| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૧. પારાજિકનિદ્દેસવણ્ણના
1. Pārājikaniddesavaṇṇanā
૧. ઇદાનિ સબ્બસિક્ખાનં પન મૂલભૂતત્તા અધિસીલસિક્ખાવ પઠમં વુત્તા, તત્રાપિ મહાસાવજ્જત્તા, મૂલચ્છેજ્જવસેન પવત્તનતો ચ સબ્બપઠમં પારાજિકં જાનિતબ્બન્તિ દસ્સેન્તો ‘‘સં નિમિત્ત’’ન્ત્યાદિમાહ. તત્થ મગ્ગત્તયે સં નિમિત્તં પવેસન્તો ભિક્ખુ ચુતોતિ અત્થો. સં નિમિત્તન્તિ અત્તનો અઙ્ગજાતં, સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેન એકતિલબીજમત્તમ્પિ અત્તનો અઙ્ગજાતન્તિ વુત્તં હોતિ. ભિક્ખૂતિ અનિક્ખિત્તસિક્ખો. મગ્ગત્તયેતિ એત્થ મનુસ્સામનુસ્સતિરચ્છાનગતાનં વસેન તિસ્સો ઇત્થિયો, તયો ઉભતોબ્યઞ્જનકા, તયો પણ્ડકા, તયો પુરિસાતિ પારાજિકવત્થુભૂતાનં નિમિત્તાનં નિસ્સયા દ્વાદસ સત્તા હોન્તિ. તેસં વચ્ચપસ્સાવમુખમગ્ગવસેન તયો મગ્ગા. તત્થ મનુસ્સિત્થિયા તયો, અમનુસ્સિત્થિયા તયો, તિરચ્છાનગતિત્થિયા તયોતિ નવ , તથા મનુસ્સુભતોબ્યઞ્જનકાદીનં. મનુસ્સપણ્ડકાદીનં પન વચ્ચમુખમગ્ગવસેન દ્વે દ્વેતિ છ, તથા મનુસ્સપુરિસાદીનન્તિ સબ્બેસં વસેન તિંસ મગ્ગા હોન્તિ. તે સબ્બે પરિગ્ગહેત્વા ઇધ ‘‘મગ્ગત્તયે’’તિ વુત્તં, તસ્મિં મગ્ગત્તયે, દ્વાદસન્નં સત્તાનં તીસુ મગ્ગેસુ યત્થ કત્થચિ મગ્ગેતિ અત્થો. ચુતોતિ સક્કત્તા વા બ્રહ્મત્તા વા ચુતસત્તો વિય સાસનતો ચુતો હોતિ, પારાજિકો હોતીતિ અત્થો.
1. Idāni sabbasikkhānaṃ pana mūlabhūtattā adhisīlasikkhāva paṭhamaṃ vuttā, tatrāpi mahāsāvajjattā, mūlacchejjavasena pavattanato ca sabbapaṭhamaṃ pārājikaṃ jānitabbanti dassento ‘‘saṃ nimitta’’ntyādimāha. Tattha maggattaye saṃ nimittaṃ pavesanto bhikkhu cutoti attho. Saṃ nimittanti attano aṅgajātaṃ, sabbantimena paricchedena ekatilabījamattampi attano aṅgajātanti vuttaṃ hoti. Bhikkhūti anikkhittasikkho. Maggattayeti ettha manussāmanussatiracchānagatānaṃ vasena tisso itthiyo, tayo ubhatobyañjanakā, tayo paṇḍakā, tayo purisāti pārājikavatthubhūtānaṃ nimittānaṃ nissayā dvādasa sattā honti. Tesaṃ vaccapassāvamukhamaggavasena tayo maggā. Tattha manussitthiyā tayo, amanussitthiyā tayo, tiracchānagatitthiyā tayoti nava , tathā manussubhatobyañjanakādīnaṃ. Manussapaṇḍakādīnaṃ pana vaccamukhamaggavasena dve dveti cha, tathā manussapurisādīnanti sabbesaṃ vasena tiṃsa maggā honti. Te sabbe pariggahetvā idha ‘‘maggattaye’’ti vuttaṃ, tasmiṃ maggattaye, dvādasannaṃ sattānaṃ tīsu maggesu yattha katthaci maggeti attho. Cutoti sakkattā vā brahmattā vā cutasatto viya sāsanato cuto hoti, pārājiko hotīti attho.
ઇદાનિ પવેસનં નામ ન કેવલં અત્તુપક્કમેનેવ હોતિ, પરૂપક્કમેનાપિ હોતિ, તત્થાપિ સેવનચિત્તે સતિ પારાજિકો હોતીતિ દસ્સનત્થં ‘‘પવેસના’’ત્યાદિ વુત્તં. તસ્સત્થો – યો ભિક્ખુ પવેસનટ્ઠિતઉદ્ધરણપવિટ્ઠક્ખણેસુ અઞ્ઞતરં ખણં ચેપિ સાદિયં સાદિયન્તો સચેપિ તસ્મિં ખણે સેવનચિત્તં ઉપટ્ઠાપેન્તો, ચુતો પારાજિકો હોતિ. યો પન સબ્બસો અસાદિયન્તો આસીવિસમુખં અઙ્ગારકાસું પવિટ્ઠં વિય ચ મઞ્ઞતિ, સો નિપ્પરાધો હોતિ. એત્થ પન ઠિતં નામ સુક્કવિસ્સટ્ઠિસમયપ્પત્તં. પઠમપારાજિકં.
Idāni pavesanaṃ nāma na kevalaṃ attupakkameneva hoti, parūpakkamenāpi hoti, tatthāpi sevanacitte sati pārājiko hotīti dassanatthaṃ ‘‘pavesanā’’tyādi vuttaṃ. Tassattho – yo bhikkhu pavesanaṭṭhitauddharaṇapaviṭṭhakkhaṇesu aññataraṃ khaṇaṃ cepi sādiyaṃ sādiyanto sacepi tasmiṃ khaṇe sevanacittaṃ upaṭṭhāpento, cuto pārājiko hoti. Yo pana sabbaso asādiyanto āsīvisamukhaṃ aṅgārakāsuṃ paviṭṭhaṃ viya ca maññati, so nipparādho hoti. Ettha pana ṭhitaṃ nāma sukkavissaṭṭhisamayappattaṃ. Paṭhamapārājikaṃ.
૨-૭. ઇદાનિ દુતિયં દસ્સેતું ‘‘અદિન્નં માનુસં ભણ્ડ’’ન્ત્યાદિમાહ. તત્થ યો ભિક્ખુ અદિન્નં માનુસં ગરુકં ભણ્ડં પઞ્ચવીસાવહારેસુ યેન કેનચિ અવહારેન આદિયન્તો ચુતો ભવેતિ સમ્બન્ધો. અદિન્નન્તિ યં કિઞ્ચિ પરપરિગ્ગહિતં સસ્સામિકં ભણ્ડં, તં તેહિ સામિકેહિ કાયેન વા વાચાય વા ન દિન્નન્તિ અદિન્નં, અનિસ્સટ્ઠં અપરિચ્ચત્તં રક્ખિતં ગોપિતં મમાયિતં પરપરિગ્ગહિતં. મનુસ્સસ્સ ઇદન્તિ માનુસં, મનુસ્સસન્તકં, ‘‘ભણ્ડ’’ન્તિમિના તુલ્યાધિકરણં . થેય્યાયેકેનાતિ થેય્યાય એકેન, એકેન અવહારેનાતિ અત્થો. લિઙ્ગભેદં કત્વા વુત્તં. ‘‘થેય્યા કેનચી’’તિ વા પાઠો. તત્થ થેનોતિ ચોરો, થેનસ્સ ભાવો થેય્યા, કરણત્થે ચેતં પચ્ચત્તવચનં, તસ્મા કેનચિ થેય્યેન અવહારેનાતિ અત્થો. આદિયન્તિ આદિયન્તો ગણ્હન્તો. પઞ્ચવીસાવહારેસૂતિ પઞ્ચપઞ્ચકે સમોધાનેત્વા પઞ્ચવીસતિ અવહારા. તત્થ પઞ્ચપઞ્ચકાનિ નામ નાનાભણ્ડપઞ્ચકં એકભણ્ડપઞ્ચકં સાહત્થિકપઞ્ચકં પુબ્બપ્પયોગપઞ્ચકં થેય્યાવહારપઞ્ચકન્તિ.
2-7. Idāni dutiyaṃ dassetuṃ ‘‘adinnaṃ mānusaṃ bhaṇḍa’’ntyādimāha. Tattha yo bhikkhu adinnaṃ mānusaṃ garukaṃ bhaṇḍaṃ pañcavīsāvahāresu yena kenaci avahārena ādiyanto cuto bhaveti sambandho. Adinnanti yaṃ kiñci parapariggahitaṃ sassāmikaṃ bhaṇḍaṃ, taṃ tehi sāmikehi kāyena vā vācāya vā na dinnanti adinnaṃ, anissaṭṭhaṃ apariccattaṃ rakkhitaṃ gopitaṃ mamāyitaṃ parapariggahitaṃ. Manussassa idanti mānusaṃ, manussasantakaṃ, ‘‘bhaṇḍa’’ntiminā tulyādhikaraṇaṃ . Theyyāyekenāti theyyāya ekena, ekena avahārenāti attho. Liṅgabhedaṃ katvā vuttaṃ. ‘‘Theyyā kenacī’’ti vā pāṭho. Tattha thenoti coro, thenassa bhāvo theyyā, karaṇatthe cetaṃ paccattavacanaṃ, tasmā kenaci theyyena avahārenāti attho. Ādiyanti ādiyanto gaṇhanto. Pañcavīsāvahāresūti pañcapañcake samodhānetvā pañcavīsati avahārā. Tattha pañcapañcakāni nāma nānābhaṇḍapañcakaṃ ekabhaṇḍapañcakaṃ sāhatthikapañcakaṃ pubbappayogapañcakaṃ theyyāvahārapañcakanti.
તત્થ સવિઞ્ઞાણકાવિઞ્ઞાણકમિસ્સકભણ્ડવસેન નાનાભણ્ડપઞ્ચકં, સવિઞ્ઞાણકભણ્ડવસેન એકભણ્ડપઞ્ચકં. તત્થ નાનાભણ્ડવસેન તાવ એવં વેદિતબ્બો – યો આરામં અભિયુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સામિકસ્સ વિમતિં ઉપ્પાદેતિ, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. સામિકો ‘‘ન મય્હં ભવિસ્સતી’’તિ ધુરં નિક્ખિપતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. અઞ્ઞસ્સ ભણ્ડં હરન્તો સીસે ભારં થેય્યચિત્તો આમસતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ફન્દાપેતિ, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. ખન્ધં ઓરોપેતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. ઉપનિક્ખિત્તં ભણ્ડં ‘‘દેહિ મે ભણ્ડ’’ન્તિ વુચ્ચમાનો ‘‘નાહં ગણ્હામી’’તિ ભણતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સામિકસ્સ વિમતિં ઉપ્પાદેતિ, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. સામિકો ‘‘ન મય્હં દસ્સતી’’તિ ધુરં નિક્ખિપતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. ‘‘સહભણ્ડહારકં નેસ્સામી’’તિ પઠમં પાદં સઙ્કામેતિ, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. દુતિયં પાદં સઙ્કામેતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. થલટ્ઠં ભણ્ડં થેય્યચિત્તો આમસતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ફન્દાપેતિ, આપત્તિ થુલ્લચ્ચયસ્સ. ઠાના ચાવેતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. અયમેત્થ નાનાભણ્ડવસેન યોજના. એકભણ્ડવસેન પન સસ્સામિકં દાસં વા તિરચ્છાનં વા યથાવુત્તેન અભિયોગાદિના નયેન આદિયતિ વા હરતિ વા અવહરતિ વા ઇરિયાપથં કોપેતિ વા ઠાના ચાવેતિ વાતિ. અયમેત્થ એકભણ્ડવસેન યોજના.
Tattha saviññāṇakāviññāṇakamissakabhaṇḍavasena nānābhaṇḍapañcakaṃ, saviññāṇakabhaṇḍavasena ekabhaṇḍapañcakaṃ. Tattha nānābhaṇḍavasena tāva evaṃ veditabbo – yo ārāmaṃ abhiyuñjati, āpatti dukkaṭassa. Sāmikassa vimatiṃ uppādeti, āpatti thullaccayassa. Sāmiko ‘‘na mayhaṃ bhavissatī’’ti dhuraṃ nikkhipati, āpatti pārājikassa. Aññassa bhaṇḍaṃ haranto sīse bhāraṃ theyyacitto āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Khandhaṃ oropeti, āpatti pārājikassa. Upanikkhittaṃ bhaṇḍaṃ ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti vuccamāno ‘‘nāhaṃ gaṇhāmī’’ti bhaṇati, āpatti dukkaṭassa. Sāmikassa vimatiṃ uppādeti, āpatti thullaccayassa. Sāmiko ‘‘na mayhaṃ dassatī’’ti dhuraṃ nikkhipati, āpatti pārājikassa. ‘‘Sahabhaṇḍahārakaṃ nessāmī’’ti paṭhamaṃ pādaṃ saṅkāmeti, āpatti thullaccayassa. Dutiyaṃ pādaṃ saṅkāmeti, āpatti pārājikassa. Thalaṭṭhaṃ bhaṇḍaṃ theyyacitto āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassa. Ayamettha nānābhaṇḍavasena yojanā. Ekabhaṇḍavasena pana sassāmikaṃ dāsaṃ vā tiracchānaṃ vā yathāvuttena abhiyogādinā nayena ādiyati vā harati vā avaharati vā iriyāpathaṃ kopeti vā ṭhānā cāveti vāti. Ayamettha ekabhaṇḍavasena yojanā.
પઞ્ચ અવહારા સાહત્થિકો આણત્તિકો નિસ્સગ્ગિયો અત્થસાધકો ધુરનિક્ખેપોતિ. તત્થ સાહત્થિકો નામ પરસ્સ ભણ્ડં સહત્થા અવહરતિ. આણત્તિકો નામ ‘‘અસુકસ્સ ભણ્ડં અવહરા’’તિ અઞ્ઞં આણાપેતિ. નિસ્સગ્ગિયો નામ અન્તોસુઙ્કઘાતે ઠિતો બહિસુઙ્કઘાતં પાતેતિ, આપત્તિ પારાજિકસ્સ. અત્થસાધકો નામ ‘‘અસુકં ભણ્ડં યદા સક્કોસિ, તદા અવહરા’’તિ આણાપેતિ. તત્થ સચે પરો અનન્તરાયિકો હુત્વા તં અવહરતિ, આણાપકો આણત્તિક્ખણેયેવ પારાજિકો હોતિ, અવહારકો પન અવહટકાલે, અયં અત્થસાધકો. ધુરનિક્ખેપો પન ઉપનિક્ખિત્તભણ્ડવસેન વેદિતબ્બોતિ ઇદં સાહત્થિકપઞ્ચકં.
Pañca avahārā sāhatthiko āṇattiko nissaggiyo atthasādhako dhuranikkhepoti. Tattha sāhatthiko nāma parassa bhaṇḍaṃ sahatthā avaharati. Āṇattiko nāma ‘‘asukassa bhaṇḍaṃ avaharā’’ti aññaṃ āṇāpeti. Nissaggiyo nāma antosuṅkaghāte ṭhito bahisuṅkaghātaṃ pāteti, āpatti pārājikassa. Atthasādhako nāma ‘‘asukaṃ bhaṇḍaṃ yadā sakkosi, tadā avaharā’’ti āṇāpeti. Tattha sace paro anantarāyiko hutvā taṃ avaharati, āṇāpako āṇattikkhaṇeyeva pārājiko hoti, avahārako pana avahaṭakāle, ayaṃ atthasādhako. Dhuranikkhepo pana upanikkhittabhaṇḍavasena veditabboti idaṃ sāhatthikapañcakaṃ.
અપરેપિ પઞ્ચ અવહારા પુબ્બપ્પયોગો સહપ્પયોગો સંવિધાવહારો સઙ્કેતકમ્મં નિમિત્તકમ્મન્તિ. તત્થ આણત્તિવસેન પુબ્બપ્પયોગો વેદિતબ્બો, ઠાનાચાવનવસેન સહપ્પયોગો. સંવિધાવહારો નામ સમ્બહુલા ભિક્ખૂ ‘‘અમુકં નામ ગેહં ગન્ત્વા, છદનં વા ભિન્દિત્વા, સન્ધિં વા છિન્દિત્વા ભણ્ડં હરિસ્સામા’’તિ સંવિદહિત્વા ગચ્છન્તિ, તેસુ એકો ભણ્ડં અવહરતિ, તસ્સુદ્ધારે સબ્બેસં પારાજિકં. સઙ્કેતકમ્મં નામ સઞ્જાનનકમ્મં કાલપરિચ્છેદવસેન સઞ્ઞાકરણં. એત્થ ચ ‘‘પુરેભત્તં અવહરા’’તિ વુત્તે અજ્જ વા પુરેભત્તં અવહરતુ, સ્વે વા અનાગતે સંવચ્છરે વા, નત્થિ વિસઙ્કેતો, સઙ્કેતકારકસ્સ આણત્તિક્ખણે, ઇતરસ્સ ઠાના ચાવનેતિ એવં આપત્તિ ઉભિન્નં પારાજિકસ્સ. નિમિત્તકમ્મં નામ સઞ્ઞુપ્પાદનત્થં કસ્સચિ નિમિત્તસ્સ કરણં અક્ખિનિખણનહત્થાલઙ્ઘનપાણિપ્પહારઅઙ્ગુલિફોટનગીવુન્નામનઉક્કાસનાદિના અનેકપ્પકારં. અવહારકો આણાપકેન યં નિમિત્તસઞ્ઞં કત્વા વુત્તં, તં ‘‘એત’’ન્તિ મઞ્ઞમાનો તમેવ અવહરતિ, ઉભિન્નં પારાજિકં. યં ‘‘અવહરા’’તિ વુત્તં, તં ‘‘એત’’ન્તિ મઞ્ઞમાનો અઞ્ઞં તસ્મિંયેવ ઠાને ઠપિતં અવહરતિ, મૂલટ્ઠસ્સ અનાપત્તિ. ઇદં પુબ્બપ્પયોગપઞ્ચકં.
Aparepi pañca avahārā pubbappayogo sahappayogo saṃvidhāvahāro saṅketakammaṃ nimittakammanti. Tattha āṇattivasena pubbappayogo veditabbo, ṭhānācāvanavasena sahappayogo. Saṃvidhāvahāro nāma sambahulā bhikkhū ‘‘amukaṃ nāma gehaṃ gantvā, chadanaṃ vā bhinditvā, sandhiṃ vā chinditvā bhaṇḍaṃ harissāmā’’ti saṃvidahitvā gacchanti, tesu eko bhaṇḍaṃ avaharati, tassuddhāre sabbesaṃ pārājikaṃ. Saṅketakammaṃ nāma sañjānanakammaṃ kālaparicchedavasena saññākaraṇaṃ. Ettha ca ‘‘purebhattaṃ avaharā’’ti vutte ajja vā purebhattaṃ avaharatu, sve vā anāgate saṃvacchare vā, natthi visaṅketo, saṅketakārakassa āṇattikkhaṇe, itarassa ṭhānā cāvaneti evaṃ āpatti ubhinnaṃ pārājikassa. Nimittakammaṃ nāma saññuppādanatthaṃ kassaci nimittassa karaṇaṃ akkhinikhaṇanahatthālaṅghanapāṇippahāraaṅguliphoṭanagīvunnāmanaukkāsanādinā anekappakāraṃ. Avahārako āṇāpakena yaṃ nimittasaññaṃ katvā vuttaṃ, taṃ ‘‘eta’’nti maññamāno tameva avaharati, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Yaṃ ‘‘avaharā’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘eta’’nti maññamāno aññaṃ tasmiṃyeva ṭhāne ṭhapitaṃ avaharati, mūlaṭṭhassa anāpatti. Idaṃ pubbappayogapañcakaṃ.
અપરેપિ પઞ્ચ અવહારા થેય્યાવહારો પસય્હાવહારો પરિકપ્પાવહારો પટિચ્છન્નાવહારો કુસાવહારોતિ. તત્થ યો કૂટમાનકૂટકહાપણાદીહિ વઞ્ચેત્વા ગણ્હાતિ, તસ્સેવં ગણ્હતો અવહારો થેય્યાવહારો. યો સન્તજ્જેત્વા સયં દસ્સેત્વા તેસં સન્તકં ગણ્હાતિ, યો વા અત્તનો પત્તબલિતો ચ અધિકં બલક્કારેન ગણ્હાતિ રાજરાજમહામત્તાદયો વિય, તસ્સેવં ગણ્હતો અવહારો પસય્હાવહારો. પરિકપ્પેત્વા ગણ્હતો પનાવહારો પરિકપ્પાવહારો. સો દુવિધો ભણ્ડોકાસપરિકપ્પવસેન. તત્ર યો ‘‘સાટકો ચે, ગણ્હિસ્સામિ, સુત્તં ચે, ન ગણ્હિસ્સામી’’તિ પરિકપ્પેત્વા અન્ધકારે પસિબ્બકં ગણ્હાતિ, તત્ર સાટકો ચે, ઉદ્ધારેયેવ પારાજિકં, સુત્તં ચે હોતિ, રક્ખતિ. અયં ભણ્ડપરિકપ્પો નામ. યો ઠાનં પરિકપ્પેત્વા ભણ્ડં ગણ્હાતિ, તસ્સ તં પરિકપ્પિતપરિચ્છેદં અતિક્કન્તમત્તે પારાજિકં. અયં ઓકાસપરિકપ્પો નામ. એવમિમેસં દ્વિન્નં પરિકપ્પાનં વસેન પરિકપ્પેત્વા ગણ્હતો અવહારો પરિકપ્પાવહારો. પટિચ્છાદેત્વા પરસ્સ ભણ્ડં ગણ્હતો અવહારો પટિચ્છન્નાવહારો નામ. કુસં સઙ્કામેત્વા અવહરણં કુસાવહારો. યો કુસં પાતેત્વા ચીવરે ભાજિયમાને અત્તનો કોટ્ઠાસસ્સ સમીપે ઠિતં અપ્પગ્ઘતરં વા મહગ્ઘતરં વા સમસમં વા પરસ્સ કોટ્ઠાસં દિસ્વા સચે પઠમતરં પરકોટ્ઠાસતો કુસદણ્ડકં ઉદ્ધરતિ, અત્તનો કોટ્ઠાસે પાતેતુકામતાય ઉદ્ધારે રક્ખતિ, પાતનેપિ રક્ખતિ, અત્તનો કોટ્ઠાસતો પન કુસદણ્ડં ઉદ્ધરતિ, ઉદ્ધારે રક્ખતિ, તં ઉદ્ધરિત્વા પરકોટ્ઠાસે પાતેન્તસ્સ હત્થતો મુત્તમત્તે પારાજિકં. અયં કુસાવહારો નામાતિ ઇમેસુ પઞ્ચવીસાવહારેસુ યેન કેનચિ અવહારેન ગણ્હન્તો પારાજિકો ભવેતિ અત્થો.
Aparepi pañca avahārā theyyāvahāro pasayhāvahāro parikappāvahāro paṭicchannāvahāro kusāvahāroti. Tattha yo kūṭamānakūṭakahāpaṇādīhi vañcetvā gaṇhāti, tassevaṃ gaṇhato avahāro theyyāvahāro. Yo santajjetvā sayaṃ dassetvā tesaṃ santakaṃ gaṇhāti, yo vā attano pattabalito ca adhikaṃ balakkārena gaṇhāti rājarājamahāmattādayo viya, tassevaṃ gaṇhato avahāro pasayhāvahāro. Parikappetvā gaṇhato panāvahāro parikappāvahāro. So duvidho bhaṇḍokāsaparikappavasena. Tatra yo ‘‘sāṭako ce, gaṇhissāmi, suttaṃ ce, na gaṇhissāmī’’ti parikappetvā andhakāre pasibbakaṃ gaṇhāti, tatra sāṭako ce, uddhāreyeva pārājikaṃ, suttaṃ ce hoti, rakkhati. Ayaṃ bhaṇḍaparikappo nāma. Yo ṭhānaṃ parikappetvā bhaṇḍaṃ gaṇhāti, tassa taṃ parikappitaparicchedaṃ atikkantamatte pārājikaṃ. Ayaṃ okāsaparikappo nāma. Evamimesaṃ dvinnaṃ parikappānaṃ vasena parikappetvā gaṇhato avahāro parikappāvahāro. Paṭicchādetvā parassa bhaṇḍaṃ gaṇhato avahāro paṭicchannāvahāro nāma. Kusaṃ saṅkāmetvā avaharaṇaṃ kusāvahāro. Yo kusaṃ pātetvā cīvare bhājiyamāne attano koṭṭhāsassa samīpe ṭhitaṃ appagghataraṃ vā mahagghataraṃ vā samasamaṃ vā parassa koṭṭhāsaṃ disvā sace paṭhamataraṃ parakoṭṭhāsato kusadaṇḍakaṃ uddharati, attano koṭṭhāse pātetukāmatāya uddhāre rakkhati, pātanepi rakkhati, attano koṭṭhāsato pana kusadaṇḍaṃ uddharati, uddhāre rakkhati, taṃ uddharitvā parakoṭṭhāse pātentassa hatthato muttamatte pārājikaṃ. Ayaṃ kusāvahāro nāmāti imesu pañcavīsāvahāresu yena kenaci avahārena gaṇhanto pārājiko bhaveti attho.
ગરુકન્તિ પઞ્ચમાસકં. વીસતિમાસકો હિ કહાપણો, કહાપણસ્સ ચતુત્થો ભાગો પાદો નામ, તસ્મા પઞ્ચમાસકં વા પાદં વા ગરુકન્તિ વેદિતબ્બં. તત્થ ‘‘ચત્તારો વીહયો ગુઞ્જા, દ્વે ગુઞ્જા માસકો ભવે’’તિ વચનતો વીહિવસેન ચત્તાલીસ વીહયો દસ ગુઞ્જા પઞ્ચમાસકોતિ વેદિતબ્બો. યં પન સામણેરસિક્ખાયં ‘‘વીસતિવીહી’’તિ વુત્તં, તં નેવ પાળિયં, ન અટ્ઠકથાયં અત્થિ, વીમંસિતબ્બમેતં. દુતિયપારાજિકં.
Garukanti pañcamāsakaṃ. Vīsatimāsako hi kahāpaṇo, kahāpaṇassa catuttho bhāgo pādo nāma, tasmā pañcamāsakaṃ vā pādaṃ vā garukanti veditabbaṃ. Tattha ‘‘cattāro vīhayo guñjā, dve guñjā māsako bhave’’ti vacanato vīhivasena cattālīsa vīhayo dasa guñjā pañcamāsakoti veditabbo. Yaṃ pana sāmaṇerasikkhāyaṃ ‘‘vīsativīhī’’ti vuttaṃ, taṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ atthi, vīmaṃsitabbametaṃ. Dutiyapārājikaṃ.
૮. ઇદાનિ તતિયં દસ્સેતું ‘‘મનુસ્સપાણં પાણો’’ત્યાદિ વુત્તં. તત્થ યો ભિક્ખુ ‘‘મનુસ્સપાણો’’ ઇતિ જાનન્તો વધકચિત્તેન મનુસ્સપાણં જીવિતા વિયોજેતિ, સો ભિક્ખુ સાસના પારાજિકો હોતીતિ સમુદાયત્થો.
8. Idāni tatiyaṃ dassetuṃ ‘‘manussapāṇaṃ pāṇo’’tyādi vuttaṃ. Tattha yo bhikkhu ‘‘manussapāṇo’’ iti jānanto vadhakacittena manussapāṇaṃ jīvitā viyojeti, so bhikkhu sāsanā pārājiko hotīti samudāyattho.
મનુસ્સપાણન્તિ માતુકુચ્છિસ્મિં પટિસન્ધિચિત્તેન સહુપ્પન્નં અતિપરિત્તં કલલરૂપં આદિં કત્વા પકતિયા વીસવસ્સસતાયુકસ્સ સત્તસ્સ યાવ મરણકાલા એત્થન્તરે અનુપુબ્બેન વુદ્ધિપ્પત્તો અત્તભાવો, એસો મનુસ્સપાણો નામ, એવરૂપં મનુસ્સપાણન્તિ અત્થો. પાણોતિ જાનન્તિ ‘‘પાણો’’ ઇતિ જાનન્તો ‘‘તં જીવિતા વોરોપેમી’’તિ જાનન્તો. વધકચેતસાતિ વધકચિત્તેન, ઇત્થમ્ભૂતે કરણવચનં, વધકચિત્તો હુત્વા મરણાધિપ્પાયો હુત્વાતિ વુત્તં હોતિ. જીવિતાતિ જીવિતિન્દ્રિયતો. યોતિ અનિયમવચનં. સોતિ એતેન નિયમનં વેદિતબ્બં. વિયોજેતીતિ વુત્તપ્પકારં મનુસ્સવિગ્ગહં કલલકાલેપિ તાપનમદ્દનેહિ વા ભેસજ્જસમ્પદાનેન વા તતો વા ઉદ્ધમ્પિ તદનુરૂપેન ઉપક્કમેન જીવિતા વિયોજેતીતિ અત્થો. સાસનાતિ પરાપુબ્બજિધાતુપ્પયોગે નિસ્સક્કવચનં, તેન સત્થુસાસનતોતિ અત્થો. પરાજિતોતિ પરાજયમાપન્નો. હોતીતિ પાઠસેસો. તતિયપારાજિકં.
Manussapāṇanti mātukucchismiṃ paṭisandhicittena sahuppannaṃ atiparittaṃ kalalarūpaṃ ādiṃ katvā pakatiyā vīsavassasatāyukassa sattassa yāva maraṇakālā etthantare anupubbena vuddhippatto attabhāvo, eso manussapāṇo nāma, evarūpaṃ manussapāṇanti attho. Pāṇoti jānanti ‘‘pāṇo’’ iti jānanto ‘‘taṃ jīvitā voropemī’’ti jānanto. Vadhakacetasāti vadhakacittena, itthambhūte karaṇavacanaṃ, vadhakacitto hutvā maraṇādhippāyo hutvāti vuttaṃ hoti. Jīvitāti jīvitindriyato. Yoti aniyamavacanaṃ. Soti etena niyamanaṃ veditabbaṃ. Viyojetīti vuttappakāraṃ manussaviggahaṃ kalalakālepi tāpanamaddanehi vā bhesajjasampadānena vā tato vā uddhampi tadanurūpena upakkamena jīvitā viyojetīti attho. Sāsanāti parāpubbajidhātuppayoge nissakkavacanaṃ, tena satthusāsanatoti attho. Parājitoti parājayamāpanno. Hotīti pāṭhaseso. Tatiyapārājikaṃ.
૯. ઇદાનિ ચતુત્થં દસ્સેતું ‘‘ઝાનાદિભેદ’’ન્ત્યાદિ વુત્તં. તત્થ યો ભિક્ખુ અઞ્ઞાપદેસઞ્ચ અધિમાનઞ્ચ વજ્જેત્વા હદયે અસન્તં ઝાનાદિભેદં ધમ્મં મનુસ્સજાતિકસ્સ સત્તસ્સ વદેય્ય, તસ્મિં ખણે ઞાતે સો તતો સાસના પારાજિકો એવ હોતીતિ અત્થો.
9. Idāni catutthaṃ dassetuṃ ‘‘jhānādibheda’’ntyādi vuttaṃ. Tattha yo bhikkhu aññāpadesañca adhimānañca vajjetvā hadaye asantaṃ jhānādibhedaṃ dhammaṃ manussajātikassa sattassa vadeyya, tasmiṃ khaṇe ñāte so tato sāsanā pārājiko eva hotīti attho.
ઝાનાદિભેદન્તિ ‘‘ઝાનં વિમોક્ખો સમાધિ સમાપત્તિ ઞાણદસ્સનં મગ્ગભાવના ફલસચ્છિકિરિયા કિલેસપ્પહાનં વિનીવરણતા ચિત્તસ્સ સુઞ્ઞાગારે અભિરતી’’તિ (પારા॰ ૧૯૮) એવં વુત્તં ઝાનાદિભેદં ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મં. હદયેતિ ચિત્તે. અસન્તન્તિ અસંવિજ્જમાનં. અઞ્ઞાપદેસન્તિ ‘‘યો તે વિહારે વસિ, સો ભિક્ખુ પઠમસ્સ ઝાનસ્સ લાભી’’તિઆદિના નયેન અઞ્ઞાપદેસં વજ્જેત્વાતિ અત્થો. વિનાતિ વજ્જનત્થે નિપાતો, તસ્સ વજ્જેત્વાતિ અત્થો. અધિમાનન્તિ ‘‘અધિગતા મયા’’તિ એવં ઉપ્પન્નં માનન્તિ અત્થો. અધિગતો માનોતિ વિગ્ગહો, તં અધિમાનં વજ્જેત્વાતિ અત્થો. મનુસ્સજાતિસ્સાતિ મનુસ્સજાતિકસ્સ, ન દેવબ્રહ્માદીસુ અઞ્ઞતરસ્સાતિ અત્થો. વદેય્યાતિ આરોચેય્ય. ઞાતક્ખણેતિ ઞાતે ખણેતિ છેદો, તસ્મિં તેનારોચિતક્ખણે મનુસ્સજાતિકેન ઞાતેતિ અત્થો. તેનાતિ નિસ્સક્કે કરણવચનં, તતો સાસનતો પારાજિકોતિ અત્થો. ચતુત્થપારાજિકં.
Jhānādibhedanti ‘‘jhānaṃ vimokkho samādhi samāpatti ñāṇadassanaṃ maggabhāvanā phalasacchikiriyā kilesappahānaṃ vinīvaraṇatā cittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198) evaṃ vuttaṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Hadayeti citte. Asantanti asaṃvijjamānaṃ. Aññāpadesanti ‘‘yo te vihāre vasi, so bhikkhu paṭhamassa jhānassa lābhī’’tiādinā nayena aññāpadesaṃ vajjetvāti attho. Vināti vajjanatthe nipāto, tassa vajjetvāti attho. Adhimānanti ‘‘adhigatā mayā’’ti evaṃ uppannaṃ mānanti attho. Adhigato mānoti viggaho, taṃ adhimānaṃ vajjetvāti attho. Manussajātissāti manussajātikassa, na devabrahmādīsu aññatarassāti attho. Vadeyyāti āroceyya. Ñātakkhaṇeti ñāte khaṇeti chedo, tasmiṃ tenārocitakkhaṇe manussajātikena ñāteti attho. Tenāti nissakke karaṇavacanaṃ, tato sāsanato pārājikoti attho. Catutthapārājikaṃ.
પારાજિકનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pārājikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
