Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཁུདྡསིཀྑཱ-མཱུལསིཀྑཱ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā

    ༡. པཱརཱཛིཀནིདྡེསཝཎྞནཱ

    1. Pārājikaniddesavaṇṇanā

    ༡-༢. ཨིདཱནི ཏེ དསྶེཏུཾ ‘‘མགྒཏྟཡེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ ཡོཛེཏབྦཾ། ཏཏྠ མགྒཏྟཡེཏི ཨེཏྠ མགྒཱ ཙ ནཱམ ཏིཾས མགྒཱ། མནུསྶཱམནུསྶཏིརཙྪཱནགཏཝསེན ཧི ཏིསྶོ ཨིཏྠིཡོ། ཏཏྠ ཏིརཙྪཱནགཏཱཡ ཨཡཾ པརིཙྪེདོ –

    1-2. Idāni te dassetuṃ ‘‘maggattaye’’tiādi āraddhaṃ. Evamuparipi yathāyogaṃ yojetabbaṃ. Tattha maggattayeti ettha maggā ca nāma tiṃsa maggā. Manussāmanussatiracchānagatavasena hi tisso itthiyo. Tattha tiracchānagatāya ayaṃ paricchedo –

    ‘‘ཨཔདཱནཾ ཨཧཱི མཙྪཱ, དྭིཔདཱནཉྩ ཀུཀྐུཊཱི།

    ‘‘Apadānaṃ ahī macchā, dvipadānañca kukkuṭī;

    ཙཏུཔྤདཱནཾ མཛྫཱརཱི, ཝཏྠུ པཱརཱཛིཀསྶིམཱ’’ཏི༎ (པཱརཱ॰ ཨཊྛ॰ ༡.༥༥)།

    Catuppadānaṃ majjārī, vatthu pārājikassimā’’ti. (pārā. aṭṭha. 1.55);

    ཏཱསཾ ཝཙྩཔསྶཱཝམུཁམགྒཝསེན ཏཡོ ཏཡོ ཀཏྭཱ ནཝ མགྒཱ, ཏཐཱ ཨུབྷཏོབྱཉྫནཀཱནཾ, པུརིསཱནཾ པན ཝཙྩམུཁམགྒཝསེན དྭེ དྭེ ཀཏྭཱ ཚ, ཏཐཱ པཎྜཀཱནནྟི ཏིཾས། ཏེསཾ ཏཡེ། ཀཱིདིསེཏི ཨཱཧ ‘‘སནྠཏསནྠཏེ’’ཏི། སནྠཏེ ཨསནྠཏེཏི པདཙྪེདོ། ན སནྠཏཾ ཨསནྠཏཾ། ཏསྨིཾ ཨསནྠཏེ། ན-ཀཱརོ ཨེཏྠ ‘‘ཨབྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པཡིརུདཱསེ, ཏཾ ཀིརིཡཱཡུཏྟསྶ ཏཱདིསསྶ ཨཉྙསྶ ཝཏྠུནོ ཝིདྷཱནེན སནྠཏསྶ ཝཏྠུནོ པཡིརུདཱསནཾ པརིཙྩཛནཾ པཡིརུདཱསོཏི། ན པསཛྫཔྤཊིསེདྷེ, སནྠཏཾ པསཛྫ པཏྭཱ ཏསྶ ‘‘བྲཱཧྨཎོ ན བྷཝིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ན ནིསེདྷོཏི། ཝཱ-སདྡོ པནེཏྠ ཝཙནཡུཏྟིབལེནེཝ ལབྦྷཏི, ཏསྶ པལིཝེཋེཏྭཱ, ཨནྟོ ཝཱ པཝེསེཏྭཱ ཝཏྠཱདིནཱ ཀེནཙི པཊིཙྪནྣེ ཝཱ ཨཔྤཊིཙྪནྣེ ཝཱཏི ཨཏྠོ། ཏཐཱབྷཱུཏེ ཨལློཀཱསེ པཀཏིཝཱཏེན ཨསམྥུཊྛེ ཏིནྟཔྤདེསེ། ནིམིཏྟནྟི ཨངྒཛཱཏཾ། ནྟིཨཱདི ཏབྦིསེསནཾ། ནྟི ཨཏྟནིཡཾ། སཾ-སདྡོ ཧི ཨཏྟནི ཨཏྟནིཡེ ཙ ཝཏྟཏི། སནྠཏཾ ཨསནྠཏནྟི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པཊིཙྪནྣཾ ཝཱ ཨཔྤཊིཙྪནྣཾ ཝཱ། ཨུཔཱདིཎྞནྟི ཨནཊྛཀཱཡཔྤསཱདཾ། ཀིཏྟཀནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏིལམཏྟམྤཱི’’ཏི། ཏིལསྶ མཏྟཾ སཱཀལླཾ ཡསྶ ཏཾ ཏིལམཏྟཾ ། ‘‘མཏྟཾ སཱཀལླཾ ནིཙྪཡེ’’ཏི ཧི ནིགྷཎྜུ། ཨེཏྠཱཔི ཨཝཡཝེན ཝིགྒཧོ སམུདཱཡོ སམཱསཏྠོ, ཏིལབཱིཛཔྤམཱཎམྤཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀིཾ ཏཾ? ནིམིཏྟཾ, པཝེསནཾ ཝཱ། ཨཔི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ, ‘‘ཏིལབཱིཛམཏྟམྤཱི’’ཏི སམྦྷཱཝཱིཡཏི, ཨདྷིཀེ ཀཱ ནཱམ ཀཐཱཏི ཨིདམེཏྠ སམྦྷཱཝནཾ, ཨེཝཾབྷཱུཏཾ སཾ ཨངྒཛཱཏཾ ཡཐཱཝུཏྟེ མགྒཏྟཡེ ཏིལམཏྟམྤི པཝེསནྟོ བྷིཀྑུ ཙུཏོ པརིབྷཊྛོ, པཱརཱཛིཀོ ནཱམ ཧོཏི སཱསནཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི གམྨམཱནཏྠསྶ སདྡསྶ པཡོགཾ པཏི ཀཱམཱཙཱརཏྟཱ། ཀཱིདིསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནིཀྑིཏྟསིཀྑོ’’ཏི། ནིཀྑིཏྟསིཀྑོ པན ཨབྷིཀྑུཀཏྟཱ པརིཙྩཏྟོ། ཏཏྠ ནིཀྑིཏྟཱ ཨོཧིཏཱ པརིཙྩཏྟཱ པཙྩཀྑཱཏཱ སིཀྑཱ ཨེཏེནཱཏི ཝིགྒཧོ། ཡཐཱལཀྑཎཾ ན ནིཀྑིཏྟསིཀྑོ ཨནིཀྑིཏྟསིཀྑོ། ཏཏྠ ཙིཏྟཁེཏྟཀཱལཔྤཡོགཔུགྒལཝིཛཱནནཝསེན སིཀྑཱཔཙྩཀྑཱནཾ ཉཏྭཱ ཏདབྷཱཝེན ཨཔཙྩཀྑཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ།

    Tāsaṃ vaccapassāvamukhamaggavasena tayo tayo katvā nava maggā, tathā ubhatobyañjanakānaṃ, purisānaṃ pana vaccamukhamaggavasena dve dve katvā cha, tathā paṇḍakānanti tiṃsa. Tesaṃ taye. Kīdiseti āha ‘‘santhatasanthate’’ti. Santhate asanthateti padacchedo. Na santhataṃ asanthataṃ. Tasmiṃ asanthate. Na-kāro ettha ‘‘abrāhmaṇo’’tiādīsu viya payirudāse, taṃ kiriyāyuttassa tādisassa aññassa vatthuno vidhānena santhatassa vatthuno payirudāsanaṃ pariccajanaṃ payirudāsoti. Na pasajjappaṭisedhe, santhataṃ pasajja patvā tassa ‘‘brāhmaṇo na bhavissatī’’tiādīsu viya na nisedhoti. Vā-saddo panettha vacanayuttibaleneva labbhati, tassa paliveṭhetvā, anto vā pavesetvā vatthādinā kenaci paṭicchanne vā appaṭicchanne vāti attho. Tathābhūte allokāse pakativātena asamphuṭṭhe tintappadese. Nimittanti aṅgajātaṃ. Santiādi tabbisesanaṃ. Santi attaniyaṃ. Saṃ-saddo hi attani attaniye ca vattati. Santhataṃ asanthatanti yathāvuttanayena paṭicchannaṃ vā appaṭicchannaṃ vā. Upādiṇṇanti anaṭṭhakāyappasādaṃ. Kittakanti āha ‘‘tilamattampī’’ti. Tilassa mattaṃ sākallaṃ yassa taṃ tilamattaṃ. ‘‘Mattaṃ sākallaṃ nicchaye’’ti hi nighaṇḍu. Etthāpi avayavena viggaho samudāyo samāsattho, tilabījappamāṇampīti vuttaṃ hoti. Kiṃ taṃ? Nimittaṃ, pavesanaṃ vā. Api-saddo sambhāvane, ‘‘tilabījamattampī’’ti sambhāvīyati, adhike kā nāma kathāti idamettha sambhāvanaṃ, evaṃbhūtaṃ saṃ aṅgajātaṃ yathāvutte maggattaye tilamattampi pavesanto bhikkhu cuto paribhaṭṭho, pārājiko nāma hoti sāsanatoti viññāyati gammamānatthassa saddassa payogaṃ pati kāmācārattā. Kīdisoti āha ‘‘anikkhittasikkho’’ti. Nikkhittasikkho pana abhikkhukattā pariccatto. Tattha nikkhittā ohitā pariccattā paccakkhātā sikkhā etenāti viggaho. Yathālakkhaṇaṃ na nikkhittasikkho anikkhittasikkho. Tattha cittakhettakālappayogapuggalavijānanavasena sikkhāpaccakkhānaṃ ñatvā tadabhāvena apaccakkhānaṃ veditabbaṃ.

    ཏཏྠ ཨུཔསམྤནྣབྷཱཝཏོ ཙཝིཏུཀཱམཏཱཙིཏྟཾ ཙིཏྟཾ ནཱམ། ‘‘བུདྡྷཾ པཙྩཀྑཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ‘‘གིཧཱིཏི མཾ དྷཱརེཧི, ཨུཔཱསཀོ, ཨཱརཱམིཀོ, སཱམཎེརོཏི མཾ དྷཱརེཧཱི’’ཏི ‘‘ཨལཾ མེ བུདྡྷེནཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཚ ཁེཏྟཔདཱནི ཁེཏྟཾ ནཱམ། ‘‘པཙྩཀྑཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོ ཝཏྟམཱནཀཱལོཡེཝ ཀཱལོ ནཱམ། ཡཱཡ ཀཱཡཙི བྷཱསཱཡ ཝསེན ཝཱཙསིཀཔྤཡོགོཝ པཡོགོ ནཱམ། ཨནུམྨཏྟཱདིཀོ པཙྩཀྑཱཏོ ཙ མནུསྶཛཱཏིཀོ སོཝ པུགྒལོ ནཱམ། པཙྩཀྑཱཏཀསྶ ཝཙནསམནནྟརམེཝ ‘‘ཨཡཾ ཨུཀྐཎྛིཏོ’’ཏི ཝཱ ‘‘གིཧིབྷཱཝཾ པཏྠཡཏཱི’’ཏི ཝཱ སོཏུནོ ཛཱནནཾ ཝིཛཱནནཾ ནཱམཱཏི ཝེདིཏབྦཾ།

    Tattha upasampannabhāvato cavitukāmatācittaṃ cittaṃ nāma. ‘‘Buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādīni ‘‘gihīti maṃ dhārehi, upāsako, ārāmiko, sāmaṇeroti maṃ dhārehī’’ti ‘‘alaṃ me buddhenā’’tiādīni cha khettapadāni khettaṃ nāma. ‘‘Paccakkhāmī’’tiādinā vutto vattamānakāloyeva kālo nāma. Yāya kāyaci bhāsāya vasena vācasikappayogova payogo nāma. Anummattādiko paccakkhāto ca manussajātiko sova puggalo nāma. Paccakkhātakassa vacanasamanantarameva ‘‘ayaṃ ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthayatī’’ti vā sotuno jānanaṃ vijānanaṃ nāmāti veditabbaṃ.

    ཏཏྠ ནཊྛཀཱཡཔྤསཱདཾ པན པིལ༹ཀཾ ཝཱ ཙམྨཁིལཾ ཝཱ ལོམཾ ཝཱ པཝེསནྟསྶ དུཀྐཊཾ། ཨཀྑིནཱསཀཎྞཙྪིདྡཝཏྠིཀོསེསུ, སཏྠཀཱདཱིཧི ཀཏཝཎེ ཝཱ མེཐུནརཱགེན ནིམིཏྟཾ པཝེསནྟསྶ ཐུལླཙྩཡཾ། ཨཝསེསསརཱིརེསུ ཨུཔཀཙྪཀཱདཱིསུ དུཀྐཊཾ། ཏིརཙྪཱནགཏཱནཾ ཧཏྠིཨསྶགོགདྲབྷཨོཊྛམཧིཾསཱདཱིནཾ ནཱསཱཡ ཐུལླཙྩཡཾ, ཝཏྠིཀོསེ ཐུལླཙྩཡམེཝ། སབྦེསམྤི ཏིརཙྪཱནགཏཱནཾ ཨཀྑིཀཎྞཝཎེསུ དུཀྐཊཾ། ཏཐཱ ཨཝསེསསརཱིརེ ཀཱཡསཾསགྒརཱགེན, མེཐུནརཱགེན ཝཱ ཛཱིཝམཱནཀཔུརིསསྶ ཝཏྠིཀོསཾ ཨཔྤཝེསནྟོ ནིམིཏྟེན ནིམིཏྟཾ ཚུཔཏི, དུཀྐཊཾ། བཧི ནིཀྑནྟདནྟེསུ ཝཱཡམནྟསྶ པན ཐུལླཙྩཡནྟི ཨཡམེཏྠ སཝིནིཙྪཡོ ཨཏྠཝཎྞནཀྐམོ།

    Tattha naṭṭhakāyappasādaṃ pana piḷakaṃ vā cammakhilaṃ vā lomaṃ vā pavesantassa dukkaṭaṃ. Akkhināsakaṇṇacchiddavatthikosesu, satthakādīhi katavaṇe vā methunarāgena nimittaṃ pavesantassa thullaccayaṃ. Avasesasarīresu upakacchakādīsu dukkaṭaṃ. Tiracchānagatānaṃ hatthiassagogadrabhaoṭṭhamahiṃsādīnaṃ nāsāya thullaccayaṃ, vatthikose thullaccayameva. Sabbesampi tiracchānagatānaṃ akkhikaṇṇavaṇesu dukkaṭaṃ. Tathā avasesasarīre kāyasaṃsaggarāgena, methunarāgena vā jīvamānakapurisassa vatthikosaṃ appavesanto nimittena nimittaṃ chupati, dukkaṭaṃ. Bahi nikkhantadantesu vāyamantassa pana thullaccayanti ayamettha savinicchayo atthavaṇṇanakkamo.

    ཨིདཱནི པཝེསནཾ ནཱམ ན ཀེཝལཾ ཨཏྟུཔཀྐམེནེཝ, པརཱུཔཀྐམེནཱཔི ཧོཏི, ཏཏྲཱཔི སཱདིཡནྟོཝ ཙུཏོ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཨཐ ཝཱཏི ཨཡཾ ནིཔཱཏོ, ནིཔཱཏསམུདཱཡོ ཝཱ པཀྑནྟརཱརམྦྷེ། པཝེསནཉྩ ཋིཏཉྩ ཨུདྡྷཱརོ ཙ པཝིཊྛཉྩ པཝེསན…པེ॰… པཝིཊྛཱནི, ཨིཏརཱིཏརཡོགདྭནྡོ། ཨིཏརཱིཏརཡོགོ ནཱམ ཨཉྙམཉྙཏྠོཔཱདཱནཏཱཏི པཝེསནཱདཱིནི ཋིཏཱདིཨཏྠཱནིཔི ཧོནྟཱིཏི པཝིཊྛ-སདྡོཔི པཝེསནཱདིཨཏྠོ ཧོཏི, ཏཏོཡེཝེཏྠ ཏསྨཱ བཧུཝཙནསམྦྷཝོ། ཨཉྙཐཱ དྭནྡེ ཨཝཡཝཏྠཔདྷཱནཏྟཱ ཨེཀཏྠཝཱཙཀཱཔི པཝིཊྛ-སདྡཱ ཀཐཾ བཧུཝཙནཔྤསངྒོ། སམཱཧཱརེ ཝཱ དྭནྡོ། ཁཎོཏི ཀཱལཝིསེསོ། སོ ཙ ཡོགཝནྟཱནཾ ཁཎནྟརཝིནིམུཏྟོ ནཏྠཱིཏི པཝེསན…པེ॰…པཝིཊྛཱནིཡེཝ ཁཎོཏི ཀམྨདྷཱརཡོ, ཨབྷེདེ བྷེདཔརིཀཔྤནཱཡ ཝཱ པཝེསན…པེ॰… པཝིཊྛཱནཾ ཁཎོཏི ཚཊྛཱིཏཔྤུརིསོ། ཏསྶ སཱདཀོ, ཏསྨིཾ ཝཱ སཱདཀོ པཝེསན…པེ॰… སཱདཀོ། ཁཎ-སདྡོ པནེཏྠ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ དྭནྡསམཱསཏྟཱ, པཝེསནཀཱལཾ ཋིཏཀཱལཾ ཨུདྡྷཱརཀཱལཾ པཝིཊྛཀཱལཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ སཱདིཡནྟོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ། ཨེཝཾ སེཝནཙིཏྟཔཙྩུཔཊྛཱནེན སཱདཀོ བྷིཀྑུ ཙུཏོཏི ཡོཛེཏབྦཾ། ཏཏྠ ཡཐཱཝུཏྟཔྤདེསསྶ ཨནྟོཀརཎཾ པཝེསནཾ ནཱམ། ཡཱཝ ཨུདྡྷརཎཱརམྦྷཱ ནིཝཏྟཾ ཋིཏཾ ནཱམ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ (པཱརཱ॰ ཨཊྛ॰ ༡.༥༨) པན མཱཏུགཱམསྶ སུཀྐཝིསྶཊྛིཾ པཏྭཱ སབྦཐཱ ཝཱཡམཏོ ཨོརམིཏྭཱ ཋིཏཀཱལཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སུཀྐཝིསྶཊྛིསམཡེ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཡཱཝ ཨགྒཱ ནཱིཧརཎཾ ཨུདྡྷཱརོ ནཱམ། ཡཱཝ པཝེསནཱརཧཊྛཱནཱ ཨནྟོཀཏཾ པཝིཊྛཾ ནཱམ།

    Idāni pavesanaṃ nāma na kevalaṃ attupakkameneva, parūpakkamenāpi hoti, tatrāpi sādiyantova cuto hotīti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha atha vāti ayaṃ nipāto, nipātasamudāyo vā pakkhantarārambhe. Pavesanañca ṭhitañca uddhāro ca paviṭṭhañca pavesana…pe… paviṭṭhāni, itarītarayogadvando. Itarītarayogo nāma aññamaññatthopādānatāti pavesanādīni ṭhitādiatthānipi hontīti paviṭṭha-saddopi pavesanādiattho hoti, tatoyevettha tasmā bahuvacanasambhavo. Aññathā dvande avayavatthapadhānattā ekatthavācakāpi paviṭṭha-saddā kathaṃ bahuvacanappasaṅgo. Samāhāre vā dvando. Khaṇoti kālaviseso. So ca yogavantānaṃ khaṇantaravinimutto natthīti pavesana…pe…paviṭṭhāniyeva khaṇoti kammadhārayo, abhede bhedaparikappanāya vā pavesana…pe… paviṭṭhānaṃ khaṇoti chaṭṭhītappuriso. Tassa sādako, tasmiṃ vā sādako pavesana…pe… sādako. Khaṇa-saddo panettha paccekaṃ yojetabbo dvandasamāsattā, pavesanakālaṃ ṭhitakālaṃ uddhārakālaṃ paviṭṭhakālaṃ, tasmiṃ vā sādiyantoti evamettha attho daṭṭhabbo. Evaṃ sevanacittapaccupaṭṭhānena sādako bhikkhu cutoti yojetabbaṃ. Tattha yathāvuttappadesassa antokaraṇaṃ pavesanaṃ nāma. Yāva uddharaṇārambhā nivattaṃ ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.58) pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Yāva aggā nīharaṇaṃ uddhāro nāma. Yāva pavesanārahaṭṭhānā antokataṃ paviṭṭhaṃ nāma.

    པཋམཾ།

    Paṭhamaṃ.

    ༣-༤. ཨིདཱནི དུཏིཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱདིཡེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨདིནྣཾ ཐེཡྻཙིཏྟེན ཨཱདིཡེཡྻ…པེ॰… སངྐེཏཾ ཝཱིཏིནཱམཡེ, པཱརཱཛིཀོ བྷཝེཏི སམྦནྡྷོ། ཨདིནྣནྟི མནུསྶསཱམིཀེཧི ཀཱཡཝཱཙཱཧི ན དིནྣཾ། ཐེཡྻཙིཏྟེནཱཏི ཐེནོཏི ཙོརོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཐེཡྻཾ ན-ཀཱརསྶ ཡ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ དྭིཏྟེན། བྷཝནྟི ཨེཏསྨཱ ཨབྷིདྷཱནབུདྡྷཱིཏི བྷཱཝོ, སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཾ ཛཱཏིགུཎཱདི། ཨིདྷ པན ཨཝཧརཎཙིཏྟསངྑཱཏཾ དབྦཾ ཐེཡྻཾ། ཐེཡྻཉྩ ཏཾ ཙིཏྟཉྩཱཏི ཐེཡྻཙིཏྟཾ, ཏེན། ཨཱདིཡེཡྻཱཏི ཨཱརཱམཱདིཾ ཨབྷིཡུཉྫིཏྭཱ གཎྷེཡྻ། ཧརེཡྻཱཏི ཧརནྟོ གཎྷེཡྻ། ཨཝཧརེཡྻཱཏི ཨུཔནིཀྑིཏྟཾ བྷཎྜཾ ‘‘དེཧི མེ བྷཎྜ’’ནྟི ཝུཙྩམཱནོ ‘‘ན མཡཱ གཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ གཎྷེཡྻ། ཨིརིཡཱཔཐཾ ཀོཔེཡྻཱཏི བྷཎྜཧཱརཀསྶ གམནཱདིཨིརིཡཱཔཐཾ ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ གཎྷེཡྻ། ཀོཔཾ ཀཏྭཱ གཎྷཱཏཱིཏི ཧི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘ཀོཔཱི’’ཏི ནཱམདྷཱཏུ། ཋཱནཱ ཙཱཝེཡྻཱཏི ཋཔིཏཊྛཱནཏོ ཙཱཝེཡྻ། སངྐེཏཾ ཝཱིཏིནཱམཡེཏི པརིཀཔྤིཏཊྛཱནཾ ཝཱ སུངྐགྷཱཏཾ ཝཱ ཨཏིཀྐཱམེཡྻ།

    3-4. Idāni dutiyaṃ dassetuṃ ‘‘ādiyeyyā’’tiādimāha. Tattha adinnaṃ theyyacittena ādiyeyya…pe… saṅketaṃ vītināmaye, pārājiko bhaveti sambandho. Adinnanti manussasāmikehi kāyavācāhi na dinnaṃ. Theyyacittenāti thenoti coro, tassa bhāvo theyyaṃ na-kārassa ya-kāraṃ katvā dvittena. Bhavanti etasmā abhidhānabuddhīti bhāvo, saddappavattinimittaṃ jātiguṇādi. Idha pana avaharaṇacittasaṅkhātaṃ dabbaṃ theyyaṃ. Theyyañca taṃ cittañcāti theyyacittaṃ, tena. Ādiyeyyāti ārāmādiṃ abhiyuñjitvā gaṇheyya. Hareyyāti haranto gaṇheyya. Avahareyyāti upanikkhittaṃ bhaṇḍaṃ ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti vuccamāno ‘‘na mayā gahita’’ntiādīni vadanto gaṇheyya. Iriyāpathaṃ kopeyyāti bhaṇḍahārakassa gamanādiiriyāpathaṃ vicchinditvā gaṇheyya. Kopaṃ katvā gaṇhātīti hi etasmiṃ atthe ‘‘kopī’’ti nāmadhātu. Ṭhānā cāveyyāti ṭhapitaṭṭhānato cāveyya. Saṅketaṃ vītināmayeti parikappitaṭṭhānaṃ vā suṅkaghātaṃ vā atikkāmeyya.

    ཨེཏྠ ཙ ཨཱརཱམཱདིཨབྷིཡུཉྫནེ, སཱམིཀསྶ ཝིམཏུཔྤཱདནདྷུརནིཀྑེཔེ, བྷཎྜཧཱརཀསྶ སཱིསབྷཱརཱམསནཕནྡཱཔནཁནྡྷོརོཔནེ, ཨུཔནིཀྑིཏྟེ ‘‘དེཧི མེ བྷཎྜ’’ནྟི ཙོདིཡམཱནསྶ ‘‘ནཱཧཾ གཎྷཱམཱི’’ཏི བྷཎནཝིམཏུཔྤཱདནདྷུརནིཀྑེཔེ, ཐལཊྛསྶ ཐེཡྻཙིཏྟེནཱམསནཕནྡཱཔནཋཱནཱཙཱཝནེ ཙཱཏི ཙཏཱུསུ པཙྩེཀཾ ཡཐཱཀྐམཾ དུཀྐཊཐུལླཙྩཡཔཱརཱཛིཀཱཡོ ཝེདིཏབྦཱ། ‘‘སཧབྷཎྜཧཱརཀཾ ནེསྶཱམཱི’’ཏི པཋམདུཏིཡཔཱདསངྐཱམནེ, པརིཀཔྤིཏསུངྐགྷཱཏཊྛཱནཏོ པཋམདུཏིཡཔཱདཱཏིཀྐཱམེ ཙཱཏི དྭཱིསུ པཙྩེཀཾ ཀམེན ཐུལླཙྩཡཔཱརཱཛིཀཱཡོ ཝེདིཏབྦཱ། ཨཡམེཏྠ སཝིཉྙཱཎཀཱཝིཉྙཱཎཀམིསྶཀཏྟཱ ནཱནཱབྷཎྜཝསེན ཡོཛནཱ། ཨེཀབྷཎྜཝསེན པན སསྶཱམིཀསྶ དཱསསྶ ཝཱ ཏིརཙྪཱནགཏསྶ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟེན ཨབྷིཡོགཱདིནཱ ནཡེན ཨཱདིཡནཧརཎཱདིཝསེན ཡོཛནཱ དཊྛབྦཱ།

    Ettha ca ārāmādiabhiyuñjane, sāmikassa vimatuppādanadhuranikkhepe, bhaṇḍahārakassa sīsabhārāmasanaphandāpanakhandhoropane, upanikkhitte ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti codiyamānassa ‘‘nāhaṃ gaṇhāmī’’ti bhaṇanavimatuppādanadhuranikkhepe, thalaṭṭhassa theyyacittenāmasanaphandāpanaṭhānācāvane cāti catūsu paccekaṃ yathākkamaṃ dukkaṭathullaccayapārājikāyo veditabbā. ‘‘Sahabhaṇḍahārakaṃ nessāmī’’ti paṭhamadutiyapādasaṅkāmane, parikappitasuṅkaghātaṭṭhānato paṭhamadutiyapādātikkāme cāti dvīsu paccekaṃ kamena thullaccayapārājikāyo veditabbā. Ayamettha saviññāṇakāviññāṇakamissakattā nānābhaṇḍavasena yojanā. Ekabhaṇḍavasena pana sassāmikassa dāsassa vā tiracchānagatassa vā yathāvuttena abhiyogādinā nayena ādiyanaharaṇādivasena yojanā daṭṭhabbā.

    ཨཔིཙ ཨིམཱནི ཚ པདཱནི ཝཎྞཡནྟེན ནཱནཱབྷཎྜཨེཀབྷཎྜསཱཧཏྠིཀཔུབྦཔྤཡོགཐེཡྻཱཝཧཱརསངྑཱཏེ པཉྩཔཉྩཀེ སམོདྷཱནེཏྭཱ པཉྩཝཱིསཏི ཨཝཧཱརཱ དསྶེཏབྦཱ ཚཔྤདནྟོགདྷཏྟཱ སབྦེསམྤི ཨཝཧཱརཱནཾ། ཏེ པན ཨཝཧཱརཱ ཡེན ཀེནཙི ཨབྷིཡོགཱདིཨཱཀཱརནཱནཏྟམཏྟེན བྷིནྣཱཏི ཏཾཝསེན པཉྩཔཉྩཀཾ ནཱམ ཛཱཏཾ། ཨེཝཾ སཾཝཎྞིཏཉྷི ཨིདཾ ཨདིནྣཱདཱནཔཱརཱཛིཀཾ སུཝཎྞིཏཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ། ཏཏྠ པུརིམཱནི དྭེ པཉྩཀཱནི ‘‘ཨཱདིཡེཡྻཱ’’ཏིཨཱདཱིནཾ པཉྩནྣཾ པདཱནཾ ཝསེན ལབྦྷནྟི། ཡཾ པནེཏཾ ‘‘སངྐེཏཾ ཝཱིཏིནཱམཡེ’’ཏི ཚཊྛཾ པདཾ, ཏཾ ཏཏིཡཔཉྩམེསུ པཉྩཀེསུ ནིསྶགྒིཡཔརིཀཔྤཱཝཧཱརཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ།

    Apica imāni cha padāni vaṇṇayantena nānābhaṇḍaekabhaṇḍasāhatthikapubbappayogatheyyāvahārasaṅkhāte pañcapañcake samodhānetvā pañcavīsati avahārā dassetabbā chappadantogadhattā sabbesampi avahārānaṃ. Te pana avahārā yena kenaci abhiyogādiākāranānattamattena bhinnāti taṃvasena pañcapañcakaṃ nāma jātaṃ. Evaṃ saṃvaṇṇitañhi idaṃ adinnādānapārājikaṃ suvaṇṇitaṃ nāma hotīti daṭṭhabbaṃ. Tattha purimāni dve pañcakāni ‘‘ādiyeyyā’’tiādīnaṃ pañcannaṃ padānaṃ vasena labbhanti. Yaṃ panetaṃ ‘‘saṅketaṃ vītināmaye’’ti chaṭṭhaṃ padaṃ, taṃ tatiyapañcamesu pañcakesu nissaggiyaparikappāvahāravasena yojetabbaṃ.

    ཏཏྠ སཱཧཏྠིཀ-སདྡེན ཨུཔཙཱརཏོ ཏཾསཧཙརིཏཔཉྩཀཾ གཧེཏྭཱ ‘‘སཱཧཏྠིཀཉྩ ཏཾ པཉྩཀཉྩཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘སཱཧཏྠིཀཱདི པཉྩཀ’’ནྟི མཛ྄ཛྷེཔདལོཔཝསེན ཝཱ སཱཧཏྠིཀཔཉྩཀཾ། ཨེཝམུཔརིཔི། ཏཾ པན སཱཧཏྠིཀོ ཨཱཎཏྟིཀོ ནིསྶགྒིཡོ ཨཏྠསཱདྷཀོ དྷུརནིཀྑེཔོ ཙཱཏི། ཏཏྠ སཀོ ཧཏྠོ སཧཏྠོ, སཧཏྠེན ནིབྦཏྟོ སཱཧཏྠིཀོ། ཨེཝཾ ཨཱཎཏྟིཀོ། སུངྐགྷཱཏཔརིཀཔྤིཏོཀཱསཱནཾ ཨནྟོ ཋཏྭཱ བཧི ནིསྶཛྫནཾ ནིསྶགྒོ, སོ ཨེཝ ནིསྶགྒིཡོ། ཀཱལཾ ཨནིཡམེཏྭཱ ཨཱཎཏྟསྶ བྷཎྜགྒཧཎཏོ ཙ པརསྶ ཏེལཀུམྦྷིཡཱ པཱདགྒྷནཀཾ ཏེལཾ ཨཝསྶཾ པིཝནཀཱནཾ ཨུཔཱཧནཱདཱིནཾ ནིཀྑིཏྟཱནཾ ཏེལཔཱཏནཏོ ཙ པུརེཏརམེཝ པཱརཱཛིཀསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཨཏྠསཱདྷཀོ། སོ པན ཨཱཎཱཔནཔྤཡོགོ, ཨུཔཱཧནཱདཱིནཾ ནིཀྑེཔཔྤཡོགོ ཙ། ཨཱརཱམཱབྷིཡོགེ ཙ ཨུཔནིཀྑིཏྟབྷཎྜེ ཙ ཏཱཝཀཱལིཀབྷཎྜདེཡྻཱནམདཱནེ ཙ དྷུརསྶ ནིཀྑེཔོ དྷུརནིཀྑེཔོ

    Tattha sāhatthika-saddena upacārato taṃsahacaritapañcakaṃ gahetvā ‘‘sāhatthikañca taṃ pañcakañcā’’ti vā ‘‘sāhatthikādi pañcaka’’nti majjhepadalopavasena vā sāhatthikapañcakaṃ. Evamuparipi. Taṃ pana sāhatthiko āṇattiko nissaggiyo atthasādhako dhuranikkhepo cāti. Tattha sako hattho sahattho, sahatthena nibbatto sāhatthiko. Evaṃ āṇattiko. Suṅkaghātaparikappitokāsānaṃ anto ṭhatvā bahi nissajjanaṃ nissaggo, so eva nissaggiyo. Kālaṃ aniyametvā āṇattassa bhaṇḍaggahaṇato ca parassa telakumbhiyā pādagghanakaṃ telaṃ avassaṃ pivanakānaṃ upāhanādīnaṃ nikkhittānaṃ telapātanato ca puretarameva pārājikasaṅkhātaṃ atthaṃ sādhetīti atthasādhako. So pana āṇāpanappayogo, upāhanādīnaṃ nikkhepappayogo ca. Ārāmābhiyoge ca upanikkhittabhaṇḍe ca tāvakālikabhaṇḍadeyyānamadāne ca dhurassa nikkhepo dhuranikkhepo.

    པུབྦཔྤཡོགཔཉྩཀཾ ནཱམ པུབྦཔྤཡོགོ སཧཔྤཡོགོ སཾཝིདྷཱཝཧཱརོ སངྐེཏཀམྨཾ ནིམིཏྟཀམྨནྟི། ཏཏྠ ཨཱཎཱཔནཾ བྷཎྜགྒཧཎཏོ པུབྦཏྟཱ པུབྦཔྤཡོགོ ནཱམ། ཋཱནཱཙཱཝནཁིལསངྐཱམནཔྤཡོགེན སཧ ཝཏྟམཱནོ སཧཔྤཡོགོ། སཾཝིདྷཱཡ སམྨནྟཡིཏྭཱ གཏེསུ ཨེཀེནཱཔི བྷཎྜེ ཋཱནཱ ཙཱཝིཏེ སབྦེསཾ ཨཝཧཱརོ སཾཝིདྷཱཝཧཱརོ། སངྐེཏཀམྨནྟི པུབྦཎྷཱདིཀཱལཔརིཙྪེདཝསེན སཉྫཱནནཀརཎཾ། ནིམིཏྟཀམྨཾ ནཱམ སཉྙུཔྤཱདནཏྠཾ ཨཀྑིནིཁཎནཱདིཀརཎཾ།

    Pubbappayogapañcakaṃ nāma pubbappayogo sahappayogo saṃvidhāvahāro saṅketakammaṃ nimittakammanti. Tattha āṇāpanaṃ bhaṇḍaggahaṇato pubbattā pubbappayogo nāma. Ṭhānācāvanakhilasaṅkāmanappayogena saha vattamāno sahappayogo. Saṃvidhāya sammantayitvā gatesu ekenāpi bhaṇḍe ṭhānā cāvite sabbesaṃ avahāro saṃvidhāvahāro. Saṅketakammanti pubbaṇhādikālaparicchedavasena sañjānanakaraṇaṃ. Nimittakammaṃ nāma saññuppādanatthaṃ akkhinikhaṇanādikaraṇaṃ.

    ཐེཡྻཱཝཧཱརཔཉྩཀཾ པན སཡམེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ནནུ ཙ ཚཔྤདནྟོགདྷཏྟཱ ‘‘སབྦེསམྤི ཨཝཧཱརཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏི པཀྑནྟརཝསེན ཝིསུཾ ཝིཡ ཨིདཾ པཉྩཀཾ ཀསྨཱ ཝུཏྟནྟི? ནནུ ཨཝོཙུམྷཱ ‘‘ཡེན ཀེནཙི ཨབྷིཡོགཱདིཨཱཀཱརནཱནཏྟམཏྟེན བྷིནྣཱ’’ཏི, ཨེཏཱདིསསྶ བྷེདསྶ སམྦྷཝཏོ པཀྑནྟརཝསེནཱཔི ཡུཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ། ཨིམསྶ པཉྩཀསྶ ཝིསུཾ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཝཙནཾ པན པསིདྡྷིཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ, ཀུས-སདྡེན ཀུསསངྐཱམནམདྷིཔྤེཏཾ ཨབྷེདོཔཙཱརེན། ཐེཡྻཉྩ བལཉྩ ཀུསོ ཙ ཚནྣཉྩ པརིཀཔྤོ ཙ ཐེཡྻཱ…པེ॰… པརིཀཔྤཾ, དཱིགྷོ སནྡྷིཝསེན། ཏེན ཨཝཧཱརཀོ པཱརཱཛིཀོ བྷཝེཏི སམྦནྡྷོ། ཡོ པན པཊིཙྪནྣེན ཨཝཧཱརཀོ, སོ ཨཏྠཏོ པཊིཙྪནྣསྶ ཨཝཧཱརཀོ ཧོཏཱིཏི དྭནྡསམཱསནྟོགདྷཏྟེཔིཙསྶ ཝིརོདྷཱབྷཱཝོབྷཱཝསཱདྷནོ ཙཱཡཾ ཚནྣ-སདྡོ དཊྛབྦོ། ཏཏྠ སནྡྷིཙྪེདནཱདཱིནི ཀཏྭཱ ཝཱ ཏུལཱཀཱུཊམཱནཀཱུཊཀཧཱཔཎཀཱུཊཱདཱིཧི ཝཉྩེཏྭཱ ཝཱ གཎྷནྟོ ཐེཡྻཱཝཧཱརཀོ། བལཀྐཱརེན པརསནྟཀཾ གཎྷནྟོ བལཱཝཧཱརཀོ། ཀུསཾ སངྐཱམེཏྭཱ གཎྷནྟོ ཀུསཱཝཧཱརཀོ། ཏིཎཔཎྞཱདཱིཧི ཡཾ ཀིཉྩི པཊིཙྪཱདེཏྭཱ པཙྪཱ ཀསྶ པཊིཙྪནྣསྶ ཨཝཧཱརཀོ པཊིཙྪནྣཱཝཧཱརཀོ། སཱཊཀཱདིབྷཎྜཝསེན, གབྦྷདྭཱརཱདིཨོཀཱསཝསེན ཝཱ པརིཀཔྤེཏྭཱ གཎྷནྟོ པརིཀཔྤཱཝཧཱརཀོ། ཨེཏྠ པན པརིཀཔྤིཏབྷཎྜགྒཧཎེ པརིཀཔྤིཏཔརིཙྪེདཱཏིཀྐམེ ཙ པཱརཱཛིཀཾ ཝེདིཏབྦཾ།

    Theyyāvahārapañcakaṃ pana sayameva dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha. Nanu ca chappadantogadhattā ‘‘sabbesampi avahārāna’’nti vuttaṃ, evaṃ sati ‘‘atha vā’’ti pakkhantaravasena visuṃ viya idaṃ pañcakaṃ kasmā vuttanti? Nanu avocumhā ‘‘yena kenaci abhiyogādiākāranānattamattena bhinnā’’ti, etādisassa bhedassa sambhavato pakkhantaravasenāpi yujjatīti evaṃ vuttaṃ. Imassa pañcakassa visuṃ uddharitvā vacanaṃ pana pasiddhivasenāti daṭṭhabbaṃ, kusa-saddena kusasaṅkāmanamadhippetaṃ abhedopacārena. Theyyañca balañca kuso ca channañca parikappo ca theyyā…pe… parikappaṃ, dīgho sandhivasena. Tena avahārako pārājiko bhaveti sambandho. Yo pana paṭicchannena avahārako, so atthato paṭicchannassa avahārako hotīti dvandasamāsantogadhattepicassa virodhābhāvobhāvasādhano cāyaṃ channa-saddo daṭṭhabbo. Tattha sandhicchedanādīni katvā vā tulākūṭamānakūṭakahāpaṇakūṭādīhi vañcetvā vā gaṇhanto theyyāvahārako. Balakkārena parasantakaṃ gaṇhanto balāvahārako. Kusaṃ saṅkāmetvā gaṇhanto kusāvahārako. Tiṇapaṇṇādīhi yaṃ kiñci paṭicchādetvā pacchā kassa paṭicchannassa avahārako paṭicchannāvahārako. Sāṭakādibhaṇḍavasena, gabbhadvārādiokāsavasena vā parikappetvā gaṇhanto parikappāvahārako. Ettha pana parikappitabhaṇḍaggahaṇe parikappitaparicchedātikkame ca pārājikaṃ veditabbaṃ.

    ཨིདཱནི པནེཏྠ ཝིནིཙྪཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བྷཎྜཀཱལགྒྷདེསེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨེཏྠ ཨདིནྣཱདཱནེ བྷཎྜཉྩ ཀཱལོ ཙ ཨགྒྷོ ཙ དེསོ ཙ ཏེཧི ཙ པརིབྷོགེན ཙ ཝིནིཙྪཡོ ཀཱཏབྦོཏི ཨཏྠོ ། ཏཏྠ ཨཝཧཊབྷཎྜསྶ སསྶཱམིཀསྶཱམིཀབྷཱཝཾ སསྶཱམིཀེཔི སཱམིཀཱནཾ སཱལཡནིརཱལཡབྷཱཝཉྩ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ སཱལཡཀཱལེ ཙེ ཨཝཧཊཾ, བྷཎྜཾ ཨགྒྷཱཔེཏྭཱ ཀཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ བྷཎྜེན ཝིནིཙྪཡོ། ནིརཱལཡཀཱལེ ཙེ ཨཝཧཊཾ, པཱརཱཛིཀཾ ནཏྠི, སཱམིཀེསུ པུན ཨཱཧརཱཔེནྟེསུ དཱཏབྦཾ། ཏདེཝ ཧི བྷཎྜཾ ཀདཱཙི མཧགྒྷཾ, ཀདཱཙི ཨཔྤགྒྷཾ, ཏསྨཱ ཡསྨིཾ ཀཱལེ བྷཎྜཾ ཨཝཧཊཾ, ཏསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ ཡོ ཏསྶ ཨགྒྷོ, ཏེན ཀཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ ཀཱལེན ཝིནིཙྪཡོ། ནཝབྷཎྜསྶ ཡོ ཨགྒྷོ, སོ པཙྪཱ པརིཧཱཡཏི, ཏསྨཱ སབྦདཱ པཀཏིཨགྒྷཝསེན ཨཀཏྭཱ ཀཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ ཨགྒྷེན ཝིནིཙྪཡོ། བྷཎྜུཊྛཱནདེསེ བྷཎྜཾ ཨཔྤགྒྷཾ ཧོཏི, ཨཉྙཏྠ མཧགྒྷཾ, ཏསྨཱ ཡསྨིཾ དེསེ བྷཎྜཾ ཨཝཧཊཾ, ཏསྨིཾཡེཝ དེསེ ཨགྒྷེན ཀཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ དེསེན ཝིནིཙྪཡོ། པརིབྷོགེན སཱཊཀཱདིནོ བྷཎྜསྶ ཨགྒྷོ པརིཧཱཡཏི, ཏསྨཱ ཏསྶ པརིབྷོགཝསེན པརིཧཱིནཱཔརིཧཱིནབྷཱཝཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ཀཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ པརིབྷོགེན ཝིནིཙྪཡོ

    Idāni panettha vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘bhaṇḍakālagghadesehī’’tiādi vuttaṃ. Ettha adinnādāne bhaṇḍañca kālo ca aggho ca deso ca tehi ca paribhogena ca vinicchayo kātabboti attho . Tattha avahaṭabhaṇḍassa sassāmikassāmikabhāvaṃ sassāmikepi sāmikānaṃ sālayanirālayabhāvañca upaparikkhitvā sālayakāle ce avahaṭaṃ, bhaṇḍaṃ agghāpetvā kātabbo vinicchayo bhaṇḍena vinicchayo. Nirālayakāle ce avahaṭaṃ, pārājikaṃ natthi, sāmikesu puna āharāpentesu dātabbaṃ. Tadeva hi bhaṇḍaṃ kadāci mahagghaṃ, kadāci appagghaṃ, tasmā yasmiṃ kāle bhaṇḍaṃ avahaṭaṃ, tasmiṃyeva kāle yo tassa aggho, tena kātabbo vinicchayo kālena vinicchayo. Navabhaṇḍassa yo aggho, so pacchā parihāyati, tasmā sabbadā pakatiagghavasena akatvā kātabbo vinicchayo agghena vinicchayo. Bhaṇḍuṭṭhānadese bhaṇḍaṃ appagghaṃ hoti, aññattha mahagghaṃ, tasmā yasmiṃ dese bhaṇḍaṃ avahaṭaṃ, tasmiṃyeva dese agghena kātabbo vinicchayo desena vinicchayo. Paribhogena sāṭakādino bhaṇḍassa aggho parihāyati, tasmā tassa paribhogavasena parihīnāparihīnabhāvaṃ upaparikkhitvā kātabbo vinicchayo paribhogena vinicchayo.

    དུཏིཡཾ།

    Dutiyaṃ.

    ༥-༧. ཨིདཱནི ཏཏིཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མནུསྶཝིགྒཧ’’ནྟིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཏཏྠ མནུསྶཝིགྒཧཾ ཀལལཏོ པཊྛཱཡ ཛཱིཝམཱནཀམནུསྶཛཱཏིཀཱནཾ སརཱིརཾ། ཙིཙྩ པཱཎོཏི སཉྙཱཡ སདྡྷིཾཡེཝ ‘‘ཝདྷཱམི ན’’ནྟི ཝདྷཀཙེཏནཱཡ ཙེཏེཏྭཱ པཀཔྤེཏྭཱ། ཛཱིཝིཏཱ ཝཱ ཝིཡོཛཡེཏི ཡོ བྷིཀྑུ ཛཱཏིཨུཎྞཾསུནཱ སམུདྡྷཊཏེལབིནྡུམཏྟཾ ཀལལརཱུཔཀཱལེ ཏཱཔནཱདཱིཧི ཝཱ ཏཏོ ཝཱ ཨུདྡྷམཔི ཏདནུརཱུཔེན ཨུཔཀྐམེན རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡོཔཀྐམེ སཏི ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིནོ ཨརཱུཔཛཱིཝིཏསྶཱཔི ཝོརོཔནསམྦྷཝཏོ ཨུབྷཡཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ། ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤེ། མརཎཙེཏནོཏི མརཎེ ཙེཏནཱ ཡསྶ སོ མརཎཱདྷིཔྤཱཡོ། སཏྠཧཱརཀནྟི ཛཱིཝིཏཾ ཧརཏཱིཏི ཧཱརཀཾ, སཏྠཉྩ ཏཾ ཧཱརཀཉྩཱཏི སཏྠཧཱརཀཾ, ཏཾ། ཨསྶ མནུསྶཝིགྒཧསྶ། ཨུཔནིཀྑིཔེཏི སམཱིཔེ ནིཀྑིཔེཡྻ ཝཱ། ཨེཏེན ཐཱཝརཔྤཡོགཾ དསྶེཏི། གཱཧེཡྻ མརཎཱུཔཱཡནྟི ‘‘སཏྠཾ ཝཱ ཨཱཧར, ཝིསཾ ཝཱ ཁཱདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མརཎཏྠཱཡ ཨུཔཱཡཾ གཱཧཱཔེཡྻ ཝཱ། ཨེཏེན ཨཱཎཏྟིཔྤཡོགོ དསྶིཏོ། ཝདེཡྻ མརཎེ གུཎནྟི ཀཱཡཝཱཙཱདཱུཏལེཁཱཧི ‘‘ཡོ ཨེཝཾ མརཏི, སོ དྷནཾ ཝཱ ལབྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མརཎེ གུཎཾ པཀཱསེཡྻ ཝཱ། ཨུབྷཡཏྠ ཨདྷིཀཱརཝསེན ཝཱ-སདྡོ ཨཱཧརིཏབྦོ། སོ བྷིཀྑུ ཙུཏོཏི སམྦནྡྷོ, སཱསནཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི།

    5-7. Idāni tatiyaṃ dassetuṃ ‘‘manussaviggaha’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha manussaviggahaṃ kalalato paṭṭhāya jīvamānakamanussajātikānaṃ sarīraṃ. Cicca pāṇoti saññāya saddhiṃyeva ‘‘vadhāmi na’’nti vadhakacetanāya cetetvā pakappetvā. Jīvitā vā viyojayeti yo bhikkhu jātiuṇṇaṃsunā samuddhaṭatelabindumattaṃ kalalarūpakāle tāpanādīhi vā tato vā uddhamapi tadanurūpena upakkamena rūpajīvitindriyopakkame sati tadāyattavuttino arūpajīvitassāpi voropanasambhavato ubhayajīvitā voropeyya. -saddo vikappe. Maraṇacetanoti maraṇe cetanā yassa so maraṇādhippāyo. Satthahārakanti jīvitaṃ haratīti hārakaṃ, satthañca taṃ hārakañcāti satthahārakaṃ, taṃ. Assa manussaviggahassa. Upanikkhipeti samīpe nikkhipeyya vā. Etena thāvarappayogaṃ dasseti. Gāheyya maraṇūpāyanti ‘‘satthaṃ vā āhara, visaṃ vā khādā’’tiādinā nayena maraṇatthāya upāyaṃ gāhāpeyya vā. Etena āṇattippayogo dassito. Vadeyya maraṇe guṇanti kāyavācādūtalekhāhi ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā nayena maraṇe guṇaṃ pakāseyya vā. Ubhayattha adhikāravasena vā-saddo āharitabbo. So bhikkhu cutoti sambandho, sāsanatoti viññāyati.

    ཨིདཱནི པནསྶ ཚབྦིདྷེ པཡོགེདསྶེཏུཾ ‘‘པཡོགཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སཱཧཏྠི…པེ॰… ཨིདྡྷིཝིཛྫཱམཡཱ པཡོགཱཏི ཨིམེ ཚ པཡོགཱཏི སམྦནྡྷོ། ཀ-ཀཱརལོཔེན པནེཏྠ ‘‘སཱཧཏྠཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཐ ཝཱ ཨནེཀཏྠེ ཨནེཀཏདྡྷིཏསམྦྷཝེན སཧཏྠསྶཱཡཾ པཡོགོ སཱཧཏྠཱིཏི པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ། སཱཧཏྠི ཙ ནིསྶགྒོ ཙ ཨཱཎཏྟི ཙ ཐཱཝརོ ཙཱཏི དྭནྡོ། ཨིདྡྷི ཙ ཝིཛྫཱ ཙ, ཏཱསམིམེཏི ཨིདྡྷིཝིཛྫཱམཡཱ, ཨིདྡྷིམཡོ ཝིཛྫཱམཡོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། པཡོགཱཏི ཨིམེ ཚཔྤཡོགཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཏཏྠ སཡཾ མཱརེནྟསྶ ཀཱཡེན ཝཱ ཀཱཡཔྤཊིབདྡྷེན ཝཱ པཧརཎཾ སཱཧཏྠིཀོ པཡོགོ། དཱུརེ ཋིཏཾ མཱརེཏུཀཱམསྶ ཀཱཡཱདཱིཧི ཨུསུསཏྟིཨཱདཱིནཾ ནིསྶཛྫནཾ ནིསྶགྒོ། ‘‘ཨསུཀཾ ནཱམ མཱརེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱཎཱཔེནྟསྶ ཨཱཎཱཔནཾ ཨཱཎཏྟི, ཨོཔཱཏཁཎནཾ ཨཔསྶེནསཾཝིདྷཱནཾ ཨསིཨཱདཱིནཾ ཨུཔནིཀྑིཔནཱདི ཐཱཝརོ། མཱརཎཏྠཾ ཀམྨཝིཔཱཀཛཱཡ ཨིདྡྷིཡཱ པཡོཛནཾ ཨིདྡྷིམཡོ། ཀམྨཝིཔཱཀཛིདྡྷི ཙ ནཱམེསཱ རཱཛཱདཱིནཾ རཱཛིདྡྷིཨཱདཡོ། ཏཏྠ པིཏུརཉྙོ སཱིཧལི༹ནྡསྶ དཱཋཱཀོཊནེན ཙཱུལ༹སུམནཀུཊུམྦིཡམཱརཎེ རཱཛིདྡྷི དཊྛབྦཱ, ཏདཏྠམེཝ ཨཐབྦཎཱདིཝིཛྫཱཡ པརིཛཔྤནཾ ཝིཛྫཱམཡོ པཡོགོ།

    Idāni panassa chabbidhe payogedassetuṃ ‘‘payogā’’tiādimāha. Tattha sāhatthi…pe… iddhivijjāmayā payogāti ime cha payogāti sambandho. Ka-kāralopena panettha ‘‘sāhatthī’’ti vuttaṃ. Atha vā anekatthe anekataddhitasambhavena sahatthassāyaṃ payogo sāhatthīti padasiddhi veditabbā. Sāhatthi ca nissaggo ca āṇatti ca thāvaro cāti dvando. Iddhi ca vijjā ca, tāsamimeti iddhivijjāmayā, iddhimayo vijjāmayoti vuttaṃ hoti. Payogāti ime chappayogā nāma hontīti attho. Tattha sayaṃ mārentassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā paharaṇaṃ sāhatthiko payogo. Dūre ṭhitaṃ māretukāmassa kāyādīhi ususattiādīnaṃ nissajjanaṃ nissaggo. ‘‘Asukaṃ nāma mārehī’’tiādinā āṇāpentassa āṇāpanaṃ āṇatti, opātakhaṇanaṃ apassenasaṃvidhānaṃ asiādīnaṃ upanikkhipanādi thāvaro. Māraṇatthaṃ kammavipākajāya iddhiyā payojanaṃ iddhimayo. Kammavipākajiddhi ca nāmesā rājādīnaṃ rājiddhiādayo. Tattha piturañño sīhaḷindassa dāṭhākoṭanena cūḷasumanakuṭumbiyamāraṇe rājiddhi daṭṭhabbā, tadatthameva athabbaṇādivijjāya parijappanaṃ vijjāmayo payogo.

    ཨེཝཾ ཚཔྤཡོགེ དསྶེཏྭཱ ཏེསུ ཨཱཎཏྟིཔྤཡོགསྶ ནིཡཱམཀེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱལཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཱཎཏྟིཾ ནིཡམེནྟི སངྐེཏཝིསངྐེཏཏཱཝསེན པརིཙྪིནྡནྟཱིཏི ཨཱཎཏྟིནིཡཱམཀཱ། ཏེ པན ཀཱལོ ཙ ཝཏྠུ ཙ ཨཱཝུདྷཉྩ ཨིརིཡཱཔཐོ ཙཱཏི ཙཏྟཱརོ, ཏཐཱ ཀིརིཡཱཝིསེསོ ཨོཀཱསོཏི གཎནཔརིཙྪེདཝསེན ཚ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཏཏྠ ཀཱལོ པུབྦཎྷཱདི ཡོབྦནཱདི ཙ། ཝཏྠུ མཱརེཏབྦོ སཏྟོ། ཨཱཝུདྷཾ ཨསིཨཱདི། ཨིརིཡཱཔཐོ མཱརེཏབྦསྶ གམནཱདི། ཀིརིཡཱཝིསེསོ ཝིཛ྄ཛྷནཱདི། ཨོཀཱསོ གཱམཱདི། ཡོ ཧི ‘‘ཨཛྫ, སྭེ’’ཏི ཨནིཡམེཏྭཱ ‘‘པུབྦཎྷེ མཱརེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟོ ཡདཱ ཀདཱཙི པུབྦཎྷེ མཱརེཏི, ནཏྠི ཝིསངྐེཏོ། ཡོ པན ‘‘པུབྦཎྷེ’’ཏི ཝུཏྟོ མཛ྄ཛྷནྷཱདཱིསུ མཱརེཏི, ཝིསངྐེཏོ ཧོཏི, ཨཱཎཱཔཀསྶ ཨནཱཔཏྟི། ཨེཝཾ ཀཱལསྶ སངྐེཏཝིསངྐེཏཏཱཝསེན ནིཡཱམཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ། ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཝཏྠུཨཱདཱིསུཔི ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོཏི།

    Evaṃ chappayoge dassetvā tesu āṇattippayogassa niyāmake dassetuṃ ‘‘kālā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathāvuttaṃ āṇattiṃ niyamenti saṅketavisaṅketatāvasena paricchindantīti āṇattiniyāmakā. Te pana kālo ca vatthu ca āvudhañca iriyāpatho cāti cattāro, tathā kiriyāviseso okāsoti gaṇanaparicchedavasena cha hontīti attho. Tattha kālo pubbaṇhādi yobbanādi ca. Vatthu māretabbo satto. Āvudhaṃ asiādi. Iriyāpatho māretabbassa gamanādi. Kiriyāviseso vijjhanādi. Okāso gāmādi. Yo hi ‘‘ajja, sve’’ti aniyametvā ‘‘pubbaṇhe mārehī’’ti vutto yadā kadāci pubbaṇhe māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘pubbaṇhe’’ti vutto majjhanhādīsu māreti, visaṅketo hoti, āṇāpakassa anāpatti. Evaṃ kālassa saṅketavisaṅketatāvasena niyāmakatā veditabbā. Imināva nayena vatthuādīsupi vinicchayo veditabboti.

    ཏཏིཡཾ།

    Tatiyaṃ.

    ༨-༩. ཨིདཱནི ཙཏུཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཛྷཱནཱདིབྷེད’’ནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨཏྟནི ནོསནྟཾ ཨཏྟུཔནཱཡིཀཉྩ པཙྩུཔྤནྣབྷཝསྶིཏཉྩ ཨཉྙཱཔདེསརཧིཏཉྩ ཛྷཱནཱདིབྷེདཾ ཀོཊྛཱསཾ ཀཏྭཱ ཝཱ ཨེཀེཀཾ ཀཏྭཱ ཝཱ ཀཱཡེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཝཱ ཝིཉྙཏྟིཔཐེ དཱིཔེནྟོ ནཱདྷིམཱནིཀོ ཉཱཏེ ཙུཏོ བྷཝེཏི སམྦནྡྷོ། ཏཏྠ ཨཏྟནི སཀསནྟཱནེ ནོསནྟཾ ཨནུཔྤནྣཏྟཱཡེཝ ཨཝིཛྫམཱནཾ, ཨེཏྠ ནོསནྟོཏི ཨཏྠེ ཏཔྤུརིསོ། ཛྷཱནཱདིབྷེདནྟི ཛྷཱནཾ ཨཱདི ཡསྶ ‘‘ཝིམོཀྑསམཱདྷི སམཱཔཏྟི ཉཱཎདསྶན མགྒབྷཱཝནཱ ཕལསཙྪི ཀིརིཡཱཀིལེསཔྤཧཱནཝིནཱིཝརཎཏཱཙིཏྟསྶ སུཉྙཱགཱརེ ཨབྷིརཏཱི’’ཏི (པཱརཱ॰ ༡༩༨) ཝུཏྟསྶ སོ ཛྷཱནཱདི, སོཝ བྷེདོ ཝིསེསོཏི སམཱསོ། ཏཾ ཛྷཱནཱདིབྷེདཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཾ། ཨཏྟུཔནཱཡིཀནྟི ‘‘ཨཡཾ མཡི ཨཏྠཱི’’ཏི ཨཱརོཙནཝསེན ཨཏྟནི ཨུཔནཱིཡཏི, ‘‘ཨཧཾ ཝཱ ཨེཏྠ སནྡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཏྟཱ ཨུཔནཱིཡཏི ཨེཏྠ དྷམྨེཏི ཝཱ ཨཏྟུཔནཱཡིཀོ, ཛྷཱནཱདིབྷེདོ, ཏཾ། པཙྩུཔྤནྣབྷཝསྶིཏནྟི པཙྩུཔྤནྣབྷཝོ ནཱམ ཨིདཱནི ཝཏྟམཱནོ ཨཏྟབྷཱཝོ, ཏནྣིསྶིཏོཏི སམཱསོ, སོ ཙ ཛྷཱནཱདིབྷེདོཡེཝ, ཏཾ།

    8-9. Idāni catutthaṃ dassetuṃ ‘‘jhānādibheda’’ntiādimāha. Tattha attani nosantaṃ attupanāyikañca paccuppannabhavassitañca aññāpadesarahitañca jhānādibhedaṃ koṭṭhāsaṃ katvā vā ekekaṃ katvā vā kāyena vā vācāya vā viññattipathe dīpento nādhimāniko ñāte cuto bhaveti sambandho. Tattha attani sakasantāne nosantaṃ anuppannattāyeva avijjamānaṃ, ettha nosantoti atthe tappuriso. Jhānādibhedanti jhānaṃ ādi yassa ‘‘vimokkhasamādhi samāpatti ñāṇadassana maggabhāvanā phalasacchi kiriyākilesappahānavinīvaraṇatācittassa suññāgāre abhiratī’’ti (pārā. 198) vuttassa so jhānādi, sova bhedo visesoti samāso. Taṃ jhānādibhedaṃ uttarimanussadhammaṃ. Attupanāyikanti ‘‘ayaṃ mayi atthī’’ti ārocanavasena attani upanīyati, ‘‘ahaṃ vā ettha sandissāmī’’ti attā upanīyati ettha dhammeti vā attupanāyiko, jhānādibhedo, taṃ. Paccuppannabhavassitanti paccuppannabhavo nāma idāni vattamāno attabhāvo, tannissitoti samāso, so ca jhānādibhedoyeva, taṃ.

    ཨཉྙཱཔདེསརཧིཏནྟི ‘‘ཡོ ཏེ ཝིཧཱརེ ཝསི, སོ བྷིཀྑུ པཋམཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (པཱརཱ॰ ༢༢༠) ནཡེན ཨཉྙསྶ ཨཔདེསོ, ཏེན རཧིཏོ ཙཏྟོཏི ཏཔྤུརིསསམཱསོ, སོ རཧིཏོ ཏེནཱཏི ཝཱ བཧུབྦཱིཧི, ཛྷཱནཱདིབྷེདོཝ , ཏཾ། ཀོཊྛཱསཾ ཀཏྭཱ ཝཱཏི ‘‘པཋམཾ ཛྷཱནཾ དུཏིཡཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཾ, པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཏཏིཡཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཀོཊྛཱསཾ ཀཏྭཱ ཝཱ། ཨེཀེཀཾ ཀཏྭཱ ཝཱཏི ‘‘པཋམཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཾ, དུཏིཡཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨེཀེཀཾ ཀཏྭཱ ཝཱ། ཨེཏྠ ཙ ཨེཀནྟི ཋིཏེ ཝིཙྪཱཡཾ དྭིཏྟཾ། ཨེཏྠ པན ཀཏྭཱཏི ཀརཎཀིརིཡཱཡ ཨེཀེཀཝསེན བྷིནྣསྶ ཛྷཱནཱདིནོ ཨཏྠསྶ སམྦནྡྷནིཙྪཱ ཝིཙྪཱཏི ཝེདིཏབྦཱ། ཊཱིཀཱཡཾ པན ‘‘ཀོཊྛཱསཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ‘ཛྷཱནལཱབྷཱི, ཝིམོཀྑལཱབྷཱི, སམཱདྷིལཱབྷཱི, སམཱཔཏྟིལཱབྷཱིམྷཱི’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཀོཊྛཱསཏོ ཝཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཀེཀཾ ཝཱཏི ‘པཋམསྶ ཛྷཱནསྶ ལཱབྷཱི, དུཏིཡསྶ ཛྷཱནསྶ ལཱབྷཱིམྷཱི’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཨེཀེཀཾ ཝཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ། སོ པཱལི༹ཡཾ ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ཨཝུཏྟཀྐམོཏི ཝེདིཏབྦོ། ཀཱཡེན ཝཱཏི ཧཏྠམུདྡཱདིཝསེན ཀཱཡེན ཝཱ། ཝཱཙཱཏི ཨེཏྠ ཡ-ཀཱརོ ལུཏྟནིདྡིཊྛོ ‘‘ཨལཛྫིཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ། ཝིཉྙཏྟིཔཐེཏི ཀཱཡཝཙཱིཝིཉྙཏྟཱིནཾ གཧཎཡོགྱེ པདེསེ ཋཏྭཱཏི ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏབྦཾ། དཱིཔེནྟོཏི ‘‘ཨིམིནཱ ཙ ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེན ཨཡཾ དྷམྨོ མཡི ཨཏྠཱི’’ཏི པཀཱསེནྟོ། ནཱདྷིམཱནིཀོཏི ཨཔྤཏྟེ པཏྟསཉྙིཏཱསངྑཱཏོ ཨདྷིཀོ མཱནོ, སོ ནཏྠི ཨེཏསྶཱཏི ནཱདྷིམཱནིཀོ, བྷིཀྑུ། ཉཱཏེཏི ཝིཉྙུནཱ མནུསྶཛཱཏིཀེན སིཀྑཱཔཙྩཀྑཱནེ ཝུཏྟནཡེན ཝིཉྙཱཏེ སཏི ཙུཏོ བྷཝེ སཱསནཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི། ཨཉྙཱཔདེསེན དཱིཔཡཏོ པན ཐུལླཙྩཡཾ། ཨེཏྠ ཙ –

    Aññāpadesarahitanti ‘‘yo te vihāre vasi, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjī’’tiādinā (pārā. 220) nayena aññassa apadeso, tena rahito cattoti tappurisasamāso, so rahito tenāti vā bahubbīhi, jhānādibhedova , taṃ. Koṭṭhāsaṃ katvā vāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ dutiyaṃ jhānaṃ samāpajjiṃ, paṭhamaṃ jhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena koṭṭhāsaṃ katvā vā. Ekekaṃ katvā vāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjiṃ, dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā nayena ekekaṃ katvā vā. Ettha ca ekanti ṭhite vicchāyaṃ dvittaṃ. Ettha pana katvāti karaṇakiriyāya ekekavasena bhinnassa jhānādino atthassa sambandhanicchā vicchāti veditabbā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘koṭṭhāsaṃ vāti ettha ‘jhānalābhī, vimokkhalābhī, samādhilābhī, samāpattilābhīmhī’ti evamādinā nayena koṭṭhāsato vāti attho’’ti ca ‘‘ekekaṃ vāti ‘paṭhamassa jhānassa lābhī, dutiyassa jhānassa lābhīmhī’ti evamādinā nayena ekekaṃ vāti attho’’ti ca vuttaṃ. So pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca avuttakkamoti veditabbo. Kāyena vāti hatthamuddādivasena kāyena vā. Vācāti ettha ya-kāro luttaniddiṭṭho ‘‘alajjitā’’tiādīsu viya. Viññattipatheti kāyavacīviññattīnaṃ gahaṇayogye padese ṭhatvāti ajjhāharitabbaṃ. Dīpentoti ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇena ayaṃ dhammo mayi atthī’’ti pakāsento. Nādhimānikoti appatte pattasaññitāsaṅkhāto adhiko māno, so natthi etassāti nādhimāniko, bhikkhu. Ñāteti viññunā manussajātikena sikkhāpaccakkhāne vuttanayena viññāte sati cuto bhave sāsanatoti viññāyati. Aññāpadesena dīpayato pana thullaccayaṃ. Ettha ca –

    དུཀྐཊཾ པཋམསྶེཝ, སཱམནྟམིཏི ཝཎྞིཏཾ།

    Dukkaṭaṃ paṭhamasseva, sāmantamiti vaṇṇitaṃ;

    སེསཱནཾ པན ཏིཎྞམྤི, ཐུལླཙྩཡམུདཱིརིཏནྟི༎

    Sesānaṃ pana tiṇṇampi, thullaccayamudīritanti.

    ཙཏུཏྠཾ།

    Catutthaṃ.

    ༡༠. ཨིདཱནི ཙཏུནྣམྤི ཙེཏེསམསཾཝཱསཏཾ ཨབྷབྦཏཉྩ དཱིཔེཏུཾ ‘‘པཱརཱཛིཀེཏེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཨེཏེ ཙཏྟཱརོ པཱརཱཛིཀཱ པུགྒལཱ ཡཐཱ པུརེ པུབྦེ གིཧིཀཱལེ, ཨནུཔསམྤནྣཀཱལེ ཙ ཝིཡ ཨསཾཝཱསཱཏི སམྦནྡྷོ། སཧ ཝསནྟི ཡསྨཱ སབྦེཔི ལཛྫིནོ ཨེཏེསུ ཀམྨཱདཱིསུ ན ཨེཀོཔི ཏཏོ བཧིདྡྷཱ སནྡིསྶཏཱིཏི ཨེཀཀམྨཾ ཨེཀུདྡེསོ སམསིཀྑཏཱཏི ཨིམེ ཏཡོ སཾཝཱསཱ ནཱམ། ཏཏྠ ཨཔལོཀནཱདིཀཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི སངྒྷཀམྨཾ སཱིམཱཔརིཙྪིནྣེཧི པཀཏཏྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨེཀཏོ ཀཏྟབྦཏཱ ཨེཀཀམྨཾ ནཱམ། ཏཐཱ པཉྩཝིདྷོཔི པཱཏིམོཀྑུདྡེསོ ཨེཀཏོ ཨུདྡིསིཏབྦཏྟཱ ཨེཀུདྡེསོ ནཱམ། པཉྙཏྟཾ པན སིཀྑཱཔདཾ སབྦེཧིཔི ལཛྫཱིཔུགྒལེཧི སམཾ སིཀྑིཏབྦབྷཱཝཏོ སམསིཀྑཏཱ ནཱམ། ནཏྠི ཏེ སཾཝཱསཱ ཨེཏེསནྟི ཨསཾཝཱསཱ། ‘‘ཨབྷབྦཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ བྷིཀྑུབྷཱཝཱཡཱཏི ཏུམཏྠེ སམྤདཱནཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཡཐཱ སཱིསཙྪིནྣོ ཛཱིཝིཏུཾ ཨབྷབྦོ, ཨེཝཾ ཙཏྟཱརོམེ པུགྒལཱ བྷིཀྑུབྷཱཝཱཡ བྷིཀྑཱུ བྷཝིཏུཾ ཨབྷབྦཱཏི ཨཏྠོ།

    10. Idāni catunnampi cetesamasaṃvāsataṃ abhabbatañca dīpetuṃ ‘‘pārājikete’’tiādi āraddhaṃ. Ete cattāro pārājikā puggalā yathā pure pubbe gihikāle, anupasampannakāle ca viya asaṃvāsāti sambandho. Saha vasanti yasmā sabbepi lajjino etesu kammādīsu na ekopi tato bahiddhā sandissatīti ekakammaṃ ekuddeso samasikkhatāti ime tayo saṃvāsā nāma. Tattha apalokanādikaṃ catubbidhampi saṅghakammaṃ sīmāparicchinnehi pakatattehi bhikkhūhi ekato kattabbatā ekakammaṃ nāma. Tathā pañcavidhopi pātimokkhuddeso ekato uddisitabbattā ekuddeso nāma. Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāma. Natthi te saṃvāsā etesanti asaṃvāsā. ‘‘Abhabbā’’tiādīsu bhikkhubhāvāyāti tumatthe sampadānavacanaṃ, tasmā yathā sīsacchinno jīvituṃ abhabbo, evaṃ cattārome puggalā bhikkhubhāvāya bhikkhū bhavituṃ abhabbāti attho.

    ༡༡. ཨིདཱནི པརིཡཱཡཱཎཏྟཱིཧི སམྦྷཝནྟེ དསྶེཏུཾ ‘‘པརིཡཱཡོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པརིཡཱཡོ ཙ ཨཱཎཏྟི ཙ ཏཏིཡེ མནུསྶཝིགྒཧེ ལབྦྷཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཏཏྠ ཀཱཡཱདཱིཧི ཡཐཱཝུཏྟེཧི ‘‘ཡོ ཨེཝཾ མརཏི, སོ དྷནཾ ཝཱ ལབྷཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཝིཉྙཱཔཀོ བྱཉྫནབྷཱུཏོ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ པརིཡཱཡོ། ཨིམིནཱ ཨིདཾ དཱིཔེཏི – ཡཐཱ ཨདིནྣཱདཱནེ ‘‘ཨཱདིཡེཡྻཱ’’ཏི (པཱརཱ॰ ༩༢) ཝུཏྟཏྟཱ པཱརིཡཱཡཀཐཱཡ མུཙྩཏི, ན ཨིདྷ ཨེཝཾ། ‘‘སཾཝཎྞེཡྻཱ’’ཏི (པཱརཱ॰ ༡༧༢) པརིཡཱཡཀཡཱཡཔི ན མུཙྩཏཱིཏི། ‘‘དུཏིཡེ པནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཏྠོ པཱཀཊོཡེཝ། ཨེཝམུཔརིཔི པཱཀཊམུཔེཀྑིསྶཱམ།

    11. Idāni pariyāyāṇattīhi sambhavante dassetuṃ ‘‘pariyāyo cā’’tiādimāha. Pariyāyo ca āṇatti ca tatiye manussaviggahe labbhatīti sambandho. Tattha kāyādīhi yathāvuttehi ‘‘yo evaṃ marati, so dhanaṃ vā labhatī’’ti evamādiviññāpako byañjanabhūto kāyavacīpayogo pariyāyo. Iminā idaṃ dīpeti – yathā adinnādāne ‘‘ādiyeyyā’’ti (pārā. 92) vuttattā pāriyāyakathāya muccati, na idha evaṃ. ‘‘Saṃvaṇṇeyyā’’ti (pārā. 172) pariyāyakayāyapi na muccatīti. ‘‘Dutiye panā’’tiādīsu attho pākaṭoyeva. Evamuparipi pākaṭamupekkhissāma.

    ༡༢. ཨིདཱནི མེཐུནདྷམྨཱདཱིནཾ ཨངྒཱནི དསྶེཏུཾ ‘‘སེཝེཏཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། སེཝེཏུཀཱམཏཱཙིཏྟནྟི མེཐུནཾ སེཝེཏུཾ ཀཱམེཏཱིཏི སེཝེཏུཀཱམོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ནཱམ ཏཎྷཱ, ཏཱཡ སེཝེཏུཀཱམཏཱཡ སམྤཡུཏྟཾ ཙིཏྟནྟི ཏཔྤུརིསོ། མེཐུནདྷམྨསྶཱཏི མིཐུནཱནཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ ཨིདནྟི མེཐུནཾ, ཏམེཝ དྷམྨོཏི མེཐུནདྷམྨོ། ཨིདྷ པན ཨུཔཙཱརཝསེན པཱརཱཛིཀཱཔཏྟི མེཐུནདྷམྨོ ནཱམ། ཨཐ ཝཱ མེཐུནེན ཛཱཏོ དྷམྨོ པཱརཱཛིཀཱཔཏྟི མེཐུནདྷམྨོ, ཏསྶ མེཐུནདྷམྨསྶ མེཐུནདྷམྨཔཱརཱཛིཀཱཔཏྟིཡཱ། ཨངྒདྭཡནྟི ཨངྒཱནཾ ཀཱརཎཱནཾ དྭཡཾ། བུདྷཱཏི ཝིནཡདྷརཱ ཝིཉྙུནོ།

    12. Idāni methunadhammādīnaṃ aṅgāni dassetuṃ ‘‘sevetū’’tiādimāha. Sevetukāmatācittanti methunaṃ sevetuṃ kāmetīti sevetukāmo, tassa bhāvo nāma taṇhā, tāya sevetukāmatāya sampayuttaṃ cittanti tappuriso. Methunadhammassāti mithunānaṃ itthipurisānaṃ idanti methunaṃ, tameva dhammoti methunadhammo. Idha pana upacāravasena pārājikāpatti methunadhammo nāma. Atha vā methunena jāto dhammo pārājikāpatti methunadhammo, tassa methunadhammassa methunadhammapārājikāpattiyā. Aṅgadvayanti aṅgānaṃ kāraṇānaṃ dvayaṃ. Budhāti vinayadharā viññuno.

    ༡༣. མནུསྶསནྟི མནུསྶཱནཾ སཾ མནུསྶསཾ, ཏདཱཡཏྟཝཏྠུཀཱ ཙ། ཨེཏེན པེཏཏིརཙྪཱནགཏཱཡཏྟཾ ནིཝཏྟེཏི། ཏཐཱསཉྙཱིཏི ཏཐཱ ཏཱདིསཱ སཉྙཱ ཏཐཱསཉྙཱ, སཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཏཐཱསཉྙཱི། པརཱཡཏྟསཉྙིཏཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ། བྷཱཝཔྤདྷཱནཱ ཨིམེ ནིདྡེསཱ, བྷཱཝཔཙྩཡལོཔོ ཝཱ ‘‘བུདྡྷེ རཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཁུ॰ པཱ॰ ༦.༣) ཝིཡ། ཨེཝམུཔརིཔི ཨཱིདིསེསུ། ཐེཡྻཙིཏྟནྟི ཐེནབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཙིཏྟཉྩ། ཝཏྠུནོ གརུཏཱཏི བྷཎྜསྶ པཱདཨཏིརེཀཔཱདཱརཧབྷཱཝེན གརུཏཱ ཙ། ཨཱུནཔཉྩམཱསཀེ ཝཱ ཨཏིརེཀམཱསཀེ ཝཱ ཐུལླཙྩཡཾ། མཱསཀེ ཝཱ ཨཱུནམཱསཀེ ཝཱ དུཀྐཊཾ། ཨཝཧཱརོཏི པཉྩཝཱིསཏིཡཱ ཨཝཧཱརཱནཾ ཨཉྙཏརེན ཨཝཧརཎཉྩཱཏི ཨིམེ པཉྩ ཨདིནྣཱདཱནཧེཏུཡོ ཨདིནྣཱདཱནཔཱརཱཛིཀཱཔཏྟིཡཱ ཨངྒཱནི།

    13.Manussasanti manussānaṃ saṃ manussasaṃ, tadāyattavatthukā ca. Etena petatiracchānagatāyattaṃ nivatteti. Tathāsaññīti tathā tādisā saññā tathāsaññā, sā assa atthīti tathāsaññī. Parāyattasaññitā cāti attho. Bhāvappadhānā ime niddesā, bhāvapaccayalopo vā ‘‘buddhe ratana’’ntiādīsu (khu. pā. 6.3) viya. Evamuparipi īdisesu. Theyyacittanti thenabhāvasaṅkhātaṃ cittañca. Vatthuno garutāti bhaṇḍassa pādaatirekapādārahabhāvena garutā ca. Ūnapañcamāsake vā atirekamāsake vā thullaccayaṃ. Māsake vā ūnamāsake vā dukkaṭaṃ. Avahāroti pañcavīsatiyā avahārānaṃ aññatarena avaharaṇañcāti ime pañca adinnādānahetuyo adinnādānapārājikāpattiyā aṅgāni.

    ༡༤. པཱཎོ མཱནུསྶཀོཏི མནུསྶཛཱཏིསམྦནྡྷོ པཱཎོ ཙ, པཱཎོཏི ཧི ཝོཧཱརཏོ སཏྟོ, པརམཏྠཏོ པན ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ ཝུཙྩཏི། པཱཎསཉྙིཏཱཏི པཱཎོཏི སཉྙིཏཱ ཙ, གྷཱཏནཾ གྷཱཏོ, སོ ཨེཝ ཙེཏནཱ གྷཱཏཙེཏནཱ, ‘‘ཝདྷཱམི ན’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟཱ སཱ ཙ, ཏཾསམུཊྛིཏོ སཱཧཏྠིཀཱདཱིནཾ ཚནྣམཉྙཏརོ པཡོགོ ཙ, ཏེན པཡོགེན མརཎཉྩཱཏི ཨེཏེ ཡཐཱཝུཏྟཱ པཉྩ ཝདྷཧེཏུཡོ པཱཎགྷཱཏཱཔཛྫིཏབྦཨཱཔཏྟིཡཱ ཨངྒཱནཱིཏི ཨཏྠོ།

    14.Pāṇo mānussakoti manussajātisambandho pāṇo ca, pāṇoti hi vohārato satto, paramatthato pana jīvitindriyaṃ vuccati. Pāṇasaññitāti pāṇoti saññitā ca, ghātanaṃ ghāto, so eva cetanā ghātacetanā, ‘‘vadhāmi na’’nti evaṃ pavattā sā ca, taṃsamuṭṭhito sāhatthikādīnaṃ channamaññataro payogo ca, tena payogena maraṇañcāti ete yathāvuttā pañca vadhahetuyo pāṇaghātāpajjitabbaāpattiyā aṅgānīti attho.

    ༡༥. ཨཏྟནི ཨསནྟཏཱཏི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨསྶ སནྟཱནེ ཨཝིཛྫམཱནཏཱ ཙ། པཱཔམིཙྪཏཱཡཱརོཙནཱཏི ཡཱ སཱ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ དུསྶཱིལོ སམཱནོ ‘སཱིལཝཱཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ॰ ༨༥༡) ནཡེན ཝུཏྟཱ པཱཔཨིཙྪཏཱཡ སམནྣཱགཏཱ, ཏཱཡ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨསྶ ཨཱརོཙནཱ ཙ། ཏསྶཱཏི ཡསྶ ཨཱརོཙེཏི, ཏསྶ། མནུསྶཛཱཏིཏཱཏི མནུསྶཱནཾ ཛཱཏི ཡསྶ, ཏསྶ བྷཱཝོ མནུསྶཛཱཏིཏཱ, སཱ ཙ, ནཉྙཱཔདེསོཏི ན ཨཉྙཱཔདེསོ ཨཉྙཱཔདེསཱབྷཱཝོ ཙ, ཏདེཝ ཛཱནནནྟི ཏངྑཎཾཡེཝ ཝིཛཱནནཉྩཱཏི ཨིམཱནི པཉྩ ཨེཏྠ ཨསནྟདཱིཔནེ ཨསྨིཾ སནྟཱནེ ཨཝིཛྫམཱནཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཔྤཀཱསནནིམིཏྟེ པཱརཱཛིཀེ ཨངྒཱནི ཧེཏུཡོཏི ཨཏྠོ།

    15.Attaniasantatāti uttarimanussadhammassa santāne avijjamānatā ca. Pāpamicchatāyārocanāti yā sā ‘‘idhekacco dussīlo samāno ‘sīlavāti maṃ jano jānātū’’tiādinā (vibha. 851) nayena vuttā pāpaicchatāya samannāgatā, tāya uttarimanussadhammassa ārocanā ca. Tassāti yassa āroceti, tassa. Manussajātitāti manussānaṃ jāti yassa, tassa bhāvo manussajātitā, sā ca, naññāpadesoti na aññāpadeso aññāpadesābhāvo ca, tadeva jānananti taṅkhaṇaṃyeva vijānanañcāti imāni pañca ettha asantadīpane asmiṃ santāne avijjamānauttarimanussadhammappakāsananimitte pārājike aṅgāni hetuyoti attho.

    ༡༦. ཨེཝཾ ཏེསམསཾཝཱསཏཱབྷབྦཏཱདཱིནི དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ན ཏེ ཙཏྟཱརོཝ, ཨཐ ཁོ སནྟཉྙེཔཱིཏི ཏེ སབྦེཔི སམོདྷཱནེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཨསཱདྷཱརཎཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ཨསཱདྷཱརཎཱཏི པཱརཱཛིཀཱ དྷམྨཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ། ཏེནེཝ ཙེཏྠ པུལླིངྒནིདྡེསོ། ཏསྨཱ བྷིཀྑུནཱིནཾ བྷིཀྑཱུཧི ཨསཱདྷཱརཎཱ པཱརཱཛིཀཱ དྷམྨཱ ཙཏྟཱརོ ཙཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ། ཨུཔཙཱརཝསེན ཏུ ཨུབྦྷཛཱཎུམཎྜལིཀཱདིཀཱ པཱརཱཛིཀཱཔནྣཱ པརིགྒཡ྄ཧནྟི། ཏཱསུ ཡཱ ཨཝསྶུཏཱ ཨཝསྶུཏསྶ མནུསྶཔུརིསསྶ ཨཀྑཀཱནཾ ཨདྷོ ཛཱཎུམཎྜལཱནཾ ཀཔྤརཱནཉྩ ཨུཔརི ཀཱཡསཾསགྒཾ སཱདིཡཏི, ཨཡཾ ཨུབྦྷཛཱཎུམཎྜལིཀཱ། ཡཱ པན ཨཉྙིསྶཱ བྷིཀྑུནིཡཱ པཱརཱཛིཀཾ པཊིཙྪཱདེཏི, སཱ ཝཛྫཔྤཊིཙྪཱདིཀཱ། ཡཱ ཨུཀྑིཏྟཀཾ བྷིཀྑུཾ ཏསྶཱ དིཊྛིཡཱ གཧཎཝསེན ཨནུཝཏྟཏི, སཱ ཨུཀྑིཏྟཱནུཝཏྟིཀཱ། ཀཱཡསཾསགྒརཱགེན ཏིནྟསྶ ཧཏྠགྒཧཎཾ སངྒྷཱཊིཀཎྞགྒཧཎཾ ཀཱཡསཾསགྒཏྠཱཡ པུརིསསྶ ཧཏྠཔཱསེ ཋཱནཾ ཋཏྭཱ སལླཔནཾ སངྐེཏགམནཾ པུརིསསྶཱགམནསཱདིཡནཾ པཊིཙྪནྣོཀཱསཝཝིསནཾ ཧཏྠཔཱསེ ཋཏྭཱ ཀཱཡོཔསཾཧརཎནྟི ཨིམཱནི ཨཊྛ ཝཏྠཱུནི ཡསྶཱ ཨཝསྶུཏཱཡ, སཱ ཨཊྛཝཏྠུཀཱ ནཱམ།

    16. Evaṃ tesamasaṃvāsatābhabbatādīni dassetvā idāni na te cattārova, atha kho santaññepīti te sabbepi samodhānetvā dassento ‘‘asādhāraṇā’’tiādimāha. Tattha asādhāraṇāti pārājikā dhammā adhippetā. Teneva cettha pulliṅganiddeso. Tasmā bhikkhunīnaṃ bhikkhūhi asādhāraṇā pārājikā dhammā cattāro cāti evamettha attho daṭṭhabbo. Upacāravasena tu ubbhajāṇumaṇḍalikādikā pārājikāpannā pariggayhanti. Tāsu yā avassutā avassutassa manussapurisassa akkhakānaṃ adho jāṇumaṇḍalānaṃ kapparānañca upari kāyasaṃsaggaṃ sādiyati, ayaṃ ubbhajāṇumaṇḍalikā. Yā pana aññissā bhikkhuniyā pārājikaṃ paṭicchādeti, sā vajjappaṭicchādikā. Yā ukkhittakaṃ bhikkhuṃ tassā diṭṭhiyā gahaṇavasena anuvattati, sā ukkhittānuvattikā. Kāyasaṃsaggarāgena tintassa hatthaggahaṇaṃ saṅghāṭikaṇṇaggahaṇaṃ kāyasaṃsaggatthāya purisassa hatthapāse ṭhānaṃ ṭhatvā sallapanaṃ saṅketagamanaṃ purisassāgamanasādiyanaṃ paṭicchannokāsavavisanaṃ hatthapāse ṭhatvā kāyopasaṃharaṇanti imāni aṭṭha vatthūni yassā avassutāya, sā aṭṭhavatthukā nāma.

    ཨབྷབྦཀཱ ཨེཀཱདས ཙཱཏི ཨེཏྠ པཎྜཀོ ཐེཡྻསཾཝཱསཀོ ཏིཏྠིཡཔཀྐནྟཀོ ཏིརཙྪཱནགཏོ མཱཏུགྷཱཏཀོ པིཏུགྷཱཏཀོ ཨརཧནྟགྷཱཏཀོ བྷིཀྑུནིདཱུསཀོ སངྒྷབྷེདཀོ ལོཧིཏུཔྤཱདཀོ ཨུབྷཏོབྱཉྫནཀོཏི ཨིམེ ཨབྷབྦཱ ཨེཀཱདས ཙ། ཏེསུ པཎྜཀོཏི ཨོཔཀྐམིཀནཔུཾསཀཔཎྜཀཱ ཙ པཎྜཀབྷཱཝཔཀྑེ པཀྑཔཎྜཀོ ཙ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ། ཨཱསིཏྟཨུསཱུཡཔཎྜཀཱནཾ པན པབྦཛྫཱ ཙ ཨུཔསམྤདཱ ཙ ན ཝཱརིཏཱ། ཐེཡྻསཾཝཱསཀོ པན ལིངྒཏྠེནཀཱདིཝསེན ཏིཝིདྷོ། ཏཏྠ སཡཾ པབྦཛིཏཏྟཱ ལིངྒམཏྟཾ ཐེནེཏཱིཏི ལིངྒཏྠེནཀོ། བྷིཀྑུཝསྶགཎནཱདིཀཾ སཾཝཱསཾ ཐེནེཏཱིཏི སཾཝཱསཏྠེནཀོ། སིཀྑཾ པཙྩཀྑཱཡ ཨེཝཾ པཊིཔཛྫནྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཡཐཱཝུཏྟམུབྷཡཾ ཐེནེཏཱིཏི ཨུབྷཡཏྠེནཀོ། ཋཔེཏྭཱ པན ཨིམཾ ཏིཝིདྷཾ –

    Abhabbakā ekādasa cāti ettha paṇḍako theyyasaṃvāsako titthiyapakkantako tiracchānagato mātughātako pitughātako arahantaghātako bhikkhunidūsako saṅghabhedako lohituppādako ubhatobyañjanakoti ime abhabbā ekādasa ca. Tesu paṇḍakoti opakkamikanapuṃsakapaṇḍakā ca paṇḍakabhāvapakkhe pakkhapaṇḍako ca idha adhippetā. Āsittausūyapaṇḍakānaṃ pana pabbajjā ca upasampadā ca na vāritā. Theyyasaṃvāsako pana liṅgatthenakādivasena tividho. Tattha sayaṃ pabbajitattā liṅgamattaṃ thenetīti liṅgatthenako. Bhikkhuvassagaṇanādikaṃ saṃvāsaṃ thenetīti saṃvāsatthenako. Sikkhaṃ paccakkhāya evaṃ paṭipajjantepi eseva nayo. Yathāvuttamubhayaṃ thenetīti ubhayatthenako. Ṭhapetvā pana imaṃ tividhaṃ –

    རཱཛདུབྦྷིཀྑཀནྟཱར-རོགཝེརིབྷཡེན ཝཱ།

    Rājadubbhikkhakantāra-rogaveribhayena vā;

    ཙཱིཝརཱཧརཎཏྠཾ ཝཱ, ལིངྒཾ ཨཱདིཡཏཱིདྷ ཡོ༎

    Cīvarāharaṇatthaṃ vā, liṅgaṃ ādiyatīdha yo.

    སཾཝཱསཾ ནཱདྷིཝཱསེཏི, ཡཱཝ སོ སུདྡྷམཱནསོ།

    Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānaso;

    ཐེཡྻསཾཝཱསཀོ ནཱམ, ཏཱཝ ཨེས ན ཝུཙྩཏཱིཏི༎ (མཧཱཝ॰ ཨཊྛ॰ ༡༡༠; ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ པཋམཔཱརཱཛིཀཝཎྞནཱ)།

    Theyyasaṃvāsako nāma, tāva esa na vuccatīti. (mahāva. aṭṭha. 110; kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā);

    ཏིཏྠིཡཔཀྐནྟཀཱདཡོ ཏུ ཏཾཏཾཝཙནཏྠཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱ། ཏིརཙྪཱནགཏོ པན ཋཔེཏྭཱ མནུསྶཛཱཏིཀཾ ཨཝསེསོ སབྦོ ཝེདིཏབྦོ། ཨིམེ ཨེཀཱདས པུགྒལཱ བྷིཀྑུབྷཱཝཱཡ ཨབྷབྦཏྟཱ པཱརཱཛིཀཱཔནྣསདིསཏཱཡ ‘‘པཱརཱཛིཀཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི། ཝིབྦྷནྟཱ བྷིཀྑུནཱིཏི གིཧིནིཝཱསནནིཝཏྠཱ བྷིཀྑུནཱི ཙ། སཱ ཧི ཨེཏྟཱཝཏཱ པཱརཱཛིཀཱ། མུདུཀཱ པིཊྛི ཡསྶ, སོ ཙ། སོ ཧི ཨནབྷིརཏིཡཱ པཱིལི༹ཏོ ཡདཱ ཨཏྟནོ ཨངྒཛཱཏཾ ཨཏྟནོ ཝཙྩམུཁམགྒེསུ པཝེསེཏི, ཏདཱ པཱརཱཛིཀོ ཧོཏི།

    Titthiyapakkantakādayo tu taṃtaṃvacanatthānusārena veditabbā. Tiracchānagato pana ṭhapetvā manussajātikaṃ avaseso sabbo veditabbo. Ime ekādasa puggalā bhikkhubhāvāya abhabbattā pārājikāpannasadisatāya ‘‘pārājikā’’ti vuccanti. Vibbhantā bhikkhunīti gihinivāsananivatthā bhikkhunī ca. Sā hi ettāvatā pārājikā. Mudukā piṭṭhi yassa, so ca. So hi anabhiratiyā pīḷito yadā attano aṅgajātaṃ attano vaccamukhamaggesu paveseti, tadā pārājiko hoti.

    ༡༧-༡༨. ལམྦམཱནམངྒཛཱཏམེཏསྶཱཏི ལམྦཱི། སོ ཡཐཱཝུཏྟེསུ པཝེསིཏོ པཱརཱཛིཀོ། མུཁེན གཎྷནྟོ ཨངྒཛཱཏཾ པརསྶ ཙཱཏི ཡོ ཨནབྷིརཏིཡཱ པཱིལི༹ཏོ པརསྶ སུཏྟསྶ ཝཱ མཏསྶ ཝཱ ཨངྒཛཱཏཾ མུཁེན གཎྷཱཏི, སོ པརསྶ ཨངྒཛཱཏཾ མུཁེན གཎྷནྟོ ཙ། ཏཏྠེཝཱབྷིནིསཱིདནྟོཏི ཡོ ཨནབྷིརཏིཡཱ པཱིལི༹ཏོ ཏཏྠེཝ པརསྶ ཨངྒཛཱཏེ ཝཙྩམགྒེན ཨབྷིནིསཱིདཏི, སོ ཙཱཏི ཨེཏེ དྭཡཾདྭཡསམཱཔཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝེཔི མགྒེ མགྒཔྤཝེསནཧེཏུ མེཐུནསྶ ཨནུལོམིཀཱ ཙཏྟཱརོ ཙ། ཨིདྷཱགཏཱ ཙཏྟཱརོཏི ཨིདྷ ཁུདྡསིཀྑཱཡཾ ཡཐཱཝུཏྟཱ མེཐུནདྷམྨཱ པཱརཱཛིཀཱདཡོ ཙཏྟཱརོ ཙཱཏི སམོདྷཱནཱ པིཎྜཱིཀརཎཝསེན ཙཏུཝཱིསཏི པཱརཱཛིཀཱ བྷཝནྟཱིཏི སེསོ། ཨེཏྠ ཙ གཱཐཱབནྡྷཝསེན རསྶཾ ཀཏྭཱ ‘‘པརཱཛིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨེཏྠཱཧ – མཱཏུགྷཱཏཀཱདཡོ ཏཏིཡཾ པཱརཱཛིཀཾ ཨཱཔནྣཱ, བྷིཀྑུནིདཱུསཀོ, མུདུཔིཊྛིཀཱདཡོ ཙཏྟཱརོ ཙ པཋམཔཱརཱཛིཀཾ ཨཱཔནྣཱ ཨེཝཱཏི ཀུཏོ ཙཏུཝཱིསཏཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – མཱཏུགྷཱཏཀཱདཡོ ཧི ཙཏྟཱརོ ཨིདྷ ཨནུཔསམྤནྣཱ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ། མུདུཔིཊྛིཀཱདཡོ ཙཏྟཱརོ ཀིཉྩཱཔི པཋམཔཱརཱཛིཀེན སངྒཧིཏཱ, ཡསྨཱ པན ཨེཀེན པརིཡཱཡེན མེཐུནདྷམྨཾ ཨཔྤཊིསེཝིནོ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཝིསུཾ ཝུཏྟཱཏི།

    17-18. Lambamānamaṅgajātametassāti lambī. So yathāvuttesu pavesito pārājiko. Mukhena gaṇhanto aṅgajātaṃ parassa cāti yo anabhiratiyā pīḷito parassa suttassa vā matassa vā aṅgajātaṃ mukhena gaṇhāti, so parassa aṅgajātaṃ mukhena gaṇhanto ca. Tatthevābhinisīdantoti yo anabhiratiyā pīḷito tattheva parassa aṅgajāte vaccamaggena abhinisīdati, so cāti ete dvayaṃdvayasamāpattiyā abhāvepi magge maggappavesanahetu methunassa anulomikā cattāro ca. Idhāgatā cattāroti idha khuddasikkhāyaṃ yathāvuttā methunadhammā pārājikādayo cattāro cāti samodhānā piṇḍīkaraṇavasena catuvīsati pārājikā bhavantīti seso. Ettha ca gāthābandhavasena rassaṃ katvā ‘‘parājikā’’ti vuttaṃ. Etthāha – mātughātakādayo tatiyaṃ pārājikaṃ āpannā, bhikkhunidūsako, mudupiṭṭhikādayo cattāro ca paṭhamapārājikaṃ āpannā evāti kuto catuvīsatīti? Vuccate – mātughātakādayo hi cattāro idha anupasampannā eva adhippetā. Mudupiṭṭhikādayo cattāro kiñcāpi paṭhamapārājikena saṅgahitā, yasmā pana ekena pariyāyena methunadhammaṃ appaṭisevino honti, tasmā visuṃ vuttāti.

    པཱརཱཛིཀནིདྡེསཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Pārājikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact