Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
૧૦. પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના
10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
૬૫૭. તેન સમયેનાતિ પરિણતસિક્ખાપદં. તત્થ પૂગસ્સાતિ સમૂહસ્સ; ધમ્મગણસ્સાતિ અત્થો. પટિયત્તન્તિ પટિયાદિતં. બહૂ સઙ્ઘસ્સ ભત્તાતિ સઙ્ઘસ્સ બહૂનિ ભત્તાનિ અનેકાનિ લાભમુખાનિ; ન સઙ્ઘસ્સ કેનચિ પરિહાનીતિ દીપેન્તિ. ઓણોજેથાતિ દેથ. કિં પનેવં વત્તું વટ્ટતીતિ કસ્મા ન વટ્ટતિ? અયઞ્હિ અભિહટભિક્ખા અભિહરિત્વા એકસ્મિં ઓકાસે સઙ્ઘસ્સત્થાય પટિયત્તા અભિહટપટિયત્તે ચ ઉદ્દિસ્સ ઠપિતભાગે ચ પયુત્તવાચા નામ નત્થિ.
657.Tena samayenāti pariṇatasikkhāpadaṃ. Tattha pūgassāti samūhassa; dhammagaṇassāti attho. Paṭiyattanti paṭiyāditaṃ. Bahū saṅghassa bhattāti saṅghassa bahūni bhattāni anekāni lābhamukhāni; na saṅghassa kenaci parihānīti dīpenti. Oṇojethāti detha. Kiṃ panevaṃ vattuṃ vaṭṭatīti kasmā na vaṭṭati? Ayañhi abhihaṭabhikkhā abhiharitvā ekasmiṃ okāse saṅghassatthāya paṭiyattā abhihaṭapaṭiyatte ca uddissa ṭhapitabhāge ca payuttavācā nāma natthi.
૬૫૮. સઙ્ઘિકન્તિ સઙ્ઘસ્સ સન્તકં. સો હિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતત્તા હત્થં અનારૂળ્હોપિ એકેન પરિયાયેન સઙ્ઘસ્સ સન્તકો હોતિ, પદભાજને પન ‘‘સઙ્ઘિકં નામ સઙ્ઘસ્સ દિન્નં હોતિ પરિચ્ચત્ત’’ન્તિ એવં અત્થુદ્ધારવસેન નિપ્પરિયાયતોવ સઙ્ઘિકં દસ્સિતં. લાભન્તિ પટિલભિતબ્બવત્થું આહ. તેનેવસ્સ નિદ્દેસે ‘‘ચીવરમ્પી’’તિઆદિ વુત્તં. પરિણતન્તિ સઙ્ઘસ્સ નિન્નં સઙ્ઘસ્સ પોણં સઙ્ઘસ્સ પબ્ભારં હુત્વા ઠિતં. યેન પન કારણેન સો પરિણતો હોતિ, તં દસ્સેતું ‘‘દસ્સામ કરિસ્સામાતિ વાચા ભિન્ના હોતી’’તિ પદભાજનં વુત્તં.
658.Saṅghikanti saṅghassa santakaṃ. So hi saṅghassa pariṇatattā hatthaṃ anārūḷhopi ekena pariyāyena saṅghassa santako hoti, padabhājane pana ‘‘saṅghikaṃ nāma saṅghassa dinnaṃ hoti pariccatta’’nti evaṃ atthuddhāravasena nippariyāyatova saṅghikaṃ dassitaṃ. Lābhanti paṭilabhitabbavatthuṃ āha. Tenevassa niddese ‘‘cīvarampī’’tiādi vuttaṃ. Pariṇatanti saṅghassa ninnaṃ saṅghassa poṇaṃ saṅghassa pabbhāraṃ hutvā ṭhitaṃ. Yena pana kāraṇena so pariṇato hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘dassāma karissāmāti vācā bhinnā hotī’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.
૬૫૯. પયોગે દુક્કટન્તિ પરિણતલાભસ્સ અત્તનો પરિણામનપયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન તસ્મિં હત્થં આરૂળ્હે નિસ્સગ્ગિયં. સચે પન સઙ્ઘસ્સ દિન્નં હોતિ, તં ગહેતું ન વટ્ટતિ, સઙ્ઘસ્સેવ દાતબ્બં. યોપિ આરામિકેહિ સદ્ધિં એકતો ખાદતિ, ભણ્ડં અગ્ઘાપેત્વા કારેતબ્બો. પરિણતં પન સહધમ્મિકાનં વા ગિહીનં વા અન્તમસો માતુસન્તકમ્પિ ‘‘ઇદં મય્હં દેહી’’તિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતભાવં ઞત્વા અત્તનો પરિણામેત્વા ગણ્હન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. ‘‘ઇમસ્સ ભિક્ખુનો દેહી’’તિ એવં અઞ્ઞસ્સ પરિણામેન્તસ્સ સુદ્ધિકપાચિત્તિયં. એકં પત્તં વા ચીવરં વા અત્તનો, એકં અઞ્ઞસ્સ પરિણામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયઞ્ચેવ સુદ્ધિકપાચિત્તિયઞ્ચ. એસેવ નયો બહૂસુ. વુત્તમ્પિ ચેતં –
659.Payogedukkaṭanti pariṇatalābhassa attano pariṇāmanapayoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena tasmiṃ hatthaṃ ārūḷhe nissaggiyaṃ. Sace pana saṅghassa dinnaṃ hoti, taṃ gahetuṃ na vaṭṭati, saṅghasseva dātabbaṃ. Yopi ārāmikehi saddhiṃ ekato khādati, bhaṇḍaṃ agghāpetvā kāretabbo. Pariṇataṃ pana sahadhammikānaṃ vā gihīnaṃ vā antamaso mātusantakampi ‘‘idaṃ mayhaṃ dehī’’ti saṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā attano pariṇāmetvā gaṇhantassa nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. ‘‘Imassa bhikkhuno dehī’’ti evaṃ aññassa pariṇāmentassa suddhikapācittiyaṃ. Ekaṃ pattaṃ vā cīvaraṃ vā attano, ekaṃ aññassa pariṇāmeti, nissaggiyaṃ pācittiyañceva suddhikapācittiyañca. Eseva nayo bahūsu. Vuttampi cetaṃ –
‘‘નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિં, સુદ્ધિકેન પાચિત્તિયં;
‘‘Nissaggiyena āpattiṃ, suddhikena pācittiyaṃ;
આપજ્જેય્ય એકતો;
Āpajjeyya ekato;
પઞ્હા મેસા કુસલેહિ ચિન્તિતા’’તિ. (પરિ॰ ૪૮૦);
Pañhā mesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);
અયઞ્હિ પરિણામનં સન્ધાય વુત્તો. યોપિ વસ્સિકસાટિકસમયે માતુઘરેપિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતં વસ્સિકસાટિકં ઞત્વા અત્તનો પરિણામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરસ્સ પરિણામેતિ, સુદ્ધિકપાચિત્તિયં. મનુસ્સા ‘‘સઙ્ઘભત્તં કરિસ્સામા’’તિ સપ્પિતેલાદીનિ આહરન્તિ, ગિલાનો ચેપિ ભિક્ખુ સઙ્ઘસ્સ પરિણતભાવં ઞત્વા કિઞ્ચિ યાચતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયમેવ. સચે પન સો ‘‘તુમ્હાકં સપ્પિઆદીનિ આભટાનિ અત્થી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘આમ, અત્થી’’તિ વુત્તે ‘‘મય્હમ્પિ દેથા’’તિ વદતિ, વટ્ટતિ. અથાપિ નં કુક્કુચ્ચાયન્તં ઉપાસકા વદન્તિ – ‘‘સઙ્ઘોપિ અમ્હેહિ દિન્નમેવ લભતિ; ગણ્હથ, ભન્તે’’તિ એવમ્પિ વટ્ટતિ.
Ayañhi pariṇāmanaṃ sandhāya vutto. Yopi vassikasāṭikasamaye mātugharepi saṅghassa pariṇataṃ vassikasāṭikaṃ ñatvā attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Parassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Manussā ‘‘saṅghabhattaṃ karissāmā’’ti sappitelādīni āharanti, gilāno cepi bhikkhu saṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā kiñci yācati, nissaggiyaṃ pācittiyameva. Sace pana so ‘‘tumhākaṃ sappiādīni ābhaṭāni atthī’’ti pucchitvā ‘‘āma, atthī’’ti vutte ‘‘mayhampi dethā’’ti vadati, vaṭṭati. Athāpi naṃ kukkuccāyantaṃ upāsakā vadanti – ‘‘saṅghopi amhehi dinnameva labhati; gaṇhatha, bhante’’ti evampi vaṭṭati.
૬૬૦. સઙ્ઘસ્સ પરિણતં અઞ્ઞસઙ્ઘસ્સાતિ એકસ્મિં વિહારે સઙ્ઘસ્સ પરિણતં અઞ્ઞં વિહારં ઉદ્દિસિત્વા ‘‘અસુકસ્મિં નામ મહાવિહારે સઙ્ઘસ્સ દેથા’’તિ પરિણામેતિ .
660.Saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassāti ekasmiṃ vihāre saṅghassa pariṇataṃ aññaṃ vihāraṃ uddisitvā ‘‘asukasmiṃ nāma mahāvihāre saṅghassa dethā’’ti pariṇāmeti .
ચેતિયસ્સ વાતિ ‘‘કિં સઙ્ઘસ્સ દિન્નેન, ચેતિયસ્સપૂજં કરોથા’’તિ એવં ચેતિયસ્સ વા પરિણામેતિ.
Cetiyassa vāti ‘‘kiṃ saṅghassa dinnena, cetiyassapūjaṃ karothā’’ti evaṃ cetiyassa vā pariṇāmeti.
ચેતિયસ્સ પરિણતન્તિ એત્થ નિયમેત્વા અઞ્ઞચેતિયસ્સત્થાય રોપિતમાલાવચ્છતો અઞ્ઞચેતિયમ્હિ પુપ્ફમ્પિ આરોપેતું ન વટ્ટતિ. એકસ્સ ચેતિયસ્સ પન છત્તં વા પટાકં વા આરોપેત્વા ઠિતં દિસ્વા સેસં અઞ્ઞસ્સ ચેતિયસ્સ દાપેતું વટ્ટતિ.
Cetiyassapariṇatanti ettha niyametvā aññacetiyassatthāya ropitamālāvacchato aññacetiyamhi pupphampi āropetuṃ na vaṭṭati. Ekassa cetiyassa pana chattaṃ vā paṭākaṃ vā āropetvā ṭhitaṃ disvā sesaṃ aññassa cetiyassa dāpetuṃ vaṭṭati.
પુગ્ગલસ્સ પરિણતન્તિ અન્તમસો સુનખસ્સાપિ પરિણતં ‘‘ઇમસ્સ સુનખસ્સ મા દેહિ, એતસ્સ દેહી’’તિ એવં અઞ્ઞપુગ્ગલસ્સ પરિણામેતિ, દુક્કટં. સચે પન દાયકા ‘‘મયં સઙ્ઘસ્સ ભત્તં દાતુકામા, ચેતિયસ્સ પૂજં કાતુકામા, એકસ્સ ભિક્ખુનો પરિક્ખારં દાતુકામા, તુમ્હાકં રુચિયા દસ્સામ; ભણથ, કત્થ દેમા’’તિ વદન્તિ. એવં વુત્તે તેન ભિક્ખુના ‘‘યત્થ ઇચ્છથ, તત્થ દેથા’’તિ વત્તબ્બા. સચે પન કેવલં ‘‘કત્થ દેમા’’તિ પુચ્છન્તિ, પાળિયં આગતનયેનેવ વત્તબ્બં. સેસમેત્થ ઉત્તાનત્થમેવ.
Puggalassa pariṇatanti antamaso sunakhassāpi pariṇataṃ ‘‘imassa sunakhassa mā dehi, etassa dehī’’ti evaṃ aññapuggalassa pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Sace pana dāyakā ‘‘mayaṃ saṅghassa bhattaṃ dātukāmā, cetiyassa pūjaṃ kātukāmā, ekassa bhikkhuno parikkhāraṃ dātukāmā, tumhākaṃ ruciyā dassāma; bhaṇatha, kattha demā’’ti vadanti. Evaṃ vutte tena bhikkhunā ‘‘yattha icchatha, tattha dethā’’ti vattabbā. Sace pana kevalaṃ ‘‘kattha demā’’ti pucchanti, pāḷiyaṃ āgatanayeneva vattabbaṃ. Sesamettha uttānatthameva.
તિસમુટ્ઠાનં – કાયચિત્તતો વાચાચિત્તતો કાયવાચાચિત્તતો ચ સમુટ્ઠાતિ, કિરિયં, સઞ્ઞાવિમોક્ખં, સચિત્તકં, લોકવજ્જં, કાયકમ્મવચીકમ્મં, અકુસલચિત્તં, તિવેદનન્તિ.
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ, akusalacittaṃ, tivedananti.
સમન્તપાસાદિકાય વિનયસંવણ્ણનાય
Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
નિટ્ઠિતો પત્તવગ્ગો તતિયો.
Niṭṭhito pattavaggo tatiyo.
નિસ્સગ્ગિયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Nissaggiyavaṇṇanā niṭṭhitā.
પારાજિકકણ્ડ-અટ્ઠકથા નિટ્ઠિતા.
Pārājikakaṇḍa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧૦. પરિણતસિક્ખાપદં • 10. Pariṇatasikkhāpadaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૧૦. પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૧૦. પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૧૦. પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā