Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / куд̣̇д̣̇асигкаа-мууласигкаа • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
1. баарааж̇иганид̣̇д̣̇зсаван̣н̣анаа
1. Pārājikaniddesavaṇṇanā
1-2. ид̣̇аани д̇з д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘маг̇г̇ад̇д̇аяз’’д̇иаад̣̇и аарад̣̇д̇хам̣. звамубариби яат̇ааяог̇ам̣ яож̇зд̇аб̣б̣ам̣. д̇ад̇т̇а маг̇г̇ад̇д̇аязд̇и зд̇т̇а маг̇г̇аа жа наама д̇им̣са маг̇г̇аа. мануссаамануссад̇иражчаанаг̇ад̇авасзна хи д̇иссо ид̇т̇ияо. д̇ад̇т̇а д̇иражчаанаг̇ад̇ааяа аяам̣ барижчзд̣̇о –
1-2. Idāni te dassetuṃ ‘‘maggattaye’’tiādi āraddhaṃ. Evamuparipi yathāyogaṃ yojetabbaṃ. Tattha maggattayeti ettha maggā ca nāma tiṃsa maggā. Manussāmanussatiracchānagatavasena hi tisso itthiyo. Tattha tiracchānagatāya ayaṃ paricchedo –
‘‘абад̣̇аанам̣ ахий мажчаа, д̣̇вибад̣̇аанан̃жа гуггудий;
‘‘Apadānaṃ ahī macchā, dvipadānañca kukkuṭī;
жад̇уббад̣̇аанам̣ маж̇ж̇аарий, вад̇т̇у баарааж̇игассимаа’’д̇и. (баараа. адта. 1.55);
Catuppadānaṃ majjārī, vatthu pārājikassimā’’ti. (pārā. aṭṭha. 1.55);
д̇аасам̣ важжабассаавамукамаг̇г̇авасзна д̇аяо д̇аяо гад̇ваа нава маг̇г̇аа, д̇ат̇аа убхад̇об̣яан̃ж̇анагаанам̣, бурисаанам̣ бана важжамукамаг̇г̇авасзна д̣̇вз д̣̇вз гад̇ваа ча, д̇ат̇аа бан̣д̣агаананд̇и д̇им̣са. д̇зсам̣ д̇аяз. гийд̣̇исзд̇и ааха ‘‘сант̇ад̇асант̇ад̇з’’д̇и. сант̇ад̇з асант̇ад̇зд̇и бад̣̇ажчзд̣̇о. на сант̇ад̇ам̣ асант̇ад̇ам̣. д̇асмим̣ асант̇ад̇з. на-гааро зд̇т̇а ‘‘аб̣раахман̣о’’д̇иаад̣̇ийсу вияа баяируд̣̇аасз, д̇ам̣ гирияааяуд̇д̇асса д̇аад̣̇исасса ан̃н̃асса вад̇т̇уно вид̇хаанзна сант̇ад̇асса вад̇т̇уно баяируд̣̇аасанам̣ барижжаж̇анам̣ баяируд̣̇аасод̇и. на басаж̇ж̇аббадисзд̇хз, сант̇ад̇ам̣ басаж̇ж̇а бад̇ваа д̇асса ‘‘б̣раахман̣о на бхависсад̇ий’’д̇иаад̣̇ийсу вияа на нисзд̇ход̇и. ваа-сад̣̇д̣̇о банзд̇т̇а важанаяуд̇д̇иб̣алзнзва лаб̣бхад̇и, д̇асса баливзтзд̇ваа, анд̇о ваа бавзсзд̇ваа вад̇т̇аад̣̇инаа гзнажи бадижчаннз ваа аббадижчаннз ваад̇и ад̇т̇о. д̇ат̇аабхууд̇з аллогаасз багад̇иваад̇зна асампудтз д̇инд̇аббад̣̇зсз. нимид̇д̇анд̇и ан̇г̇аж̇аад̇ам̣. санд̇иаад̣̇и д̇аб̣б̣исзсанам̣. санд̇и ад̇д̇анияам̣. сам̣-сад̣̇д̣̇о хи ад̇д̇ани ад̇д̇анияз жа вад̇д̇ад̇и. сант̇ад̇ам̣ асант̇ад̇анд̇и яат̇аавуд̇д̇анаязна бадижчаннам̣ ваа аббадижчаннам̣ ваа. убаад̣̇ин̣н̣анд̇и анадтагааяаббасаад̣̇ам̣. гид̇д̇аганд̇и ааха ‘‘д̇иламад̇д̇амбий’’д̇и. д̇иласса мад̇д̇ам̣ саагаллам̣ яасса д̇ам̣ д̇иламад̇д̇ам̣ . ‘‘мад̇д̇ам̣ саагаллам̣ нижчаяз’’д̇и хи нигхан̣д̣у. зд̇т̇ааби аваяавзна виг̇г̇ахо самуд̣̇ааяо самаасад̇т̇о, д̇илаб̣ийж̇аббамаан̣амбийд̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. гим̣ д̇ам̣? нимид̇д̇ам̣, бавзсанам̣ ваа. аби-сад̣̇д̣̇о самбхааванз, ‘‘д̇илаб̣ийж̇амад̇д̇амбий’’д̇и самбхаавийяад̇и, ад̇хигз гаа наама гат̇аад̇и ид̣̇амзд̇т̇а самбхааванам̣, звам̣бхууд̇ам̣ сам̣ ан̇г̇аж̇аад̇ам̣ яат̇аавуд̇д̇з маг̇г̇ад̇д̇аяз д̇иламад̇д̇амби бавзсанд̇о бхигку жуд̇о барибхадто, баарааж̇иго наама ход̇и саасанад̇од̇и вин̃н̃ааяад̇и г̇аммамаанад̇т̇асса сад̣̇д̣̇асса баяог̇ам̣ бад̇и гаамаажаарад̇д̇аа. гийд̣̇исод̇и ааха ‘‘анигкид̇д̇асигко’’д̇и. нигкид̇д̇асигко бана абхигкугад̇д̇аа барижжад̇д̇о. д̇ад̇т̇а нигкид̇д̇аа охид̇аа барижжад̇д̇аа бажжагкаад̇аа сигкаа зд̇знаад̇и виг̇г̇ахо. яат̇аалагкан̣ам̣ на нигкид̇д̇асигко анигкид̇д̇асигко. д̇ад̇т̇а жид̇д̇акзд̇д̇агаалаббаяог̇абуг̇г̇алавиж̇аананавасзна сигкаабажжагкаанам̣ н̃ад̇ваа д̇ад̣̇абхаавзна абажжагкаанам̣ взд̣̇ид̇аб̣б̣ам̣.
Tāsaṃ vaccapassāvamukhamaggavasena tayo tayo katvā nava maggā, tathā ubhatobyañjanakānaṃ, purisānaṃ pana vaccamukhamaggavasena dve dve katvā cha, tathā paṇḍakānanti tiṃsa. Tesaṃ taye. Kīdiseti āha ‘‘santhatasanthate’’ti. Santhate asanthateti padacchedo. Na santhataṃ asanthataṃ. Tasmiṃ asanthate. Na-kāro ettha ‘‘abrāhmaṇo’’tiādīsu viya payirudāse, taṃ kiriyāyuttassa tādisassa aññassa vatthuno vidhānena santhatassa vatthuno payirudāsanaṃ pariccajanaṃ payirudāsoti. Na pasajjappaṭisedhe, santhataṃ pasajja patvā tassa ‘‘brāhmaṇo na bhavissatī’’tiādīsu viya na nisedhoti. Vā-saddo panettha vacanayuttibaleneva labbhati, tassa paliveṭhetvā, anto vā pavesetvā vatthādinā kenaci paṭicchanne vā appaṭicchanne vāti attho. Tathābhūte allokāse pakativātena asamphuṭṭhe tintappadese. Nimittanti aṅgajātaṃ. Santiādi tabbisesanaṃ. Santi attaniyaṃ. Saṃ-saddo hi attani attaniye ca vattati. Santhataṃ asanthatanti yathāvuttanayena paṭicchannaṃ vā appaṭicchannaṃ vā. Upādiṇṇanti anaṭṭhakāyappasādaṃ. Kittakanti āha ‘‘tilamattampī’’ti. Tilassa mattaṃ sākallaṃ yassa taṃ tilamattaṃ. ‘‘Mattaṃ sākallaṃ nicchaye’’ti hi nighaṇḍu. Etthāpi avayavena viggaho samudāyo samāsattho, tilabījappamāṇampīti vuttaṃ hoti. Kiṃ taṃ? Nimittaṃ, pavesanaṃ vā. Api-saddo sambhāvane, ‘‘tilabījamattampī’’ti sambhāvīyati, adhike kā nāma kathāti idamettha sambhāvanaṃ, evaṃbhūtaṃ saṃ aṅgajātaṃ yathāvutte maggattaye tilamattampi pavesanto bhikkhu cuto paribhaṭṭho, pārājiko nāma hoti sāsanatoti viññāyati gammamānatthassa saddassa payogaṃ pati kāmācārattā. Kīdisoti āha ‘‘anikkhittasikkho’’ti. Nikkhittasikkho pana abhikkhukattā pariccatto. Tattha nikkhittā ohitā pariccattā paccakkhātā sikkhā etenāti viggaho. Yathālakkhaṇaṃ na nikkhittasikkho anikkhittasikkho. Tattha cittakhettakālappayogapuggalavijānanavasena sikkhāpaccakkhānaṃ ñatvā tadabhāvena apaccakkhānaṃ veditabbaṃ.
д̇ад̇т̇а убасамбаннабхаавад̇о жавид̇угаамад̇аажид̇д̇ам̣ жид̇д̇ам̣ наама. ‘‘б̣уд̣̇д̇хам̣ бажжагкаамий’’д̇иаад̣̇ийни ‘‘г̇ихийд̇и мам̣ д̇хаарзхи, убаасаго, аараамиго, сааман̣зрод̇и мам̣ д̇хаарзхий’’д̇и ‘‘алам̣ мз б̣уд̣̇д̇хзнаа’’д̇иаад̣̇ийни ча кзд̇д̇абад̣̇аани кзд̇д̇ам̣ наама. ‘‘бажжагкаамий’’д̇иаад̣̇инаа вуд̇д̇о вад̇д̇амаанагаалоязва гаало наама. яааяа гааяажи бхаасааяа васзна ваажасигаббаяог̇ова баяог̇о наама. ануммад̇д̇аад̣̇иго бажжагкаад̇о жа мануссаж̇аад̇иго сова буг̇г̇ало наама. бажжагкаад̇агасса важанасамананд̇арамзва ‘‘аяам̣ угган̣тид̇о’’д̇и ваа ‘‘г̇ихибхаавам̣ бад̇т̇аяад̇ий’’д̇и ваа сод̇уно ж̇аананам̣ виж̇аананам̣ наамаад̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣ам̣.
Tattha upasampannabhāvato cavitukāmatācittaṃ cittaṃ nāma. ‘‘Buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādīni ‘‘gihīti maṃ dhārehi, upāsako, ārāmiko, sāmaṇeroti maṃ dhārehī’’ti ‘‘alaṃ me buddhenā’’tiādīni cha khettapadāni khettaṃ nāma. ‘‘Paccakkhāmī’’tiādinā vutto vattamānakāloyeva kālo nāma. Yāya kāyaci bhāsāya vasena vācasikappayogova payogo nāma. Anummattādiko paccakkhāto ca manussajātiko sova puggalo nāma. Paccakkhātakassa vacanasamanantarameva ‘‘ayaṃ ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthayatī’’ti vā sotuno jānanaṃ vijānanaṃ nāmāti veditabbaṃ.
д̇ад̇т̇а надтагааяаббасаад̣̇ам̣ бана бил̣агам̣ ваа жаммакилам̣ ваа ломам̣ ваа бавзсанд̇асса д̣̇уггадам̣. агкинаасаган̣н̣ажчид̣̇д̣̇авад̇т̇игосзсу, сад̇т̇агаад̣̇ийхи гад̇аван̣з ваа мзт̇унарааг̇зна нимид̇д̇ам̣ бавзсанд̇асса т̇уллажжаяам̣. авасзсасарийрзсу убагажчагаад̣̇ийсу д̣̇уггадам̣. д̇иражчаанаг̇ад̇аанам̣ хад̇т̇иассаг̇ог̇ад̣̇рабхаодтамахим̣саад̣̇ийнам̣ наасааяа т̇уллажжаяам̣, вад̇т̇игосз т̇уллажжаяамзва. саб̣б̣зсамби д̇иражчаанаг̇ад̇аанам̣ агкиган̣н̣аван̣зсу д̣̇уггадам̣. д̇ат̇аа авасзсасарийрз гааяасам̣саг̇г̇арааг̇зна, мзт̇унарааг̇зна ваа ж̇ийвамаанагабурисасса вад̇т̇игосам̣ аббавзсанд̇о нимид̇д̇зна нимид̇д̇ам̣ чубад̇и, д̣̇уггадам̣. б̣ахи нигканд̇ад̣̇анд̇зсу вааяаманд̇асса бана т̇уллажжаяанд̇и аяамзд̇т̇а савинижчаяо ад̇т̇аван̣н̣анаггамо.
Tattha naṭṭhakāyappasādaṃ pana piḷakaṃ vā cammakhilaṃ vā lomaṃ vā pavesantassa dukkaṭaṃ. Akkhināsakaṇṇacchiddavatthikosesu, satthakādīhi katavaṇe vā methunarāgena nimittaṃ pavesantassa thullaccayaṃ. Avasesasarīresu upakacchakādīsu dukkaṭaṃ. Tiracchānagatānaṃ hatthiassagogadrabhaoṭṭhamahiṃsādīnaṃ nāsāya thullaccayaṃ, vatthikose thullaccayameva. Sabbesampi tiracchānagatānaṃ akkhikaṇṇavaṇesu dukkaṭaṃ. Tathā avasesasarīre kāyasaṃsaggarāgena, methunarāgena vā jīvamānakapurisassa vatthikosaṃ appavesanto nimittena nimittaṃ chupati, dukkaṭaṃ. Bahi nikkhantadantesu vāyamantassa pana thullaccayanti ayamettha savinicchayo atthavaṇṇanakkamo.
ид̣̇аани бавзсанам̣ наама на гзвалам̣ ад̇д̇убаггамзнзва, баруубаггамзнааби ход̇и, д̇ад̇рааби саад̣̇ияанд̇ова жуд̇о ход̇ийд̇и д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘ат̇а ваа’’д̇иаад̣̇и вуд̇д̇ам̣. д̇ад̇т̇а ат̇а ваад̇и аяам̣ нибаад̇о, нибаад̇асамуд̣̇ааяо ваа багканд̇араарамбхз. бавзсанан̃жа тид̇ан̃жа уд̣̇д̇хааро жа бавидтан̃жа бавзсана…бз… бавидтаани, ид̇арийд̇араяог̇ад̣̇ванд̣̇о. ид̇арийд̇араяог̇о наама ан̃н̃аман̃н̃ад̇т̇обаад̣̇аанад̇аад̇и бавзсанаад̣̇ийни тид̇аад̣̇иад̇т̇ааниби хонд̇ийд̇и бавидта-сад̣̇д̣̇оби бавзсанаад̣̇иад̇т̇о ход̇и, д̇ад̇оязвзд̇т̇а д̇асмаа б̣ахуважанасамбхаво. ан̃н̃ат̇аа д̣̇ванд̣̇з аваяавад̇т̇абад̇хаанад̇д̇аа згад̇т̇аваажагааби бавидта-сад̣̇д̣̇аа гат̇ам̣ б̣ахуважанаббасан̇г̇о. самаахаарз ваа д̣̇ванд̣̇о. кан̣од̇и гаалависзсо. со жа яог̇аванд̇аанам̣ кан̣анд̇аравинимуд̇д̇о над̇т̇ийд̇и бавзсана…бз…бавидтааниязва кан̣од̇и гаммад̇хаараяо, абхзд̣̇з бхзд̣̇абаригаббанааяа ваа бавзсана…бз… бавидтаанам̣ кан̣од̇и чадтийд̇аббурисо. д̇асса саад̣̇аго, д̇асмим̣ ваа саад̣̇аго бавзсана…бз… саад̣̇аго. кан̣а-сад̣̇д̣̇о банзд̇т̇а бажжзгам̣ яож̇зд̇аб̣б̣о д̣̇ванд̣̇асамаасад̇д̇аа, бавзсанагаалам̣ тид̇агаалам̣ уд̣̇д̇хаарагаалам̣ бавидтагаалам̣, д̇асмим̣ ваа саад̣̇ияанд̇од̇и звамзд̇т̇а ад̇т̇о д̣̇адтаб̣б̣о. звам̣ сзванажид̇д̇абажжубадтаанзна саад̣̇аго бхигку жуд̇од̇и яож̇зд̇аб̣б̣ам̣. д̇ад̇т̇а яат̇аавуд̇д̇аббад̣̇зсасса анд̇огаран̣ам̣ бавзсанам̣ наама. яаава уд̣̇д̇харан̣аарамбхаа нивад̇д̇ам̣ тид̇ам̣ наама. адтагат̇ааяам̣ (баараа. адта. 1.58) бана маад̇уг̇аамасса суггависсадтим̣ бад̇ваа саб̣б̣ат̇аа вааяамад̇о орамид̇ваа тид̇агаалам̣ санд̇хааяа ‘‘суггависсадтисамаяз’’д̇и вуд̇д̇ам̣. яаава аг̇г̇аа нийхаран̣ам̣ уд̣̇д̇хааро наама. яаава бавзсанаарахадтаанаа анд̇огад̇ам̣ бавидтам̣ наама.
Idāni pavesanaṃ nāma na kevalaṃ attupakkameneva, parūpakkamenāpi hoti, tatrāpi sādiyantova cuto hotīti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha atha vāti ayaṃ nipāto, nipātasamudāyo vā pakkhantarārambhe. Pavesanañca ṭhitañca uddhāro ca paviṭṭhañca pavesana…pe… paviṭṭhāni, itarītarayogadvando. Itarītarayogo nāma aññamaññatthopādānatāti pavesanādīni ṭhitādiatthānipi hontīti paviṭṭha-saddopi pavesanādiattho hoti, tatoyevettha tasmā bahuvacanasambhavo. Aññathā dvande avayavatthapadhānattā ekatthavācakāpi paviṭṭha-saddā kathaṃ bahuvacanappasaṅgo. Samāhāre vā dvando. Khaṇoti kālaviseso. So ca yogavantānaṃ khaṇantaravinimutto natthīti pavesana…pe…paviṭṭhāniyeva khaṇoti kammadhārayo, abhede bhedaparikappanāya vā pavesana…pe… paviṭṭhānaṃ khaṇoti chaṭṭhītappuriso. Tassa sādako, tasmiṃ vā sādako pavesana…pe… sādako. Khaṇa-saddo panettha paccekaṃ yojetabbo dvandasamāsattā, pavesanakālaṃ ṭhitakālaṃ uddhārakālaṃ paviṭṭhakālaṃ, tasmiṃ vā sādiyantoti evamettha attho daṭṭhabbo. Evaṃ sevanacittapaccupaṭṭhānena sādako bhikkhu cutoti yojetabbaṃ. Tattha yathāvuttappadesassa antokaraṇaṃ pavesanaṃ nāma. Yāva uddharaṇārambhā nivattaṃ ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.58) pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Yāva aggā nīharaṇaṃ uddhāro nāma. Yāva pavesanārahaṭṭhānā antokataṃ paviṭṭhaṃ nāma.
батамам̣.
Paṭhamaṃ.
3-4. ид̣̇аани д̣̇уд̇ияам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘аад̣̇иязяяаа’’д̇иаад̣̇имааха. д̇ад̇т̇а ад̣̇иннам̣ т̇зяяажид̇д̇зна аад̣̇иязяяа…бз… сан̇гзд̇ам̣ вийд̇инаамаяз, баарааж̇иго бхавзд̇и самб̣анд̇хо. ад̣̇иннанд̇и мануссасаамигзхи гааяаваажаахи на д̣̇иннам̣. т̇зяяажид̇д̇знаад̇и т̇знод̇и жоро, д̇асса бхааво т̇зяяам̣ на-гаарасса яа-гаарам̣ гад̇ваа д̣̇вид̇д̇зна. бхаванд̇и зд̇асмаа абхид̇хаанаб̣уд̣̇д̇хийд̇и бхааво, сад̣̇д̣̇аббавад̇д̇инимид̇д̇ам̣ ж̇аад̇иг̇ун̣аад̣̇и. ид̇ха бана авахаран̣ажид̇д̇асан̇каад̇ам̣ д̣̇аб̣б̣ам̣ т̇зяяам̣. т̇зяяан̃жа д̇ам̣ жид̇д̇ан̃жаад̇и т̇зяяажид̇д̇ам̣, д̇зна. аад̣̇иязяяаад̇и аараамаад̣̇им̣ абхияун̃ж̇ид̇ваа г̇ан̣хзяяа. харзяяаад̇и харанд̇о г̇ан̣хзяяа. авахарзяяаад̇и убанигкид̇д̇ам̣ бхан̣д̣ам̣ ‘‘д̣̇зхи мз бхан̣д̣а’’нд̇и вужжамаано ‘‘на маяаа г̇ахид̇а’’нд̇иаад̣̇ийни вад̣̇анд̇о г̇ан̣хзяяа. ирияаабат̇ам̣ гобзяяаад̇и бхан̣д̣ахаарагасса г̇аманаад̣̇иирияаабат̇ам̣ вижчинд̣̇ид̇ваа г̇ан̣хзяяа. гобам̣ гад̇ваа г̇ан̣хаад̇ийд̇и хи зд̇асмим̣ ад̇т̇з ‘‘гобий’’д̇и наамад̇хаад̇у. таанаа жаавзяяаад̇и табид̇адтаанад̇о жаавзяяа. сан̇гзд̇ам̣ вийд̇инаамаязд̇и баригаббид̇адтаанам̣ ваа сун̇гагхаад̇ам̣ ваа ад̇иггаамзяяа.
3-4. Idāni dutiyaṃ dassetuṃ ‘‘ādiyeyyā’’tiādimāha. Tattha adinnaṃ theyyacittena ādiyeyya…pe… saṅketaṃ vītināmaye, pārājiko bhaveti sambandho. Adinnanti manussasāmikehi kāyavācāhi na dinnaṃ. Theyyacittenāti thenoti coro, tassa bhāvo theyyaṃ na-kārassa ya-kāraṃ katvā dvittena. Bhavanti etasmā abhidhānabuddhīti bhāvo, saddappavattinimittaṃ jātiguṇādi. Idha pana avaharaṇacittasaṅkhātaṃ dabbaṃ theyyaṃ. Theyyañca taṃ cittañcāti theyyacittaṃ, tena. Ādiyeyyāti ārāmādiṃ abhiyuñjitvā gaṇheyya. Hareyyāti haranto gaṇheyya. Avahareyyāti upanikkhittaṃ bhaṇḍaṃ ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti vuccamāno ‘‘na mayā gahita’’ntiādīni vadanto gaṇheyya. Iriyāpathaṃ kopeyyāti bhaṇḍahārakassa gamanādiiriyāpathaṃ vicchinditvā gaṇheyya. Kopaṃ katvā gaṇhātīti hi etasmiṃ atthe ‘‘kopī’’ti nāmadhātu. Ṭhānā cāveyyāti ṭhapitaṭṭhānato cāveyya. Saṅketaṃ vītināmayeti parikappitaṭṭhānaṃ vā suṅkaghātaṃ vā atikkāmeyya.
зд̇т̇а жа аараамаад̣̇иабхияун̃ж̇анз, саамигасса вимад̇уббаад̣̇анад̇хуранигкзбз, бхан̣д̣ахаарагасса сийсабхаараамасанапанд̣̇аабанаканд̇хоробанз, убанигкид̇д̇з ‘‘д̣̇зхи мз бхан̣д̣а’’нд̇и жод̣̇ияамаанасса ‘‘наахам̣ г̇ан̣хаамий’’д̇и бхан̣анавимад̇уббаад̣̇анад̇хуранигкзбз, т̇аладтасса т̇зяяажид̇д̇знаамасанапанд̣̇аабанатаанаажааванз жаад̇и жад̇уусу бажжзгам̣ яат̇ааггамам̣ д̣̇уггадат̇уллажжаяабаарааж̇игааяо взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. ‘‘сахабхан̣д̣ахаарагам̣ нзссаамий’’д̇и батамад̣̇уд̇ияабаад̣̇асан̇гааманз, баригаббид̇асун̇гагхаад̇адтаанад̇о батамад̣̇уд̇ияабаад̣̇аад̇иггаамз жаад̇и д̣̇вийсу бажжзгам̣ гамзна т̇уллажжаяабаарааж̇игааяо взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. аяамзд̇т̇а савин̃н̃аан̣агаавин̃н̃аан̣агамиссагад̇д̇аа наанаабхан̣д̣авасзна яож̇анаа. згабхан̣д̣авасзна бана сассаамигасса д̣̇аасасса ваа д̇иражчаанаг̇ад̇асса ваа яат̇аавуд̇д̇зна абхияог̇аад̣̇инаа наязна аад̣̇ияанахаран̣аад̣̇ивасзна яож̇анаа д̣̇адтаб̣б̣аа.
Ettha ca ārāmādiabhiyuñjane, sāmikassa vimatuppādanadhuranikkhepe, bhaṇḍahārakassa sīsabhārāmasanaphandāpanakhandhoropane, upanikkhitte ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti codiyamānassa ‘‘nāhaṃ gaṇhāmī’’ti bhaṇanavimatuppādanadhuranikkhepe, thalaṭṭhassa theyyacittenāmasanaphandāpanaṭhānācāvane cāti catūsu paccekaṃ yathākkamaṃ dukkaṭathullaccayapārājikāyo veditabbā. ‘‘Sahabhaṇḍahārakaṃ nessāmī’’ti paṭhamadutiyapādasaṅkāmane, parikappitasuṅkaghātaṭṭhānato paṭhamadutiyapādātikkāme cāti dvīsu paccekaṃ kamena thullaccayapārājikāyo veditabbā. Ayamettha saviññāṇakāviññāṇakamissakattā nānābhaṇḍavasena yojanā. Ekabhaṇḍavasena pana sassāmikassa dāsassa vā tiracchānagatassa vā yathāvuttena abhiyogādinā nayena ādiyanaharaṇādivasena yojanā daṭṭhabbā.
абижа имаани ча бад̣̇аани ван̣н̣аяанд̇зна наанаабхан̣д̣азгабхан̣д̣асаахад̇т̇игабуб̣б̣аббаяог̇ат̇зяяаавахаарасан̇каад̇з бан̃жабан̃жагз самод̇хаанзд̇ваа бан̃жавийсад̇и авахаараа д̣̇ассзд̇аб̣б̣аа чаббад̣̇анд̇ог̇ад̇хад̇д̇аа саб̣б̣зсамби авахаараанам̣. д̇з бана авахаараа язна гзнажи абхияог̇аад̣̇иаагааранаанад̇д̇амад̇д̇зна бхиннаад̇и д̇ам̣васзна бан̃жабан̃жагам̣ наама ж̇аад̇ам̣. звам̣ сам̣ван̣н̣ид̇ан̃хи ид̣̇ам̣ ад̣̇иннаад̣̇аанабаарааж̇игам̣ суван̣н̣ид̇ам̣ наама ход̇ийд̇и д̣̇адтаб̣б̣ам̣. д̇ад̇т̇а буримаани д̣̇вз бан̃жагаани ‘‘аад̣̇иязяяаа’’д̇иаад̣̇ийнам̣ бан̃жаннам̣ бад̣̇аанам̣ васзна лаб̣бханд̇и. яам̣ банзд̇ам̣ ‘‘сан̇гзд̇ам̣ вийд̇инаамаяз’’д̇и чадтам̣ бад̣̇ам̣, д̇ам̣ д̇ад̇ияабан̃жамзсу бан̃жагзсу ниссаг̇г̇ияабаригаббаавахааравасзна яож̇зд̇аб̣б̣ам̣.
Apica imāni cha padāni vaṇṇayantena nānābhaṇḍaekabhaṇḍasāhatthikapubbappayogatheyyāvahārasaṅkhāte pañcapañcake samodhānetvā pañcavīsati avahārā dassetabbā chappadantogadhattā sabbesampi avahārānaṃ. Te pana avahārā yena kenaci abhiyogādiākāranānattamattena bhinnāti taṃvasena pañcapañcakaṃ nāma jātaṃ. Evaṃ saṃvaṇṇitañhi idaṃ adinnādānapārājikaṃ suvaṇṇitaṃ nāma hotīti daṭṭhabbaṃ. Tattha purimāni dve pañcakāni ‘‘ādiyeyyā’’tiādīnaṃ pañcannaṃ padānaṃ vasena labbhanti. Yaṃ panetaṃ ‘‘saṅketaṃ vītināmaye’’ti chaṭṭhaṃ padaṃ, taṃ tatiyapañcamesu pañcakesu nissaggiyaparikappāvahāravasena yojetabbaṃ.
д̇ад̇т̇а саахад̇т̇ига-сад̣̇д̣̇зна убажаарад̇о д̇ам̣сахажарид̇абан̃жагам̣ г̇ахзд̇ваа ‘‘саахад̇т̇иган̃жа д̇ам̣ бан̃жаган̃жаа’’д̇и ваа ‘‘саахад̇т̇игаад̣̇и бан̃жага’’нд̇и маж̇жхзбад̣̇алобавасзна ваа саахад̇т̇игабан̃жагам̣. звамубариби. д̇ам̣ бана саахад̇т̇иго аан̣ад̇д̇иго ниссаг̇г̇ияо ад̇т̇асаад̇хаго д̇хуранигкзбо жаад̇и. д̇ад̇т̇а саго хад̇т̇о сахад̇т̇о, сахад̇т̇зна ниб̣б̣ад̇д̇о саахад̇т̇иго. звам̣ аан̣ад̇д̇иго. сун̇гагхаад̇абаригаббид̇огаасаанам̣ анд̇о тад̇ваа б̣ахи ниссаж̇ж̇анам̣ ниссаг̇г̇о, со зва ниссаг̇г̇ияо. гаалам̣ анияамзд̇ваа аан̣ад̇д̇асса бхан̣д̣аг̇г̇ахан̣ад̇о жа барасса д̇злагумбхияаа баад̣̇аг̇гханагам̣ д̇злам̣ авассам̣ биванагаанам̣ убааханаад̣̇ийнам̣ нигкид̇д̇аанам̣ д̇злабаад̇анад̇о жа бурзд̇арамзва баарааж̇игасан̇каад̇ам̣ ад̇т̇ам̣ саад̇хзд̇ийд̇и ад̇т̇асаад̇хаго. со бана аан̣аабанаббаяог̇о, убааханаад̣̇ийнам̣ нигкзбаббаяог̇о жа. аараамаабхияог̇з жа убанигкид̇д̇абхан̣д̣з жа д̇аавагаалигабхан̣д̣ад̣̇зяяаанамад̣̇аанз жа д̇хурасса нигкзбо д̇хуранигкзбо.
Tattha sāhatthika-saddena upacārato taṃsahacaritapañcakaṃ gahetvā ‘‘sāhatthikañca taṃ pañcakañcā’’ti vā ‘‘sāhatthikādi pañcaka’’nti majjhepadalopavasena vā sāhatthikapañcakaṃ. Evamuparipi. Taṃ pana sāhatthiko āṇattiko nissaggiyo atthasādhako dhuranikkhepo cāti. Tattha sako hattho sahattho, sahatthena nibbatto sāhatthiko. Evaṃ āṇattiko. Suṅkaghātaparikappitokāsānaṃ anto ṭhatvā bahi nissajjanaṃ nissaggo, so eva nissaggiyo. Kālaṃ aniyametvā āṇattassa bhaṇḍaggahaṇato ca parassa telakumbhiyā pādagghanakaṃ telaṃ avassaṃ pivanakānaṃ upāhanādīnaṃ nikkhittānaṃ telapātanato ca puretarameva pārājikasaṅkhātaṃ atthaṃ sādhetīti atthasādhako. So pana āṇāpanappayogo, upāhanādīnaṃ nikkhepappayogo ca. Ārāmābhiyoge ca upanikkhittabhaṇḍe ca tāvakālikabhaṇḍadeyyānamadāne ca dhurassa nikkhepo dhuranikkhepo.
буб̣б̣аббаяог̇абан̃жагам̣ наама буб̣б̣аббаяог̇о сахаббаяог̇о сам̣вид̇хаавахааро сан̇гзд̇агаммам̣ нимид̇д̇агамманд̇и. д̇ад̇т̇а аан̣аабанам̣ бхан̣д̣аг̇г̇ахан̣ад̇о буб̣б̣ад̇д̇аа буб̣б̣аббаяог̇о наама. таанаажааванакиласан̇гааманаббаяог̇зна саха вад̇д̇амаано сахаббаяог̇о. сам̣вид̇хааяа самманд̇аяид̇ваа г̇ад̇зсу згзнааби бхан̣д̣з таанаа жаавид̇з саб̣б̣зсам̣ авахааро сам̣вид̇хаавахааро. сан̇гзд̇агамманд̇и буб̣б̣ан̣хаад̣̇игаалабарижчзд̣̇авасзна сан̃ж̇аананагаран̣ам̣. нимид̇д̇агаммам̣ наама сан̃н̃уббаад̣̇анад̇т̇ам̣ агкиникан̣анаад̣̇игаран̣ам̣.
Pubbappayogapañcakaṃ nāma pubbappayogo sahappayogo saṃvidhāvahāro saṅketakammaṃ nimittakammanti. Tattha āṇāpanaṃ bhaṇḍaggahaṇato pubbattā pubbappayogo nāma. Ṭhānācāvanakhilasaṅkāmanappayogena saha vattamāno sahappayogo. Saṃvidhāya sammantayitvā gatesu ekenāpi bhaṇḍe ṭhānā cāvite sabbesaṃ avahāro saṃvidhāvahāro. Saṅketakammanti pubbaṇhādikālaparicchedavasena sañjānanakaraṇaṃ. Nimittakammaṃ nāma saññuppādanatthaṃ akkhinikhaṇanādikaraṇaṃ.
т̇зяяаавахаарабан̃жагам̣ бана саяамзва д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘ат̇а ваа’’д̇иаад̣̇имааха. нану жа чаббад̣̇анд̇ог̇ад̇хад̇д̇аа ‘‘саб̣б̣зсамби авахаараана’’нд̇и вуд̇д̇ам̣, звам̣ сад̇и ‘‘ат̇а ваа’’д̇и багканд̇аравасзна висум̣ вияа ид̣̇ам̣ бан̃жагам̣ гасмаа вуд̇д̇анд̇и? нану авожумхаа ‘‘язна гзнажи абхияог̇аад̣̇иаагааранаанад̇д̇амад̇д̇зна бхиннаа’’д̇и, зд̇аад̣̇исасса бхзд̣̇асса самбхавад̇о багканд̇аравасзнааби яуж̇ж̇ад̇ийд̇и звам̣ вуд̇д̇ам̣. имасса бан̃жагасса висум̣ уд̣̇д̇харид̇ваа важанам̣ бана басид̣̇д̇хивасзнаад̇и д̣̇адтаб̣б̣ам̣, гуса-сад̣̇д̣̇зна гусасан̇гааманамад̇хиббзд̇ам̣ абхзд̣̇обажаарзна. т̇зяяан̃жа б̣алан̃жа гусо жа чаннан̃жа баригаббо жа т̇зяяаа…бз… баригаббам̣, д̣̇ийгхо санд̇хивасзна. д̇зна авахаараго баарааж̇иго бхавзд̇и самб̣анд̇хо. яо бана бадижчаннзна авахаараго, со ад̇т̇ад̇о бадижчаннасса авахаараго ход̇ийд̇и д̣̇ванд̣̇асамаасанд̇ог̇ад̇хад̇д̇збижасса вирод̇хаабхаавобхаавасаад̇хано жааяам̣ чанна-сад̣̇д̣̇о д̣̇адтаб̣б̣о. д̇ад̇т̇а санд̇хижчзд̣̇анаад̣̇ийни гад̇ваа ваа д̇улаагуудамаанагуудагахаабан̣агуудаад̣̇ийхи ван̃жзд̇ваа ваа г̇ан̣ханд̇о т̇зяяаавахаараго. б̣алаггаарзна барасанд̇агам̣ г̇ан̣ханд̇о б̣алаавахаараго. гусам̣ сан̇гаамзд̇ваа г̇ан̣ханд̇о гусаавахаараго. д̇ин̣абан̣н̣аад̣̇ийхи яам̣ гин̃жи бадижчаад̣̇зд̇ваа бажчаа гасса бадижчаннасса авахаараго бадижчаннаавахаараго. саадагаад̣̇ибхан̣д̣авасзна, г̇аб̣бхад̣̇ваараад̣̇иогаасавасзна ваа баригаббзд̇ваа г̇ан̣ханд̇о баригаббаавахаараго. зд̇т̇а бана баригаббид̇абхан̣д̣аг̇г̇ахан̣з баригаббид̇абарижчзд̣̇аад̇иггамз жа баарааж̇игам̣ взд̣̇ид̇аб̣б̣ам̣.
Theyyāvahārapañcakaṃ pana sayameva dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha. Nanu ca chappadantogadhattā ‘‘sabbesampi avahārāna’’nti vuttaṃ, evaṃ sati ‘‘atha vā’’ti pakkhantaravasena visuṃ viya idaṃ pañcakaṃ kasmā vuttanti? Nanu avocumhā ‘‘yena kenaci abhiyogādiākāranānattamattena bhinnā’’ti, etādisassa bhedassa sambhavato pakkhantaravasenāpi yujjatīti evaṃ vuttaṃ. Imassa pañcakassa visuṃ uddharitvā vacanaṃ pana pasiddhivasenāti daṭṭhabbaṃ, kusa-saddena kusasaṅkāmanamadhippetaṃ abhedopacārena. Theyyañca balañca kuso ca channañca parikappo ca theyyā…pe… parikappaṃ, dīgho sandhivasena. Tena avahārako pārājiko bhaveti sambandho. Yo pana paṭicchannena avahārako, so atthato paṭicchannassa avahārako hotīti dvandasamāsantogadhattepicassa virodhābhāvobhāvasādhano cāyaṃ channa-saddo daṭṭhabbo. Tattha sandhicchedanādīni katvā vā tulākūṭamānakūṭakahāpaṇakūṭādīhi vañcetvā vā gaṇhanto theyyāvahārako. Balakkārena parasantakaṃ gaṇhanto balāvahārako. Kusaṃ saṅkāmetvā gaṇhanto kusāvahārako. Tiṇapaṇṇādīhi yaṃ kiñci paṭicchādetvā pacchā kassa paṭicchannassa avahārako paṭicchannāvahārako. Sāṭakādibhaṇḍavasena, gabbhadvārādiokāsavasena vā parikappetvā gaṇhanto parikappāvahārako. Ettha pana parikappitabhaṇḍaggahaṇe parikappitaparicchedātikkame ca pārājikaṃ veditabbaṃ.
ид̣̇аани банзд̇т̇а винижчаяам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘бхан̣д̣агаалаг̇гхад̣̇зсзхий’’д̇иаад̣̇и вуд̇д̇ам̣. зд̇т̇а ад̣̇иннаад̣̇аанз бхан̣д̣ан̃жа гаало жа аг̇гхо жа д̣̇зсо жа д̇зхи жа барибхог̇зна жа винижчаяо гаад̇аб̣б̣од̇и ад̇т̇о . д̇ад̇т̇а авахадабхан̣д̣асса сассаамигассаамигабхаавам̣ сассаамигзби саамигаанам̣ саалаяанираалаяабхааван̃жа убабаригкид̇ваа саалаяагаалз жз авахадам̣, бхан̣д̣ам̣ аг̇гхаабзд̇ваа гаад̇аб̣б̣о винижчаяо бхан̣д̣зна винижчаяо. нираалаяагаалз жз авахадам̣, баарааж̇игам̣ над̇т̇и, саамигзсу буна аахараабзнд̇зсу д̣̇аад̇аб̣б̣ам̣. д̇ад̣̇зва хи бхан̣д̣ам̣ гад̣̇аажи махаг̇гхам̣, гад̣̇аажи аббаг̇гхам̣, д̇асмаа яасмим̣ гаалз бхан̣д̣ам̣ авахадам̣, д̇асмим̣язва гаалз яо д̇асса аг̇гхо, д̇зна гаад̇аб̣б̣о винижчаяо гаалзна винижчаяо. навабхан̣д̣асса яо аг̇гхо, со бажчаа барихааяад̇и, д̇асмаа саб̣б̣ад̣̇аа багад̇иаг̇гхавасзна агад̇ваа гаад̇аб̣б̣о винижчаяо аг̇гхзна винижчаяо. бхан̣д̣удтаанад̣̇зсз бхан̣д̣ам̣ аббаг̇гхам̣ ход̇и, ан̃н̃ад̇т̇а махаг̇гхам̣, д̇асмаа яасмим̣ д̣̇зсз бхан̣д̣ам̣ авахадам̣, д̇асмим̣язва д̣̇зсз аг̇гхзна гаад̇аб̣б̣о винижчаяо д̣̇зсзна винижчаяо. барибхог̇зна саадагаад̣̇ино бхан̣д̣асса аг̇гхо барихааяад̇и, д̇асмаа д̇асса барибхог̇авасзна барихийнаабарихийнабхаавам̣ убабаригкид̇ваа гаад̇аб̣б̣о винижчаяо барибхог̇зна винижчаяо.
Idāni panettha vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘bhaṇḍakālagghadesehī’’tiādi vuttaṃ. Ettha adinnādāne bhaṇḍañca kālo ca aggho ca deso ca tehi ca paribhogena ca vinicchayo kātabboti attho . Tattha avahaṭabhaṇḍassa sassāmikassāmikabhāvaṃ sassāmikepi sāmikānaṃ sālayanirālayabhāvañca upaparikkhitvā sālayakāle ce avahaṭaṃ, bhaṇḍaṃ agghāpetvā kātabbo vinicchayo bhaṇḍena vinicchayo. Nirālayakāle ce avahaṭaṃ, pārājikaṃ natthi, sāmikesu puna āharāpentesu dātabbaṃ. Tadeva hi bhaṇḍaṃ kadāci mahagghaṃ, kadāci appagghaṃ, tasmā yasmiṃ kāle bhaṇḍaṃ avahaṭaṃ, tasmiṃyeva kāle yo tassa aggho, tena kātabbo vinicchayo kālena vinicchayo. Navabhaṇḍassa yo aggho, so pacchā parihāyati, tasmā sabbadā pakatiagghavasena akatvā kātabbo vinicchayo agghena vinicchayo. Bhaṇḍuṭṭhānadese bhaṇḍaṃ appagghaṃ hoti, aññattha mahagghaṃ, tasmā yasmiṃ dese bhaṇḍaṃ avahaṭaṃ, tasmiṃyeva dese agghena kātabbo vinicchayo desena vinicchayo. Paribhogena sāṭakādino bhaṇḍassa aggho parihāyati, tasmā tassa paribhogavasena parihīnāparihīnabhāvaṃ upaparikkhitvā kātabbo vinicchayo paribhogena vinicchayo.
д̣̇уд̇ияам̣.
Dutiyaṃ.
5-7. ид̣̇аани д̇ад̇ияам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘мануссавиг̇г̇аха’’нд̇иаад̣̇и аарад̣̇д̇хам̣. д̇ад̇т̇а мануссавиг̇г̇ахам̣ галалад̇о бадтааяа ж̇ийвамаанагамануссаж̇аад̇игаанам̣ сарийрам̣. жижжа баан̣од̇и сан̃н̃ааяа сад̣̇д̇хим̣язва ‘‘вад̇хаами на’’нд̇и вад̇хагажзд̇анааяа жзд̇зд̇ваа багаббзд̇ваа. ж̇ийвид̇аа ваа вияож̇аязд̇и яо бхигку ж̇аад̇иун̣н̣ам̣сунаа самуд̣̇д̇хадад̇злаб̣инд̣̇умад̇д̇ам̣ галаларуубагаалз д̇аабанаад̣̇ийхи ваа д̇ад̇о ваа уд̣̇д̇хамаби д̇ад̣̇ануруубзна убаггамзна руубаж̇ийвид̇инд̣̇рияобаггамз сад̇и д̇ад̣̇ааяад̇д̇авуд̇д̇ино аруубаж̇ийвид̇ассааби воробанасамбхавад̇о убхаяаж̇ийвид̇аа воробзяяа. ваа-сад̣̇д̣̇о вигаббз. маран̣ажзд̇анод̇и маран̣з жзд̇анаа яасса со маран̣аад̇хиббааяо. сад̇т̇ахаараганд̇и ж̇ийвид̇ам̣ харад̇ийд̇и хаарагам̣, сад̇т̇ан̃жа д̇ам̣ хаараган̃жаад̇и сад̇т̇ахаарагам̣, д̇ам̣. асса мануссавиг̇г̇ахасса. убанигкибзд̇и самийбз нигкибзяяа ваа. зд̇зна т̇аавараббаяог̇ам̣ д̣̇ассзд̇и. г̇аахзяяа маран̣уубааяанд̇и ‘‘сад̇т̇ам̣ ваа аахара, висам̣ ваа каад̣̇аа’’д̇иаад̣̇инаа наязна маран̣ад̇т̇ааяа убааяам̣ г̇аахаабзяяа ваа. зд̇зна аан̣ад̇д̇иббаяог̇о д̣̇ассид̇о. вад̣̇зяяа маран̣з г̇ун̣анд̇и гааяаваажаад̣̇ууд̇алзкаахи ‘‘яо звам̣ марад̇и, со д̇ханам̣ ваа лабхад̇ий’’д̇иаад̣̇инаа наязна маран̣з г̇ун̣ам̣ багаасзяяа ваа. убхаяад̇т̇а ад̇хигааравасзна ваа-сад̣̇д̣̇о аахарид̇аб̣б̣о. со бхигку жуд̇од̇и самб̣анд̇хо, саасанад̇од̇и вин̃н̃ааяад̇и.
5-7. Idāni tatiyaṃ dassetuṃ ‘‘manussaviggaha’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha manussaviggahaṃ kalalato paṭṭhāya jīvamānakamanussajātikānaṃ sarīraṃ. Cicca pāṇoti saññāya saddhiṃyeva ‘‘vadhāmi na’’nti vadhakacetanāya cetetvā pakappetvā. Jīvitā vā viyojayeti yo bhikkhu jātiuṇṇaṃsunā samuddhaṭatelabindumattaṃ kalalarūpakāle tāpanādīhi vā tato vā uddhamapi tadanurūpena upakkamena rūpajīvitindriyopakkame sati tadāyattavuttino arūpajīvitassāpi voropanasambhavato ubhayajīvitā voropeyya. Vā-saddo vikappe. Maraṇacetanoti maraṇe cetanā yassa so maraṇādhippāyo. Satthahārakanti jīvitaṃ haratīti hārakaṃ, satthañca taṃ hārakañcāti satthahārakaṃ, taṃ. Assa manussaviggahassa. Upanikkhipeti samīpe nikkhipeyya vā. Etena thāvarappayogaṃ dasseti. Gāheyya maraṇūpāyanti ‘‘satthaṃ vā āhara, visaṃ vā khādā’’tiādinā nayena maraṇatthāya upāyaṃ gāhāpeyya vā. Etena āṇattippayogo dassito. Vadeyya maraṇe guṇanti kāyavācādūtalekhāhi ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā nayena maraṇe guṇaṃ pakāseyya vā. Ubhayattha adhikāravasena vā-saddo āharitabbo. So bhikkhu cutoti sambandho, sāsanatoti viññāyati.
ид̣̇аани банасса чаб̣б̣ид̇хз баяог̇зд̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘баяог̇аа’’д̇иаад̣̇имааха. д̇ад̇т̇а саахад̇т̇и…бз… ид̣̇д̇хивиж̇ж̇аамаяаа баяог̇аад̇и имз ча баяог̇аад̇и самб̣анд̇хо. га-гааралобзна банзд̇т̇а ‘‘саахад̇т̇ий’’д̇и вуд̇д̇ам̣. ат̇а ваа анзгад̇т̇з анзгад̇ад̣̇д̇хид̇асамбхавзна сахад̇т̇ассааяам̣ баяог̇о саахад̇т̇ийд̇и бад̣̇асид̣̇д̇хи взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. саахад̇т̇и жа ниссаг̇г̇о жа аан̣ад̇д̇и жа т̇ааваро жаад̇и д̣̇ванд̣̇о. ид̣̇д̇хи жа виж̇ж̇аа жа, д̇аасамимзд̇и ид̣̇д̇хивиж̇ж̇аамаяаа, ид̣̇д̇химаяо виж̇ж̇аамаяод̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. баяог̇аад̇и имз чаббаяог̇аа наама хонд̇ийд̇и ад̇т̇о. д̇ад̇т̇а саяам̣ маарзнд̇асса гааязна ваа гааяаббадиб̣ад̣̇д̇хзна ваа бахаран̣ам̣ саахад̇т̇иго баяог̇о. д̣̇уурз тид̇ам̣ маарзд̇угаамасса гааяаад̣̇ийхи усусад̇д̇иаад̣̇ийнам̣ ниссаж̇ж̇анам̣ ниссаг̇г̇о. ‘‘асугам̣ наама маарзхий’’д̇иаад̣̇инаа аан̣аабзнд̇асса аан̣аабанам̣ аан̣ад̇д̇и, обаад̇акан̣анам̣ абассзнасам̣вид̇хаанам̣ асиаад̣̇ийнам̣ убанигкибанаад̣̇и т̇ааваро. мааран̣ад̇т̇ам̣ гаммавибаагаж̇ааяа ид̣̇д̇хияаа баяож̇анам̣ ид̣̇д̇химаяо. гаммавибаагаж̇ид̣̇д̇хи жа наамзсаа рааж̇аад̣̇ийнам̣ рааж̇ид̣̇д̇хиаад̣̇аяо. д̇ад̇т̇а бид̇уран̃н̃о сийхал̣инд̣̇асса д̣̇аатаагоданзна жуул̣асуманагудумб̣ияамааран̣з рааж̇ид̣̇д̇хи д̣̇адтаб̣б̣аа, д̇ад̣̇ад̇т̇амзва ат̇аб̣б̣ан̣аад̣̇ивиж̇ж̇ааяа бариж̇аббанам̣ виж̇ж̇аамаяо баяог̇о.
Idāni panassa chabbidhe payogedassetuṃ ‘‘payogā’’tiādimāha. Tattha sāhatthi…pe… iddhivijjāmayā payogāti ime cha payogāti sambandho. Ka-kāralopena panettha ‘‘sāhatthī’’ti vuttaṃ. Atha vā anekatthe anekataddhitasambhavena sahatthassāyaṃ payogo sāhatthīti padasiddhi veditabbā. Sāhatthi ca nissaggo ca āṇatti ca thāvaro cāti dvando. Iddhi ca vijjā ca, tāsamimeti iddhivijjāmayā, iddhimayo vijjāmayoti vuttaṃ hoti. Payogāti ime chappayogā nāma hontīti attho. Tattha sayaṃ mārentassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā paharaṇaṃ sāhatthiko payogo. Dūre ṭhitaṃ māretukāmassa kāyādīhi ususattiādīnaṃ nissajjanaṃ nissaggo. ‘‘Asukaṃ nāma mārehī’’tiādinā āṇāpentassa āṇāpanaṃ āṇatti, opātakhaṇanaṃ apassenasaṃvidhānaṃ asiādīnaṃ upanikkhipanādi thāvaro. Māraṇatthaṃ kammavipākajāya iddhiyā payojanaṃ iddhimayo. Kammavipākajiddhi ca nāmesā rājādīnaṃ rājiddhiādayo. Tattha piturañño sīhaḷindassa dāṭhākoṭanena cūḷasumanakuṭumbiyamāraṇe rājiddhi daṭṭhabbā, tadatthameva athabbaṇādivijjāya parijappanaṃ vijjāmayo payogo.
звам̣ чаббаяог̇з д̣̇ассзд̇ваа д̇зсу аан̣ад̇д̇иббаяог̇асса нияаамагз д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘гаалаа’’д̇иаад̣̇и вуд̇д̇ам̣. д̇ад̇т̇а яат̇аавуд̇д̇ам̣ аан̣ад̇д̇им̣ нияамзнд̇и сан̇гзд̇ависан̇гзд̇ад̇аавасзна барижчинд̣̇анд̇ийд̇и аан̣ад̇д̇инияаамагаа. д̇з бана гаало жа вад̇т̇у жа аавуд̇хан̃жа ирияаабат̇о жаад̇и жад̇д̇ааро, д̇ат̇аа гирияаависзсо огаасод̇и г̇ан̣анабарижчзд̣̇авасзна ча хонд̇ийд̇и ад̇т̇о. д̇ад̇т̇а гаало буб̣б̣ан̣хаад̣̇и яоб̣б̣анаад̣̇и жа. вад̇т̇у маарзд̇аб̣б̣о сад̇д̇о. аавуд̇хам̣ асиаад̣̇и. ирияаабат̇о маарзд̇аб̣б̣асса г̇аманаад̣̇и. гирияаависзсо виж̇жханаад̣̇и. огаасо г̇аамаад̣̇и. яо хи ‘‘аж̇ж̇а, свз’’д̇и анияамзд̇ваа ‘‘буб̣б̣ан̣хз маарзхий’’д̇и вуд̇д̇о яад̣̇аа гад̣̇аажи буб̣б̣ан̣хз маарзд̇и, над̇т̇и висан̇гзд̇о. яо бана ‘‘буб̣б̣ан̣хз’’д̇и вуд̇д̇о маж̇жханхаад̣̇ийсу маарзд̇и, висан̇гзд̇о ход̇и, аан̣аабагасса анаабад̇д̇и. звам̣ гааласса сан̇гзд̇ависан̇гзд̇ад̇аавасзна нияаамагад̇аа взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. иминаава наязна вад̇т̇уаад̣̇ийсуби винижчаяо взд̣̇ид̇аб̣б̣од̇и.
Evaṃ chappayoge dassetvā tesu āṇattippayogassa niyāmake dassetuṃ ‘‘kālā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathāvuttaṃ āṇattiṃ niyamenti saṅketavisaṅketatāvasena paricchindantīti āṇattiniyāmakā. Te pana kālo ca vatthu ca āvudhañca iriyāpatho cāti cattāro, tathā kiriyāviseso okāsoti gaṇanaparicchedavasena cha hontīti attho. Tattha kālo pubbaṇhādi yobbanādi ca. Vatthu māretabbo satto. Āvudhaṃ asiādi. Iriyāpatho māretabbassa gamanādi. Kiriyāviseso vijjhanādi. Okāso gāmādi. Yo hi ‘‘ajja, sve’’ti aniyametvā ‘‘pubbaṇhe mārehī’’ti vutto yadā kadāci pubbaṇhe māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘pubbaṇhe’’ti vutto majjhanhādīsu māreti, visaṅketo hoti, āṇāpakassa anāpatti. Evaṃ kālassa saṅketavisaṅketatāvasena niyāmakatā veditabbā. Imināva nayena vatthuādīsupi vinicchayo veditabboti.
д̇ад̇ияам̣.
Tatiyaṃ.
8-9. ид̣̇аани жад̇уд̇т̇ам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘жхаанаад̣̇ибхзд̣̇а’’нд̇иаад̣̇имааха. д̇ад̇т̇а ад̇д̇ани носанд̇ам̣ ад̇д̇убанааяиган̃жа бажжуббаннабхавассид̇ан̃жа ан̃н̃аабад̣̇зсарахид̇ан̃жа жхаанаад̣̇ибхзд̣̇ам̣ годтаасам̣ гад̇ваа ваа згзгам̣ гад̇ваа ваа гааязна ваа ваажааяа ваа вин̃н̃ад̇д̇ибат̇з д̣̇ийбзнд̇о наад̇химааниго н̃аад̇з жуд̇о бхавзд̇и самб̣анд̇хо. д̇ад̇т̇а ад̇д̇ани сагасанд̇аанз носанд̇ам̣ ануббаннад̇д̇ааязва авиж̇ж̇амаанам̣, зд̇т̇а носанд̇од̇и ад̇т̇з д̇аббурисо. жхаанаад̣̇ибхзд̣̇анд̇и жхаанам̣ аад̣̇и яасса ‘‘вимогкасамаад̇хи самаабад̇д̇и н̃аан̣ад̣̇ассана маг̇г̇абхааванаа паласажчи гирияаагилзсаббахаанавинийваран̣ад̇аажид̇д̇асса сун̃н̃ааг̇аарз абхирад̇ий’’д̇и (баараа. 198) вуд̇д̇асса со жхаанаад̣̇и, сова бхзд̣̇о висзсод̇и самаасо. д̇ам̣ жхаанаад̣̇ибхзд̣̇ам̣ уд̇д̇аримануссад̇хаммам̣. ад̇д̇убанааяиганд̇и ‘‘аяам̣ маяи ад̇т̇ий’’д̇и аарожанавасзна ад̇д̇ани убанийяад̇и, ‘‘ахам̣ ваа зд̇т̇а санд̣̇иссаамий’’д̇и ад̇д̇аа убанийяад̇и зд̇т̇а д̇хаммзд̇и ваа ад̇д̇убанааяиго, жхаанаад̣̇ибхзд̣̇о, д̇ам̣. бажжуббаннабхавассид̇анд̇и бажжуббаннабхаво наама ид̣̇аани вад̇д̇амаано ад̇д̇абхааво, д̇анниссид̇од̇и самаасо, со жа жхаанаад̣̇ибхзд̣̇оязва, д̇ам̣.
8-9. Idāni catutthaṃ dassetuṃ ‘‘jhānādibheda’’ntiādimāha. Tattha attani nosantaṃ attupanāyikañca paccuppannabhavassitañca aññāpadesarahitañca jhānādibhedaṃ koṭṭhāsaṃ katvā vā ekekaṃ katvā vā kāyena vā vācāya vā viññattipathe dīpento nādhimāniko ñāte cuto bhaveti sambandho. Tattha attani sakasantāne nosantaṃ anuppannattāyeva avijjamānaṃ, ettha nosantoti atthe tappuriso. Jhānādibhedanti jhānaṃ ādi yassa ‘‘vimokkhasamādhi samāpatti ñāṇadassana maggabhāvanā phalasacchi kiriyākilesappahānavinīvaraṇatācittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198) vuttassa so jhānādi, sova bhedo visesoti samāso. Taṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Attupanāyikanti ‘‘ayaṃ mayi atthī’’ti ārocanavasena attani upanīyati, ‘‘ahaṃ vā ettha sandissāmī’’ti attā upanīyati ettha dhammeti vā attupanāyiko, jhānādibhedo, taṃ. Paccuppannabhavassitanti paccuppannabhavo nāma idāni vattamāno attabhāvo, tannissitoti samāso, so ca jhānādibhedoyeva, taṃ.
ан̃н̃аабад̣̇зсарахид̇анд̇и ‘‘яо д̇з вихаарз васи, со бхигку батамам̣ жхаанам̣ самаабаж̇ж̇ий’’д̇иаад̣̇инаа (баараа. 220) наязна ан̃н̃асса абад̣̇зсо, д̇зна рахид̇о жад̇д̇од̇и д̇аббурисасамаасо, со рахид̇о д̇знаад̇и ваа б̣ахуб̣б̣ийхи, жхаанаад̣̇ибхзд̣̇ова , д̇ам̣. годтаасам̣ гад̇ваа ваад̇и ‘‘батамам̣ жхаанам̣ д̣̇уд̇ияам̣ жхаанам̣ самаабаж̇ж̇им̣, батамам̣ жхаанам̣ д̇ад̇ияам̣ жхаанам̣ самаабаж̇ж̇и’’нд̇иаад̣̇инаа наязна годтаасам̣ гад̇ваа ваа. згзгам̣ гад̇ваа ваад̇и ‘‘батамам̣ жхаанам̣ самаабаж̇ж̇им̣, д̣̇уд̇ияам̣ жхаанам̣ самаабаж̇ж̇и’’нд̇иаад̣̇инаа наязна згзгам̣ гад̇ваа ваа. зд̇т̇а жа зганд̇и тид̇з вижчааяам̣ д̣̇вид̇д̇ам̣. зд̇т̇а бана гад̇ваад̇и гаран̣агирияааяа згзгавасзна бхиннасса жхаанаад̣̇ино ад̇т̇асса самб̣анд̇ханижчаа вижчаад̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. дийгааяам̣ бана ‘‘годтаасам̣ ваад̇и зд̇т̇а ‘жхааналаабхий, вимогкалаабхий, самаад̇хилаабхий, самаабад̇д̇илаабхиймхий’д̇и звамаад̣̇инаа наязна годтаасад̇о ваад̇и ад̇т̇о’’д̇и жа ‘‘згзгам̣ ваад̇и ‘батамасса жхаанасса лаабхий, д̣̇уд̇ияасса жхаанасса лаабхиймхий’д̇и звамаад̣̇инаа наязна згзгам̣ ваад̇и ад̇т̇о’’д̇и жа вуд̇д̇ам̣. со баал̣ияам̣ адтагат̇ааяан̃жа авуд̇д̇аггамод̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣о. гааязна ваад̇и хад̇т̇амуд̣̇д̣̇аад̣̇ивасзна гааязна ваа. ваажаад̇и зд̇т̇а яа-гааро луд̇д̇анид̣̇д̣̇идто ‘‘алаж̇ж̇ид̇аа’’д̇иаад̣̇ийсу вияа. вин̃н̃ад̇д̇ибат̇зд̇и гааяаважийвин̃н̃ад̇д̇ийнам̣ г̇ахан̣аяог̇яз бад̣̇зсз тад̇ваад̇и аж̇жхаахарид̇аб̣б̣ам̣. д̣̇ийбзнд̇од̇и ‘‘иминаа жа иминаа жа гааран̣зна аяам̣ д̇хаммо маяи ад̇т̇ий’’д̇и багаасзнд̇о. наад̇химаанигод̇и аббад̇д̇з бад̇д̇асан̃н̃ид̇аасан̇каад̇о ад̇хиго маано, со над̇т̇и зд̇ассаад̇и наад̇химааниго, бхигку. н̃аад̇зд̇и вин̃н̃унаа мануссаж̇аад̇игзна сигкаабажжагкаанз вуд̇д̇анаязна вин̃н̃аад̇з сад̇и жуд̇о бхавз саасанад̇од̇и вин̃н̃ааяад̇и. ан̃н̃аабад̣̇зсзна д̣̇ийбаяад̇о бана т̇уллажжаяам̣. зд̇т̇а жа –
Aññāpadesarahitanti ‘‘yo te vihāre vasi, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjī’’tiādinā (pārā. 220) nayena aññassa apadeso, tena rahito cattoti tappurisasamāso, so rahito tenāti vā bahubbīhi, jhānādibhedova , taṃ. Koṭṭhāsaṃ katvā vāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ dutiyaṃ jhānaṃ samāpajjiṃ, paṭhamaṃ jhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena koṭṭhāsaṃ katvā vā. Ekekaṃ katvā vāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjiṃ, dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena ekekaṃ katvā vā. Ettha ca ekanti ṭhite vicchāyaṃ dvittaṃ. Ettha pana katvāti karaṇakiriyāya ekekavasena bhinnassa jhānādino atthassa sambandhanicchā vicchāti veditabbā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘koṭṭhāsaṃ vāti ettha ‘jhānalābhī, vimokkhalābhī, samādhilābhī, samāpattilābhīmhī’ti evamādinā nayena koṭṭhāsato vāti attho’’ti ca ‘‘ekekaṃ vāti ‘paṭhamassa jhānassa lābhī, dutiyassa jhānassa lābhīmhī’ti evamādinā nayena ekekaṃ vāti attho’’ti ca vuttaṃ. So pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca avuttakkamoti veditabbo. Kāyena vāti hatthamuddādivasena kāyena vā. Vācāti ettha ya-kāro luttaniddiṭṭho ‘‘alajjitā’’tiādīsu viya. Viññattipatheti kāyavacīviññattīnaṃ gahaṇayogye padese ṭhatvāti ajjhāharitabbaṃ. Dīpentoti ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇena ayaṃ dhammo mayi atthī’’ti pakāsento. Nādhimānikoti appatte pattasaññitāsaṅkhāto adhiko māno, so natthi etassāti nādhimāniko, bhikkhu. Ñāteti viññunā manussajātikena sikkhāpaccakkhāne vuttanayena viññāte sati cuto bhave sāsanatoti viññāyati. Aññāpadesena dīpayato pana thullaccayaṃ. Ettha ca –
д̣̇уггадам̣ батамассзва, сааманд̇амид̇и ван̣н̣ид̇ам̣;
Dukkaṭaṃ paṭhamasseva, sāmantamiti vaṇṇitaṃ;
сзсаанам̣ бана д̇ин̣н̣амби, т̇уллажжаяамуд̣̇ийрид̇анд̇и.
Sesānaṃ pana tiṇṇampi, thullaccayamudīritanti.
жад̇уд̇т̇ам̣.
Catutthaṃ.
10. ид̣̇аани жад̇уннамби жзд̇зсамасам̣ваасад̇ам̣ абхаб̣б̣ад̇ан̃жа д̣̇ийбзд̇ум̣ ‘‘баарааж̇игзд̇з’’д̇иаад̣̇и аарад̣̇д̇хам̣. зд̇з жад̇д̇ааро баарааж̇игаа буг̇г̇алаа яат̇аа бурз буб̣б̣з г̇ихигаалз, анубасамбаннагаалз жа вияа асам̣ваасаад̇и самб̣анд̇хо. саха васанд̇и яасмаа саб̣б̣зби лаж̇ж̇ино зд̇зсу гаммаад̣̇ийсу на згоби д̇ад̇о б̣ахид̣̇д̇хаа санд̣̇иссад̇ийд̇и згагаммам̣ згуд̣̇д̣̇зсо самасигкад̇аад̇и имз д̇аяо сам̣ваасаа наама. д̇ад̇т̇а абалоганаад̣̇игам̣ жад̇уб̣б̣ид̇хамби сан̇гхагаммам̣ сиймаабарижчиннзхи багад̇ад̇д̇зхи бхигкуухи згад̇о гад̇д̇аб̣б̣ад̇аа згагаммам̣ наама. д̇ат̇аа бан̃жавид̇хоби баад̇имогкуд̣̇д̣̇зсо згад̇о уд̣̇д̣̇исид̇аб̣б̣ад̇д̇аа згуд̣̇д̣̇зсо наама. бан̃н̃ад̇д̇ам̣ бана сигкаабад̣̇ам̣ саб̣б̣зхиби лаж̇ж̇ийбуг̇г̇алзхи самам̣ сигкид̇аб̣б̣абхаавад̇о самасигкад̇аа наама. над̇т̇и д̇з сам̣ваасаа зд̇зсанд̇и асам̣ваасаа. ‘‘абхаб̣б̣аа’’д̇иаад̣̇ийсу бхигкубхаавааяаад̇и д̇умад̇т̇з самбад̣̇аанаважанам̣, д̇асмаа яат̇аа сийсажчинно ж̇ийвид̇ум̣ абхаб̣б̣о, звам̣ жад̇д̇ааромз буг̇г̇алаа бхигкубхаавааяа бхигкуу бхавид̇ум̣ абхаб̣б̣аад̇и ад̇т̇о.
10. Idāni catunnampi cetesamasaṃvāsataṃ abhabbatañca dīpetuṃ ‘‘pārājikete’’tiādi āraddhaṃ. Ete cattāro pārājikā puggalā yathā pure pubbe gihikāle, anupasampannakāle ca viya asaṃvāsāti sambandho. Saha vasanti yasmā sabbepi lajjino etesu kammādīsu na ekopi tato bahiddhā sandissatīti ekakammaṃ ekuddeso samasikkhatāti ime tayo saṃvāsā nāma. Tattha apalokanādikaṃ catubbidhampi saṅghakammaṃ sīmāparicchinnehi pakatattehi bhikkhūhi ekato kattabbatā ekakammaṃ nāma. Tathā pañcavidhopi pātimokkhuddeso ekato uddisitabbattā ekuddeso nāma. Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāma. Natthi te saṃvāsā etesanti asaṃvāsā. ‘‘Abhabbā’’tiādīsu bhikkhubhāvāyāti tumatthe sampadānavacanaṃ, tasmā yathā sīsacchinno jīvituṃ abhabbo, evaṃ cattārome puggalā bhikkhubhāvāya bhikkhū bhavituṃ abhabbāti attho.
11. ид̣̇аани барияааяаан̣ад̇д̇ийхи самбхаванд̇з д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘барияааяо жаа’’д̇иаад̣̇имааха. барияааяо жа аан̣ад̇д̇и жа д̇ад̇ияз мануссавиг̇г̇ахз лаб̣бхад̇ийд̇и самб̣анд̇хо. д̇ад̇т̇а гааяаад̣̇ийхи яат̇аавуд̇д̇зхи ‘‘яо звам̣ марад̇и, со д̇ханам̣ ваа лабхад̇ий’’д̇и звамаад̣̇ивин̃н̃аабаго б̣яан̃ж̇анабхууд̇о гааяаважийбаяог̇о барияааяо. иминаа ид̣̇ам̣ д̣̇ийбзд̇и – яат̇аа ад̣̇иннаад̣̇аанз ‘‘аад̣̇иязяяаа’’д̇и (баараа. 92) вуд̇д̇ад̇д̇аа баарияааяагат̇ааяа мужжад̇и, на ид̇ха звам̣. ‘‘сам̣ван̣н̣зяяаа’’д̇и (баараа. 172) барияааяагаяааяаби на мужжад̇ийд̇и. ‘‘д̣̇уд̇ияз банаа’’д̇иаад̣̇ийсу ад̇т̇о баагадоязва. звамубариби баагадамубзгкиссаама.
11. Idāni pariyāyāṇattīhi sambhavante dassetuṃ ‘‘pariyāyo cā’’tiādimāha. Pariyāyo ca āṇatti ca tatiye manussaviggahe labbhatīti sambandho. Tattha kāyādīhi yathāvuttehi ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’ti evamādiviññāpako byañjanabhūto kāyavacīpayogo pariyāyo. Iminā idaṃ dīpeti – yathā adinnādāne ‘‘ādiyeyyā’’ti (pārā. 92) vuttattā pāriyāyakathāya muccati, na idha evaṃ. ‘‘Saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 172) pariyāyakayāyapi na muccatīti. ‘‘Dutiye panā’’tiādīsu attho pākaṭoyeva. Evamuparipi pākaṭamupekkhissāma.
12. ид̣̇аани мзт̇унад̇хаммаад̣̇ийнам̣ ан̇г̇аани д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘сзвзд̇уу’’д̇иаад̣̇имааха. сзвзд̇угаамад̇аажид̇д̇анд̇и мзт̇унам̣ сзвзд̇ум̣ гаамзд̇ийд̇и сзвзд̇угаамо, д̇асса бхааво наама д̇ан̣хаа, д̇ааяа сзвзд̇угаамад̇ааяа самбаяуд̇д̇ам̣ жид̇д̇анд̇и д̇аббурисо. мзт̇унад̇хаммассаад̇и мит̇унаанам̣ ид̇т̇ибурисаанам̣ ид̣̇анд̇и мзт̇унам̣, д̇амзва д̇хаммод̇и мзт̇унад̇хаммо. ид̇ха бана убажааравасзна баарааж̇игаабад̇д̇и мзт̇унад̇хаммо наама. ат̇а ваа мзт̇унзна ж̇аад̇о д̇хаммо баарааж̇игаабад̇д̇и мзт̇унад̇хаммо, д̇асса мзт̇унад̇хаммасса мзт̇унад̇хаммабаарааж̇игаабад̇д̇ияаа. ан̇г̇ад̣̇ваяанд̇и ан̇г̇аанам̣ гааран̣аанам̣ д̣̇ваяам̣. б̣уд̇хаад̇и винаяад̇хараа вин̃н̃уно.
12. Idāni methunadhammādīnaṃ aṅgāni dassetuṃ ‘‘sevetū’’tiādimāha. Sevetukāmatācittanti methunaṃ sevetuṃ kāmetīti sevetukāmo, tassa bhāvo nāma taṇhā, tāya sevetukāmatāya sampayuttaṃ cittanti tappuriso. Methunadhammassāti mithunānaṃ itthipurisānaṃ idanti methunaṃ, tameva dhammoti methunadhammo. Idha pana upacāravasena pārājikāpatti methunadhammo nāma. Atha vā methunena jāto dhammo pārājikāpatti methunadhammo, tassa methunadhammassa methunadhammapārājikāpattiyā. Aṅgadvayanti aṅgānaṃ kāraṇānaṃ dvayaṃ. Budhāti vinayadharā viññuno.
13. мануссасанд̇и мануссаанам̣ сам̣ мануссасам̣, д̇ад̣̇ааяад̇д̇авад̇т̇угаа жа. зд̇зна бзд̇ад̇иражчаанаг̇ад̇ааяад̇д̇ам̣ нивад̇д̇зд̇и. д̇ат̇аасан̃н̃ийд̇и д̇ат̇аа д̇аад̣̇исаа сан̃н̃аа д̇ат̇аасан̃н̃аа, саа асса ад̇т̇ийд̇и д̇ат̇аасан̃н̃ий. барааяад̇д̇асан̃н̃ид̇аа жаад̇и ад̇т̇о. бхааваббад̇хаанаа имз нид̣̇д̣̇зсаа, бхаавабажжаяалобо ваа ‘‘б̣уд̣̇д̇хз рад̇ана’’нд̇иаад̣̇ийсу (ку. баа. 6.3) вияа. звамубариби ийд̣̇исзсу. т̇зяяажид̇д̇анд̇и т̇знабхаавасан̇каад̇ам̣ жид̇д̇ан̃жа. вад̇т̇уно г̇аруд̇аад̇и бхан̣д̣асса баад̣̇аад̇ирзгабаад̣̇аарахабхаавзна г̇аруд̇аа жа. уунабан̃жамаасагз ваа ад̇ирзгамаасагз ваа т̇уллажжаяам̣. маасагз ваа уунамаасагз ваа д̣̇уггадам̣. авахаарод̇и бан̃жавийсад̇ияаа авахаараанам̣ ан̃н̃ад̇арзна авахаран̣ан̃жаад̇и имз бан̃жа ад̣̇иннаад̣̇аанахзд̇уяо ад̣̇иннаад̣̇аанабаарааж̇игаабад̇д̇ияаа ан̇г̇аани.
13.Manussasanti manussānaṃ saṃ manussasaṃ, tadāyattavatthukā ca. Etena petatiracchānagatāyattaṃ nivatteti. Tathāsaññīti tathā tādisā saññā tathāsaññā, sā assa atthīti tathāsaññī. Parāyattasaññitā cāti attho. Bhāvappadhānā ime niddesā, bhāvapaccayalopo vā ‘‘buddhe ratana’’ntiādīsu (khu. pā. 6.3) viya. Evamuparipi īdisesu. Theyyacittanti thenabhāvasaṅkhātaṃ cittañca. Vatthuno garutāti bhaṇḍassa pādaatirekapādārahabhāvena garutā ca. Ūnapañcamāsake vā atirekamāsake vā thullaccayaṃ. Māsake vā ūnamāsake vā dukkaṭaṃ. Avahāroti pañcavīsatiyā avahārānaṃ aññatarena avaharaṇañcāti ime pañca adinnādānahetuyo adinnādānapārājikāpattiyā aṅgāni.
14. баан̣о маануссагод̇и мануссаж̇аад̇исамб̣анд̇хо баан̣о жа, баан̣од̇и хи вохаарад̇о сад̇д̇о, барамад̇т̇ад̇о бана ж̇ийвид̇инд̣̇рияам̣ вужжад̇и. баан̣асан̃н̃ид̇аад̇и баан̣од̇и сан̃н̃ид̇аа жа, гхаад̇анам̣ гхаад̇о, со зва жзд̇анаа гхаад̇ажзд̇анаа, ‘‘вад̇хаами на’’нд̇и звам̣ бавад̇д̇аа саа жа, д̇ам̣самудтид̇о саахад̇т̇игаад̣̇ийнам̣ чаннаман̃н̃ад̇аро баяог̇о жа, д̇зна баяог̇зна маран̣ан̃жаад̇и зд̇з яат̇аавуд̇д̇аа бан̃жа вад̇хахзд̇уяо баан̣агхаад̇аабаж̇ж̇ид̇аб̣б̣ааабад̇д̇ияаа ан̇г̇аанийд̇и ад̇т̇о.
14.Pāṇo mānussakoti manussajātisambandho pāṇo ca, pāṇoti hi vohārato satto, paramatthato pana jīvitindriyaṃ vuccati. Pāṇasaññitāti pāṇoti saññitā ca, ghātanaṃ ghāto, so eva cetanā ghātacetanā, ‘‘vadhāmi na’’nti evaṃ pavattā sā ca, taṃsamuṭṭhito sāhatthikādīnaṃ channamaññataro payogo ca, tena payogena maraṇañcāti ete yathāvuttā pañca vadhahetuyo pāṇaghātāpajjitabbaāpattiyā aṅgānīti attho.
15. ад̇д̇ани асанд̇ад̇аад̇и уд̇д̇аримануссад̇хаммасса санд̇аанз авиж̇ж̇амаанад̇аа жа. баабамижчад̇ааяаарожанаад̇и яаа саа ‘‘ид̇хзгажжо д̣̇уссийло самаано ‘сийлаваад̇и мам̣ ж̇ано ж̇аанаад̇уу’’д̇иаад̣̇инаа (вибха. 851) наязна вуд̇д̇аа баабаижчад̇ааяа саманнааг̇ад̇аа, д̇ааяа уд̇д̇аримануссад̇хаммасса аарожанаа жа. д̇ассаад̇и яасса аарожзд̇и, д̇асса. мануссаж̇аад̇ид̇аад̇и мануссаанам̣ ж̇аад̇и яасса, д̇асса бхааво мануссаж̇аад̇ид̇аа, саа жа, нан̃н̃аабад̣̇зсод̇и на ан̃н̃аабад̣̇зсо ан̃н̃аабад̣̇зсаабхааво жа, д̇ад̣̇зва ж̇аанананд̇и д̇ан̇кан̣ам̣язва виж̇аананан̃жаад̇и имаани бан̃жа зд̇т̇а асанд̇ад̣̇ийбанз асмим̣ санд̇аанз авиж̇ж̇амаанауд̇д̇аримануссад̇хаммаббагаасананимид̇д̇з баарааж̇игз ан̇г̇аани хзд̇уяод̇и ад̇т̇о.
15.Attaniasantatāti uttarimanussadhammassa santāne avijjamānatā ca. Pāpamicchatāyārocanāti yā sā ‘‘idhekacco dussīlo samāno ‘sīlavāti maṃ jano jānātū’’tiādinā (vibha. 851) nayena vuttā pāpaicchatāya samannāgatā, tāya uttarimanussadhammassa ārocanā ca. Tassāti yassa āroceti, tassa. Manussajātitāti manussānaṃ jāti yassa, tassa bhāvo manussajātitā, sā ca, naññāpadesoti na aññāpadeso aññāpadesābhāvo ca, tadeva jānananti taṅkhaṇaṃyeva vijānanañcāti imāni pañca ettha asantadīpane asmiṃ santāne avijjamānauttarimanussadhammappakāsananimitte pārājike aṅgāni hetuyoti attho.
16. звам̣ д̇зсамасам̣ваасад̇аабхаб̣б̣ад̇аад̣̇ийни д̣̇ассзд̇ваа ид̣̇аани на д̇з жад̇д̇аарова, ат̇а ко санд̇ан̃н̃збийд̇и д̇з саб̣б̣зби самод̇хаанзд̇ваа д̣̇ассзнд̇о ‘‘асаад̇хааран̣аа’’д̇иаад̣̇имааха. д̇ад̇т̇а асаад̇хааран̣аад̇и баарааж̇игаа д̇хаммаа ад̇хиббзд̇аа. д̇знзва жзд̇т̇а буллин̇г̇анид̣̇д̣̇зсо. д̇асмаа бхигкунийнам̣ бхигкуухи асаад̇хааран̣аа баарааж̇игаа д̇хаммаа жад̇д̇ааро жаад̇и звамзд̇т̇а ад̇т̇о д̣̇адтаб̣б̣о. убажааравасзна д̇у уб̣бхаж̇аан̣уман̣д̣алигаад̣̇игаа баарааж̇игаабаннаа бариг̇г̇аяханд̇и. д̇аасу яаа авассуд̇аа авассуд̇асса мануссабурисасса агкагаанам̣ ад̇хо ж̇аан̣уман̣д̣алаанам̣ габбараанан̃жа убари гааяасам̣саг̇г̇ам̣ саад̣̇ияад̇и, аяам̣ уб̣бхаж̇аан̣уман̣д̣алигаа. яаа бана ан̃н̃иссаа бхигкунияаа баарааж̇игам̣ бадижчаад̣̇зд̇и, саа важ̇ж̇аббадижчаад̣̇игаа. яаа угкид̇д̇агам̣ бхигкум̣ д̇ассаа д̣̇идтияаа г̇ахан̣авасзна анувад̇д̇ад̇и, саа угкид̇д̇аанувад̇д̇игаа. гааяасам̣саг̇г̇арааг̇зна д̇инд̇асса хад̇т̇аг̇г̇ахан̣ам̣ сан̇гхаадиган̣н̣аг̇г̇ахан̣ам̣ гааяасам̣саг̇г̇ад̇т̇ааяа бурисасса хад̇т̇абаасз таанам̣ тад̇ваа саллабанам̣ сан̇гзд̇аг̇аманам̣ бурисассааг̇аманасаад̣̇ияанам̣ бадижчанногаасавависанам̣ хад̇т̇абаасз тад̇ваа гааяобасам̣харан̣анд̇и имаани адта вад̇т̇ууни яассаа авассуд̇ааяа, саа адтавад̇т̇угаа наама.
16. Evaṃ tesamasaṃvāsatābhabbatādīni dassetvā idāni na te cattārova, atha kho santaññepīti te sabbepi samodhānetvā dassento ‘‘asādhāraṇā’’tiādimāha. Tattha asādhāraṇāti pārājikā dhammā adhippetā. Teneva cettha pulliṅganiddeso. Tasmā bhikkhunīnaṃ bhikkhūhi asādhāraṇā pārājikā dhammā cattāro cāti evamettha attho daṭṭhabbo. Upacāravasena tu ubbhajāṇumaṇḍalikādikā pārājikāpannā pariggayhanti. Tāsu yā avassutā avassutassa manussapurisassa akkhakānaṃ adho jāṇumaṇḍalānaṃ kapparānañca upari kāyasaṃsaggaṃ sādiyati, ayaṃ ubbhajāṇumaṇḍalikā. Yā pana aññissā bhikkhuniyā pārājikaṃ paṭicchādeti, sā vajjappaṭicchādikā. Yā ukkhittakaṃ bhikkhuṃ tassā diṭṭhiyā gahaṇavasena anuvattati, sā ukkhittānuvattikā. Kāyasaṃsaggarāgena tintassa hatthaggahaṇaṃ saṅghāṭikaṇṇaggahaṇaṃ kāyasaṃsaggatthāya purisassa hatthapāse ṭhānaṃ ṭhatvā sallapanaṃ saṅketagamanaṃ purisassāgamanasādiyanaṃ paṭicchannokāsavavisanaṃ hatthapāse ṭhatvā kāyopasaṃharaṇanti imāni aṭṭha vatthūni yassā avassutāya, sā aṭṭhavatthukā nāma.
абхаб̣б̣агаа згаад̣̇аса жаад̇и зд̇т̇а бан̣д̣аго т̇зяяасам̣ваасаго д̇ид̇т̇ияабагганд̇аго д̇иражчаанаг̇ад̇о маад̇угхаад̇аго бид̇угхаад̇аго араханд̇агхаад̇аго бхигкунид̣̇уусаго сан̇гхабхзд̣̇аго лохид̇уббаад̣̇аго убхад̇об̣яан̃ж̇анагод̇и имз абхаб̣б̣аа згаад̣̇аса жа. д̇зсу бан̣д̣агод̇и обаггамиганабум̣сагабан̣д̣агаа жа бан̣д̣агабхаавабагкз багкабан̣д̣аго жа ид̇ха ад̇хиббзд̇аа. аасид̇д̇аусууяабан̣д̣агаанам̣ бана баб̣б̣аж̇ж̇аа жа убасамбад̣̇аа жа на ваарид̇аа. т̇зяяасам̣ваасаго бана лин̇г̇ад̇т̇знагаад̣̇ивасзна д̇ивид̇хо. д̇ад̇т̇а саяам̣ баб̣б̣аж̇ид̇ад̇д̇аа лин̇г̇амад̇д̇ам̣ т̇знзд̇ийд̇и лин̇г̇ад̇т̇знаго. бхигкувассаг̇ан̣анаад̣̇игам̣ сам̣ваасам̣ т̇знзд̇ийд̇и сам̣ваасад̇т̇знаго. сигкам̣ бажжагкааяа звам̣ бадибаж̇ж̇анд̇зби зсзва наяо. яат̇аавуд̇д̇амубхаяам̣ т̇знзд̇ийд̇и убхаяад̇т̇знаго. табзд̇ваа бана имам̣ д̇ивид̇хам̣ –
Abhabbakā ekādasa cāti ettha paṇḍako theyyasaṃvāsako titthiyapakkantako tiracchānagato mātughātako pitughātako arahantaghātako bhikkhunidūsako saṅghabhedako lohituppādako ubhatobyañjanakoti ime abhabbā ekādasa ca. Tesu paṇḍakoti opakkamikanapuṃsakapaṇḍakā ca paṇḍakabhāvapakkhe pakkhapaṇḍako ca idha adhippetā. Āsittausūyapaṇḍakānaṃ pana pabbajjā ca upasampadā ca na vāritā. Theyyasaṃvāsako pana liṅgatthenakādivasena tividho. Tattha sayaṃ pabbajitattā liṅgamattaṃ thenetīti liṅgatthenako. Bhikkhuvassagaṇanādikaṃ saṃvāsaṃ thenetīti saṃvāsatthenako. Sikkhaṃ paccakkhāya evaṃ paṭipajjantepi eseva nayo. Yathāvuttamubhayaṃ thenetīti ubhayatthenako. Ṭhapetvā pana imaṃ tividhaṃ –
рааж̇ад̣̇уб̣бхигкаганд̇аара-рог̇авзрибхаязна ваа;
Rājadubbhikkhakantāra-rogaveribhayena vā;
жийвараахаран̣ад̇т̇ам̣ ваа, лин̇г̇ам̣ аад̣̇ияад̇ийд̇ха яо.
Cīvarāharaṇatthaṃ vā, liṅgaṃ ādiyatīdha yo.
сам̣ваасам̣ наад̇хиваасзд̇и, яаава со суд̣̇д̇хамаанасо;
Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānaso;
т̇зяяасам̣ваасаго наама, д̇аава зса на вужжад̇ийд̇и. (махаава. адта. 110; ган̇каа. адта. батамабаарааж̇игаван̣н̣анаа);
Theyyasaṃvāsako nāma, tāva esa na vuccatīti. (mahāva. aṭṭha. 110; kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā);
д̇ид̇т̇ияабагганд̇агаад̣̇аяо д̇у д̇ам̣д̇ам̣важанад̇т̇аанусаарзна взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. д̇иражчаанаг̇ад̇о бана табзд̇ваа мануссаж̇аад̇игам̣ авасзсо саб̣б̣о взд̣̇ид̇аб̣б̣о. имз згаад̣̇аса буг̇г̇алаа бхигкубхаавааяа абхаб̣б̣ад̇д̇аа баарааж̇игаабаннасад̣̇исад̇ааяа ‘‘баарааж̇игаа’’д̇и вужжанд̇и. виб̣бханд̇аа бхигкунийд̇и г̇ихиниваасананивад̇т̇аа бхигкуний жа. саа хи зд̇д̇аавад̇аа баарааж̇игаа. муд̣̇угаа бидти яасса, со жа. со хи анабхирад̇ияаа бийл̣ид̇о яад̣̇аа ад̇д̇ано ан̇г̇аж̇аад̇ам̣ ад̇д̇ано важжамукамаг̇г̇зсу бавзсзд̇и, д̇ад̣̇аа баарааж̇иго ход̇и.
Titthiyapakkantakādayo tu taṃtaṃvacanatthānusārena veditabbā. Tiracchānagato pana ṭhapetvā manussajātikaṃ avaseso sabbo veditabbo. Ime ekādasa puggalā bhikkhubhāvāya abhabbattā pārājikāpannasadisatāya ‘‘pārājikā’’ti vuccanti. Vibbhantā bhikkhunīti gihinivāsananivatthā bhikkhunī ca. Sā hi ettāvatā pārājikā. Mudukā piṭṭhi yassa, so ca. So hi anabhiratiyā pīḷito yadā attano aṅgajātaṃ attano vaccamukhamaggesu paveseti, tadā pārājiko hoti.
17-18. ламб̣амаанаман̇г̇аж̇аад̇амзд̇ассаад̇и ламб̣ий. со яат̇аавуд̇д̇зсу бавзсид̇о баарааж̇иго. мукзна г̇ан̣ханд̇о ан̇г̇аж̇аад̇ам̣ барасса жаад̇и яо анабхирад̇ияаа бийл̣ид̇о барасса суд̇д̇асса ваа мад̇асса ваа ан̇г̇аж̇аад̇ам̣ мукзна г̇ан̣хаад̇и, со барасса ан̇г̇аж̇аад̇ам̣ мукзна г̇ан̣ханд̇о жа. д̇ад̇т̇зваабхинисийд̣̇анд̇од̇и яо анабхирад̇ияаа бийл̣ид̇о д̇ад̇т̇зва барасса ан̇г̇аж̇аад̇з важжамаг̇г̇зна абхинисийд̣̇ад̇и, со жаад̇и зд̇з д̣̇ваяам̣д̣̇ваяасамаабад̇д̇ияаа абхаавзби маг̇г̇з маг̇г̇аббавзсанахзд̇у мзт̇унасса ануломигаа жад̇д̇ааро жа. ид̇хааг̇ад̇аа жад̇д̇аарод̇и ид̇ха куд̣̇д̣̇асигкааяам̣ яат̇аавуд̇д̇аа мзт̇унад̇хаммаа баарааж̇игаад̣̇аяо жад̇д̇ааро жаад̇и самод̇хаанаа бин̣д̣ийгаран̣авасзна жад̇увийсад̇и баарааж̇игаа бхаванд̇ийд̇и сзсо. зд̇т̇а жа г̇аат̇ааб̣анд̇хавасзна рассам̣ гад̇ваа ‘‘барааж̇игаа’’д̇и вуд̇д̇ам̣. зд̇т̇ааха – маад̇угхаад̇агаад̣̇аяо д̇ад̇ияам̣ баарааж̇игам̣ аабаннаа, бхигкунид̣̇уусаго, муд̣̇убидтигаад̣̇аяо жад̇д̇ааро жа батамабаарааж̇игам̣ аабаннаа зваад̇и гуд̇о жад̇увийсад̇ийд̇и? вужжад̇з – маад̇угхаад̇агаад̣̇аяо хи жад̇д̇ааро ид̇ха анубасамбаннаа зва ад̇хиббзд̇аа. муд̣̇убидтигаад̣̇аяо жад̇д̇ааро гин̃жааби батамабаарааж̇игзна сан̇г̇ахид̇аа, яасмаа бана згзна барияааязна мзт̇унад̇хаммам̣ аббадисзвино хонд̇и, д̇асмаа висум̣ вуд̇д̇аад̇и.
17-18. Lambamānamaṅgajātametassāti lambī. So yathāvuttesu pavesito pārājiko. Mukhena gaṇhanto aṅgajātaṃ parassa cāti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā matassa vā aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti, so parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhanto ca. Tatthevābhinisīdantoti yo anabhiratiyā pīḷito tattheva parassa aṅgajāte vaccamaggena abhinisīdati, so cāti ete dvayaṃdvayasamāpattiyā abhāvepi magge maggappavesanahetu methunassa anulomikā cattāro ca. Idhāgatā cattāroti idha khuddasikkhāyaṃ yathāvuttā methunadhammā pārājikādayo cattāro cāti samodhānā piṇḍīkaraṇavasena catuvīsati pārājikā bhavantīti seso. Ettha ca gāthābandhavasena rassaṃ katvā ‘‘parājikā’’ti vuttaṃ. Etthāha – mātughātakādayo tatiyaṃ pārājikaṃ āpannā, bhikkhunidūsako, mudupiṭṭhikādayo cattāro ca paṭhamapārājikaṃ āpannā evāti kuto catuvīsatīti? Vuccate – mātughātakādayo hi cattāro idha anupasampannā eva adhippetā. Mudupiṭṭhikādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ekena pariyāyena methunadhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttāti.
баарааж̇иганид̣̇д̣̇зсаван̣н̣анаа нидтид̇аа.
Pārājikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.