Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ
11. Paññattihāravibhaṅgavibhāvanā
൩൯. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന വിഭങ്ഗേന വേവചനാനി വിഭത്താനി, സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ വിഭങ്ഗോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ പഞ്ഞത്തിഹാരോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു നിദ്ദിട്ഠേസു സോളസസു ദേസനാഹാരാദീസു കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ പഞ്ഞത്തിഹാരോ പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘ഏകം ഭഗവാ ധമ്മം പഞ്ഞത്തീഹി വിവിധാഹി ദേസേതീ’’തിആദിനിദ്ദേസസ്സ ഇദാനി മയാ വുച്ചമാനോ ‘‘യാ പകതികഥായ ദേസനാ’’തിആദികോ വിത്ഥാരസംവണ്ണനാവിസേസോ പഞ്ഞത്തിഹാരോ പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി ഗഹേതബ്ബോ.
39. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhaṅgena vevacanāni vibhattāni, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo paññattihāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo paññattihāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso paññattihāro paññattihāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Ekaṃ bhagavā dhammaṃ paññattīhi vividhāhi desetī’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yā pakatikathāya desanā’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso paññattihāro paññattihāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo.
‘‘യാഹി വിവിധാഹി പഞ്ഞത്തീഹി ഏകം ധമ്മം ഭഗവാ ദേസേതി, കതമാ താ വിവിധാ പഞ്ഞത്തിയോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യാ പകതികഥായാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ പകതികഥായാതി അസ്സാദാദിപദത്ഥവിസേസം അനിദ്ധാരേത്വാ അത്ഥസഭാവേന പവത്തായ കഥായ സാധുകം മനസികാരധമ്മകഥായ യാ ദേസനാ യഥാധിപ്പേതമത്ഥം വേനേയ്യസന്താനേ നിക്ഖിപതി പതിട്ഠപേതി പകാരേന ഞാപേതി, തസ്മാ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി, തായ പഞ്ഞത്തിയാ ധമ്മം ദേസേതീതി അത്ഥോ. ‘‘യാ പഞ്ഞത്തി ‘പകതികഥായ ദേസനാ’തി വുത്താ, കതമാ സാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ പുച്ഛിത്വാ വിത്ഥാരതോ ദസ്സേതും ‘‘കാ ച പകതികഥായ ദേസനാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന –‘‘ഇതി ‘പകതികഥായ ദേസനാ’തി സങ്ഖേപേന വുത്തമത്ഥം വിത്ഥാരേന വിഭജിതും ‘കാ ച പകതികഥായ ദേസനാ’തി പുച്ഛിത്വാ ‘ചത്താരി സച്ചാനീ’തിആദിമാഹാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൯) വുത്തം. തത്ഥ ദേസനാദേസേതബ്ബസ്സ ഭേദഭാവേപി അഭേദോപചാരേന ‘‘ദേസനാ ചത്താരി സച്ചാനീ’’തി വുത്തം, ചതുന്നം സച്ചാനം പഞ്ഞത്തി ദേസനാ നാമാതി അത്ഥോ.
‘‘Yāhi vividhāhi paññattīhi ekaṃ dhammaṃ bhagavā deseti, katamā tā vividhā paññattiyo’’ti pucchitabbattā ‘‘yā pakatikathāyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha pakatikathāyāti assādādipadatthavisesaṃ aniddhāretvā atthasabhāvena pavattāya kathāya sādhukaṃ manasikāradhammakathāya yā desanā yathādhippetamatthaṃ veneyyasantāne nikkhipati patiṭṭhapeti pakārena ñāpeti, tasmā nikkhepapaññatti, tāya paññattiyā dhammaṃ desetīti attho. ‘‘Yā paññatti ‘pakatikathāya desanā’ti vuttā, katamā sā’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā vitthārato dassetuṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –‘‘iti ‘pakatikathāya desanā’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘kā ca pakatikathāya desanā’ti pucchitvā ‘cattāri saccānī’tiādimāhā’’ti (netti. aṭṭha. 39) vuttaṃ. Tattha desanādesetabbassa bhedabhāvepi abhedopacārena ‘‘desanā cattāri saccānī’’ti vuttaṃ, catunnaṃ saccānaṃ paññatti desanā nāmāti attho.
‘‘കഥം തം സച്ചപഞ്ഞത്തിം ഭഗവാ ആഹാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യഥാ ഭഗവാ ആഹാ’’തി വുത്തം. യഥാ യേന പകാരേന ഭഗവാ യം യം പഞ്ഞത്തിം ആഹ, തഥാ തേന പകാരേന സാ പഞ്ഞത്തി ജാനിതബ്ബാ. ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി യം പഞ്ഞത്തിം ഭഗവാ ആഹ, അയം ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി പഞ്ഞത്തി പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി, ഛന്നം ധാതൂനം നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി, അട്ഠാരസന്നം ധാതൂനം നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി, ദ്വാദസന്നം ആയതനാനം നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി, ദസന്നം ഇന്ദ്രിയാനം നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തീതി യോജനാ കാതബ്ബാ. ഖന്ധധാതുആയതനിന്ദ്രിയാനി ച ലോകിയാനേവ. പീളനസങ്ഖതസന്താപവിപരിണാമത്ഥതാസാമഞ്ഞേന ഏകത്തം ഉപനേത്വാ ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി വുത്താ. ദസന്നം ഇന്ദ്രിയാനന്തി ചക്ഖുസോതഘാനജിവ്ഹാകായഇത്ഥിപുരിസജീവിതമനവേദനിന്ദ്രിയാനം ദസന്നം. അനുഭവനലക്ഖണേന ഏകലക്ഖണത്താ വേദനിന്ദ്രിയം ഏകന്തി ഗഹിതം, സദ്ധിന്ദ്രിയാദീനി പന മഗ്ഗപരിയാപന്നത്താ ന ഗഹിതാനി.
‘‘Kathaṃ taṃ saccapaññattiṃ bhagavā āhā’’ti pucchitabbattā ‘‘yathā bhagavā āhā’’ti vuttaṃ. Yathā yena pakārena bhagavā yaṃ yaṃ paññattiṃ āha, tathā tena pakārena sā paññatti jānitabbā. ‘‘Idaṃ dukkha’’nti yaṃ paññattiṃ bhagavā āha, ayaṃ ‘‘idaṃ dukkha’’nti paññatti pañcannaṃ khandhānaṃ nikkhepapaññatti, channaṃ dhātūnaṃ nikkhepapaññatti, aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nikkhepapaññatti, dvādasannaṃ āyatanānaṃ nikkhepapaññatti, dasannaṃ indriyānaṃ nikkhepapaññattīti yojanā kātabbā. Khandhadhātuāyatanindriyāni ca lokiyāneva. Pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmatthatāsāmaññena ekattaṃ upanetvā ‘‘idaṃ dukkha’’nti vuttā. Dasannaṃ indriyānanti cakkhusotaghānajivhākāyaitthipurisajīvitamanavedanindriyānaṃ dasannaṃ. Anubhavanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā vedanindriyaṃ ekanti gahitaṃ, saddhindriyādīni pana maggapariyāpannattā na gahitāni.
കബളീകാരേതി ഠാനൂപചാരേന വോഹരിതേ ഓജാസങ്ഖാതേ ആഹാരേ, രാഗോ അരിയമഗ്ഗേന അപ്പഹാതബ്ബത്താ അനുസയവസേന, ആസാവസേന വാ പത്ഥനാവസേന വാ അത്ഥി നന്ദീ. അത്ഥി തണ്ഹാതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. പതിട്ഠിതം വിരുള്ഹന്തി പടിസന്ധിആകഡ്ഢനസമത്ഥതാപത്തിയാ പതിട്ഠിതത്താ പതിട്ഠിതഞ്ചേവ വിരുള്ഹഞ്ചാതി ഗഹേതബ്ബം. സങ്ഖാരാനന്തി പുനബ്ഭവനിബ്ബത്തകസ്സ ഭവസ്സ അഭിനിബ്ബത്തിഹേതുകാനം സങ്ഖാരാനം. ജാതിജരാമരണന്തി അഭിനിബ്ബത്തനലക്ഖണാ ജാതി, ന ഉപ്പാദോവ, പരിപാകലക്ഖണാ ജരാ, ന ഠിതിയേവ, ഭേദനലക്ഖണം മരണം, ന ഭങ്ഗമേവ. തേന വുത്തം ‘‘സസോകം സദരം സഉപായാസ’’ന്തി.
Kabaḷīkāreti ṭhānūpacārena voharite ojāsaṅkhāte āhāre, rāgo ariyamaggena appahātabbattā anusayavasena, āsāvasena vā patthanāvasena vā atthi nandī. Atthi taṇhāti etthāpi eseva nayo. Patiṭṭhitaṃ viruḷhanti paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāpattiyā patiṭṭhitattā patiṭṭhitañceva viruḷhañcāti gahetabbaṃ. Saṅkhārānanti punabbhavanibbattakassa bhavassa abhinibbattihetukānaṃ saṅkhārānaṃ. Jātijarāmaraṇanti abhinibbattanalakkhaṇā jāti, na uppādova, paripākalakkhaṇā jarā, na ṭhitiyeva, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, na bhaṅgameva. Tena vuttaṃ ‘‘sasokaṃ sadaraṃ saupāyāsa’’nti.
‘‘ഫസ്സേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ…പേ॰… മനോസഞ്ചേതനായ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ അത്ഥി രാഗോ…പേ॰… വദാമീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി ദുക്ഖസ്സ ച സമുദയസ്സ ച പഭവസ്സ പഞ്ഞാപനതോ പഭവപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Phasse ce, bhikkhave, āhāre…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre…pe… viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo…pe… vadāmī’’ti ayaṃ paññatti dukkhassa ca samudayassa ca pabhavassa paññāpanato pabhavapaññatti nāma.
വട്ടവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം വിവട്ടവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘കബളീകാരേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ നത്ഥി രാഗോ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘കബളീകാരേ…പേ॰… അനുപായാസന്തി വദാമീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, സമുദയസ്സ പഹാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പഹാനപഞ്ഞത്തി നാമ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ.
Vaṭṭavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ vivaṭṭavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Kabaḷīkāre…pe… anupāyāsanti vadāmī’’ti ayaṃ paññatti dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
൪൦. വിവട്ടവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം സമ്മസനവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സമാധിം, ഭിക്ഖവേ, ഭാവേഥാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘സമാധിം, ഭിക്ഖവേ, ഭാവേഥ…പേ॰… യഥാഭൂതം പജാനാതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, സമുദയസ്സ പഹാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പഹാനപഞ്ഞത്തി നാമ, നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ.
40. Vivaṭṭavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ sammasanavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘samādhiṃ, bhikkhave, bhāvethā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha…pe… yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
സമ്മസനവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം ഉപാദാനക്ഖന്ധവസേന പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘രൂപം, രാധ, വികിരഥാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘രൂപം, രാധ, വികിരഥ…പേ॰… നിബ്ബാന’’ന്തി അയം പഞ്ഞത്തി തണ്ഹാസങ്ഖാതസ്സ രോധസ്സ നിരോധസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിരോധപഞ്ഞത്തി നാമ, അസ്സാദസ്സ നിബ്ബിദായ ച പഞ്ഞാപനതോ നിബ്ബിദാപഞ്ഞത്തി നാമ, ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, സമുദയസ്സ പഹാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പഹാനപഞ്ഞത്തി നാമ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ.
Sammasanavasena paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ upādānakkhandhavasena paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘rūpaṃ, rādha, vikirathā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Rūpaṃ, rādha, vikiratha…pe… nibbāna’’nti ayaṃ paññatti taṇhāsaṅkhātassa rodhassa nirodhassa ca paññāpanato nirodhapaññatti nāma, assādassa nibbidāya ca paññāpanato nibbidāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, nirodhassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
‘‘രൂപവേദനാസഞ്ഞാസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണാനി വികിരന്തോ വിദ്ധംസേന്തോ വികീളനിയം കരോന്തോ പഞ്ഞായ തണ്ഹാക്ഖയായ പടിപജ്ജന്തോ കിം പജാനാതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘സോ ‘ഇദം ദുക്ഖ’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതീ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘സോ ‘ഇദം ദുക്ഖ’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതീതി…പേ॰… നിരോധഗാമിനിപടിപദാതി യഥാഭൂതം പജാനാതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി സച്ചാനം പടിവേധസ്സ പഞ്ഞാപനതോ പടിവേധപഞ്ഞത്തി നാമ, ദസ്സനഭൂമിയാ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, സോതാപത്തിഫലസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘സോ ‘ഇമേ ആസവാ’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി…പേ॰… ‘ആസവാ അസേസം നിരുജ്ഝന്തീ’തി യഥാഭൂതം പജാനാതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി ഖയേഞാണസ്സ ഉപ്പാദസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ഉപ്പാദപഞ്ഞത്തി നാമ, അനുപ്പാദേഞാണസ്സ ഓകാസസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ഓകാസപഞ്ഞത്തി നാമ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, സമുദയസ്സ പഹാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പഹാനപഞ്ഞത്തി നാമ, വീരിയിന്ദ്രിയസ്സ ആരമ്ഭസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ആരമ്ഭപഞ്ഞത്തി നാമ, ആസാടികാനം ആഹടനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ആഹടനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ഭാവനാഭൂമിയാ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം അഭിനിഘാതസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ അഭിനിഘാതപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇāni vikiranto viddhaṃsento vikīḷaniyaṃ karonto paññāya taṇhākkhayāya paṭipajjanto kiṃ pajānātī’’ti pucchitabbattā ‘‘so ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānātīti…pe… nirodhagāminipaṭipadāti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti saccānaṃ paṭivedhassa paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma, dassanabhūmiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, sotāpattiphalassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma. ‘‘So ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘āsavā asesaṃ nirujjhantī’ti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti ayaṃ paññatti khayeñāṇassa uppādassa ca paññāpanato uppādapaññatti nāma, anuppādeñāṇassa okāsassa ca paññāpanato okāsapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, samudayassa pahānassa ca paññāpanato pahānapaññatti nāma, vīriyindriyassa ārambhassa ca paññāpanato ārambhapaññatti nāma, āsāṭikānaṃ āhaṭanāya ca paññāpanato āhaṭanāpaññatti nāma, bhāvanābhūmiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ abhinighātassa ca paññāpanato abhinighātapaññatti nāma.
൪൧. വട്ടവസേന വാ വിവട്ടവസേന വാ ധമ്മസമ്മസനവസേന വാ ഉപാദാനക്ഖന്ധവസേന വാ പജാനനവസേന വാ സച്ചേസു നാനാവിധോ പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം തേപരിവട്ടവസേന സച്ചേസു പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ തേപരിവട്ടവസേന സച്ചേസു പഞ്ഞത്തിഭേദം ദസ്സേതും ‘‘ഇദം ദുക്ഖന്തി മേ, ഭിക്ഖവേ’’തിആദി ആരദ്ധം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘ഏവം വട്ടവിവട്ടമുഖേന സമ്മസനഉപാദാനക്ഖന്ധമുഖേനേവ സച്ചേസു പഞ്ഞത്തിവിഭാഗം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തേപരിവട്ടവസേന ദസ്സേതും ‘ഇദം ദുക്ഖന്തി മേ ഭിക്ഖവേ’തിആദി ആരദ്ധ’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൧) വുത്തം. തത്ഥ പുബ്ബേ പരിജാനനതോ പട്ഠായ. അനനുസ്സുതേസൂതി പരിജാനനവസേന അനനുസ്സുതേസു ചതൂസു സച്ചധമ്മേസു. ചക്ഖുന്തി പഠമം നിബ്ബാനദസ്സനട്ഠേന ചക്ഖു നാമ. യഥാസഭാവതോ കിച്ചപരിജാനനട്ഠേന സച്ഛികിരിയപരിജാനനട്ഠേന ഞാണം നാമ. യഥാസഭാവതോ കിച്ചപരിജാനനാദീനം പടിവിജ്ഝിത്വാ പജാനനട്ഠേന പഞ്ഞാ നാമ. തഥാ വിദിതകരണട്ഠേന വിജ്ജാ നാമ. ആലോകോഭാസകരണട്ഠേന ആലോകോ നാമ. ഇദം ചക്ഖാദികം സബ്ബം പഞ്ഞാവേവചനമേവ. ‘‘ഇദം ദുക്ഖന്തി മേ ഭിക്ഖവേ…പേ॰… ഉദപാദീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി സച്ചാനം ദേസനായ പഞ്ഞാപനതോ ദേസനാപഞ്ഞത്തി നാമ, സുതമയിയാ പഞ്ഞായ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ, ധമ്മചക്കസ്സ പവത്തനായ ച പഞ്ഞാപനതോ പവത്തനാപഞ്ഞത്തി നാമ.
41. Vaṭṭavasena vā vivaṭṭavasena vā dhammasammasanavasena vā upādānakkhandhavasena vā pajānanavasena vā saccesu nānāvidho paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ teparivaṭṭavasena saccesu paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā teparivaṭṭavasena saccesu paññattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘idaṃ dukkhanti me, bhikkhave’’tiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ vaṭṭavivaṭṭamukhena sammasanaupādānakkhandhamukheneva saccesu paññattivibhāgaṃ dassetvā idāni teparivaṭṭavasena dassetuṃ ‘idaṃ dukkhanti me bhikkhave’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 41) vuttaṃ. Tattha pubbe parijānanato paṭṭhāya. Ananussutesūti parijānanavasena ananussutesu catūsu saccadhammesu. Cakkhunti paṭhamaṃ nibbānadassanaṭṭhena cakkhu nāma. Yathāsabhāvato kiccaparijānanaṭṭhena sacchikiriyaparijānanaṭṭhena ñāṇaṃ nāma. Yathāsabhāvato kiccaparijānanādīnaṃ paṭivijjhitvā pajānanaṭṭhena paññā nāma. Tathā viditakaraṇaṭṭhena vijjā nāma. Ālokobhāsakaraṇaṭṭhena āloko nāma. Idaṃ cakkhādikaṃ sabbaṃ paññāvevacanameva. ‘‘Idaṃ dukkhanti me bhikkhave…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti saccānaṃ desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma, sutamayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, anaññātaññassāmītindriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma, dhammacakkassa pavattanāya ca paññāpanato pavattanāpaññatti nāma.
‘‘തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖം പരിഞ്ഞേയ്യം…പേ॰… ഉദപാദീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ചിന്താമയിയാ പഞ്ഞായ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, അഞ്ഞിന്ദ്രിയസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññeyyaṃ…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, cintāmayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, aññindriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma.
‘‘തം ഖോ പനിദം ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാതം…പേ॰… ഉദപാദീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ഭാവനാമയിയാ പഞ്ഞായ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, അഞ്ഞാതാവിനോ ഇന്ദ്രിയസ്സ സച്ഛികിരിയായ ച പഞ്ഞാപനതോ സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞത്തി നാമ, ധമ്മചക്കസ്സ പവത്തനായ ച പഞ്ഞാപനതോ പവത്തനാപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññātaṃ…pe… udapādī’’ti ayaṃ paññatti maggassa bhāvanāya paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, bhāvanāmayiyā paññāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, aññātāvino indriyassa sacchikiriyāya ca paññāpanato sacchikiriyāpaññatti nāma, dhammacakkassa pavattanāya ca paññāpanato pavattanāpaññatti nāma.
തേപരിവട്ടവസേന സച്ചേസു നാനാവിധോ പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം കുസലാകുസലാദിവസേന ദേസിതധമ്മസ്സ പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തുലമതുലഞ്ച സമ്ഭവ’’ന്തിആദി വുത്തം. അഥ വാ ധമ്മചക്കസുത്തേ പഞ്ഞത്തിഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘തുലമതുലഞ്ചാതിആദിഗാഥായ കഥം പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തുലമതുലഞ്ചാ’’തിആദി വുത്തം. തുലീയതി പരിച്ഛിജ്ജീയതീതി തുലം, കാമാവചരകമ്മം, നത്ഥി തുലം സദിസം അഞ്ഞം ലോകിയകമ്മം അസ്സ മഹഗ്ഗതകമ്മസ്സാതി അതുലം, രൂപാരൂപാവചരകമ്മം. പുനബ്ഭവം സമ്ഭവതി ഏതേന സങ്ഖാരേനാതി സമ്ഭവോ, തം സമ്ഭവം. പുനബ്ഭവം സങ്ഖരോതീതി ഭവസങ്ഖാരോ. അജ്ഝത്തേ വിപസ്സനാവസേന രമതീതി അജ്ഝത്തരതോ. സമഥവസേന സമാധിയതീതി സമാഹിതോ. അത്തനി സമ്ഭവതീതി അത്തസമ്ഭവോ, തം അത്തസമ്ഭവം. മുനി സമ്ബുദ്ധോ സമ്ഭവം ഭവസങ്ഖാരം തുലഞ്ച അതുലഞ്ച അവസ്സജി, അജ്ഝത്തരതോ സമാഹിതോ കവചം അഭിന്ദി ഇവ, ഏവം അത്തസമ്ഭവം അഭിന്ദി പദാലയീതി യോജനാ കാതബ്ബാ. അഥ വാ മുനി സമ്ബുദ്ധോ ‘‘പഞ്ചക്ഖന്ധാ അനിച്ചാ ദുക്ഖാ അനത്താ വിപരിണാമധമ്മാ, നിബ്ബാനം പന നിച്ചം സുഖം അസങ്ഖതം അവിപരിണാമധമ്മ’’ന്തി തുലം തുലയന്തോ അതുലം നിബ്ബാനം ദിസ്വാ സമ്ഭവം ഭവസങ്ഖാരം അരിയമഗ്ഗേന അവസ്സജി. കഥം അവസ്സജി? സോ ഹി മുനി വിപസ്സനാവസേന അജ്ഝത്തരതോ ച ഹുത്വാ, സമഥവസേന ഉപചാരപ്പനാസു സമാഹിതോ ച ഹുത്വാ കവചം അഭിന്ദി ഇവ, ഏവം അത്തസമ്ഭവം അത്തനി സഞ്ജാതം കിലേസം അഭിന്ദി പദാലയി, കിലേസാഭാവേന കമ്മഞ്ച ജഹീതി ഗാഥാത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ.
Teparivaṭṭavasena saccesu nānāvidho paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ kusalākusalādivasena desitadhammassa paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘tulamatulañca sambhava’’ntiādi vuttaṃ. Atha vā dhammacakkasutte paññattibhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘tulamatulañcātiādigāthāya kathaṃ paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘tulamatulañcā’’tiādi vuttaṃ. Tulīyati paricchijjīyatīti tulaṃ, kāmāvacarakammaṃ, natthi tulaṃ sadisaṃ aññaṃ lokiyakammaṃ assa mahaggatakammassāti atulaṃ, rūpārūpāvacarakammaṃ. Punabbhavaṃ sambhavati etena saṅkhārenāti sambhavo, taṃ sambhavaṃ. Punabbhavaṃ saṅkharotīti bhavasaṅkhāro. Ajjhatte vipassanāvasena ramatīti ajjhattarato. Samathavasena samādhiyatīti samāhito. Attani sambhavatīti attasambhavo, taṃ attasambhavaṃ. Muni sambuddho sambhavaṃ bhavasaṅkhāraṃ tulañca atulañca avassaji, ajjhattarato samāhito kavacaṃ abhindi iva, evaṃ attasambhavaṃ abhindi padālayīti yojanā kātabbā. Atha vā muni sambuddho ‘‘pañcakkhandhā aniccā dukkhā anattā vipariṇāmadhammā, nibbānaṃ pana niccaṃ sukhaṃ asaṅkhataṃ avipariṇāmadhamma’’nti tulaṃ tulayanto atulaṃ nibbānaṃ disvā sambhavaṃ bhavasaṅkhāraṃ ariyamaggena avassaji. Kathaṃ avassaji? So hi muni vipassanāvasena ajjhattarato ca hutvā, samathavasena upacārappanāsu samāhito ca hutvā kavacaṃ abhindi iva, evaṃ attasambhavaṃ attani sañjātaṃ kilesaṃ abhindi padālayi, kilesābhāvena kammañca jahīti gāthāttho gahetabbo.
‘‘തുലമതുലഞ്ച സമ്ഭവ’’ന്തി പഞ്ഞത്തി സബ്ബധമ്മാനം അഭിഞ്ഞായ പഞ്ഞാപനതോ അഭിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, ധമ്മപടിസമ്ഭിദായ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, ‘‘ഭവസങ്ഖാരമവസ്സജി മുനീ’’തി പഞ്ഞത്തി സമുദയസ്സ പരിച്ചാഗസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിച്ചാഗപഞ്ഞത്തി നാമ, ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി നാമ, ‘‘അജ്ഝത്തരതോ സമാഹിതോ’’തി പഞ്ഞത്തി കായഗതായ സതിയാ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ, ചിത്തേകഗ്ഗതായ ഠിതിയാ ച പഞ്ഞാപനതോ ഠിതിപഞ്ഞത്തി നാമ, ‘‘അഭിന്ദി കവചമിവത്തസമ്ഭവ’’ന്തി പഞ്ഞത്തി ചിത്തസ്സ അഭിനിബ്ബിദായ ച പഞ്ഞാപനതോ അഭിനിബ്ബിദാപഞ്ഞത്തി നാമ, സബ്ബഞ്ഞുതായ ഉപാദാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ഉപാദാനപഞ്ഞത്തി നാമ, അവിജ്ജാണ്ഡകോസാനം പദാലനായ ച പഞ്ഞാപനതോ പദാലപഞ്ഞത്തി നാമ, ‘‘യഥാവുത്തോ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ കേന സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തഥാവുത്തസ്സ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദസ്സ സമ്ഭവതോ ഭഗവാ യം ‘‘തുലമതുല’’ന്തിആദിഗാഥമാഹ, തഥാസമ്ഭവതോ യഥാവുത്തായ ഗാഥായ യഥാവുത്തോ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ സദ്ദഹിതബ്ബോതി.
‘‘Tulamatulañca sambhava’’nti paññatti sabbadhammānaṃ abhiññāya paññāpanato abhiññāpaññatti nāma, dhammapaṭisambhidāya nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, ‘‘bhavasaṅkhāramavassaji munī’’ti paññatti samudayassa pariccāgassa ca paññāpanato pariccāgapaññatti nāma, dukkhassa pariññāya ca paññāpanato pariññāpaññatti nāma, ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti paññatti kāyagatāya satiyā bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma, cittekaggatāya ṭhitiyā ca paññāpanato ṭhitipaññatti nāma, ‘‘abhindi kavacamivattasambhava’’nti paññatti cittassa abhinibbidāya ca paññāpanato abhinibbidāpaññatti nāma, sabbaññutāya upādānassa ca paññāpanato upādānapaññatti nāma, avijjāṇḍakosānaṃ padālanāya ca paññāpanato padālapaññatti nāma, ‘‘yathāvutto paññattippabhedo kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tathāvuttassa paññattippabhedassa sambhavato bhagavā yaṃ ‘‘tulamatula’’ntiādigāthamāha, tathāsambhavato yathāvuttāya gāthāya yathāvutto paññattippabhedo saddahitabboti.
‘‘തുലമതുലഞ്ചാ’’തിആദിഗാഥായം പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ.
‘‘Tulamatulañcā’’tiādigāthāyaṃ paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto.
‘യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി യതോനിദാനം, കാമേസു സോ ജന്തു കഥം നമേയ്യ;
‘Yo dukkhamaddakkhi yatonidānaṃ, kāmesu so jantu kathaṃ nameyya;
കാമാ ഹി ലോകേ സങ്ഗോതി ഞത്വാ, തേസം സതീമാ വിനയായ സിക്ഖേ’തി. –
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā, tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe’ti. –
ഗാഥായം പന കഥം പഞ്ഞത്തിഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖീ’’തിആദി വുത്തം. യോ ആരദ്ധവിപസ്സകോ ജന്തു യതോനിദാനം സബ്ബം തേഭൂമകം ഹേതുഫലം ദുക്ഖം അദ്ദക്ഖി, സോ ആരദ്ധവിപസ്സകോ ജന്തു കാമേസു കഥം നമേയ്യ നമേതും നാരഹതി. കാമാ ലോകേ ‘‘സങ്ഗോ’’തി ഹി യസ്മാ പസ്സിതബ്ബാ, തസ്മാ നമേതും നാരഹതി, ഇതി ഏതം ദുക്ഖഭാവം ദുക്ഖഹേതുഭാവം ഞത്വാ തേസം കാമാനം വിനയായ വൂപസമായ സതിമാ കായഗതാസതിസമ്പന്നോ തീണി സിക്ഖാനി സിക്ഖേ സിക്ഖേയ്യാതി ഗാഥാത്ഥോ സങ്ഖേപേന വിഞ്ഞാതബ്ബോ. അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൧) പന വിത്ഥാരേന സംവണ്ണിതോ.
Gāthāyaṃ pana kathaṃ paññattibhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘yo dukkhamaddakkhī’’tiādi vuttaṃ. Yo āraddhavipassako jantu yatonidānaṃ sabbaṃ tebhūmakaṃ hetuphalaṃ dukkhaṃ addakkhi, so āraddhavipassako jantu kāmesu kathaṃ nameyya nametuṃ nārahati. Kāmā loke ‘‘saṅgo’’ti hi yasmā passitabbā, tasmā nametuṃ nārahati, iti etaṃ dukkhabhāvaṃ dukkhahetubhāvaṃ ñatvā tesaṃ kāmānaṃ vinayāya vūpasamāya satimā kāyagatāsatisampanno tīṇi sikkhāni sikkhe sikkheyyāti gāthāttho saṅkhepena viññātabbo. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 41) pana vitthārena saṃvaṇṇito.
‘‘യോ ദുക്ഖ’’ന്തി പഞ്ഞത്തി ദുക്ഖസ്സ വേവചനസ്സ ച പരിഞ്ഞായ ച പഞ്ഞാപനതോ വേവചനപഞ്ഞത്തി, പരിഞ്ഞാപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘യതോനിദാന’’ന്തി പഞ്ഞത്തി സമുദയസ്സ പഭവസ്സ ച പഹാനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പഭവപഞ്ഞത്തി ചേവ പഹാനപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘അദ്ദക്ഖീ’’തി പഞ്ഞത്തി ഞാണചക്ഖുസ്സ വേവചനസ്സ ച പടിവേധസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ വേവചനപഞ്ഞത്തി ചേവ പടിവേധപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘കാമേസു സോ ജന്തു കഥം നമേയ്യാ’’തി പഞ്ഞത്തി കാമതണ്ഹായ വേവചനസ്സ ച അനഭിനിവിസസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ വേവചനപഞ്ഞത്തി ചേവ അനഭിനിവേസപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘കാമാ ഹി ലോകേ സങ്ഗോതി ഞത്വാ’’തി പഞ്ഞത്തി കാമാനം പച്ചത്ഥികതോ ദസ്സനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ദസ്സനപഞ്ഞത്തി നാമ. കാമാ ഹി അനത്ഥജാനനതോ പച്ചത്ഥികസദിസാ.
‘‘Yo dukkha’’nti paññatti dukkhassa vevacanassa ca pariññāya ca paññāpanato vevacanapaññatti, pariññāpaññatti ca hoti. ‘‘Yatonidāna’’nti paññatti samudayassa pabhavassa ca pahānassa ca paññāpanato pabhavapaññatti ceva pahānapaññatti ca hoti. ‘‘Addakkhī’’ti paññatti ñāṇacakkhussa vevacanassa ca paṭivedhassa ca paññāpanato vevacanapaññatti ceva paṭivedhapaññatti ca hoti. ‘‘Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyā’’ti paññatti kāmataṇhāya vevacanassa ca anabhinivisassa ca paññāpanato vevacanapaññatti ceva anabhinivesapaññatti ca hoti. ‘‘Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā’’ti paññatti kāmānaṃ paccatthikato dassanassa ca paññāpanato dassanapaññatti nāma. Kāmā hi anatthajānanato paccatthikasadisā.
‘‘കീദിസാ ഹുത്വാ അനത്ഥജനകാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘കാമാ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. കാമാ രാഗഗ്ഗിആദീഹി അന്തോദയ്ഹനതോ അങ്ഗാരകാസൂപമാ ച, പൂതിഭാവാപജ്ജനതോ മംസപേസൂപമാ ച, ബഹി അഞ്ഞേന ദയ്ഹനതോ പാവകകപ്പാ ജലിതഗ്ഗിക്ഖന്ധൂപമാ ച, പതിട്ഠാനാഭാവതോ പപാതൂപമാ ച, വിസസദിസേഹി ദോസാദീഹി പരഹിംസനതോ ഉരഗോപമാ ച. ‘‘തേസം സതീമാ’’തി പഞ്ഞത്തി പഹാനായ അപചയസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ അപചയപഞ്ഞത്തി നാമ, കായഗതായ സതിയാ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനായ ച പഞ്ഞാപനതോ ഭാവനാപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘വിനയായ സിക്ഖേ’’തി പഞ്ഞത്തിരാഗവിനയസ്സ ദോസവിനയസ്സ മോഹവിനയസ്സ പടിവേധസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ പടിവേധപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ജന്തൂ’’തി പഞ്ഞത്തി യോഗിസ്സ വേവചനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ വേവചനപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Kīdisā hutvā anatthajanakā’’ti pucchitabbattā ‘‘kāmā hī’’tiādi vuttaṃ. Kāmā rāgaggiādīhi antodayhanato aṅgārakāsūpamā ca, pūtibhāvāpajjanato maṃsapesūpamā ca, bahi aññena dayhanato pāvakakappā jalitaggikkhandhūpamā ca, patiṭṭhānābhāvato papātūpamā ca, visasadisehi dosādīhi parahiṃsanato uragopamā ca. ‘‘Tesaṃ satīmā’’ti paññatti pahānāya apacayassa ca paññāpanato apacayapaññatti nāma, kāyagatāya satiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, maggassa bhāvanāya ca paññāpanato bhāvanāpaññatti nāma. ‘‘Vinayāya sikkhe’’ti paññattirāgavinayassa dosavinayassa mohavinayassa paṭivedhassa ca paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma. ‘‘Jantū’’ti paññatti yogissa vevacanassa ca paññāpanato vevacanapaññatti nāma.
‘‘ജന്തൂതി സാമഞ്ഞസത്തവാചകോ സദ്ദോ കസ്മാ യോഗിവാചകോതി വിഞ്ഞാതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യദാ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. യോഗീ യദാ യസ്മിം കാലേ കാമാ സങ്ഗോതി പജാനാതി, തദാ തസ്മിം കാലേ സോ യോഗീ കാമാനം അനുപ്പാദായ കുസലേ ധമ്മേ കായഗതാസതിആദീഹി ഉപ്പാദയതി, സോ കുസലേ ധമ്മേ ഉപ്പാദേന്തോ യോഗീ അനുപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഉപ്പാദായ വായമതി കുസലവീരിയം കരോതി, തസ്മാ യോഗീവാചകോ ജന്തുസദ്ദോതി വിഞ്ഞാതബ്ബോ. ‘‘ജന്തൂ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി അപ്പത്തസ്സ കുസലസ്സ ഝാനധമ്മാദികസ്സ പത്തിയാ വായാമസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ വായാമപഞ്ഞത്തി നാമ, ഓരമത്തികായ അസന്തുട്ഠിയാ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘സോ അനുപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഉപ്പാദായ വായമതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി വായാമപഞ്ഞത്തി, ‘‘ഹേതുസോ ഉപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഠിതിയാ വായമതീതി പഞ്ഞത്തി കതമാ പഞ്ഞത്തീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ സോ ഉപ്പന്നാന’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തസ്മിം ‘‘അനുപ്പന്നാന’’ന്തിആദിമ്ഹി. ‘‘സോ ഉപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഠിതിയാ വായമതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി ഭാവനായ അപ്പമാദസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ അപ്പമാദപഞ്ഞത്തി നാമ, വീരിയിന്ദ്രിയസ്സ നിക്ഖേപസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ, കുസലാനം ധമ്മാനം ആരക്ഖസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ ആരക്ഖപഞ്ഞത്തി നാമ, അധിചിത്തസിക്ഖായ ഠിതിയാ ച പഞ്ഞാപനതോ ഠിതിപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘കേന യഥാവുത്തപ്പകാരോ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം.
‘‘Jantūti sāmaññasattavācako saddo kasmā yogivācakoti viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yadā hī’’tiādi vuttaṃ. Yogī yadā yasmiṃ kāle kāmā saṅgoti pajānāti, tadā tasmiṃ kāle so yogī kāmānaṃ anuppādāya kusale dhamme kāyagatāsatiādīhi uppādayati, so kusale dhamme uppādento yogī anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya vāyamati kusalavīriyaṃ karoti, tasmā yogīvācako jantusaddoti viññātabbo. ‘‘Jantū’’ti ayaṃ paññatti appattassa kusalassa jhānadhammādikassa pattiyā vāyāmassa ca paññāpanato vāyāmapaññatti nāma, oramattikāya asantuṭṭhiyā nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma. ‘‘So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya vāyamatī’’ti ayaṃ paññatti vāyāmapaññatti, ‘‘hetuso uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā vāyamatīti paññatti katamā paññattī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha so uppannāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘anuppannāna’’ntiādimhi. ‘‘So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā vāyamatī’’ti ayaṃ paññatti bhāvanāya appamādassa ca paññāpanato appamādapaññatti nāma, vīriyindriyassa nikkhepassa ca paññāpanato nikkhepapaññatti nāma, kusalānaṃ dhammānaṃ ārakkhassa ca paññāpanato ārakkhapaññatti nāma, adhicittasikkhāya ṭhitiyā ca paññāpanato ṭhitipaññatti nāma. ‘‘Kena yathāvuttappakāro paññattippabhedo saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘യോ ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി യതോനിദാന’’ന്തിആദിഗാഥായ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ.
‘‘Yo dukkhamaddakkhi yatonidāna’’ntiādigāthāya paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto.
‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ ലോകോ, ഭബ്ബരൂപോവ ദിസ്സതി;
‘‘Mohasambandhano loko, bhabbarūpova dissati;
ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ, തമസാ പരിവാരിതോ;
Upadhibandhano bālo, tamasā parivārito;
അസ്സിരീ വിയ ഖായതി, പസ്സതോ നത്ഥി കിഞ്ചനന്തി. –
Assirī viya khāyati, passato natthi kiñcananti. –
ഗാഥായം പന കഥം പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ മോഹസമ്ബന്ധനോതി മോഹഹേതുകേഹി സംയോജനേഹി സമ്ബന്ധോ. ലോകോതി അപ്പഹീനസംയോജനോ സത്തലോകോ. ഭബ്ബരൂപോവ ദിസ്സതീതി അഭബ്ബോപി അത്താ ഭബ്ബരൂപോവ ഭബ്ബജാതികോ വിയ ബാലാനം അവിപസ്സകാനം ദിസ്സതി. ഉപധിബന്ധനോതി കിലേസൂപധീഹി ബന്ധിതബ്ബോ. യു-പച്ചയോ ഹി കമ്മത്ഥേ വിഹിതോ. ഉപധീസു വാ കിലേസാനം ബന്ധനം യസ്സ ബാലസ്സാതി ഉപധിബന്ധനോ. ദ്വേ അവഡ്ഢിയോ ലാതി ഗണ്ഹാതീതി ബാലോ. തമസാ സമ്മോഹേന പരിവാരിതോ പടിച്ഛാദിതോ പണ്ഡിതാനം വിപസ്സകാനം അസ്സിരീ വിയ സിരീവിരഹിതോ വിയ ഖായതി ഉപട്ഠാതി. പസ്സതോ പഞ്ഞാചക്ഖുനാ പസ്സന്തസ്സ പണ്ഡിതസ്സ കിഞ്ചനം നത്ഥീതി സങ്ഖേപത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ.
Gāthāyaṃ pana kathaṃ paññattippabhedo vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘mohasambandhano’’tiādi vuttaṃ. Tattha mohasambandhanoti mohahetukehi saṃyojanehi sambandho. Lokoti appahīnasaṃyojano sattaloko. Bhabbarūpovadissatīti abhabbopi attā bhabbarūpova bhabbajātiko viya bālānaṃ avipassakānaṃ dissati. Upadhibandhanoti kilesūpadhīhi bandhitabbo. Yu-paccayo hi kammatthe vihito. Upadhīsu vā kilesānaṃ bandhanaṃ yassa bālassāti upadhibandhano. Dve avaḍḍhiyo lāti gaṇhātīti bālo. Tamasā sammohena parivārito paṭicchādito paṇḍitānaṃ vipassakānaṃ assirī viya sirīvirahito viya khāyati upaṭṭhāti. Passato paññācakkhunā passantassa paṇḍitassa kiñcanaṃ natthīti saṅkhepattho daṭṭhabbo.
‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ ലോകോ’’തി പഞ്ഞത്തി മോഹസീസേന ഗഹിതാനം വിപല്ലാസാനം ദേസനായ പഞ്ഞാപനതോ ദേസനാപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ഭബ്ബരൂപോവ ദിസ്സതീ’’തി പഞ്ഞത്തി ലോകസ്സ വിപരീതസ്സ വിപരീതാകാരേന ഉപട്ഠഹന്തസ്സ പഞ്ഞാപനതോ വിപരീതപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ’’തി പഞ്ഞത്തി പാപകാനം ഇച്ഛാവചരാനം പഭവസ്സ പഞ്ഞാപനതോ പഭവപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ’’തി പഞ്ഞത്തി പരിയുട്ഠാനാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം ബന്ധനകിച്ചസ്സ പഞ്ഞാപനതോ കിച്ചപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ’’തി പഞ്ഞത്തി കിലേസാനം ബന്ധനബലമൂഹനബലാനം പഞ്ഞാപനതോ ബലപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘ഉപധിബന്ധനോ ബാലോ’’തി പഞ്ഞത്തി സങ്ഖാരാനം വിരുഹനായ പഞ്ഞാപനതോ വിരുഹനാപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘തമസാ പരിവാരിതോ’’തി പഞ്ഞത്തി അവിജ്ജന്ധകാരസ്സ ദേസനായ പഞ്ഞാപനതോ ദേസനാപഞ്ഞത്തി നാമ, അവിജ്ജന്ധകാരസ്സ വേവചനസ്സ ച പഞ്ഞാപനതോ വേവചനപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘അസ്സിരീ വിയ ഖായതീ’’തി പഞ്ഞത്തി ദിബ്ബചക്ഖുസ്സ ദസ്സനകിരിയായ പഞ്ഞാപനതോ ദസ്സനപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘അസ്സിരീ വിയ ഖായതീ’’തി പഞ്ഞത്തി പഞ്ഞാചക്ഖുസ്സ നിക്ഖേപസ്സ പഞ്ഞാപനതോ നിക്ഖേപപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘പസ്സതോ നത്ഥി കിഞ്ചന’’ന്തി പഞ്ഞത്തി സത്താനം അരിയാനം പടിവേധസ്സ പഞ്ഞാപനതോ പടിവേധപഞ്ഞത്തി നാമ.
‘‘Mohasambandhano loko’’ti paññatti mohasīsena gahitānaṃ vipallāsānaṃ desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma. ‘‘Bhabbarūpova dissatī’’ti paññatti lokassa viparītassa viparītākārena upaṭṭhahantassa paññāpanato viparītapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ pabhavassa paññāpanato pabhavapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti pariyuṭṭhānānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bandhanakiccassa paññāpanato kiccapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti kilesānaṃ bandhanabalamūhanabalānaṃ paññāpanato balapaññatti nāma. ‘‘Upadhibandhano bālo’’ti paññatti saṅkhārānaṃ viruhanāya paññāpanato viruhanāpaññatti nāma. ‘‘Tamasā parivārito’’ti paññatti avijjandhakārassa desanāya paññāpanato desanāpaññatti nāma, avijjandhakārassa vevacanassa ca paññāpanato vevacanapaññatti nāma. ‘‘Assirī viya khāyatī’’ti paññatti dibbacakkhussa dassanakiriyāya paññāpanato dassanapaññatti nāma. ‘‘Assirī viya khāyatī’’ti paññatti paññācakkhussa nikkhepassa paññāpanato nikkhepapaññatti nāma. ‘‘Passato natthi kiñcana’’nti paññatti sattānaṃ ariyānaṃ paṭivedhassa paññāpanato paṭivedhapaññatti nāma.
‘‘കതമം കിഞ്ചന’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘രാഗോ കിഞ്ചന’’ന്തിആദി വുത്തം. ‘‘യഥാവുത്തോ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ കഥം അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. യഥാവുത്തസ്സ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദസ്സ സമ്ഭവതോ ഭഗവാ യം ‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ’’തിആദിമാഹ, തഥാസമ്ഭവതോ തായ ഗാഥായ യഥാവുത്തോ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ ഗാഥാനുസാരേന സദ്ദഹിതബ്ബോ.
‘‘Katamaṃ kiñcana’’nti pucchitabbattā ‘‘rāgo kiñcana’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Yathāvutto paññattippabhedo kathaṃ amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Yathāvuttassa paññattippabhedassa sambhavato bhagavā yaṃ ‘‘mohasambandhano’’tiādimāha, tathāsambhavato tāya gāthāya yathāvutto paññattippabhedo gāthānusārena saddahitabbo.
‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ ലോകോ’’തിആദിഗാഥായ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാത’ന്തിആദിപാഠസ്സ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ കഥം വിഭത്തോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘അത്ഥി ഭിക്ഖവേ’’തിആദിപാളിമാഹ. ‘‘സാ പന പാളി കിമത്ഥം ഭഗവതാ വുത്താ’’തി ചേ പുച്ഛേയ്യ? പരമത്ഥതോ അവിജ്ജമാനത്താ നിബ്ബാനം നത്ഥി, തസ്മാ ‘‘അത്ഥി നിബ്ബാന’’ന്തി വചനം സസവിസാണവചനം വിയ അനത്ഥം, വോഹാരമത്തമേതന്തി വദന്താനം മിച്ഛാവാദം ഭഞ്ജിതും ഭഗവതാ വുത്താതി ദട്ഠബ്ബാ.
‘‘Mohasambandhano loko’’tiādigāthāya paññattippabhedo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’ntiādipāṭhassa paññattippabhedo kathaṃ vibhatto’’ti pucchitabbattā ‘‘atthi bhikkhave’’tiādipāḷimāha. ‘‘Sā pana pāḷi kimatthaṃ bhagavatā vuttā’’ti ce puccheyya? Paramatthato avijjamānattā nibbānaṃ natthi, tasmā ‘‘atthi nibbāna’’nti vacanaṃ sasavisāṇavacanaṃ viya anatthaṃ, vohāramattametanti vadantānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttāti daṭṭhabbā.
കുതോചിപി അജാതത്താ അഭൂതത്താ അജാതം അഭൂതം. പച്ചയേഹി അകതത്താ അകതം. സങ്ഖതാഭാവതോ അസങ്ഖതം നിബ്ബാനം അത്ഥി. ഏതം അജാതാദികം നിബ്ബാനം നോ ചേ അഭവിസ്സ, ഏവം സതി നിസ്സരണം ന പഞ്ഞായേഥ, നിബ്ബാനസ്സ ച അരിയമഗ്ഗഫലാനം ആരമ്മണത്താ, മഗ്ഗഫലാനഞ്ച കിലേസാനം സമുച്ഛിന്ദനതോ പടിപ്പസ്സമ്ഭനതോ, സമുച്ഛിന്ദനേന ച തിവിധസ്സ വട്ടസ്സ അപവട്ടനതോ അജാതാദികം നിബ്ബാനം അത്ഥിയേവാതി ദട്ഠബ്ബം.
Kutocipi ajātattā abhūtattā ajātaṃ abhūtaṃ. Paccayehi akatattā akataṃ. Saṅkhatābhāvato asaṅkhataṃ nibbānaṃ atthi. Etaṃ ajātādikaṃ nibbānaṃ no ce abhavissa, evaṃ sati nissaraṇaṃ na paññāyetha, nibbānassa ca ariyamaggaphalānaṃ ārammaṇattā, maggaphalānañca kilesānaṃ samucchindanato paṭippassambhanato, samucchindanena ca tividhassa vaṭṭassa apavaṭṭanato ajātādikaṃ nibbānaṃ atthiyevāti daṭṭhabbaṃ.
‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം…പേ॰… അസങ്ഖത’’ന്തി അയം പഞ്ഞത്തി നിബ്ബാനസ്സ ദേസനാപഞ്ഞത്തി ച നിബ്ബാനസ്സ വേവചനപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘നയിധ ജാതസ്സ…പേ॰… പഞ്ഞായേഥാ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി സങ്ഖതസ്സ വേവചനപഞ്ഞത്തി ച സങ്ഖതസ്സ ഉപനയനപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘യസ്മാ ച…പേ॰… അസങ്ഖത’’ന്തി അയം പഞ്ഞത്തി നിബ്ബാനസ്സ വേവചനപഞ്ഞത്തി ച നിബ്ബാനസ്സ ജോതനാപഞ്ഞത്തി ച ഹോതി. ‘‘യസ്മാ ജാതസ്സ…പേ॰… പഞ്ഞായതീ’’തി അയം പഞ്ഞത്തി നിബ്ബാനസ്സ വേവചനപഞ്ഞത്തി ച മഗ്ഗസ്സ സംസാരതോ നിയ്യാനികപഞ്ഞത്തി ച നിസ്സരണപഞ്ഞത്തി ച ഹോതീതി പഞ്ഞത്തിവിസേസോ പണ്ഡിതേഹി നിദ്ധാരേത്വാ ഗഹേതബ്ബോ.
‘‘Atthi, bhikkhave, ajātaṃ…pe… asaṅkhata’’nti ayaṃ paññatti nibbānassa desanāpaññatti ca nibbānassa vevacanapaññatti ca hoti. ‘‘Nayidha jātassa…pe… paññāyethā’’ti ayaṃ paññatti saṅkhatassa vevacanapaññatti ca saṅkhatassa upanayanapaññatti ca hoti. ‘‘Yasmā ca…pe… asaṅkhata’’nti ayaṃ paññatti nibbānassa vevacanapaññatti ca nibbānassa jotanāpaññatti ca hoti. ‘‘Yasmā jātassa…pe… paññāyatī’’ti ayaṃ paññatti nibbānassa vevacanapaññatti ca maggassa saṃsārato niyyānikapaññatti ca nissaraṇapaññatti ca hotīti paññattiviseso paṇḍitehi niddhāretvā gahetabbo.
‘‘യഥാവുത്തോ നിബ്ബാനസ്സ പഞ്ഞത്തിപ്പഭേദോ കേന സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹ ഭഗവാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘തേനാഹ ആയസ്മാ’’തിആദ്യാനുസന്ധ്യാദിഅത്ഥോ ചേവ ‘‘നിയുത്തോ പഞ്ഞത്തിഹാരോ’’തി അനുസന്ധ്യാദിഅത്ഥോ ച വുത്തനയാനുസാരേന വേദിതബ്ബോ.
‘‘Yathāvutto nibbānassa paññattippabhedo kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāha bhagavā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tenāha āyasmā’’tiādyānusandhyādiattho ceva ‘‘niyutto paññattihāro’’ti anusandhyādiattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
ഇതി പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti paññattihāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന അട്ഠകഥാടീകാനുസാരേന ഗമ്ഭീരത്ഥോ വിത്ഥാരതോ വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ • 11. Paññattihāravibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൧. പഞ്ഞത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 11. Paññattihāravibhaṅgavaṇṇanā