
11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
၃၉. ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင္ဂေန ဝေဝစနာနိ ဝိဘတ္တာနိ, သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင္ဂော ပရိပုဏ္ဏော, ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကံ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓာဟိ ဒေသေတီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသသ္သ ဣဒာနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယာ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂော နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။
39. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhaṅgena vevacanāni vibhattāni, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo paññattihāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo paññattihāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso paññattihāro paññattihāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Ekaṃ bhagavā dhammaṃ paññattīhi vividhāhi desetī’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yā pakatikathāya desanā’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso paññattihāro paññattihāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo.
‘‘ယာဟိ ဝိဝိဓာဟိ ပညတ္တီဟိ ဧကံ ဓမ္မံ ဘဂဝာ ဒေသေတိ, ကတမာ တာ ဝိဝိဓာ ပညတ္တိယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာ ပကတိကထာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပကတိကထာယာတိ အသ္သာဒာဒိပဒတ္ထဝိသေသံ အနိဒ္ဓာရေတ္ဝာ အတ္ထသဘာဝေန ပဝတ္တာယ ကထာယ သာဓုကံ မနသိကာရဓမ္မကထာယ ယာ ဒေသနာ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဝေနေယ္ယသန္တာနေ နိက္ခိပတိ ပတိဋ္ဌပေတိ ပကာရေန ဉာပေတိ, တသ္မာ နိက္ခေပပညတ္တိ, တာယ ပညတ္တိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ ပညတ္တိ ‘ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ ဝုတ္တာ, ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိတ္ထာရတော ဒသ္သေတုံ ‘‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –‘‘ဣတိ ‘ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ သင္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိတုံ ‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၃၉) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေသနာဒေသေတဗ္ဗသ္သ ဘေဒဘာဝေပိ အဘေဒောပစာရေန ‘‘ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ, စတုန္နံ သစ္စာနံ ပညတ္တိ ဒေသနာ နာမာတိ အတ္ထော။
‘‘Yāhi vividhāhi paññattīhi ekaṃ dhammaṃ bhagavā deseti, katamā tā vividhā paññattiyo’’ti pucchitabbattā ‘‘yā pakatikathāyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha pakatikathāyāti assādādipadatthavisesaṃ aniddhāretvā atthasabhāvena pavattāya kathāya sādhukaṃ manasikāradhammakathāya yā desanā yathādhippetamatthaṃ veneyyasantāne nikkhipati patiṭṭhapeti pakārena ñāpeti, tasmā nikkhepapaññatti, tāya paññattiyā dhammaṃ desetīti attho. ‘‘Yā paññatti ‘pakatikathāya desanā’ti vuttā, katamā sā’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā vitthārato dassetuṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –‘‘iti ‘pakatikathāya desanā’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘kā ca pakatikathāya desanā’ti pucchitvā ‘cattāri saccānī’tiādimāhā’’ti (netti. aṭṭha. 39) vuttaṃ. Tattha desanādesetabbassa bhedabhāvepi abhedopacārena ‘‘desanā cattāri saccānī’’ti vuttaṃ, catunnaṃ saccānaṃ paññatti desanā nāmāti attho.
‘‘ကထံ တံ သစ္စပညတ္တိံ ဘဂဝာ အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဘဂဝာ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝာ ယံ ယံ ပညတ္တိံ အာဟ, တထာ တေန ပကာရေန သာ ပညတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယံ ပညတ္တိံ ဘဂဝာ အာဟ, အယံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ, ဆန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ, အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ, ဒ္ဝာဒသန္နံ အာယတနာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ, ဒသန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ နိက္ခေပပညတ္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ခန္ဓဓာတုအာယတနိန္ဒ္ရိယာနိ စ လောကိယာနေဝ။ ပီဠနသင္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမတ္ထတာသာမညေန ဧကတ္တံ ဥပနေတ္ဝာ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဒသန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနန္တိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝ္ဟာကာယဣတ္ထိပုရိသဇီဝိတမနဝေဒနိန္ဒ္ရိယာနံ ဒသန္နံ။ အနုဘဝနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဝေဒနိန္ဒ္ရိယံ ဧကန္တိ ဂဟိတံ, သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒီနိ ပန မဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ န ဂဟိတာနိ။
‘‘Kathaṃ taṃ saccapaññattiṃ bhagavā āhā’’ti pucchitabbattā ‘‘yathā bhagavā āhā’’ti vuttaṃ. Yathā yena pakārena bhagavā yaṃ yaṃ paññattiṃ āha, tathā tena pakārena sā paññatti jānitabbā. ‘‘Idaṃ dukkha’’nti yaṃ paññattiṃ bhagavā āha, ayaṃ ‘‘idaṃ dukkha’’nti paññatti pañcannaṃ khandhānaṃ nikkhepapaññatti, channaṃ dhātūnaṃ nikkhepapaññatti, aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nikkhepapaññatti, dvādasannaṃ āyatanānaṃ nikkhepapaññatti, dasannaṃ indriyānaṃ nikkhepapaññattīti yojanā kātabbā. Khandhadhātuāyatanindriyāni ca lokiyāneva. Pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmatthatāsāmaññena ekattaṃ upanetvā ‘‘idaṃ dukkha’’nti vuttā. Dasannaṃ indriyānanti cakkhusotaghānajivhākāyaitthipurisajīvitamanavedanindriyānaṃ dasannaṃ. Anubhavanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā vedanindriyaṃ ekanti gahitaṃ, saddhindriyādīni pana maggapariyāpannattā na gahitāni.
ကဗဠီကာရေတိ ဌာနူပစာရေန ဝောဟရိတေ ဩဇာသင္ခာတေ အာဟာရေ, ရာဂော အရိယမဂ္ဂေန အပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တာ အနုသယဝသေန, အာသာဝသေန ဝာ ပတ္ထနာဝသေန ဝာ အတ္ထိ နန္ဒီ။ အတ္ထိ တဏ္ဟာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိရုဠ္ဟန္တိ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရုဠ္ဟဉ္စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင္ခာရာနန္တိ ပုနဗ္ဘဝနိဗ္ဗတ္တကသ္သ ဘဝသ္သ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဟေတုကာနံ သင္ခာရာနံ။ ဇာတိဇရာမရဏန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တနလက္ခဏာ ဇာတိ, န ဥပ္ပာဒောဝ, ပရိပာကလက္ခဏာ ဇရာ, န ဌိတိယေဝ, ဘေဒနလက္ခဏံ မရဏံ, န ဘင္ဂမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သသောကံ သဒရံ သဥပာယာသ’’န္တိ။
Kabaḷīkāreti ṭhānūpacārena voharite ojāsaṅkhāte āhāre, rāgo ariyamaggena appahātabbattā anusayavasena, āsāvasena vā patthanāvasena vā atthi nandī. Atthi taṇhāti etthāpi eseva nayo. Patiṭṭhitaṃ viruḷhanti paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāpattiyā patiṭṭhitattā patiṭṭhitañceva viruḷhañcāti gahetabbaṃ. Saṅkhārānanti punabbhavanibbattakassa bhavassa abhinibbattihetukānaṃ saṅkhārānaṃ. Jātijarāmaraṇanti abhinibbattanalakkhaṇā jāti, na uppādova, paripākalakkhaṇā jarā, na ṭhitiyeva, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, na bhaṅgameva. Tena vuttaṃ ‘‘sasokaṃ sadaraṃ saupāyāsa’’nti.
‘‘ဖသ္သေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ။ပေ.။ မနောသဉ္စေတနာယ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ။ပေ.။ ဝိညာဏေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂော။ပေ.။ ဝဒာမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခသ္သ စ သမုဒယသ္သ စ ပဘဝသ္သ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre…pe… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo…pe… vadāmī’’ti ayaṃ paññatti dukkhassa ca samudayassa ca pabhavassa paññāpanato pabhavapaññatti nāma.
ဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကထံ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကဗဠီကာရေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကဗဠီကာရေ။ပေ.။ အနုပာယာသန္တိ ဝဒာမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ, သမုဒယသ္သ ပဟာနသ္သ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, နိရောဓသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။
Vaṭṭavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ vivaṭṭavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Kabaḷīkāre…pe… anupāyāsanti vadāmī’’ti ayaṃ paññatti dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
၄၀. ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကထံ သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမာဓိံ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝေထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမာဓိံ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝေထ။ပေ.။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ, သမုဒယသ္သ ပဟာနသ္သ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ, နိရောဓသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။
40. Vivaṭṭavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ sammasanavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘samādhiṃ, bhikkhave, bhāvethā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha…pe… yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကထံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓဝသေန ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပံ, ရာဓ, ဝိကိရထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ရူပံ, ရာဓ, ဝိကိရထ။ပေ.။ နိဗ္ဗာန’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ တဏ္ဟာသင္ခာတသ္သ ရောဓသ္သ နိရောဓသ္သ စ ပညာပနတော နိရောဓပညတ္တိ နာမ, အသ္သာဒသ္သ နိဗ္ဗိဒာယ စ ပညာပနတော နိဗ္ဗိဒာပညတ္တိ နာမ, ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ, သမုဒယသ္သ ပဟာနသ္သ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, နိရောဓသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။
Sammasanavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ upādānakkhandhavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘rūpaṃ, rādha, vikirathā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Rūpaṃ, rādha, vikiratha…pe… nibbāna’’nti ayaṃ paññatti taṇhāsaṅkhātassa rodhassa nirodhassa ca paññāpanato nirodhapaññatti nāma, assādassa nibbidāya ca paññāpanato nibbidāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
‘‘ရူပဝေဒနာသညာသင္ခာရဝိညာဏာနိ ဝိကိရန္တော ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဝိကီဠနိယံ ကရောန္တော ပညာယ တဏ္ဟာက္ခယာယ ပဋိပဇ္ဇန္တော ကိံ ပဇာနာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ။ပေ.။ နိရောဓဂာမိနိပဋိပဒာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ပဋိဝေဓသ္သ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ, ဒသ္သနဘူမိယာ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, သောတာပတ္တိဖလသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော ‘ဣမေ အာသဝာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ပေ.။ ‘အာသဝာ အသေသံ နိရုဇ္ဈန္တီ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ခယေဉာဏသ္သ ဥပ္ပာဒသ္သ စ ပညာပနတော ဥပ္ပာဒပညတ္တိ နာမ, အနုပ္ပာဒေဉာဏသ္သ ဩကာသသ္သ စ ပညာပနတော ဩကာသပညတ္တိ နာမ, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ, သမုဒယသ္သ ပဟာနသ္သ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယသ္သ အာရမ္ဘသ္သ စ ပညာပနတော အာရမ္ဘပညတ္တိ နာမ, အာသာဋိကာနံ အာဟဋနာယ စ ပညာပနတော အာဟဋနာပညတ္တိ နာမ, ဘာဝနာဘူမိယာ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဘိနိဃာတသ္သ စ ပညာပနတော အဘိနိဃာတပညတ္တိ နာမ။
‘‘Rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇāni vikiranto viddhaṃsento vikīḷaniyaṃ karonto paññāya taṇhākkhayāya paṭipajjanto kiṃ pajānātī’’ti pucchitabbattā ‘‘so ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānātīti…pe… nirodhagāminipaṭipadāti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti saccānaṃ paṭivedhassa paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma, dassanabhūmiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, sotāpattiphalassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma. ‘‘So ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘āsavā asesaṃ nirujjhantī’ti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti khayeñāṇassa uppādassa ca paññāpanato uppādapaññatti nāma, anuppādeñāṇassa okāsassa ca paññāpanato okāsapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, vīriyindriyassa ārambhassa ca paññāpanato ārambhapaññatti nāma, āsāṭikānaṃ āhaṭanāya ca paññāpanato āhaṭanāpaññatti nāma, bhāvanābhūmiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ abhinighātassa ca paññāpanato abhinighātapaññatti nāma.
၄၁. ဝဋ္ဋဝသေန ဝာ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဝာ ဓမ္မသမ္မသနဝသေန ဝာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓဝသေန ဝာ ပဇာနနဝသေန ဝာ သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကထံ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမုခေန သမ္မသနဥပာဒာနက္ခန္ဓမုခေနေဝ သစ္စေသု ပညတ္တိဝိဘာဂံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန ဒသ္သေတုံ ‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၄၁) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ပရိဇာနနတော ပဋ္ဌာယ။ အနနုသ္သုတေသူတိ ပရိဇာနနဝသေန အနနုသ္သုတေသု စတူသု သစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒသ္သနဋ္ဌေန စက္ခု နာမ။ ယထာသဘာဝတော ကိစ္စပရိဇာနနဋ္ဌေန သစ္ဆိကိရိယပရိဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ နာမ။ ယထာသဘာဝတော ကိစ္စပရိဇာနနာဒီနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ နာမ။ တထာ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ နာမ။ အာလောကောဘာသကရဏဋ္ဌေန အာလောကော နာမ။ ဣဒံ စက္ခာဒိကံ သဗ္ဗံ ပညာဝေဝစနမေဝ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ။ပေ.။ ဥဒပာဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ, သုတမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ, ဓမ္မစက္ကသ္သ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။
41. Vaṭṭavasena vā vivaṭṭavasena vā dhammasammasanavasena vā upādānakkhandhavasena vā pajānanavasena vā saccesu nānāvidho paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ teparivaṭṭavasena saccesu paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā teparivaṭṭavasena saccesu paññattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘idaṃ dukkhanti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘idaṃ dukkhanti me bhikkhave’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 41) vuttaṃ. Tattha pubbe parijānanato paṭṭhāya. Ananussutesūti parijānanavasena ananussutesu catūsu saccadhammesu. Cakkhunti paṭhamaṃ nibbānadassanaṭṭhena cakkhu nāma. Yathāsabhāvato kiccaparijānanaṭṭhena sacchikiriyaparijānanaṭṭhena ñāṇaṃ nāma. Yathāsabhāvato kiccaparijānanādīnaṃ paṭivijjhitvā pajānanaṭṭhena paññā nāma. Tathā viditakaraṇaṭṭhena vijjā nāma. Ālokobhāsakaraṇaṭṭhena āloko nāma. Idaṃ cakkhādikaṃ sabbaṃ paññāvevacanameva. ‘‘Idaṃ dukkhanti me bhikkhave…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti saccānaṃ desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma, sutamayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, anaññātaññassāmītindriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma, dhammacakkassa pavattanāya ca paññāpanato pavattanāpaññatti nāma.
‘‘တံ ခော ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညေယ္ယံ။ပေ.။ ဥဒပာဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, စိန္တာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, အညိန္ဒ္ရိယသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññeyyaṃ…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, cintāmayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, aññindriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
‘‘တံ ခော ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညာတံ။ပေ.။ ဥဒပာဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, အညာတာဝိနော ဣန္ဒ္ရိယသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ, ဓမ္မစက္ကသ္သ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññātaṃ…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, bhāvanāmayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, aññātāvino indriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma, dhammacakkassa pavattanāya ca paññāpanato pavattanāpaññatti nāma.
တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘ကထံ ကုသလာကုသလာဒိဝသေန ဒေသိတဓမ္မသ္သ ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝာ ဓမ္မစက္ကသုတ္တေ ပညတ္တိဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘တုလမတုလဉ္စာတိအာဒိဂာထာယ ကထံ ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တုလီယတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇီယတီတိ တုလံ, ကာမာဝစရကမ္မံ, နတ္ထိ တုလံ သဒိသံ အညံ လောကိယကမ္မံ အသ္သ မဟဂ္ဂတကမ္မသ္သာတိ အတုလံ, ရူပာရူပာဝစရကမ္မံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သမ္ဘဝတိ ဧတေန သင္ခာရေနာတိ သမ္ဘဝော, တံ သမ္ဘဝံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သင္ခရောတီတိ ဘဝသင္ခာရော။ အဇ္ဈတ္တေ ဝိပသ္သနာဝသေန ရမတီတိ အဇ္ဈတ္တရတော။ သမထဝသေန သမာဓိယတီတိ သမာဟိတော။ အတ္တနိ သမ္ဘဝတီတိ အတ္တသမ္ဘဝော, တံ အတ္တသမ္ဘဝံ။ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓော သမ္ဘဝံ ဘဝသင္ခာရံ တုလဉ္စ အတုလဉ္စ အဝသ္သဇိ, အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ, ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အဘိန္ဒိ ပဒာလယီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝာ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓော ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, နိဗ္ဗာနံ ပန နိစ္စံ သုခံ အသင္ခတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ တုလံ တုလယန္တော အတုလံ နိဗ္ဗာနံ ဒိသ္ဝာ သမ္ဘဝံ ဘဝသင္ခာရံ အရိယမဂ္ဂေန အဝသ္သဇိ။ ကထံ အဝသ္သဇိ? သော ဟိ မုနိ ဝိပသ္သနာဝသေန အဇ္ဈတ္တရတော စ ဟုတ္ဝာ, သမထဝသေန ဥပစာရပ္ပနာသု သမာဟိတော စ ဟုတ္ဝာ ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ, ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အတ္တနိ သဉ္ဇာတံ ကိလေသံ အဘိန္ဒိ ပဒာလယိ, ကိလေသာဘာဝေန ကမ္မဉ္စ ဇဟီတိ ဂာထာတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။
Teparivaṭṭavasena saccesu nānāvidho paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ kusalākusalādivasena desitadhammassa paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘tulamatulañca sambhava’’ntiādi vuttaṃ. Atha vā dhammacakkasutte paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘tulamatulañcātiādigāthāya kathaṃ paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘tulamatulañcā’’tiādi vuttaṃ. Tulīyati paricchijjīyatīti tulaṃ, kāmāvacarakammaṃ, natthi tulaṃ sadisaṃ aññaṃ lokiyakammaṃ assa mahaggatakammassāti atulaṃ, rūpārūpāvacarakammaṃ. Punabbhavaṃ sambhavati etena saṅkhārenāti sambhavo, taṃ sambhavaṃ. Punabbhavaṃ saṅkharotīti bhavasaṅkhāro. Ajjhatte vipassanāvasena ramatīti ajjhattarato. Samathavasena samādhiyatīti samāhito. Attani sambhavatīti attasambhavo, taṃ attasambhavaṃ. Muni sambuddho sambhavaṃ bhavasaṅkhāraṃ tulañca atulañca avassaji, ajjhattarato samāhito kavacaṃ abhindi iva, evaṃ attasambhavaṃ abhindi padālayīti yojanā kātabbā. Atha vā muni sambuddho ‘‘pañcakkhandhā aniccā dukkhā anattā vipariṇāmadhammā, nibbānaṃ pana niccaṃ sukhaṃ asaṅkhataṃ avipariṇāmadhamma’’nti tulaṃ tulayanto atulaṃ nibbānaṃ disvā sambhavaṃ bhavasaṅkhāraṃ ariyamaggena avassaji. Kathaṃ avassaji? So hi muni vipassanāvasena ajjhattarato ca hutvā, samathavasena upacārappanāsu samāhito ca hutvā kavacaṃ abhindi iva, evaṃ attasambhavaṃ attani sañjātaṃ kilesaṃ abhindi padālayi, kilesābhāvena kammañca jahīti gāthāttho gahetabbo.
‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာယ ပညာပနတော အဘိညာပညတ္တိ နာမ, ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာယ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, ‘‘ဘဝသင္ခာရမဝသ္သဇိ မုနီ’’တိ ပညတ္တိ သမုဒယသ္သ ပရိစ္စာဂသ္သ စ ပညာပနတော ပရိစ္စာဂပညတ္တိ နာမ, ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ, ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ ပညတ္တိ ကာယဂတာယ သတိယာ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ, စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ, ‘‘အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ စိတ္တသ္သ အဘိနိဗ္ဗိဒာယ စ ပညာပနတော အဘိနိဗ္ဗိဒာပညတ္တိ နာမ, သဗ္ဗညုတာယ ဥပာဒာနသ္သ စ ပညာပနတော ဥပာဒာနပညတ္တိ နာမ, အဝိဇ္ဇာဏ္ဍကောသာနံ ပဒာလနာယ စ ပညာပနတော ပဒာလပညတ္တိ နာမ, ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဝုတ္တသ္သ ပညတ္တိပ္ပဘေဒသ္သ သမ္ဘဝတော ဘဂဝာ ယံ ‘‘တုလမတုလ’’န္တိအာဒိဂာထမာဟ, တထာသမ္ဘဝတော ယထာဝုတ္တာယ ဂာထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။
‘‘Tulamatulañca sambhava’’nti paññatti sabbadhammānaṃ abhiññāya paññāpanato abhiññāpaññatti nāma, dhammapaṭisambhidāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, ‘‘bhavasaṅkhāramavassaji munī’’ti paññatti samudayassa pariccāgassa ca paññāpanato pariccāgapaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti paññatti kāyagatāya satiyā bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, cittekaggatāya ṭhitiyā ca paññāpanato ṭhitipaññatti nāma, ‘‘abhindi kavacamivattasambhava’’nti paññatti cittassa abhinibbidāya ca paññāpanato abhinibbidāpaññatti nāma, sabbaññutāya upādānassa ca paññāpanato upādānapaññatti nāma, avijjāṇḍakosānaṃ padālanāya ca paññāpanato padālapaññatti nāma, ‘‘yathāvutto paññattippabhedo kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tathāvuttassa paññattippabhedassa sambhavato bhagavā yaṃ ‘‘tulamatula’’ntiādigāthamāha, tathāsambhavato yathāvuttāya gāthāya yathāvutto paññattippabhedo saddahitabboti.
‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိဂာထာယံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော။
‘‘Tulamatulañcā’’tiādigāthāyaṃ paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto.
‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒာနံ၊ ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယ္ယ။
‘Yo dukkhamaddakkhi yatonidānaṃ, kāmesu so jantu kathaṃ nameyya;
ကာမာ ဟိ လောကေ သင္ဂောတိ ဉတ္ဝာ၊ တေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေ’တိ။ –
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā, tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe’ti. –
ဂာထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အာရဒ္ဓဝိပသ္သကော ဇန္တု ယတောနိဒာနံ သဗ္ဗံ တေဘူမကံ ဟေတုဖလံ ဒုက္ခံ အဒ္ဒက္ခိ, သော အာရဒ္ဓဝိပသ္သကော ဇန္တု ကာမေသု ကထံ နမေယ္ယ နမေတုံ နာရဟတိ။ ကာမာ လောကေ ‘‘သင္ဂော’’တိ ဟိ ယသ္မာ ပသ္သိတဗ္ဗာ, တသ္မာ နမေတုံ နာရဟတိ, ဣတိ ဧတံ ဒုက္ခဘာဝံ ဒုက္ခဟေတုဘာဝံ ဉတ္ဝာ တေသံ ကာမာနံ ဝိနယာယ ဝူပသမာယ သတိမာ ကာယဂတာသတိသမ္ပန္နော တီဏိ သိက္ခာနိ သိက္ခေ သိက္ခေယ္ယာတိ ဂာထာတ္ထော သင္ခေပေန ဝိညာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ. အဋ္ဌ. ၄၁) ပန ဝိတ္ထာရေန သံဝဏ္ဏိတော။
Gāthāyaṃ pana kathaṃ paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘yo dukkhamaddakkhī’’tiādi vuttaṃ. Yo āraddhavipassako jantu yatonidānaṃ sabbaṃ tebhūmakaṃ hetuphalaṃ dukkhaṃ addakkhi, so āraddhavipassako jantu kāmesu kathaṃ nameyya nametuṃ nārahati. Kāmā loke ‘‘saṅgo’’ti hi yasmā passitabbā, tasmā nametuṃ nārahati, iti etaṃ dukkhabhāvaṃ dukkhahetubhāvaṃ ñatvā tesaṃ kāmānaṃ vinayāya vūpasamāya satimā kāyagatāsatisampanno tīṇi sikkhāni sikkhe sikkheyyāti gāthāttho saṅkhepena viññātabbo. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 41) pana vitthārena saṃvaṇṇito.
‘‘ယော ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ဒုက္ခသ္သ ဝေဝစနသ္သ စ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ, ပရိညာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယတောနိဒာန’’န္တိ ပညတ္တိ သမုဒယသ္သ ပဘဝသ္သ စ ပဟာနသ္သ စ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ စေဝ ပဟာနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘အဒ္ဒက္ခီ’’တိ ပညတ္တိ ဉာဏစက္ခုသ္သ ဝေဝစနသ္သ စ ပဋိဝေဓသ္သ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ ပဋိဝေဓပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယ္ယာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမတဏ္ဟာယ ဝေဝစနသ္သ စ အနဘိနိဝိသသ္သ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ အနဘိနိဝေသပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမာ ဟိ လောကေ သင္ဂောတိ ဉတ္ဝာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမာနံ ပစ္စတ္ထိကတော ဒသ္သနသ္သ စ ပညာပနတော ဒသ္သနပညတ္တိ နာမ။ ကာမာ ဟိ အနတ္ထဇာနနတော ပစ္စတ္ထိကသဒိသာ။
‘‘Yo dukkha’’nti paññatti dukkhassa vevacanassa ca pariññāya ca paññāpanato vevacanapaññatti, pariññāpaññatti ca hoti. ‘‘Yatonidāna’’nti paññatti samudayassa pabhavassa ca pahānassa ca paññāpanato pabhavapaññatti ceva pahānapaññatti ca hoti. ‘‘Addakkhī’’ti paññatti ñāṇacakkhussa vevacanassa ca paṭivedhassa ca paññāpanato vevacanapaññatti ceva paṭivedhapaññatti ca hoti. ‘‘Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyā’’ti paññatti kāmataṇhāya vevacanassa ca anabhinivisassa ca paññāpanato vevacanapaññatti ceva anabhinivesapaññatti ca hoti. ‘‘Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā’’ti paññatti kāmānaṃ paccatthikato dassanassa ca paññāpanato dassanapaññatti nāma. Kāmā hi anatthajānanato paccatthikasadisā.
‘‘ကီဒိသာ ဟုတ္ဝာ အနတ္ထဇနကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာမာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမာ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ အန္တောဒယ္ဟနတော အင္ဂာရကာသူပမာ စ, ပူတိဘာဝာပဇ္ဇနတော မံသပေသူပမာ စ, ဗဟိ အညေန ဒယ္ဟနတော ပာဝကကပ္ပာ ဇလိတဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမာ စ, ပတိဋ္ဌာနာဘာဝတော ပပာတူပမာ စ, ဝိသသဒိသေဟိ ဒောသာဒီဟိ ပရဟိံသနတော ဥရဂောပမာ စ။ ‘‘တေသံ သတီမာ’’တိ ပညတ္တိ ပဟာနာယ အပစယသ္သ စ ပညာပနတော အပစယပညတ္တိ နာမ, ကာယဂတာယ သတိယာ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ ပညတ္တိရာဂဝိနယသ္သ ဒောသဝိနယသ္သ မောဟဝိနယသ္သ ပဋိဝေဓသ္သ စ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ ပညတ္တိ ယောဂိသ္သ ဝေဝစနသ္သ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။
‘‘Kīdisā hutvā anatthajanakā’’ti pucchitabbattā ‘‘kāmā hī’’tiādi vuttaṃ. Kāmā rāgaggiādīhi antodayhanato aṅgārakāsūpamā ca, pūtibhāvāpajjanato maṃsapesūpamā ca, bahi aññena dayhanato pāvakakappā jalitaggikkhandhūpamā ca, patiṭṭhānābhāvato papātūpamā ca, visasadisehi dosādīhi parahiṃsanato uragopamā ca. ‘‘Tesaṃ satīmā’’ti paññatti pahānāya apacayassa ca paññāpanato apacayapaññatti nāma, kāyagatāya satiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma. ‘‘Vinayāya sikkhe’’ti paññattirāgavinayassa dosavinayassa mohavinayassa paṭivedhassa ca paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma. ‘‘Jantū’’ti paññatti yogissa vevacanassa ca paññāpanato vevacanapaññatti nāma.
‘‘ဇန္တူတိ သာမညသတ္တဝာစကော သဒ္ဒော ကသ္မာ ယောဂိဝာစကောတိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောဂီ ယဒာ ယသ္မိံ ကာလေ ကာမာ သင္ဂောတိ ပဇာနာတိ, တဒာ တသ္မိံ ကာလေ သော ယောဂီ ကာမာနံ အနုပ္ပာဒာယ ကုသလေ ဓမ္မေ ကာယဂတာသတိအာဒီဟိ ဥပ္ပာဒယတိ, သော ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေန္တော ယောဂီ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒာယ ဝာယမတိ ကုသလဝီရိယံ ကရောတိ, တသ္မာ ယောဂီဝာစကော ဇန္တုသဒ္ဒောတိ ဝိညာတဗ္ဗော။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ အယံ ပညတ္တိ အပ္ပတ္တသ္သ ကုသလသ္သ ဈာနဓမ္မာဒိကသ္သ ပတ္တိယာ ဝာယာမသ္သ စ ပညာပနတော ဝာယာမပညတ္တိ နာမ, ဩရမတ္တိကာယ အသန္တုဋ္ဌိယာ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒာယ ဝာယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဝာယာမပညတ္တိ, ‘‘ဟေတုသော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝာယမတီတိ ပညတ္တိ ကတမာ ပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သော ဥပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိမ္ဟိ။ ‘‘သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝာယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဘာဝနာယ အပ္ပမာဒသ္သ စ ပညာပနတော အပ္ပမာဒပညတ္တိ နာမ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယသ္သ နိက္ခေပသ္သ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာရက္ခသ္သ စ ပညာပနတော အာရက္ခပညတ္တိ နာမ, အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ကေန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော ပညတ္တိပ္ပဘေဒော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Jantūti sāmaññasattavācako saddo kasmā yogivācakoti viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yadā hī’’tiādi vuttaṃ. Yogī yadā yasmiṃ kāle kāmā saṅgoti pajānāti, tadā tasmiṃ kāle so yogī kāmānaṃ anuppādāya kusale dhamme kāyagatāsatiādīhi uppādayati, so kusale dhamme uppādento yogī anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya vāyamati kusalavīriyaṃ karoti, tasmā yogīvācako jantusaddoti viññātabbo. ‘‘Jantū’’ti ayaṃ paññatti appattassa kusalassa jhānadhammādikassa pattiyā vāyāmassa ca paññāpanato vāyāmapaññatti nāma, oramattikāya asantuṭṭhiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma. ‘‘So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya vāyamatī’’ti ayaṃ paññatti vāyāmapaññatti, ‘‘hetuso uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā vāyamatīti paññatti katamā paññattī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha so uppannāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘anuppannāna’’ntiādimhi. ‘‘So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā vāyamatī’’ti ayaṃ paññatti bhāvanāya appamādassa ca paññāpanato appamādapaññatti nāma, vīriyindriyassa nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, kusalānaṃ dhammānaṃ ārakkhassa ca paññāpanato ārakkhapaññatti nāma, adhicittasikkhāya ṭhitiyā ca paññāpanato ṭhitipaññatti nāma. ‘‘Kena yathāvuttappakāro paññattippabhedo saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒာန’’န္တိအာဒိဂာထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော။
‘‘Yo dukkhamaddakkhi yatonidāna’’ntiādigāthāya paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto.
‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပောဝ ဒိသ္သတိ။
‘‘Mohasambandhano loko, bhabbarūpova dissati;
ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော၊ တမသာ ပရိဝာရိတော။
Upadhibandhano bālo, tamasā parivārito;
အသ္သိရီ ဝိယ ခာယတိ၊ ပသ္သတော နတ္ထိ ကိဉ္စနန္တိ။ –
Assirī viya khāyati, passato natthi kiñcananti. –
ဂာထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မောဟသမ္ဗန္ဓနောတိ မောဟဟေတုကေဟိ သံယောဇနေဟိ သမ္ဗန္ဓော။ လောကောတိ အပ္ပဟီနသံယောဇနော သတ္တလောကော။ ဘဗ္ဗရူပောဝ ဒိသ္သတီတိ အဘဗ္ဗောပိ အတ္တာ ဘဗ္ဗရူပောဝ ဘဗ္ဗဇာတိကော ဝိယ ဗာလာနံ အဝိပသ္သကာနံ ဒိသ္သတိ။ ဥပဓိဗန္ဓနောတိ ကိလေသူပဓီဟိ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ ယု-ပစ္စယော ဟိ ကမ္မတ္ထေ ဝိဟိတော။ ဥပဓီသု ဝာ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနံ ယသ္သ ဗာလသ္သာတိ ဥပဓိဗန္ဓနော။ ဒ္ဝေ အဝဍ္ဎိယော လာတိ ဂဏ္ဟာတီတိ ဗာလော။ တမသာ သမ္မောဟေန ပရိဝာရိတော ပဋိစ္ဆာဒိတော ပဏ္ဍိတာနံ ဝိပသ္သကာနံ အသ္သိရီ ဝိယ သိရီဝိရဟိတော ဝိယ ခာယတိ ဥပဋ္ဌာတိ။ ပသ္သတော ပညာစက္ခုနာ ပသ္သန္တသ္သ ပဏ္ဍိတသ္သ ကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ သင္ခေပတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Gāthāyaṃ pana kathaṃ paññattippabhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘mohasambandhano’’tiādi vuttaṃ. Tattha mohasambandhanoti mohahetukehi saṃyojanehi sambandho. Lokoti appahīnasaṃyojano sattaloko. Bhabbarūpovadissatīti abhabbopi attā bhabbarūpova bhabbajātiko viya bālānaṃ avipassakānaṃ dissati. Upadhibandhanoti kilesūpadhīhi bandhitabbo. Yu-paccayo hi kammatthe vihito. Upadhīsu vā kilesānaṃ bandhanaṃ yassa bālassāti upadhibandhano. Dve avaḍḍhiyo lāti gaṇhātīti bālo. Tamasā sammohena parivārito paṭicchādito paṇḍitānaṃ vipassakānaṃ assirī viya sirīvirahito viya khāyati upaṭṭhāti. Passato paññācakkhunā passantassa paṇḍitassa kiñcanaṃ natthīti saṅkhepattho daṭṭhabbo.
‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိ ပညတ္တိ မောဟသီသေန ဂဟိတာနံ ဝိပလ္လာသာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဘဗ္ဗရူပောဝ ဒိသ္သတီ’’တိ ပညတ္တိ လောကသ္သ ဝိပရီတသ္သ ဝိပရီတာကာရေန ဥပဋ္ဌဟန္တသ္သ ပညာပနတော ဝိပရီတပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပာပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ ပဘဝသ္သ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပရိယုဋ္ဌာနာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဗန္ဓနကိစ္စသ္သ ပညာပနတော ကိစ္စပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနဗလမူဟနဗလာနံ ပညာပနတော ဗလပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ သင္ခာရာနံ ဝိရုဟနာယ ပညာပနတော ဝိရုဟနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘တမသာ ပရိဝာရိတော’’တိ ပညတ္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရသ္သ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ, အဝိဇ္ဇန္ဓကာရသ္သ ဝေဝစနသ္သ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အသ္သိရီ ဝိယ ခာယတီ’’တိ ပညတ္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဒသ္သနကိရိယာယ ပညာပနတော ဒသ္သနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အသ္သိရီ ဝိယ ခာယတီ’’တိ ပညတ္တိ ပညာစက္ခုသ္သ နိက္ခေပသ္သ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ပသ္သတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ ပညတ္တိ သတ္တာနံ အရိယာနံ ပဋိဝေဓသ္သ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။
‘‘Mohasambandhano loko’’ti paññatti mohasīsena gahitānaṃ vipallāsānaṃ desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma. ‘‘Bhabbarūpova dissatī’’ti paññatti lokassa viparītassa viparītākārena upaṭṭhahantassa paññāpanato viparītapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ pabhavassa paññāpanato pabhavapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti pariyuṭṭhānānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bandhanakiccassa paññāpanato kiccapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti kilesānaṃ bandhanabalamūhanabalānaṃ paññāpanato balapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti saṅkhārānaṃ viruhanāya paññāpanato viruhanāpaññatti nāma. ‘‘Tamasā parivārito’’ti paññatti avijjandhakārassa desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma, avijjandhakārassa vevacanassa ca paññāpanato vevacanapaññatti nāma. ‘‘Assirī viya khāyatī’’ti paññatti dibbacakkhussa dassanakiriyāya paññāpanato dassanapaññatti nāma. ‘‘Assirī viya khāyatī’’ti paññatti paññācakkhussa nikkhepassa paññāpanato nikkhepapaññatti nāma. ‘‘Passato natthi kiñcana’’nti paññatti sattānaṃ ariyānaṃ paṭivedhassa paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma.
‘‘ကတမံ ကိဉ္စန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရာဂော ကိဉ္စန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ကထံ အမ္ဟေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တသ္သ ပညတ္တိပ္ပဘေဒသ္သ သမ္ဘဝတော ဘဂဝာ ယံ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိမာဟ, တထာသမ္ဘဝတော တာယ ဂာထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ဂာထာနုသာရေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။
‘‘Katamaṃ kiñcana’’nti pucchitabbattā ‘‘rāgo kiñcana’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Yathāvutto paññattippabhedo kathaṃ amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Yathāvuttassa paññattippabhedassa sambhavato bhagavā yaṃ ‘‘mohasambandhano’’tiādimāha, tathāsambhavato tāya gāthāya yathāvutto paññattippabhedo gāthānusārena saddahitabbo.
‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိအာဒိဂာထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော, အမ္ဟေဟိ စ ဉာတော, ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အဇာတ’န္တိအာဒိပာဌသ္သ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပာဠိမာဟ။ ‘‘သာ ပန ပာဠိ ကိမတ္ထံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယ္ယ? ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘အတ္ထိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝစနံ သသဝိသာဏဝစနံ ဝိယ အနတ္ထံ, ဝောဟာရမတ္တမေတန္တိ ဝဒန္တာနံ မိစ္ဆာဝာဒံ ဘဉ္ဇိတုံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
‘‘Mohasambandhano loko’’tiādigāthāya paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’ntiādipāṭhassa paññattippabhedo kathaṃ vibhatto’’ti pucchitabbattā ‘‘atthi bhikkhave’’tiādipāḷimāha. ‘‘Sā pana pāḷi kimatthaṃ bhagavatā vuttā’’ti ce puccheyya? Paramatthato avijjamānattā nibbānaṃ natthi, tasmā ‘‘atthi nibbāna’’nti vacanaṃ sasavisāṇavacanaṃ viya anatthaṃ, vohāramattametanti vadantānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttāti daṭṭhabbā.
ကုတောစိပိ အဇာတတ္တာ အဘူတတ္တာ အဇာတံ အဘူတံ။ ပစ္စယေဟိ အကတတ္တာ အကတံ။ သင္ခတာဘာဝတော အသင္ခတံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိ။ ဧတံ အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ နော စေ အဘဝိသ္သ, ဧဝံ သတိ နိသ္သရဏံ န ပညာယေထ, နိဗ္ဗာနသ္သ စ အရိယမဂ္ဂဖလာနံ အာရမ္မဏတ္တာ, မဂ္ဂဖလာနဉ္စ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘနတော, သမုစ္ဆိန္ဒနေန စ တိဝိဓသ္သ ဝဋ္ဋသ္သ အပဝဋ္ဋနတော အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိယေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Kutocipi ajātattā abhūtattā ajātaṃ abhūtaṃ. Paccayehi akatattā akataṃ. Saṅkhatābhāvato asaṅkhataṃ nibbānaṃ atthi. Etaṃ ajātādikaṃ nibbānaṃ no ce abhavissa, evaṃ sati nissaraṇaṃ na paññāyetha, nibbānassa ca ariyamaggaphalānaṃ ārammaṇattā, maggaphalānañca kilesānaṃ samucchindanato paṭippassambhanato, samucchindanena ca tividhassa vaṭṭassa apavaṭṭanato ajātādikaṃ nibbānaṃ atthiyevāti daṭṭhabbaṃ.
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အဇာတံ။ပေ.။ အသင္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနသ္သ ဒေသနာပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနသ္သ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘နယိဓ ဇာတသ္သ။ပေ.။ ပညာယေထာ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သင္ခတသ္သ ဝေဝစနပညတ္တိ စ သင္ခတသ္သ ဥပနယနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ စ။ပေ.။ အသင္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနသ္သ ဝေဝစနပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနသ္သ ဇောတနာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ ဇာတသ္သ။ပေ.။ ပညာယတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနသ္သ ဝေဝစနပညတ္တိ စ မဂ္ဂသ္သ သံသာရတော နိယ္ယာနိကပညတ္တိ စ နိသ္သရဏပညတ္တိ စ ဟောတီတိ ပညတ္တိဝိသေသော ပဏ္ဍိတေဟိ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗော။
‘‘Atthi, bhikkhave, ajātaṃ…pe… asaṅkhata’’nti ayaṃ paññatti nibbānassa desanāpaññatti ca nibbānassa vevacanapaññatti ca hoti. ‘‘Nayidha jātassa…pe… paññāyethā’’ti ayaṃ paññatti saṅkhatassa vevacanapaññatti ca saṅkhatassa upanayanapaññatti ca hoti. ‘‘Yasmā ca…pe… asaṅkhata’’nti ayaṃ paññatti nibbānassa vevacanapaññatti ca nibbānassa jotanāpaññatti ca hoti. ‘‘Yasmā jātassa…pe… paññāyatī’’ti ayaṃ paññatti nibbānassa vevacanapaññatti ca maggassa saṃsārato niyyānikapaññatti ca nissaraṇapaññatti ca hotīti paññattiviseso paṇḍitehi niddhāretvā gahetabbo.
‘‘ယထာဝုတ္တော နိဗ္ဗာနသ္သ ပညတ္တိပ္ပဘေဒော ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒ္ယာနုသန္ဓ္ယာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရော’’တိ အနုသန္ဓ္ယာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘‘Yathāvutto nibbānassa paññattippabhedo kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāha bhagavā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tenāha āyasmā’’tiādyānusandhyādiattho ceva ‘‘niyutto paññattihāro’’ti anusandhyādiattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
ဣတိ ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပာ ရစိတာ
Iti paññattihāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၁၁. ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂော • 11. Paññattihāravibhaṅgo
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ၁၁. ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁၁. ပညတ္တိဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā