Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೧೦. ದಸಮವಗ್ಗೋ
10. Dasamavaggo
೧. ಪರಿಪುಣ್ಣಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Paripuṇṇakattheragāthāvaṇṇanā
ನ ತಥಾ ಮತಂ ಸತರಸನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಧಮ್ಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸತ್ಥು ಚೇತಿಯೇ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಉಳಾರಂ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣವಿಭವತಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಕೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ವಿಭವಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸತರಸಂ ನಾಮ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಮಿಸ್ಸಕಾಹಾರಪರಿಭೋಗಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತಾವ ಸುಖುಮಾಲೋಪಿ ಭಗವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯಥಾ ತಥಾ ಯಾಪೇತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮಯಂ ಆಹಾರಗಿದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಆಹಾರಸುದ್ಧಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಮೇವ ಪನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಂಸಾರೇ ಜಾತಸಂವೇಗೋ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಕಾಯಗತಾಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಿತೋ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಲದ್ಧಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೫.೫-೯) –
Natathā mataṃ satarasanti āyasmato paripuṇṇakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro dhammadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute satthu cetiye pupphādīhi uḷāraṃ pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā viññutaṃ patto paripuṇṇavibhavatāya paripuṇṇakoti paññāyittha. So vibhavasampannatāya sabbakālaṃ satarasaṃ nāma āhāraṃ paribhuñjanto satthu missakāhāraparibhogaṃ sutvā ‘‘tāva sukhumālopi bhagavā nibbānasukhaṃ apekkhitvā yathā tathā yāpeti, kasmā mayaṃ āhāragiddhā hutvā āhārasuddhikā bhavissāma, nibbānasukhameva pana amhehi pariyesitabba’’nti saṃsāre jātasaṃvego gharāvāsaṃ pahāya satthu santike pabbajitvā bhagavatā kāyagatāsatikammaṭṭhāne niyojito tattha patiṭṭhāya paṭiladdhajhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.5-9) –
‘‘ನಿಬ್ಬುತೇ ಲೋಕನಾಥಮ್ಹಿ, ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀನರಾಸಭೇ।
‘‘Nibbute lokanāthamhi, dhammadassīnarāsabhe;
ಆರೋಪೇಸಿಂ ಧಜತ್ಥಮ್ಭಂ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಚೇತಿಯೇ॥
Āropesiṃ dhajatthambhaṃ, buddhaseṭṭhassa cetiye.
‘‘ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಮಾಪಯಿತ್ವಾನ, ಥೂಪಸೇಟ್ಠಂ ಸಮಾರುಹಿಂ।
‘‘Nisseṇiṃ māpayitvāna, thūpaseṭṭhaṃ samāruhiṃ;
ಜಾತಿಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಥೂಪಮ್ಹಿ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Jātipupphaṃ gahetvāna, thūpamhi abhiropayiṃ.
‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ, ಅಹೋ ನೋ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಪದಾ।
‘‘Aho buddho aho dhammo, aho no satthu sampadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಥೂಪಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಥೂಪಸೀಖಸನಾಮಕಾ।
‘‘Catunnavutito kappe, thūpasīkhasanāmakā;
ಸೋಳಸಾಸಿಂಸು ರಾಜಾನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Soḷasāsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇ ಗಾರವಬಹುಮಾನೇನ ಪೀತಿವೇಗವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ‘‘ನ ತಥಾ ಮತಂ ಸತರಸ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā dhamme gāravabahumānena pītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento ‘‘na tathā mataṃ satarasa’’nti gāthaṃ abhāsi.
೯೧. ತತ್ಥ ನ ತಥಾ ಮತಂ ಸತರಸಂ, ಸುಧನ್ನಂ ಯಂ ಮಯಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿ ತಥಾತಿ ತೇನ ಪಕಾರೇನ। ಮತನ್ತಿ ಅಭಿಮತಂ। ಸತರಸನ್ತಿ ಸತರಸಭೋಜನಂ ‘‘ಸತರಸಭೋಜನಂ ನಾಮ ಸತಪಾಕಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಅನೇಕತ್ಥೋ ಸತಸದ್ದೋ ‘‘ಸತಸೋ ಸಹಸ್ಸಸೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಭೋಜನಂ ಅನೇಕಸೂಪಂ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ತಂ ಅನೇಕರಸತಾಯ ‘‘ಸತರಸ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನಾನಾರಸಭೋಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಧಾ ಏವ ಅನ್ನಂ ಸುಧಾಭೋಜನಂ ದೇವಾನಂ ಆಹಾರೋ। ಯಂ ಮಯಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ಅನುಭುತ್ತಂ। ‘‘ಯಂ ಮಯಾ ಪರಿಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ಇದಂ ‘‘ಸತರಸಂ ಸುಧನ್ನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಂ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ಏತರಹಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಸನ್ತಂ ಪಣೀತಂ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯಮಾನಂ, ತಂ ಯಥಾ ಮತಂ ಅಭಿಮತಂ ಸಮ್ಭಾವಿತಂ ತಥಾ ರಾಜಕಾಲೇ ಮಯಾ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದೇವತ್ತಭಾವೇ ಪರಿಭುತ್ತಂ ಸುಧನ್ನಞ್ಚ ನ ಮತಂ ನಾಭಿಮತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಇದಞ್ಹಿ ಅರಿಯನಿಸೇವಿತಂ ನಿರಾಮಿಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅವತ್ಥುಭೂತಂ, ತಂ ಪನ ಪುಥುಜ್ಜನಸೇವಿತಂ ಸಾಮಿಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಂ, ತಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಙ್ಖಮ್ಪಿ ಕಲಮ್ಪಿ ಕಲಭಾಗಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತೀತಿ। ಇದಾನಿ ‘‘ಯಂ ಮಯಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಅಪರಿಮಿತದಸ್ಸಿನಾ ಗೋತಮೇನ, ಬುದ್ಧೇನ ಸುದೇಸಿತೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಪರಿಮಿತಂ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಉಪ್ಪಾದವಯಾಭಾವತೋ ಸನ್ತಂ ಅಸಙ್ಖತಧಾತುಂ ಸಯಮ್ಭೂಞಾಣೇನ ಪಸ್ಸೀ, ಅಪರಿಮಿತಸ್ಸ ಅನನ್ತಾಪರಿಮೇಯ್ಯಸ್ಸ ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ದಸ್ಸಾವೀತಿ ತೇನ ಅಪರಿಮಿತದಸ್ಸಿನಾ ಗೋತಮಗೋತ್ತೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ‘‘ಖಯಂ ವಿರಾಗಂ ಅಮತಂ ಪಣೀತ’’ನ್ತಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೪; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೭) ಚ ‘‘ಮದನಿಮ್ಮದನೋ ಪಿಪಾಸವಿನಯೋ’’ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦) ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೪೦; ೧೦.೬) ಚ ಆದಿನಾ ಸುಟ್ಠು ದೇಸಿತೋ ಧಮ್ಮೋ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
91. Tattha na tathā mataṃ satarasaṃ, sudhannaṃ yaṃ mayajja paribhuttanti tathāti tena pakārena. Matanti abhimataṃ. Satarasanti satarasabhojanaṃ ‘‘satarasabhojanaṃ nāma satapākasappiādīhi abhisaṅkhataṃ bhojana’’nti vadanti. Atha vā anekattho satasaddo ‘‘sataso sahassaso’’tiādīsu viya. Tasmā yaṃ bhojanaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ, taṃ anekarasatāya ‘‘satarasa’’nti vuccati, nānārasabhojananti attho. Sudhā eva annaṃ sudhābhojanaṃ devānaṃ āhāro. Yaṃ mayajja paribhuttanti yaṃ mayā ajja anubhuttaṃ. ‘‘Yaṃ mayā paribhutta’’nti ca idaṃ ‘‘satarasaṃ sudhanna’’nti etthāpi yojetabbaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ mayā ajja etarahi nirodhasamāpattisamāpajjanavasena phalasamāpattisamāpajjanavasena ca accantameva santaṃ paṇītaṃ nibbānasukhaṃ paribhuñjiyamānaṃ, taṃ yathā mataṃ abhimataṃ sambhāvitaṃ tathā rājakāle mayā paribhuttaṃ satarasabhojanaṃ devattabhāve paribhuttaṃ sudhannañca na mataṃ nābhimataṃ. Kasmā? Idañhi ariyanisevitaṃ nirāmisaṃ kilesānaṃ avatthubhūtaṃ, taṃ pana puthujjanasevitaṃ sāmisaṃ kilesānaṃ vatthubhūtaṃ, taṃ imassa saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upetīti. Idāni ‘‘yaṃ mayajja paribhutta’’nti vuttadhammaṃ desento aparimitadassinā gotamena, buddhena sudesito dhammo’’ti āha. Tassattho – aparimitaṃ aparicchinnaṃ uppādavayābhāvato santaṃ asaṅkhatadhātuṃ sayambhūñāṇena passī, aparimitassa anantāparimeyyassa ñeyyassa dassāvīti tena aparimitadassinā gotamagottena sammāsambuddhena ‘‘khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇīta’’nti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca ‘‘madanimmadano pipāsavinayo’’ (a. ni. 4.34; itivu. 90) ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti (a. ni. 5.140; 10.6) ca ādinā suṭṭhu desito dhammo, nibbānaṃ mayā ajja paribhuttanti yojanā.
ಪರಿಪುಣ್ಣಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paripuṇṇakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಪರಿಪುಣ್ಣಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Paripuṇṇakattheragāthā