| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
೧೮. ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
18. Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā
೧೦೨. ಪಾರಾಯನಮನುಗಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಸ್ಸ ಅಯಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ – ಭಗವತಾ ಹಿ ಪಾರಾಯನೇ ದೇಸಿತೇ ಸೋಳಸಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಅವಸೇಸಾನಞ್ಚ ಚುದ್ದಸಕೋಟಿಸಙ್ಖಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –
102.Pārāyanamanugāyissanti assa ayaṃ sambandho – bhagavatā hi pārāyane desite soḷasasahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, avasesānañca cuddasakoṭisaṅkhānaṃ devamanussānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘ತತೋ ಪಾಸಾಣಕೇ ರಮ್ಮೇ, ಪಾರಾಯನಸಮಾಗಮೇ।
‘‘Tato pāsāṇake ramme, pārāyanasamāgame;
ಅಮತಂ ಪಾಪಯೀ ಬುದ್ಧೋ, ಚುದ್ದಸ ಪಾಣಕೋಟಿಯೋ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೧೩೮)।
Amataṃ pāpayī buddho, cuddasa pāṇakoṭiyo’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.1138);
ನಿಟ್ಠಿತಾಯ ಪನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ತತೋ ತತೋ ಆಗತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವತೋ ಆನುಭಾವೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸ್ವೇವ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ಭಗವಾಪಿ ಸಾವತ್ಥಿಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ ಪರಿಚಾರಕಸೋಳಸಾದೀಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ। ತತ್ಥ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಬಾವರಿಸ್ಸ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ಆರೋಚೇತುಂ, ಪಟಿಸ್ಸುತಞ್ಹಿ ತಸ್ಸೇವ ಮಯಾ’’ತಿ। ಅಥ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಞಾಣಗಮನೇನೇವ ಗೋಧಾವರೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದಗಮನೇನ ಅಸ್ಸಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ। ತಮೇನಂ ಬಾವರೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ದೂರತೋವ ತಂ ಖಾರಿಜಟಾದಿವಿರಹಿತಂ ಭಿಕ್ಖುವೇಸೇನಾಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ನಿಟ್ಠಮಗಮಾಸಿ। ಸಮ್ಪತ್ತಞ್ಚಾಪಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಪಿಙ್ಗಿಯ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಪಾಸಾಣಕೇ ಚೇತಿಯೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತಮಹಂ ತುಯ್ಹಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ಬಾವರೀ ಮಹತಾ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಸಪರಿಸೋ ತಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ। ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ‘‘ಪಾರಾಯನಮನುಗಾಯಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
Niṭṭhitāya pana dhammadesanāya tato tato āgatā manussā bhagavato ānubhāvena attano attano gāmanigamādīsveva pāturahesuṃ. Bhagavāpi sāvatthimeva agamāsi paricārakasoḷasādīhi anekehi bhikkhusahassehi parivuto. Tattha piṅgiyo bhagavantaṃ vanditvā āha – ‘‘gacchāmahaṃ, bhante, bāvarissa buddhuppādaṃ ārocetuṃ, paṭissutañhi tasseva mayā’’ti. Atha bhagavatā anuññāto ñāṇagamaneneva godhāvarītīraṃ gantvā pādagamanena assamābhimukho agamāsi. Tamenaṃ bāvarī brāhmaṇo maggaṃ olokento nisinno dūratova taṃ khārijaṭādivirahitaṃ bhikkhuvesenāgacchantaṃ disvā ‘‘buddho loke uppanno’’ti niṭṭhamagamāsi. Sampattañcāpi naṃ pucchi – ‘‘kiṃ, piṅgiya, buddho loke uppanno’’ti? ‘‘Āma, brāhmaṇa, uppanno, pāsāṇake cetiye nisinno amhākaṃ dhammaṃ desesi, tamahaṃ tuyhaṃ desessāmī’’ti. Tato bāvarī mahatā sakkārena sapariso taṃ pūjetvā āsanaṃ paññāpesi. Tattha nisīditvā piṅgiyo ‘‘pārāyanamanugāyissa’’ntiādimāha.
ತತ್ಥ ಅನುಗಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಗೀತಂ ಅನುಗಾಯಿಸ್ಸಂ। ಯಥಾದ್ದಕ್ಖೀತಿ ಯಥಾ ಸಾಮಂ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧೇನ ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣೇನ ಚ ಅದ್ದಕ್ಖಿ। ನಿಕ್ಕಾಮೋತಿ ಪಹೀನಕಾಮೋ। ‘‘ನಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ವೀರಿಯವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ವಾ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖಾ। ನಿಬ್ಬನೋತಿ ಕಿಲೇಸವನವಿರಹಿತೋ, ತಣ್ಹಾವಿರಹಿತೋ ಏವ ವಾ। ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು ಮುಸಾ ಭಣೇತಿ ಯೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಸಾ ಭಣೇಯ್ಯ, ಏತೇ ತಸ್ಸ ಪಹೀನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸವನೇ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೧೩೮)।
Tattha anugāyissanti bhagavato gītaṃ anugāyissaṃ. Yathāddakkhīti yathā sāmaṃ saccābhisambodhena asādhāraṇañāṇena ca addakkhi. Nikkāmoti pahīnakāmo. ‘‘Nikkamo’’tipi pāṭho, vīriyavāti attho. Nikkhanto vā akusalapakkhā. Nibbanoti kilesavanavirahito, taṇhāvirahito eva vā. Kissa hetu musā bhaṇeti yehi kilesehi musā bhaṇeyya, ete tassa pahīnāti dasseti. Etena brāhmaṇassa savane ussāhaṃ janeti (su. ni. aṭṭha. 2.1138).
ಅಮಲೋತಿ ಕಿಲೇಸಮಲವಿರಹಿತೋ। ವಿಮಲೋತಿ ವಿಗತಕಿಲೇಸಮಲೋ। ನಿಮ್ಮಲೋತಿ ಕಿಲೇಸಮಲಸುದ್ಧೋ। ಮಲಾಪಗತೋತಿ ಕಿಲೇಸಮಲಾ ದೂರೀಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ಚರತಿ। ಮಲವಿಪ್ಪಹೀನೋತಿ ಕಿಲೇಸಮಲಪ್ಪಹೀನೋ। ಮಲವಿಮುತ್ತೋತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಮಲವೀತಿವತ್ತೋತಿ ವಾಸನಾದಿಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಮಲಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ತೇ ವನಾತಿ ಏತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಕಿಲೇಸಾ।
Amaloti kilesamalavirahito. Vimaloti vigatakilesamalo. Nimmaloti kilesamalasuddho. Malāpagatoti kilesamalā dūrībhūto hutvā carati. Malavippahīnoti kilesamalappahīno. Malavimuttoti kilesehi vimutto. Sabbamalavītivattoti vāsanādisabbakilesamalaṃ atikkanto. Te vanāti ete vuttappakārā kilesā.
೧೦೩. ವಣ್ಣೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಗುಣೂಪಸಂಹಿತಂ।
103. Vaṇṇūpasaṃhitanti guṇūpasaṃhitaṃ.
೧೦೪. ಸಚ್ಚವ್ಹಯೋತಿ ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಸಚ್ಚೇನೇವ ಅವ್ಹಾನೇನ ನಾಮೇನ ಯುತ್ತೋ। ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಲಪತಿ।
104.Saccavhayoti buddho hi sacceneva avhānena nāmena yutto. Brahmeti taṃ brāhmaṇaṃ ālapati.
ತತ್ಥ ಲೋಕೋತಿ ಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಲೋಕೋ। ಏಕೋ ಲೋಕೋ ಭವಲೋಕೋತಿ ತೇಭೂಮಕವಿಪಾಕೋ। ಸೋ ಹಿ ಭವತೀತಿ ಭವೋ, ಭವೋ ಏವ ಲೋಕೋ ಭವಲೋಕೋ। ಭವಲೋಕೋ ಚ ಸಮ್ಭವಲೋಕೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಕೇಕೋ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಹೋತಿ। ಭವಲೋಕೋ ಹಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವವಿಪತ್ತಿಭವವಸೇನ ದುವಿಧೋ। ಸಮ್ಭವಲೋಕೋಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವವಸೇನ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋತಿ ಸುಗತಿಲೋಕೋ। ಸೋ ಹಿ ಇಟ್ಠಫಲತ್ತಾ ಸುನ್ದರೋ ಲೋಕೋತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಭವತೀತಿ ಭವೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಏವ ಭವೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವೋ, ಸೋ ಏವ ಲೋಕೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋ। ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋತಿ ಸುಗತೂಪಗಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಞ್ಹಿ ಸಮ್ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವೋ ಏವ ಲೋಕೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋತಿ।
Tattha lokoti lujjanaṭṭhena loko. Eko loko bhavalokoti tebhūmakavipāko. So hi bhavatīti bhavo, bhavo eva loko bhavaloko. Bhavaloko ca sambhavaloko cāti ettha ekeko dve dve hoti. Bhavaloko hi sampattibhavavipattibhavavasena duvidho. Sambhavalokopi sampattisambhavavipattisambhavavasena duvidho. Tattha sampattibhavalokoti sugatiloko. So hi iṭṭhaphalattā sundaro lokoti sampatti, bhavatīti bhavo, sampatti eva bhavo sampattibhavo, so eva loko sampattibhavaloko. Sampattisambhavalokoti sugatūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, sampattiyā sambhavo sampattisambhavo, sampattisambhavo eva loko sampattisambhavalokoti.
ವಿಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋತಿ ಅಪಾಯಲೋಕೋ। ಸೋ ಹಿ ಅನಿಟ್ಠಫಲತ್ತಾ ವಿರೂಪೋ ಲೋಕೋತಿ ವಿಪತ್ತಿ, ಭವತೀತಿ ಭವೋ, ವಿಪತ್ತಿ ಏವ ಭವೋ ವಿಪತ್ತಿಭವೋ, ವಿಪತ್ತಿಭವೋ ಏವ ಲೋಕೋ ವಿಪತ್ತಿಭವಲೋಕೋ। ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋತಿ ಅಪಾಯೂಪಗಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಞ್ಹಿ ಸಮ್ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ವಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವೋ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವೋ, ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವೋ ಏವ ಲೋಕೋ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಭವಲೋಕೋತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾತಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ, ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ ಲೋಕಿಯಾ ಏವ। ಆಹಾರಾತಿ ಪಚ್ಚಯಾ। ಪಚ್ಚಯಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಆಹರನ್ತೀತಿ ಆಹಾರಾ। ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ। ವತ್ಥುವಸೇನ ಕಬಳೀಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಕಬಳೀಕಾರೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಆಹಾರೋ, ಓದನಕುಮ್ಮಾಸಾದಿವತ್ಥುಕಾಯ ಓಜಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಾ ಹಿ ಓಜಟ್ಠಮಕರೂಪಾನಿ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿಕೋ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಫಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ। ಮನಸೋ ಸಞ್ಚೇತನಾ ನ ಸತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಯಥಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಮನಸಾ ವಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಚೇತನಾ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಯಥಾ ಆಜಞ್ಞರಥೋ, ತೇಭೂಮಕಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾ। ಸಾ ಹಿ ತಯೋ ಭವೇ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ। ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತಞ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪಂ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ।
Vipattibhavalokoti apāyaloko. So hi aniṭṭhaphalattā virūpo lokoti vipatti, bhavatīti bhavo, vipatti eva bhavo vipattibhavo, vipattibhavo eva loko vipattibhavaloko. Vipattisambhavalokoti apāyūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, vipattiyā sambhavo vipattisambhavo, vipattisambhavo eva loko vipattisambhavalokoti. Tisso vedanāti sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā lokiyā eva. Āhārāti paccayā. Paccayā hi attano phalaṃ āharantīti āhārā. Kabaḷīkārāhāro phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāroti cattāro. Vatthuvasena kabaḷīkattabbattā kabaḷīkāro, ajjhoharitabbattā āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ nāmaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakarūpāni āharatīti āhāro. Cakkhusamphassādiko chabbidho phasso tisso vedanā āharatīti āhāro. Manaso sañcetanā na sattassāti manosañcetanā yathā cittekaggatā, manasā vā sampayuttā sañcetanā manosañcetanā yathā ājaññaratho, tebhūmakakusalākusalacetanā. Sā hi tayo bhave āharatīti āhāro. Viññāṇanti ekūnavīsatibhedaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tañhi paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti āhāro.
ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಉಪಾದಾನಗೋಚರಾ ಖನ್ಧಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಮಜ್ಝೇ ಪದಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಉಪಾದಾನಸಮ್ಭೂತಾ ವಾ ಖನ್ಧಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಯಥಾ ತಿಣಗ್ಗಿ, ಥುಸಗ್ಗಿ। ಉಪಾದಾನವಿಧೇಯ್ಯಾ ವಾ ಖನ್ಧಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಯಥಾ ರಾಜಪುರಿಸೋ। ಉಪಾದಾನಪ್ಪಭವಾ ವಾ ಖನ್ಧಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಯಥಾ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖೋ, ಫಲರುಕ್ಖೋ। ಉಪಾದಾನಾನಿ ಪನ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಭುಸಂ ಆದಾನನ್ತಿ ಉಪಾದಾನಂ। ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ವೇದನುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಞ್ಞುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಪಞ್ಚ। ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನೀತಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ಸೋತಾಯತನಂ, ಘಾನಾಯತನಂ, ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ, ಕಾಯಾಯತನಂ, ಮನಾಯತನಂ। ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ। ತಥಾ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ। ಅಪಿ ಚ – ಲಾಭೋ, ಅಲಾಭೋ, ಯಸೋ, ಅಯಸೋ, ನಿನ್ದಾ, ಪಸಂಸಾ, ಸುಖಂ, ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸತಿ ಅನುಪರಿವತ್ತನಧಮ್ಮಕತ್ತಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾತಿ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ। ಏತೇಹಿ ಮುತ್ತೋ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ। ಯಥಾಹ –
Upādānakkhandhāti upādānagocarā khandhā upādānakkhandhā, majjhe padalopo daṭṭhabbo. Upādānasambhūtā vā khandhā upādānakkhandhā yathā tiṇaggi, thusaggi. Upādānavidheyyā vā khandhā upādānakkhandhā yathā rājapuriso. Upādānappabhavā vā khandhā upādānakkhandhā yathā puppharukkho, phalarukkho. Upādānāni pana kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti cattāri. Atthato pana bhusaṃ ādānanti upādānaṃ. Rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandhoti pañca. Cha ajjhattikāni āyatanānīti cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Satta viññāṇaṭṭhitiyo vuttanayā eva. Tathā aṭṭhalokadhammā. Api ca – lābho, alābho, yaso, ayaso, nindā, pasaṃsā, sukhaṃ, dukkhanti ime aṭṭha lokappavattiyā sati anuparivattanadhammakattā lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi mutto satto nāma natthi, buddhānampi hontiyeva. Yathāha –
‘‘ಅಟ್ಠಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಲೋಕೋ ಚ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮೇ ಅನುಪರಿವತ್ತತಿ। ಕತಮೇ ಅಟ್ಠ? ಲಾಭೋ ಚ ಅಲಾಭೋ ಚ…ಪೇ॰… ಸುಖಞ್ಚ ದುಕ್ಖಞ್ಚ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಲೋಕೋ ಚ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮೇ ಅನುಪರಿವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬)।
‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati. Katame aṭṭha? Lābho ca alābho ca…pe… sukhañca dukkhañca. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.6).
ತತ್ಥ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ ನಪ್ಪಜಹನ್ತಿ, ಲೋಕತೋ ನ ನಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಾಭೋತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಚೀವರಾದಿ, ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ಧನಧಞ್ಞಾದಿಲಾಭೋ। ಸೋಯೇವ ಅಲಬ್ಭಮಾನೋ ಲಾಭೋ ಅಲಾಭೋ ನ ಲಾಭೋ ಅಲಾಭೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನೋ ಚ ಅತ್ತಾಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಸಿಯಾ। ಯಸೋತಿ ಪರಿವಾರೋ। ಸೋಯೇವ ಅಲಬ್ಭಮಾನೋ ಯಸೋ ಅಯಸೋ। ನಿನ್ದಾತಿ ಅವಣ್ಣಭಣನಂ। ಪಸಂಸಾತಿ ವಣ್ಣಭಣನಂ। ಸುಖನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮೀನಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ, ಅನಾಗಾಮಿಅರಹನ್ತಾನಂ ಕಾಯಿಕಮೇವ। ಸತ್ತಾವಾಸಾತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆವಾಸಾ, ವಸನಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾನಿ ಪನ ತಥಾ ಪಕಾಸಿತಾ ಖನ್ಧಾ ಏವ। ಸತ್ತಸು ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸು ಅಸಞ್ಞಸತ್ತೇನ ಚ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ನವ ಸತ್ತಾವಾಸಾ। ದಸಾಯತನಾನೀತಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ, ರೂಪಾಯತನಂ, ಸೋತಾಯತನಂ, ಸದ್ದಾಯತನಂ, ಘಾನಾಯತನಂ, ಗನ್ಧಾಯತನಂ, ಜಿವ್ಹಾಯತನಂ, ರಸಾಯತನಂ, ಕಾಯಾಯತನಂ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾಯತನನ್ತಿ ಏವಂ ದಸ। ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನೀತಿ ಮನಾಯತನಧಮ್ಮಾಯತನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏವಂ ದ್ವಾದಸ। ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋತಿ ಚಕ್ಖುಧಾತು, ರೂಪಧಾತು, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು…ಪೇ॰… ಮನೋಧಾತು, ಧಮ್ಮಧಾತು, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ತೀಣಿ ತೀಣಿ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ।
Tattha anuparivattantīti anubandhanti nappajahanti, lokato na nivattantīti attho. Lābhoti pabbajitassa cīvarādi, gahaṭṭhassa dhanadhaññādilābho. Soyeva alabbhamāno lābho alābho na lābho alābhoti vuccati, no ca attābhāvappattito pariññeyyo siyā. Yasoti parivāro. Soyeva alabbhamāno yaso ayaso. Nindāti avaṇṇabhaṇanaṃ. Pasaṃsāti vaṇṇabhaṇanaṃ. Sukhanti kāmāvacarakāyikacetasikaṃ. Dukkhanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ kāyikacetasikaṃ, anāgāmiarahantānaṃ kāyikameva. Sattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho. Tāni pana tathā pakāsitā khandhā eva. Sattasu viññāṇaṭṭhitīsu asaññasattena ca nevasaññānāsaññāyatanena ca saddhiṃ nava sattāvāsā. Dasāyatanānīti cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatananti evaṃ dasa. Dvādasāyatanānīti manāyatanadhammāyatanehi saddhiṃ evaṃ dvādasa. Aṭṭhārasa dhātuyoti cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātūti ekekasmiṃ tīṇi tīṇi katvā aṭṭhārasa dhātuyo.
ಸದಿಸನಾಮೋತಿ ತೇಸಂ ಸದಿಸನಾಮೋ ಏಕಗುಣವಣ್ಣನಾಮೋ। ಸದಿಸವ್ಹಯೋತಿ ಏಕಗುಣವಣ್ಣನಾಮೇನ ಅವ್ಹಾಯನೋ। ಸಚ್ಚಸದಿಸವ್ಹಯೋತಿ ಅವಿತಥಏಕಗುಣವಣ್ಣನಾಮೇನ ಅವಿಪರೀತೇನ ಅವ್ಹಾಯನೋ।
Sadisanāmoti tesaṃ sadisanāmo ekaguṇavaṇṇanāmo. Sadisavhayoti ekaguṇavaṇṇanāmena avhāyano. Saccasadisavhayoti avitathaekaguṇavaṇṇanāmena aviparītena avhāyano.
ಆಸಿತೋತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತೋ। ಉಪಾಸಿತೋತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸೇವಿತೋ। ಪಯಿರುಪಾಸಿತೋತಿ ಭತ್ತಿವಸೇನ ಅತೀವ ಸೇವಿತೋ।
Āsitoti upasaṅkamito. Upāsitoti upagantvā sevito. Payirupāsitoti bhattivasena atīva sevito.
೧೦೫. ಕುಬ್ಬನಕನ್ತಿ ಪರಿತ್ತವನಂ। ಬಹುಪ್ಫಲಂ ಕಾನನಮಾವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅನೇಕಫಲಾದಿವಿಕತಿಭರಿತಕಾನನಂ ಆಗಮ್ಮ ವಸೇಯ್ಯ। ಅಪ್ಪದಸ್ಸೇತಿ ಬಾವರಿಪ್ಪಭುತಿಕೇ ಪರಿತ್ತಪಞ್ಞೇ। ಮಹೋದಧಿನ್ತಿ ಅನೋತತ್ತಾದಿಂ ಮಹನ್ತಂ ಉದಕರಾಸಿಂ।
105.Kubbanakanti parittavanaṃ. Bahupphalaṃ kānanamāvaseyyāti anekaphalādivikatibharitakānanaṃ āgamma vaseyya. Appadasseti bāvarippabhutike parittapaññe. Mahodadhinti anotattādiṃ mahantaṃ udakarāsiṃ.
ಅಪ್ಪದಸ್ಸಾತಿ ಮನ್ದದಸ್ಸಿನೋ। ಪರಿತ್ತದಸ್ಸಾತಿ ಅತಿಮನ್ದದಸ್ಸಿನೋ। ಥೋಕದಸ್ಸಾತಿ ಪರಿತ್ತತೋಪಿ ಅತಿಪರಿತ್ತದಸ್ಸಿನೋ। ಓಮಕದಸ್ಸಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮದಸ್ಸಿನೋ। ಲಾಮಕದಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಧಾನದಸ್ಸಿನೋ। ಛತುಕ್ಕದಸ್ಸಾತಿ ನ ಉತ್ತಮದಸ್ಸಿನೋ। ಅಪ್ಪಮಾಣದಸ್ಸನ್ತಿ ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ನಿಬ್ಬಾನದಸ್ಸಂ। ಅಗ್ಗದಸ್ಸನ್ತಿ ‘‘ಅಗ್ಗತೋ ವೇ ಪಸನ್ನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦) ನಯೇನ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮದಸ್ಸಂ। ಸೇಟ್ಠದಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ದ್ವಿಪದಸೇಟ್ಠೋತಿ ಸೇಟ್ಠದಸ್ಸಂ। ವಿಸೇಟ್ಠದಸ್ಸನ್ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ವಡ್ಢಿತಾನಿ। ಅಸಮನ್ತಿ ನ ಸಮಂ ಅಸಮಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಂ। ಅಸಮಸಮನ್ತಿ ಅಸಮೇಹಿ ಅತೀತಬುದ್ಧೇಹಿ ಸಮಂ ಅಸಮಸಮಂ। ಅಪ್ಪಟಿಸಮನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸದಿಸವಿರಹಿತಂ। ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಬಿಮ್ಬವಿರಹಿತಂ। ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ಪಟಿಮಲ್ಲಪುಗ್ಗಲವಿರಹಿತಂ। ದೇವಾತಿದೇವನ್ತಿ ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾನಮ್ಪಿ ಅತಿದೇವಂ। ಅಭಿಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಟ್ಠೇನ ಉಸಭಂ। ಅಛಮ್ಭಿತಟ್ಠೇನ ಪುರಿಸಸೀಹಂ। ನಿದ್ದೋಸಟ್ಠೇನ ಪುರಿಸನಾಗಂ। ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞಂ। ಅಟ್ಠಪರಿಸಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯೇ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನಟ್ಠೇನ ಪುರಿಸನಿಸಭಂ। ಧಮ್ಮದೇಸನಾಧುರವಹನಟ್ಠೇನ ಪುರಿಸಧೋರಯ್ಹಂ।
Appadassāti mandadassino. Parittadassāti atimandadassino. Thokadassāti parittatopi atiparittadassino. Omakadassāti heṭṭhimadassino. Lāmakadassāti appadhānadassino. Chatukkadassāti na uttamadassino. Appamāṇadassanti pamāṇaṃ atikkamitvā appamāṇaṃ nibbānadassaṃ. Aggadassanti ‘‘aggato ve pasannāna’’ntiādinā (a. ni. 4.34; itivu. 90) nayena aggadhammadassaṃ. Seṭṭhadassanti sambuddho dvipadaseṭṭhoti seṭṭhadassaṃ. Viseṭṭhadassantiādīni cattāri upasaggena vaḍḍhitāni. Asamanti na samaṃ asamaṃ sabbaññuṃ. Asamasamanti asamehi atītabuddhehi samaṃ asamasamaṃ. Appaṭisamanti attano sadisavirahitaṃ. Appaṭibhāganti attano paṭibimbavirahitaṃ. Appaṭipuggalanti paṭimallapuggalavirahitaṃ. Devātidevanti visuddhidevānampi atidevaṃ. Abhimaṅgalasammataṭṭhena usabhaṃ. Achambhitaṭṭhena purisasīhaṃ. Niddosaṭṭhena purisanāgaṃ. Uttamaṭṭhena purisājaññaṃ. Aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiye acalaṭṭhāne tiṭṭhanaṭṭhena purisanisabhaṃ. Dhammadesanādhuravahanaṭṭhena purisadhorayhaṃ.
ಮಾನಸಕಂ ವಾ ಸರನ್ತಿ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕತಂ ಪಲ್ಲಂ ವಾ ನಾಮಮೇವ ವಾ। ಅನೋತತ್ತಂ ವಾ ದಹನ್ತಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ವಾ ಉತ್ತರೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇನ ತಂ ಓಭಾಸೇನ್ತಿ, ಉಜುಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ನ ಓಭಾಸೇನ್ತಿ, ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಅನೋತತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾ ಉದಪಾದಿ। ಏವರೂಪಂ ಅನೋತತ್ತಂ ವಾ ದಹಂ। ಅಕ್ಖೋಭಂ ಅಮಿತೋದಕನ್ತಿ ಚಾಲೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ಅಪರಿಮಿತಂ ಉದಕಜಲರಾಸಿಂ। ಏವಮೇವಾತಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ, ಬುದ್ಧಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಕ್ಖೋಭಂ ಆಸಭಂ ಠಾನಟ್ಠಾನೇನ ಚಾಲೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ಅಮಿತತೇಜನ್ತಿ ಅಪರಿಮಿತಞಾಣತೇಜಂ। ಪಭಿನ್ನಞಾಣನ್ತಿ ದಸಬಲಞಾಣಾದಿವಸೇನ ಪಭೇದಗತಞಾಣಂ। ವಿವಟಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ।
Mānasakaṃ vā saranti manasā cintetvā kataṃ pallaṃ vā nāmameva vā. Anotattaṃ vā dahanti candimasūriyā dakkhiṇena vā uttarena vā gacchantā pabbatantarena taṃ obhāsenti, ujuṃ gacchantā na obhāsenti, tenevassa ‘‘anotatta’’nti saṅkhā udapādi. Evarūpaṃ anotattaṃ vā dahaṃ. Akkhobhaṃ amitodakanti cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ aparimitaṃ udakajalarāsiṃ. Evamevāti opammasaṃsandanaṃ, buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobhaṃ āsabhaṃ ṭhānaṭṭhānena cāletuṃ asakkuṇeyyaṃ. Amitatejanti aparimitañāṇatejaṃ. Pabhinnañāṇanti dasabalañāṇādivasena pabhedagatañāṇaṃ. Vivaṭacakkhunti samantacakkhuṃ.
ಪಞ್ಞಾಪಭೇದಕುಸಲನ್ತಿ ‘‘ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ ವಿಚಯೋ ಪವಿಚಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೬; ವಿಭ॰ ೫೨೫) ನಯೇನ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಭೇದಜಾನನೇ ಛೇಕಂ। ಅಧಿಗತಪಟಿಸಮ್ಭಿದನ್ತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಚತುಪಟಿಸಮ್ಭಿದಂ। ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೮) ನಯೇನ ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಸಾರದಭಾವಪ್ಪತ್ತಂ। ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತೇ ಅಧಿಮುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಂ। ಸೇತಪಚ್ಚತ್ತನ್ತಿ ವಾಸನಾಯ ವಿಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಆವೇಣಿಕಅತ್ತಭಾವಂ। ಅದ್ವಯಭಾಣಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನವಚನತ್ತಾ ದ್ವಿವಚನವಿರಹಿತಂ। ತಾದಿನ್ತಿ ತಾದಿಸಂ, ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಅಕಮ್ಪನಂ ವಾ। ತಥಾ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಥಾಪಟಿಞ್ಞೋ, ತಂ। ಅಪರಿತ್ತನ್ತಿ ನ ಖುದ್ದಕಂ। ಮಹನ್ತನ್ತಿ ತೇಧಾತುಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಪ್ಪತ್ತಂ।
Paññāpabhedakusalanti ‘‘yā paññā pajānanā vicayo pavicayo’’tiādinā (dha. sa. 16; vibha. 525) nayena paññāya pabhedajānane chekaṃ. Adhigatapaṭisambhidanti paṭiladdhacatupaṭisambhidaṃ. Catuvesārajjappattanti ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādinā (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) nayena vuttesu catūsu ṭhānesu visāradabhāvappattaṃ. Saddhādhimuttanti parisuddhe phalasamāpatticitte adhimuttaṃ, tattha paviṭṭhaṃ. Setapaccattanti vāsanāya vippahīnattā parisuddhaṃ āveṇikaattabhāvaṃ. Advayabhāṇinti paricchinnavacanattā dvivacanavirahitaṃ. Tādinti tādisaṃ, iṭṭhāniṭṭhesu akampanaṃ vā. Tathā paṭiññā assāti tathāpaṭiñño, taṃ. Aparittanti na khuddakaṃ. Mahantanti tedhātuṃ atikkamitvā mahantappattaṃ.
ಗಮ್ಭೀರನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದುಪ್ಪವೇಸಂ। ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತುಲಟ್ಠೇನ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ। ದುಪ್ಪರಿಯೋಗಾಹನ್ತಿ ಪರಿಯೋಗಾಹಿತುಂ ದುಕ್ಖಪ್ಪವೇಸಂ। ಪಹೂತರತನನ್ತಿ ಸದ್ಧಾದಿರತನೇಹಿ ಪಹೂತರತನಂ। ಸಾಗರಸಮನ್ತಿ ರತನಾಕರತೋ ಸಮುದ್ದಸದಿಸಂ। ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ‘‘ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತಿ ನ ದುಮ್ಮನೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೧) ವುತ್ತನಯೇನ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಅತುಲನ್ತಿ ತುಲವಿರಹಿತಂ, ತುಲಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ವಿಪುಲನ್ತಿ ಅತಿಮಹನ್ತಂ। ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ತಂ ತಾದಿಸನ್ತಿ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ತಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ। ಪವದತಂ ಮಗ್ಗವಾದಿನನ್ತಿ ಪವದನ್ತಾನಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಉತ್ತಮಂ ಕಥಯನ್ತಂ ವದನ್ತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಮೇರುಮಿವ ನಗಾನನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಿನೇರುಂ ವಿಯ। ಗರುಳಮಿವ ದಿಜಾನನ್ತಿ ಪಕ್ಖಿಜಾತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸುಪಣ್ಣಂ ವಿಯ। ಸೀಹಮಿವ ಮಿಗಾನನ್ತಿ ಚತುಪ್ಪದಾನಮನ್ತರೇ ಸೀಹಂ ವಿಯ। ಉದಧಿಮಿವ ಅಣ್ಣವಾನನ್ತಿ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಅಣ್ಣವಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಮುದ್ದಂ ವಿಯ ಅಧಿಗಚ್ಛಿಂ। ಜಿನಪವರನ್ತಿ ಬುದ್ಧುತ್ತಮಂ।
Gambhīranti aññesaṃ duppavesaṃ. Appameyyanti atulaṭṭhena appameyyaṃ. Duppariyogāhanti pariyogāhituṃ dukkhappavesaṃ. Pahūtaratananti saddhādiratanehi pahūtaratanaṃ. Sāgarasamanti ratanākarato samuddasadisaṃ. Chaḷaṅgupekkhāya samannāgatanti ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano’’ti (a. ni. 6.1) vuttanayena chaḷaṅgupekkhāya paripuṇṇaṃ. Atulanti tulavirahitaṃ, tulayituṃ asakkuṇeyyaṃ. Vipulanti atimahantaṃ. Appameyyanti pametuṃ asakkuṇeyyaṃ. Taṃ tādisanti taṃ bhagavantaṃ tādiguṇasampannaṃ. Pavadataṃ maggavādinanti pavadantānaṃ kathentānaṃ uttamaṃ kathayantaṃ vadantaṃ adhigacchinti sambandho. Merumiva nagānanti pabbatānaṃ antare sineruṃ viya. Garuḷamiva dijānanti pakkhijātānaṃ antare supaṇṇaṃ viya. Sīhamiva migānanti catuppadānamantare sīhaṃ viya. Udadhimiva aṇṇavānanti vitthiṇṇaaṇṇavānaṃ antare samuddaṃ viya adhigacchiṃ. Jinapavaranti buddhuttamaṃ.
೧೦೬. ಯೇಮೇ ಪುಬ್ಬೇತಿ ಯೇ ಇಮೇ ಪುಬ್ಬೇ।
106.Yeme pubbeti ye ime pubbe.
೧೦೭. ತಮೋನುದಾಸೀನೋತಿ ತಮೋನುದೋ ಆಸೀನೋ। ಭೂರಿಪಞ್ಞಾಣೋತಿ ಞಾಣದ್ಧಜೋ। ಭೂರಿಮೇಧಸೋತಿ ವಿಪುಲಪಞ್ಞೋ।
107.Tamonudāsīnoti tamonudo āsīno. Bhūripaññāṇoti ñāṇaddhajo. Bhūrimedhasoti vipulapañño.
ನಿದ್ದೇಸೇ ಪಭಙ್ಕರೋತಿ ತೇಜಂಕರೋ। ಆಲೋಕಕರೋತಿ ಅನನ್ಧಕಾರಕರೋ। ಓಭಾಸಕರೋತಿ ಓಭಾಸಂ ಜೋತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಓಭಾಸಕರೋ। ದೀಪಸದಿಸಂ ಆಲೋಕಂ ಕರೋತೀತಿ ದೀಪಙ್ಕರೋ। ಪದೀಪಸದಿಸಂ ಆಲೋಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಪದೀಪಕರೋ। ಉಜ್ಜೋತಕರೋತಿ ಪತಾಪಕರೋ। ಪಜ್ಜೋತಕರೋತಿ ದಿಸಾವಿದಿಸಾ ಪತಾಪಕರೋ।
Niddese pabhaṅkaroti tejaṃkaro. Ālokakaroti anandhakārakaro. Obhāsakaroti obhāsaṃ jotiṃ karotīti obhāsakaro. Dīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti dīpaṅkaro. Padīpasadisaṃ ālokaṃ karotīti padīpakaro. Ujjotakaroti patāpakaro. Pajjotakaroti disāvidisā patāpakaro.
ಭೂರಿಪಞ್ಞಾಣೋತಿ ಪುಥುಲಞಾಣೋ। ಞಾಣಪಞ್ಞಾಣೋತಿ ಞಾಣೇನ ಪಾಕಟೋ। ಪಞ್ಞಾಧಜೋತಿ ಉಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಧಜೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಞಾಧಜೋ, ಧಜೋ ರಥಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೮೪೧; ಚೂಳನಿ॰ ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೦೭) ವಿಯ। ವಿಭೂತವಿಹಾರೀತಿ ಪಾಕಟವಿಹಾರೋ।
Bhūripaññāṇoti puthulañāṇo. Ñāṇapaññāṇoti ñāṇena pākaṭo. Paññādhajoti ussitaṭṭhena paññāva dhajo assāti paññādhajo, dhajo rathassa paññāṇantiādīsu (jā. 2.22.1841; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) viya. Vibhūtavihārīti pākaṭavihāro.
೧೦೮. ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಮಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಸಾಮಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ಫಲಂ, ನ ಚ ಕಾಲನ್ತರೇ ಪತ್ತಬ್ಬಫಲಂ। ಅನೀತಿಕನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾದಿಈತಿವಿರಹಿತಂ।
108.Sandiṭṭhikamakālikanti sāmaṃ passitabbaṃ phalaṃ, na ca kālantare pattabbaphalaṃ. Anītikanti kilesādiītivirahitaṃ.
ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಯೇನ ಅಧಿಗತೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪರಸದ್ಧಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬತಂ ಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇನ ಸಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ, ತಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ। ಅತ್ತನೋ ಫಲಂದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ನಾಸ್ಸ ಕಾಲೋತಿ ಅಕಾಲೋ, ಅಕಾಲೋಯೇವ ಅಕಾಲಿಕೋ। ಯೋ ಏತ್ಥ ಅರಿಯಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮನನ್ತರಮೇವ ಫಲಂ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಅಕಾಲಿಕಂ। ಏಹಿ ಪಸ್ಸ ಇಮಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಂ ಏಹಿಪಸ್ಸವಿಧಿಂ ಅರಹತೀತಿ ಏಹಿಪಸ್ಸಿಕೋ, ತಂ ಏಹಿಪಸ್ಸಿಕಂ। ಆದಿತ್ತಂ ಚೇಲಂ ವಾ ಸೀಸಂ ವಾ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇ ಉಪನಯಂ ಅರಹತೀತಿ ಓಪನೇಯ್ಯಿಕೋ, ತಂ ಓಪನೇಯ್ಯಿಕಂ। ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂಆದೀಹಿ ‘‘ಭಾವಿತೋ ಮೇ ಮಗ್ಗೋ, ಅಧಿಗತಂ ಫಲಂ, ಸಚ್ಛಿಕತೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ತನಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವಿಞ್ಞೂಹಿ।
Sandiṭṭhikanti lokuttaradhammo yena adhigato hoti, tena parasaddhāya gantabbataṃ hitvā paccavekkhaṇañāṇena sayaṃ daṭṭhabboti sandiṭṭhiko, taṃ sandiṭṭhikaṃ. Attano phalaṃdānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālo, akāloyeva akāliko. Yo ettha ariyamaggadhammo, so attano samanantarameva phalaṃ detīti attho, taṃ akālikaṃ. Ehi passa imaṃ dhammanti evaṃ pavattaṃ ehipassavidhiṃ arahatīti ehipassiko, taṃ ehipassikaṃ. Ādittaṃ celaṃ vā sīsaṃ vā ajjhupekkhitvāpi attano citte upanayaṃ arahatīti opaneyyiko, taṃ opaneyyikaṃ. Sabbehipi ugghaṭitaññūādīhi ‘‘bhāvito me maggo, adhigataṃ phalaṃ, sacchikato nirodho’’ti attani attani veditabbanti paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi.
೧೦೯. ಅಥ ನಂ ಬಾವರೀ ಆಹ ‘‘ಕಿಂ ನು ತಮ್ಹಾ’’ತಿ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ।
109. Atha naṃ bāvarī āha ‘‘kiṃ nu tamhā’’ti dve gāthā.
ಮುಹುತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಥೋಕಮ್ಪಿ। ಖಣಮ್ಪೀತಿ ನ ಬಹುಕಮ್ಪಿ। ಲಯಮ್ಪೀತಿ ಮನಮ್ಪಿ। ವಯಮ್ಪೀತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಮ್ಪಿ। ಅದ್ಧಮ್ಪೀತಿ ದಿವಸಮ್ಪಿ।
Muhuttampīti thokampi. Khaṇampīti na bahukampi. Layampīti manampi. Vayampīti koṭṭhāsampi. Addhampīti divasampi.
೧೧೧-೧೧೩. ತತೋ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಮೇವ ದೀಪೇನ್ತೋ ‘‘ನಾಹಂ ತಮ್ಹಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಾಹಂ ಯೋ ಮೇ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಾಮಿ ನಂ ಮನಸಾ ಚಕ್ಖುನಾವಾತಿ ತಂ ಬುದ್ಧಂ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ವಿಯ ಮನಸಾ ಪಸ್ಸಾಮಿ। ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ವಿವಸೇಮಿ ರತ್ತಿನ್ತಿ ನಮಸ್ಸಮಾನೋವ ರತ್ತಿಂ ಅತಿನಾಮೇಮಿ।
111-113. Tato piṅgiyo bhagavato santikā avippavāsameva dīpento ‘‘nāhaṃ tamhā’’tiādimāha. Nāhaṃ yo me…pe… passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti taṃ buddhaṃ maṃsacakkhunā viya manasā passāmi. Namassamāno vivasemi rattinti namassamānova rattiṃ atināmemi.
೧೧೪. ತೇನ ತೇನೇವ ನತೋತಿ ಯೇನ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಬುದ್ಧೋ, ತೇನ ತೇನೇವಾಹಮ್ಪಿ ನತೋ, ತನ್ನಿನ್ನೋ ತಪ್ಪೋಣೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
114. Tena teneva natoti yena yena disābhāgena buddho, tena tenevāhampi nato, tanninno tappoṇoti dasseti.
೧೧೫. ದುಬ್ಬಲಥಾಮಕಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮಕಸ್ಸ। ಅಥ ವಾ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ದುತ್ಥಾಮಕಸ್ಸ ಚ, ಬಲವೀರಿಯಹೀನಸ್ಸಾಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವ ಕಾಯೋ ನ ಪಲೇತೀತಿ ತೇನೇವ ದುಬ್ಬಲತ್ಥಾಮಕತ್ತೇನ ಕಾಯೋ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ, ನ ತೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ನ ಪರೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ। ಸಙ್ಕಪ್ಪಯನ್ತಾಯಾತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪಗಮನೇನ। ತೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ, ತೇನ ಯುತ್ತೋ ಪಯುತ್ತೋ ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
115.Dubbalathāmakassāti appathāmakassa. Atha vā dubbalassa dutthāmakassa ca, balavīriyahīnassāpīti vuttaṃ hoti. Teneva kāyo na paletīti teneva dubbalatthāmakattena kāyo na gacchati, yena buddho, na tena gacchati. ‘‘Na paretī’’tipi pāṭho, so evattho. Tatthāti buddhassa santike. Saṅkappayantāyāti saṅkappagamanena. Tena yuttoti yena buddho, tena yutto payutto anuyuttoti dasseti.
ಯೇನ ಬುದ್ಧೋತಿ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಬುದ್ಧೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ, ತೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ನ ಪಲೇತಿ। ಅಥ ವಾ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಯತ್ಥ ಬುದ್ಧೋ ತತ್ಥ ನ ಪಲೇತಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ನ ವಜತೀತಿ ಪುರತೋ ನ ಯಾತಿ। ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಿವತ್ತತಿ। ನಾತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ನ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ।
Yena buddhoti yena disābhāgena buddho upasaṅkamitabbo, tena disābhāgena na paleti. Atha vā bhummatthe karaṇavacanaṃ. Yattha buddho tattha na paleti na gacchati. Na vajatīti purato na yāti. Na gacchatīti nivattati. Nātikkamatīti na upasaṅkamati.
೧೧೬. ಪಙ್ಕೇ ಸಯಾನೋತಿ ಕಾಮಕದ್ದಮೇ ಸಯಮಾನೋ। ದೀಪಾ ದೀಪಂ ಉಪಲ್ಲವಿನ್ತಿ ಸತ್ಥಾರಾದಿತೋ ಸತ್ಥಾರಾದಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿಂ। ಅಥದ್ದಸಾಸಿಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಸೋಹಂ ಏವಂ ದುದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ವಾಹಿಣ್ಡನ್ತೋ ಅಥ ಪಾಸಾಣಕಚೇತಿಯೇ ಬುದ್ಧಮದ್ದಕ್ಖಿಂ।
116.Paṅke sayānoti kāmakaddame sayamāno. Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārādito satthārādiṃ adhigacchiṃ. Athaddasāsiṃ sambuddhanti sohaṃ evaṃ dudiṭṭhiṃ gahetvā anvāhiṇḍanto atha pāsāṇakacetiye buddhamaddakkhiṃ.
ತತ್ಥ ಸೇಮಾನೋತಿ ನಿಸಜ್ಜಮಾನೋ। ಸಯಮಾನೋತಿ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪಯಮಾನೋ। ಆವಸಮಾನೋತಿ ವಸಮಾನೋ। ಪರಿವಸಮಾನೋತಿ ನಿಚ್ಚಂ ವಸಮಾನೋ।
Tattha semānoti nisajjamāno. Sayamānoti seyyaṃ kappayamāno. Āvasamānoti vasamāno. Parivasamānoti niccaṃ vasamāno.
ಪಲ್ಲವಿನ್ತಿ ಉಗ್ಗಮಿಂ। ಉಪಲ್ಲವಿನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಂ , ಸಮ್ಪಲ್ಲವಿನ್ತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಅದ್ದಸನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಅದ್ದಸನ್ತಿ ಪಸ್ಸಿಂ। ಅದ್ದಕ್ಖಿನ್ತಿ ಓಲೋಕೇಸಿಂ। ಅಪಸ್ಸಿನ್ತಿ ಏಸಿಂ। ಪಟಿವಿಜ್ಝಿನ್ತಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿಂ।
Pallavinti uggamiṃ. Upallavinti uttariṃ , sampallavinti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Addasanti niddesassa uddesapadaṃ. Addasanti passiṃ. Addakkhinti olokesiṃ. Apassinti esiṃ. Paṭivijjhinti vinivijjhiṃ.
೧೧೭. ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅವಸಾನೇ ಪಿಙ್ಗಿಯಸ್ಸ ಚ ಬಾವರಿಸ್ಸ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಠಿತೋಯೇವ ಸುವಣ್ಣೋಭಾಸಂ ಮುಞ್ಚಿ। ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಬಾವರಿಸ್ಸ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ವಣ್ಣಯನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಏವ ತಂ ಓಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಪುರತೋ ಠಿತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ವಾ ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಭಗವಾಪಿ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಪ್ಪಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪಿಙ್ಗಿಯಮೇವ ಆಲಪಮಾನೋ ‘‘ಯಥಾ ಅಹೂ, ವಕ್ಕಲೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ।
117. Imissā gāthāya avasāne piṅgiyassa ca bāvarissa ca indriyaparipākaṃ viditvā bhagavā sāvatthiyaṃ ṭhitoyeva suvaṇṇobhāsaṃ muñci. Piṅgiyo bāvarissa buddhaguṇe vaṇṇayanto nisinno eva taṃ obhāsaṃ disvā ‘‘kiṃ ida’’nti olokento bhagavantaṃ attano purato ṭhitaṃ viya disvā bāvaribrāhmaṇassa ‘‘buddho āgato’’ti ārocesi. Brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā añjaliṃ paggahetvā aṭṭhāsi. Bhagavāpi obhāsaṃ pharitvā brāhmaṇassa attānaṃ dassento ubhinnampi sappāyaṃ viditvā piṅgiyameva ālapamāno ‘‘yathā ahū, vakkalī’’ti imaṃ gāthamabhāsi.
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರೋ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸದ್ಧಾಧುರೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಯಥಾ ಚ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಏಕೋ ಭದ್ರಾವುಧೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಚ ಆಳವಿಗೋತಮೋ ಚ। ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪಮುಞ್ಚಸ್ಸು ಸದ್ಧಂ , ತತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೭೭; ಥೇರಗಾ॰ ೬೭೬; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೧; ಕಥಾ॰ ೭೫೩) ನಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಅರಹತ್ತೇ, ಬಾವರೀ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಞ್ಚಸತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tassattho – yathā vakkalitthero saddhādhimutto ahosi, saddhādhureneva arahattaṃ pāpuṇi, yathā ca soḷasannaṃ eko bhadrāvudho nāma, yathā ca āḷavigotamo ca. Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ, tato saddhāya adhimuccanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; paṭi. ma. 1.31; kathā. 753) nayena vipassanaṃ ārabhitvā maccudheyyassa pāraṃ nibbānaṃ gamissasīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne piṅgiyo arahatte, bāvarī anāgāmiphale patiṭṭhahi, bāvaribrāhmaṇassa sissā pana pañcasatā sotāpannā ahesuṃ.
ತತ್ಥ ಮುಞ್ಚಸ್ಸೂತಿ ಮೋಚಸ್ಸು। ಪಮುಞ್ಚಸ್ಸೂತಿ ಮೋಚೇಹಿ। ಅಧಿಮುಞ್ಚಸ್ಸೂತಿ ತತ್ಥ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಕರಸ್ಸು। ಓಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ಬಹುಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಹೀತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ। ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ದುಕ್ಖಾತಿ ದುಕ್ಖಮಟ್ಠೇನ। ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾತಿ ಅವಸವತ್ತನಟ್ಠೇನ।
Tattha muñcassūti mocassu. Pamuñcassūti mocehi. Adhimuñcassūti tattha adhimokkhaṃ karassu. Okappehīti bahumānaṃ uppādehīti. Sabbe saṅkhārā aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena. Sabbe saṅkhārā dukkhāti dukkhamaṭṭhena. Sabbe dhammā anattāti avasavattanaṭṭhena.
೧೧೮. ಇದಾನಿ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಂ ನಿವೇದೇನ್ತೋ ‘‘ಏಸ ಭಿಯ್ಯೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಟಿಭಾನವಾತಿ ಪಟಿಭಾನಪ್ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ಉಪೇತೋ।
118. Idāni piṅgiyo attano pasādaṃ nivedento ‘‘esa bhiyyotiādimāha. Tattha paṭibhānavāti paṭibhānappaṭisambhidāya upeto.
ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಉಪರೂಪರಿ।
Bhiyyo bhiyyoti uparūpari.
೧೧೯. ಅಧಿದೇವೇ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಧಿದೇವಕರೇ ಧಮ್ಮೇ ಞತ್ವಾ। ಪರೋಪರನ್ತಿ ಹೀನಪಣೀತಂ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ಅಧಿದೇವತ್ತಕರಂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಜಾತಂ ಅವೇದೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಙ್ಖೀನಂ ಪಟಿಜಾನತನ್ತಿ ಕಙ್ಖೀನಂಯೇವ ಸತಂ ‘‘ನಿಕ್ಕಙ್ಖಮ್ಹಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನ್ತಾನಂ।
119.Adhideve abhiññāyāti adhidevakare dhamme ñatvā. Paroparanti hīnapaṇītaṃ, attano ca parassa ca adhidevattakaraṃ sabbadhammajātaṃ avedīti vuttaṃ hoti. Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti kaṅkhīnaṃyeva sataṃ ‘‘nikkaṅkhamhā’’ti paṭijānantānaṃ.
ನಿದ್ದೇಸೇ ಪಾರಾಯನಿಕಪಞ್ಹಾನನ್ತಿ ಪಾರಾಯನಿಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುಚ್ಛಾನಂ। ಅವಸಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ತಕರೋ। ಕೋಟಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಪರಿಯನ್ತಕರೋ। ಸೀಮಂ ಮರಿಯಾದಂ ಕರೋತೀತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಕರೋ। ನಿಗಮಂ ಕರೋತೀತಿ ಪರಿವಟುಮಕರೋ। ಸಭಿಯಪಞ್ಹಾನನ್ತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಪಾರಾಯನಿಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪಞ್ಹಾನಂ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಸಭಿಯಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಾನಂ ಅನ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಭಿಯಪಞ್ಹಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
Niddese pārāyanikapañhānanti pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pucchānaṃ. Avasānaṃ karotīti antakaro. Koṭiṃ karotīti pariyantakaro. Sīmaṃ mariyādaṃ karotīti paricchedakaro. Nigamaṃ karotīti parivaṭumakaro. Sabhiyapañhānanti na kevalaṃ pārāyanikabrāhmaṇānaṃ pañhānaṃ eva, atha kho sabhiyaparibbājakādīnampi pañhānaṃ antaṃ karotīti dassetuṃ ‘‘sabhiyapañhāna’’ntiādimāha.
೧೨೦. ಅಸಂಹೀರನ್ತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಅಸಂಹಾರಿಯಂ। ಅಸಙ್ಕುಪ್ಪನ್ತಿ ಅಸಙ್ಕುಪ್ಪಂ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಂ। ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಭಣತಿ। ಅದ್ಧಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕಂಸೇನೇವ ತಂ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ನ ಮೇತ್ಥ ಕಙ್ಖಾತಿ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಕಙ್ಖಾ। ಏವಂ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ ಅಧಿಮುತ್ತಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ‘‘ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪಮುಞ್ಚಸ್ಸು ಸದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಗವತೋ ಓವಾದೇನ ಅತ್ತನಿ ಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಧುರೇನೇವ ಚ ವಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಂ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ ಅಧಿಮುತ್ತಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ‘‘ಯಥಾ ಮಂ ತ್ವಂ ಅವಚ, ಏವಮೇವ ಮಂ ಅಧಿಮುತ್ತಚಿತ್ತಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ।
120.Asaṃhīranti rāgādīhi asaṃhāriyaṃ. Asaṅkuppanti asaṅkuppaṃ avipariṇāmadhammaṃ. Dvīhipi padehi nibbānaṃ bhaṇati. Addhā gamissāmīti ekaṃseneva taṃ anupādisesanibbānadhātuṃ gamissāmi. Na mettha kaṅkhāti natthi me ettha nibbāne kaṅkhā. Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti piṅgiyo ‘‘evameva tvampi pamuñcassu saddha’’nti iminā bhagavato ovādena attani saddhaṃ uppādetvā saddhādhureneva ca vimuñcitvā taṃ saddhādhimuttiṃ pakāsento bhagavantaṃ āha – ‘‘evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti. Ayañhettha adhippāyo ‘‘yathā maṃ tvaṃ avaca, evameva maṃ adhimuttacittaṃ dhārehī’’ti.
ನ ಸಂಹರಿಯತೀತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಂಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ನಿಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಯುತ್ತವಚನಂ। ಅವತ್ಥಾಪನವಚನನ್ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಚನಂ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾರಾಯನವಗ್ಗೇ ಯಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ।
Na saṃhariyatīti gahetvā saṃharituṃ na sakkā. Niyogavacananti yuttavacanaṃ. Avatthāpanavacananti sanniṭṭhānavacanaṃ. Imasmiṃ pārāyanavagge yaṃ antarantarā na vuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayena gahetabbaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಚೂಳನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pārāyanānugītigāthāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪಾರಾಯನವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pārāyanavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Cūḷaniddesapāḷi
೧೮. ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾ • 18. Pārāyanānugītigāthā
೧೮. ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸೋ • 18. Pārāyanānugītigāthāniddeso
