Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
૧૦. પરિહાનસુત્તવણ્ણના
10. Parihānasuttavaṇṇanā
૭૯. દસમે પરિહાનાય સંવત્તન્તીતિ અવુદ્ધિયા ભવન્તિ, મગ્ગાધિગમસ્સ પરિપન્થાય હોન્તિ. અધિગતસ્સ પન મગ્ગસ્સ પરિહાનિ નામ નત્થિ. ‘‘તયો ધમ્મા’’તિ ધમ્માધિટ્ઠાનવસેન ઉદ્દિટ્ઠધમ્મે પુગ્ગલાધિટ્ઠાનાય દેસનાય વિભજન્તો ‘‘ઇધ, ભિક્ખવે, સેખો ભિક્ખૂ’’તિઆદિમાહ.
79. Dasame parihānāya saṃvattantīti avuddhiyā bhavanti, maggādhigamassa paripanthāya honti. Adhigatassa pana maggassa parihāni nāma natthi. ‘‘Tayo dhammā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena uddiṭṭhadhamme puggalādhiṭṭhānāya desanāya vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, sekho bhikkhū’’tiādimāha.
તત્થ કમ્મં આરમિતબ્બતો આરામો એતસ્સાતિ કમ્મારામો. કમ્મે રતોતિ કમ્મરતો. કમ્મારામતં કમ્માભિરતિં અનુયુત્તો પયુત્તોતિ કમ્મારામતમનુયુત્તો. તત્થ કમ્મં નામ ઇતિકત્તબ્બં કમ્મં, સેય્યથિદં – ચીવરવિચારણં, ચીવરકરણં, ઉપત્થમ્ભનં, પત્તત્થવિકં, અંસબન્ધનં, કાયબન્ધનં, ધમકરણં, આધારકં, પાદકથલિકં, સમ્મજ્જનીતિ એવમાદીનં ઉપકરણાનં કરણં, યઞ્ચ વિહારે ખણ્ડફુલ્લાદિપટિસઙ્ખરણં . એકચ્ચો હિ એતાનિ કરોન્તો સકલદિવસં એતાનેવ કરોતિ. તં સન્ધાયેતં વુત્તં. યો પન એતેસં કરણવેલાયમેવ એતાનિ કરોતિ, ઉદ્દેસવેલાયં ઉદ્દેસં ગણ્હાતિ, સજ્ઝાયવેલાયં સજ્ઝાયતિ, ચેતિયઙ્ગણવત્તાદિકરણવેલાયં ચેતિયઙ્ગણવત્તાદીનિ કરોતિ, મનસિકારવેલાયં મનસિકારં કરોતિ સબ્બત્થકકમ્મટ્ઠાને વા પારિહારિયકમ્મટ્ઠાને વા, ન સો કમ્મારામો નામ. તસ્સ તં –
Tattha kammaṃ āramitabbato ārāmo etassāti kammārāmo. Kamme ratoti kammarato. Kammārāmataṃ kammābhiratiṃ anuyutto payuttoti kammārāmatamanuyutto. Tattha kammaṃ nāma itikattabbaṃ kammaṃ, seyyathidaṃ – cīvaravicāraṇaṃ, cīvarakaraṇaṃ, upatthambhanaṃ, pattatthavikaṃ, aṃsabandhanaṃ, kāyabandhanaṃ, dhamakaraṇaṃ, ādhārakaṃ, pādakathalikaṃ, sammajjanīti evamādīnaṃ upakaraṇānaṃ karaṇaṃ, yañca vihāre khaṇḍaphullādipaṭisaṅkharaṇaṃ . Ekacco hi etāni karonto sakaladivasaṃ etāneva karoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yo pana etesaṃ karaṇavelāyameva etāni karoti, uddesavelāyaṃ uddesaṃ gaṇhāti, sajjhāyavelāyaṃ sajjhāyati, cetiyaṅgaṇavattādikaraṇavelāyaṃ cetiyaṅgaṇavattādīni karoti, manasikāravelāyaṃ manasikāraṃ karoti sabbatthakakammaṭṭhāne vā pārihāriyakammaṭṭhāne vā, na so kammārāmo nāma. Tassa taṃ –
‘‘યાનિ ખો પન તાનિ સબ્રહ્મચારીનં ઉચ્ચાવચાનિ કિંકરણીયાનિ, તત્થ દક્ખો હોતિ અનલસો, તત્રુપાયાય વીમંસાય સમન્નાગતો, અલં કાતું અલં સંવિધાતુ’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૩૪૫; અ॰ નિ॰ ૧૦.૧૮) –
‘‘Yāni kho pana tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni, tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātu’’nti (dī. ni. 3.345; a. ni. 10.18) –
આદિના સત્થારા અનુઞ્ઞાતકરણમેવ હોતિ.
Ādinā satthārā anuññātakaraṇameva hoti.
ભસ્સારામોતિ યો ભગવતા પટિક્ખિત્તરાજકથાદિવસેન રત્તિન્દિવં વીતિનામેતિ, અયં ભસ્સે પરિયન્તકારી ન હોતીતિ ભસ્સારામો નામ. યો પન રત્તિમ્પિ દિવાપિ ધમ્મં કથેતિ, પઞ્હં વિસ્સજ્જેતિ, અયં અપ્પભસ્સો ભસ્સે પરિયન્તકારીયેવ. કસ્મા? ‘‘સન્નિપતિતાનં વો, ભિક્ખવે, દ્વયં કરણીયં – ધમ્મી વા કથા, અરિયો વા તુણ્હીભાવો’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૭૩) વુત્તવિધિંયેવ પટિપન્નોતિ.
Bhassārāmoti yo bhagavatā paṭikkhittarājakathādivasena rattindivaṃ vītināmeti, ayaṃ bhasse pariyantakārī na hotīti bhassārāmo nāma. Yo pana rattimpi divāpi dhammaṃ katheti, pañhaṃ vissajjeti, ayaṃ appabhasso bhasse pariyantakārīyeva. Kasmā? ‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ – dhammī vā kathā, ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273) vuttavidhiṃyeva paṭipannoti.
નિદ્દારામોતિ યો યાવદત્થં ઉદરાવદેહકં ભુઞ્જિત્વા સેય્યસુખં, પસ્સસુખં, મિદ્ધસુખં અનુયુઞ્જતિ, યો ચ ગચ્છન્તોપિ નિસિન્નોપિ ઠિતોપિ થિનમિદ્ધાભિભૂતો નિદ્દાયતિ, અયં નિદ્દારામો નામ. યસ્સ પન કરજકાયગેલઞ્ઞેન ચિત્તં ભવઙ્ગં ઓતરતિ, નાયં નિદ્દારામો, તેનેવાહ –
Niddārāmoti yo yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ, passasukhaṃ, middhasukhaṃ anuyuñjati, yo ca gacchantopi nisinnopi ṭhitopi thinamiddhābhibhūto niddāyati, ayaṃ niddārāmo nāma. Yassa pana karajakāyagelaññena cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, nāyaṃ niddārāmo, tenevāha –
‘‘અભિજાનામિ ખો પનાહં, અગ્ગિવેસ્સન, ગિમ્હાનં પચ્છિમે માસે પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપ્પટિક્કન્તો ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞાપેત્વા દક્ખિણેન પસ્સેન સતો સમ્પજાનો નિદ્દં ઓક્કમિતા’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૩૮૭).
‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387).
એત્થ ચ પુથુજ્જનકલ્યાણકોપિ સેખોત્વેવ વેદિતબ્બો. તસ્મા તસ્સ સબ્બસ્સપિ વિસેસાધિગમસ્સ ઇતરેસં ઉપરિ વિસેસાધિગમસ્સ ચ પરિહાનાય વત્તન્તીતિ વેદિતબ્બં. સુક્કપક્ખસ્સ વુત્તવિપરિયાયેન અત્થવિભાવના વેદિતબ્બા.
Ettha ca puthujjanakalyāṇakopi sekhotveva veditabbo. Tasmā tassa sabbassapi visesādhigamassa itaresaṃ upari visesādhigamassa ca parihānāya vattantīti veditabbaṃ. Sukkapakkhassa vuttavipariyāyena atthavibhāvanā veditabbā.
ગાથાસુ ઉદ્ધતોતિ ચિત્તવિક્ખેપકરેન ઉદ્ધચ્ચેન ઉદ્ધતો અવૂપસન્તો. અપ્પકિચ્ચસ્સાતિ અનુઞ્ઞાતસ્સપિ વુત્તપ્પકારસ્સ કિચ્ચસ્સ યુત્તપ્પયુત્તકાલેયેવ કરણતો અપ્પકિચ્ચો અસ્સ ભવેય્ય. અપ્પમિદ્ધોતિ ‘‘દિવસં ચઙ્કમેન નિસજ્જાયા’’તિઆદિના વુત્તજાગરિયાનુયોગેન નિદ્દારહિતો અસ્સ. અનુદ્ધતોતિ ભસ્સારામતાય ઉપ્પજ્જનકચિત્તવિક્ખેપસ્સ અભસ્સારામો હુત્વા પરિવજ્જનેન ન ઉદ્ધતો વૂપસન્તચિત્તો, સમાહિતોતિ અત્થો. સેસં પુબ્બે વુત્તનયત્તા સુવિઞ્ઞેય્યમેવ. ઇતિ ઇમસ્મિં વગ્ગે પઠમદુતિયપઞ્ચમછટ્ઠસત્તમઅટ્ઠમનવમેસુ સુત્તેસુ વટ્ટં કથિતં, ઇતરેસુ વટ્ટવિવટ્ટં.
Gāthāsu uddhatoti cittavikkhepakarena uddhaccena uddhato avūpasanto. Appakiccassāti anuññātassapi vuttappakārassa kiccassa yuttappayuttakāleyeva karaṇato appakicco assa bhaveyya. Appamiddhoti ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā vuttajāgariyānuyogena niddārahito assa. Anuddhatoti bhassārāmatāya uppajjanakacittavikkhepassa abhassārāmo hutvā parivajjanena na uddhato vūpasantacitto, samāhitoti attho. Sesaṃ pubbe vuttanayattā suviññeyyameva. Iti imasmiṃ vagge paṭhamadutiyapañcamachaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamesu suttesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ.
દસમસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
તતિયવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૧૦. પરિહાનસુત્તં • 10. Parihānasuttaṃ