Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
൩. പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
൨൨൧. അധിട്ഠിതാതി നിച്ചപ്പവത്താ. ബദരചുണ്ണസക്കരാദീഹി യോജിതം ബദരസാളവം. കിരകമ്മകാരേനാതി കിരസ്സ കമ്മകാരേന.
221.Adhiṭṭhitāti niccappavattā. Badaracuṇṇasakkarādīhi yojitaṃ badarasāḷavaṃ. Kirakammakārenāti kirassa kammakārena.
൨൨൬. ‘‘വികപ്പേത്വാ ഗണ്ഹാഹീ’’തി ഏത്ഥാഹു പോരാണത്ഥേരാ ‘‘ഭഗവതോ സമ്മുഖാ അവികപ്പേത്വാ ഗേഹതോ നിക്ഖമിത്വാ രഥികായ അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ സന്തികേ വികപ്പേസി, വികപ്പേന്തേന പന ‘മയ്ഹം ഭത്തപച്ചാസം ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’തി വത്തബ്ബം, ഇതരേന വത്തബ്ബം ‘തസ്സ സന്തകം പരിഭുഞ്ജ വാ യഥാപച്ചയം വാ കരോഹീ’’’തി. പഞ്ചസുസഹധമ്മികേസൂതി സമ്മുഖാ ഠിതസ്സ സഹധമ്മികസ്സ യസ്സ വികപ്പേതുകാമോ, തം സഹധമ്മികം അദിസ്വാ ഗഹട്ഠസ്സ വാ സന്തികേ, സയമേവ വാ ‘‘പഞ്ചസു സഹധമ്മികേസു ഇത്ഥന്നാമസ്സ വികപ്പേമീ’’തി വത്വാ ഭുഞ്ജിതബ്ബന്തി ഏകേ, ഏവം സതി ഥേരോ തസ്മിംയേവ നിസിന്നോവ തഥാ വാചം നിച്ഛാരേത്വാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി തക്കോ ദിസ്സതി. മഹാപച്ചരിയാദീസു പന പരമ്മുഖാ വികപ്പനാവ വുത്താ, സാ ‘‘തേന ഹാനന്ദ, വികപ്പേത്വാ ഗണ്ഹാഹീ’’തി ഇമിനാ സമേതി, തഥാപി മാതികാട്ഠകഥായം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘തസ്മാ യോ ഭിക്ഖു പഞ്ചസു സഹധമ്മികേസു അഞ്ഞതരസ്സ ‘മയ്ഹം ഭത്തപച്ചാസം തുയ്ഹം ദമ്മീ’തി വാ ‘വികപ്പേമീ’തി വാ ഏവം സമ്മുഖാ വാ ‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ദമ്മീ’തി വാ ‘വികപ്പേമീ’തി വാ ഏവം പരമ്മുഖാ വാ’’തി വചനതോ സഹധമ്മികസ്സ സന്തികേ ഏവ വത്തബ്ബം, ന സയമേവാതി ദിസ്സതി. യസ്മാ അയം പച്ഛിമനയോ പോരാണഗണ്ഠിപദേനപി സമേതി, തസ്മാ ഇധ മാതികാട്ഠകഥാനുസാരേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി ‘‘തേ മനുസ്സാ…പേ॰… ഭോജനമദംസൂ’’തി വചനതോ അകപ്പിയനിമന്തനം പഞ്ഞായതി, തഥാപി ഥേരസ്സ കുക്കുച്ചുപ്പത്തികാരണേന ഭത്തേന സോ നിമന്തിതോതി വേദിതബ്ബോ. അഞ്ഞഥാ പരതോ ‘‘ദ്വേ തയോ നിമന്തനേ ഏകതോ ഭുഞ്ജതീ’’തി വചനേന, അനാപത്തിവാരേന ച വിരുജ്ഝതി.
226.‘‘Vikappetvā gaṇhāhī’’ti etthāhu porāṇattherā ‘‘bhagavato sammukhā avikappetvā gehato nikkhamitvā rathikāya aññatarassa bhikkhuno santike vikappesi, vikappentena pana ‘mayhaṃ bhattapaccāsaṃ itthannāmassa dammī’ti vattabbaṃ, itarena vattabbaṃ ‘tassa santakaṃ paribhuñja vā yathāpaccayaṃ vā karohī’’’ti. Pañcasusahadhammikesūti sammukhā ṭhitassa sahadhammikassa yassa vikappetukāmo, taṃ sahadhammikaṃ adisvā gahaṭṭhassa vā santike, sayameva vā ‘‘pañcasu sahadhammikesu itthannāmassa vikappemī’’ti vatvā bhuñjitabbanti eke, evaṃ sati thero tasmiṃyeva nisinnova tathā vācaṃ nicchāretvā paṭiggaṇhātīti takko dissati. Mahāpaccariyādīsu pana parammukhā vikappanāva vuttā, sā ‘‘tena hānanda, vikappetvā gaṇhāhī’’ti iminā sameti, tathāpi mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tasmā yo bhikkhu pañcasu sahadhammikesu aññatarassa ‘mayhaṃ bhattapaccāsaṃ tuyhaṃ dammī’ti vā ‘vikappemī’ti vā evaṃ sammukhā vā ‘itthannāmassa dammī’ti vā ‘vikappemī’ti vā evaṃ parammukhā vā’’ti vacanato sahadhammikassa santike eva vattabbaṃ, na sayamevāti dissati. Yasmā ayaṃ pacchimanayo porāṇagaṇṭhipadenapi sameti, tasmā idha mātikāṭṭhakathānusārena attho veditabbo. Ettha kiñcāpi ‘‘te manussā…pe… bhojanamadaṃsū’’ti vacanato akappiyanimantanaṃ paññāyati, tathāpi therassa kukkuccuppattikāraṇena bhattena so nimantitoti veditabbo. Aññathā parato ‘‘dve tayo nimantane ekato bhuñjatī’’ti vacanena, anāpattivārena ca virujjhati.
൨൨൯. ഏത്ഥായം വിചാരണാ – ‘‘അഞ്ഞോ മനുസ്സോ പത്തം ഗണ്ഹാതി, ന ദാതബ്ബ’’ന്തി വചനതോ അപരഭാഗേ അകപ്പിയനിമന്തനേന നത്ഥി പയോജനം, പുബ്ബഭാഗേയേവ അകപ്പിയനിമന്തനേന പയോജനന്തി സ്വേപി ഭന്തേ ആഗച്ഛേയ്യാഥാതി ഏത്ഥ കതരം അകപ്പിയനിമന്തനം, തസ്മാ അധിപ്പായോ ചേത്ഥ പമാണന്തി. ന, ‘‘പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ലദ്ധഭത്തം ഭുഞ്ജതി, ആപത്തീ’’തി വചനതോതി. തത്ഥ ‘‘സ്വേപി ഭന്തേ’’തി ഏത്ഥ യഥാ വചനമത്തം അഗ്ഗഹേത്വാ അകപ്പിയനിമന്തനക്കമേന അത്ഥോ ഗഹിതോ, തഥാ ‘‘പിണ്ഡായ ചരിത്വാ’’തി ഏത്ഥാപി അന്തരാ അകപ്പിയനിമന്തനേന ലദ്ധഭത്തം സന്ധായ വുത്തന്തി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. പിണ്ഡായ ഹി ചരന്തം ദിസ്വാ ‘‘ഏത്ഥ, ഭന്തേ, ഭത്തം ഗണ്ഹഥാ’’തി ദിന്നമ്പി അകപ്പിയനിമന്തനേന ലദ്ധം നാമ ഹോതി. വോഹാരേന പന ‘‘പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ലദ്ധഭത്ത’’ന്തി വുച്ചതി, ഏവംസമ്പദമിദം ദട്ഠബ്ബം. അഞ്ഞഥാ മാതികാട്ഠകഥായം ‘‘ഗണഭോജനേ വുത്തനയേനേവ പഞ്ചഹി ഭോജനേഹി നിമന്തിതസ്സ…പേ॰… പരസ്സ പരസ്സ ഭോജനേ’’തി വുത്തവചനവിരോധോ. ഇദഞ്ഹി വചനം യേന പഠമം നിമന്തിതോ, തതോ പഠമനിമന്തിതം ആദായ ഗതോ പരസ്സ പരസ്സ നിമന്തനകദായകസ്സ ഭോജനേതി അത്ഥപരിദീപനതോ നിമന്തനതോ ലദ്ധഭത്തസ്സ ഭോജനേയേവ ആപത്തീതി ദീപേതി. ‘‘ദ്വേ തയോ നിമന്തനേ ഏകതോ’’തി വചനേനപി സമേതി, അഞ്ഞഥാ ‘‘യേന നിമന്തിതോ, തസ്സ ഭോജനതോ പരസ്സ ഭോജനേ’’തി ഏത്തകം വത്തബ്ബം സിയാ, പാളിയം വാ ‘‘നിമന്തനേന ഏകതോഭുഞ്ജതീ’’തി ഏത്തകം വത്തബ്ബം സിയാ. ദുതിയനിമന്തനസ്സ പഠമഭോജനേ ആപത്തിപ്പസങ്ഗനിവാരണത്ഥം ‘‘യേന യേനാ’’തിആദി വുത്തം. നിമന്തനപടിപാടിയാ ഭുഞ്ജതീതി പാളീതി ചേ? ന, ‘‘അനാപത്തി നിച്ചഭത്തേ’’തിആദിപാളിവിരോധതോ.
229. Etthāyaṃ vicāraṇā – ‘‘añño manusso pattaṃ gaṇhāti, na dātabba’’nti vacanato aparabhāge akappiyanimantanena natthi payojanaṃ, pubbabhāgeyeva akappiyanimantanena payojananti svepi bhante āgaccheyyāthāti ettha kataraṃ akappiyanimantanaṃ, tasmā adhippāyo cettha pamāṇanti. Na, ‘‘piṇḍāya caritvā laddhabhattaṃ bhuñjati, āpattī’’ti vacanatoti. Tattha ‘‘svepi bhante’’ti ettha yathā vacanamattaṃ aggahetvā akappiyanimantanakkamena attho gahito, tathā ‘‘piṇḍāya caritvā’’ti etthāpi antarā akappiyanimantanena laddhabhattaṃ sandhāya vuttanti attho gahetabbo. Piṇḍāya hi carantaṃ disvā ‘‘ettha, bhante, bhattaṃ gaṇhathā’’ti dinnampi akappiyanimantanena laddhaṃ nāma hoti. Vohārena pana ‘‘piṇḍāya caritvā laddhabhatta’’nti vuccati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Aññathā mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘gaṇabhojane vuttanayeneva pañcahi bhojanehi nimantitassa…pe… parassa parassa bhojane’’ti vuttavacanavirodho. Idañhi vacanaṃ yena paṭhamaṃ nimantito, tato paṭhamanimantitaṃ ādāya gato parassa parassa nimantanakadāyakassa bhojaneti atthaparidīpanato nimantanato laddhabhattassa bhojaneyeva āpattīti dīpeti. ‘‘Dve tayo nimantane ekato’’ti vacanenapi sameti, aññathā ‘‘yena nimantito, tassa bhojanato parassa bhojane’’ti ettakaṃ vattabbaṃ siyā, pāḷiyaṃ vā ‘‘nimantanena ekatobhuñjatī’’ti ettakaṃ vattabbaṃ siyā. Dutiyanimantanassa paṭhamabhojane āpattippasaṅganivāraṇatthaṃ ‘‘yena yenā’’tiādi vuttaṃ. Nimantanapaṭipāṭiyā bhuñjatīti pāḷīti ce? Na, ‘‘anāpatti niccabhatte’’tiādipāḷivirodhato.
ഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ലദ്ധഭത്തം കസ്മാ ഭുഞ്ജിതും ന ലഭതീതി ചേ? ‘പരമ്പരഭോജനം നാമ പഞ്ചന്നം ഭോജനാനം അഞ്ഞതരേന ഭോജനേന നിമന്തിതോ, തം ഠപേത്വാ പഞ്ചന്നം ഭോജനാനം അഞ്ഞതരം ഭോജനം ഭുഞ്ജതി, ഏതം പരമ്പരഭോജനം നാമാ’തി വുത്തത്താ’’തി ലിഖിതം. യദി ഏവം നിച്ചഭത്താദികമ്പി ന വട്ടതീതി ആപജ്ജതീതി നിച്ചഭത്താദി ഓദിസ്സകന്തി ചേ? തം ന, തദഞ്ഞസ്സ അത്തനോ ധനേന നിപ്ഫന്നസ്സ, സങ്ഘതോ ലദ്ധസ്സ വാ പാതോ പചനകയാഗു ചേ ഘനാ ഹോതി, തസ്സാപി, ഏകകുടികം ഗാമം ഉപനിസ്സായ വിഹരതോ ഭിക്ഖാചരിയവസേന ലഭിതബ്ബനിച്ചഭത്തസ്സ ച അകപ്പിയഭാവപ്പസങ്ഗതോ. തത്ഥ ഭിക്ഖാചരിയവസേന ലദ്ധം ന കപ്പതി നിമന്തനകാനം അപ്പസാദാവഹനതോതി ചേ? ന, ‘‘പഞ്ച ഭോജനാനി ഠപേത്വാ സബ്ബത്ഥ അനാപത്തീ’’തി വചനവിരോധതോ. ഖാദനീയമ്പി ഹി പരസ്സ ഖാദിത്വാ ഭുത്തത്താ നിമന്തനഭോജനം അഭുഞ്ജന്തോ അപ്പസാദം കരോതി ഏവ, തസ്മാ അപ്പസാദാവഹം അപ്പമാണം, തസ്മാ നിച്ചഭത്താദി ഓദിസ്സകം ന സമ്ഭവതി. അപിച ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന സദ്ധിം ഇധ വുത്തനയേന സംസന്ദിത്വാ യം യം ഖമതി, തം തം ഗഹേതബ്ബന്തി സബ്ബോപി കേസഞ്ചി ആചരിയാനം വിനിച്ഛയോ. ആചരിയസ്സ പന വിനിച്ഛയോ അന്തേ ആവി ഭവിസ്സതി. ‘‘ഖീരം വാ രസം വാ പിവതോ അമിസ്സമ്പീതി അധിപ്പായോ’’തി വുത്തം. ഗണ്ഠിപദേ ‘‘ഹേട്ഠാ ഓദനേനാമിസ്സേത്വാ ഉപരി തിട്ഠതീ’’തി ലിഖിതം.
Gaṇṭhipade pana ‘‘piṇḍāya caritvā laddhabhattaṃ kasmā bhuñjituṃ na labhatīti ce? ‘Paramparabhojanaṃ nāma pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena nimantito, taṃ ṭhapetvā pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojanaṃ bhuñjati, etaṃ paramparabhojanaṃ nāmā’ti vuttattā’’ti likhitaṃ. Yadi evaṃ niccabhattādikampi na vaṭṭatīti āpajjatīti niccabhattādi odissakanti ce? Taṃ na, tadaññassa attano dhanena nipphannassa, saṅghato laddhassa vā pāto pacanakayāgu ce ghanā hoti, tassāpi, ekakuṭikaṃ gāmaṃ upanissāya viharato bhikkhācariyavasena labhitabbaniccabhattassa ca akappiyabhāvappasaṅgato. Tattha bhikkhācariyavasena laddhaṃ na kappati nimantanakānaṃ appasādāvahanatoti ce? Na, ‘‘pañca bhojanāni ṭhapetvā sabbattha anāpattī’’ti vacanavirodhato. Khādanīyampi hi parassa khāditvā bhuttattā nimantanabhojanaṃ abhuñjanto appasādaṃ karoti eva, tasmā appasādāvahaṃ appamāṇaṃ, tasmā niccabhattādi odissakaṃ na sambhavati. Apica heṭṭhā vuttanayena saddhiṃ idha vuttanayena saṃsanditvā yaṃ yaṃ khamati, taṃ taṃ gahetabbanti sabbopi kesañci ācariyānaṃ vinicchayo. Ācariyassa pana vinicchayo ante āvi bhavissati. ‘‘Khīraṃ vā rasaṃ vā pivato amissampīti adhippāyo’’ti vuttaṃ. Gaṇṭhipade ‘‘heṭṭhā odanenāmissetvā upari tiṭṭhatī’’ti likhitaṃ.
മഹാഉപാസകോതി ഗേഹസാമികോ. മഹാഅട്ഠകഥായം ‘‘ആപത്തീ’’തി വചനേന കുരുന്ദിയം ‘‘വട്ടതീ’’തി വചനം വിരുദ്ധം വിയ ദിസ്സതി. ‘‘ദ്വിന്നമ്പി അധിപ്പായോ മഹാപച്ചരിയം വിചാരിതോ’’തി ലിഖിതം. ‘‘ചാരിത്തതോതി ‘സന്തം ഭിക്ഖും അനാപുച്ഛാ’തി പരതോ വത്തബ്ബതോ’’തി വുത്തം. വചീകമ്മം അവികപ്പനം. ഏത്ഥ ‘‘മഹാഉപാസകോ ഭിക്ഖൂ നിമന്തേതി…പേ॰… പച്ഛാ ലദ്ധം ഭത്തം ഭുഞ്ജന്തസ്സ ആപത്തി. പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ലദ്ധഭത്തം ഭുഞ്ജതി, ആപത്തീ’’തി അട്ഠകഥായം വചനതോ, ‘‘കാലസ്സേവ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ഭുഞ്ജിമ്ഹാ’’തി പാളിതോ, ഖന്ധകേ ‘‘ന ച, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞത്ര നിമന്തനേ അഞ്ഞസ്സ ഭോജ്ജയാഗു പരിഭുഞ്ജിതബ്ബാ, യോ പരിഭുഞ്ജേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി (മഹാവ॰ ൨൮൩) വചനതോ ച നിമന്തേത്വാ വാ പവേദേതു അനിമന്തേത്വാ വാ, പഠമഗഹിതനിമന്തനസ്സ ഭിക്ഖുനോ പഠമനിമന്തനഭോജനതോ അഞ്ഞം യം കിഞ്ചി പരസന്തകം ഭോജനം പരമ്പരഭോജനാപത്തിം കരോതി. അത്തനോ സന്തകം, സങ്ഘഗണതോ ലദ്ധം വാ അഗഹട്ഠസന്തകം വട്ടതി, നിമന്തനതോ പഠമം നിബദ്ധത്താ പന നിച്ചഭത്താദി പരസന്തകമ്പി വട്ടതി. ഖന്ധകേ ‘‘ന ച , ഭിക്ഖവേ…പേ॰… യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി (മഹാവ॰ ൨൮൩) വചനം പരസന്തകഭോജനവുത്തനിയമനം. തതോ ഹത്ഥകോവ നോ തക്കോതി ആചരിയോ.
Mahāupāsakoti gehasāmiko. Mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘‘āpattī’’ti vacanena kurundiyaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti vacanaṃ viruddhaṃ viya dissati. ‘‘Dvinnampi adhippāyo mahāpaccariyaṃ vicārito’’ti likhitaṃ. ‘‘Cārittatoti ‘santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā’ti parato vattabbato’’ti vuttaṃ. Vacīkammaṃ avikappanaṃ. Ettha ‘‘mahāupāsako bhikkhū nimanteti…pe… pacchā laddhaṃ bhattaṃ bhuñjantassa āpatti. Piṇḍāya caritvā laddhabhattaṃ bhuñjati, āpattī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vacanato, ‘‘kālasseva piṇḍāya caritvā bhuñjimhā’’ti pāḷito, khandhake ‘‘na ca, bhikkhave, aññatra nimantane aññassa bhojjayāgu paribhuñjitabbā, yo paribhuñjeyya, yathādhammo kāretabbo’’ti (mahāva. 283) vacanato ca nimantetvā vā pavedetu animantetvā vā, paṭhamagahitanimantanassa bhikkhuno paṭhamanimantanabhojanato aññaṃ yaṃ kiñci parasantakaṃ bhojanaṃ paramparabhojanāpattiṃ karoti. Attano santakaṃ, saṅghagaṇato laddhaṃ vā agahaṭṭhasantakaṃ vaṭṭati, nimantanato paṭhamaṃ nibaddhattā pana niccabhattādi parasantakampi vaṭṭati. Khandhake ‘‘na ca , bhikkhave…pe… yathādhammo kāretabbo’’ti (mahāva. 283) vacanaṃ parasantakabhojanavuttaniyamanaṃ. Tato hatthakova no takkoti ācariyo.
പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൪. ഭോജനവഗ്ഗോ • 4. Bhojanavaggo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൩. പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ൩. പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൩. പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 3. Paramparabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൩. പരമ്പരഭോജനസിക്ഖാപദം • 3. Paramparabhojanasikkhāpadaṃ