| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੫. ਪਰਿਸવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
5. Parisavaggavaṇṇanā
੪੩. ਪਞ੍ਚਮਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਯ, ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਯ, ਅવਜ੍ਜੇ વਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਯ, વਜ੍ਜੇ ਅવਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪ੍ਪਕਤਿਕਾ। ਯੇ ਹਿ વਿਨਯੇ ਅਪਕਤਞ੍ਞੁਨੋ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨ ਕੁਸਲਾ ਸਕਿਞ੍ਚਨਕਾਰਿਨੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਬਹੁਲਾ, ਤੇਸਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਾਰਾਭਾવੇਨ ਤੁਚ੍ਛਤ੍ਤਾ ਨਲ਼ੋ વਿਯਾਤਿ ਨਲ਼ੋ, ਮਾਨੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਨ੍ਨਲ਼ਾਤਿ ਉਗ੍ਗਤਨਲ਼ਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਟ੍ਠਿਤਤੁਚ੍ਛਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਮਾਨੋ ਹਿ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਤਿ ਸਦਿਸੋਤਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੇਸਤੋ ਤੁਚ੍ਛੋ। ਚਾਪਲ੍ਲੇਨਾਤਿ ਚਪਲਭਾવੇਨ, ਤਣ੍ਹਾਲੋਲੁਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੁਖਖਰਾਤਿ ਮੁਖੇਨ ਫਰੁਸਾ, ਫਰੁਸવਾਦਿਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
43. Pañcamassa paṭhame uddhaccena samannāgatāti akappiye kappiyasaññitāya, kappiye akappiyasaññitāya, avajje vajjasaññitāya, vajje avajjasaññitāya uddhaccappakatikā. Ye hi vinaye apakataññuno saṃkilesavodāniyesu dhammesu na kusalā sakiñcanakārino vippaṭisārabahulā, tesaṃ anuppannañca uddhaccaṃ uppajjati, uppannañca bhiyyobhāvaṃ vepullaṃ āpajjati. Sārābhāvena tucchattā naḷo viyāti naḷo, mānoti āha ‘‘unnaḷāti uggatanaḷā’’ti. Tenāha ‘‘uṭṭhitatucchamānā’’ti. Māno hi seyyassa seyyoti sadisoti ca pavattiyā visesato tuccho. Cāpallenāti capalabhāvena, taṇhāloluppenāti attho. Mukhakharāti mukhena pharusā, pharusavādinoti attho.
વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚਾਤਿ વਿਸ੍ਸਟવਚਨਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਿਤਾਯ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤવਚਨਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਸਂਯਤવਚਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਸਤਿਨੋਤਿ ਸਤਿવਿਰਹਿਤਾ। ਪਚ੍ਚਯવੇਕਲ੍ਲੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਪਿ ਸਤਿਯਾ ਸਤਿਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਾ, ਤਂਯੋਗਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਚਾਯਂ ਅਕਾਰੋ ‘‘ਅਹੇਤੁਕਾ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਸ॰ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ ੨), ਅਭਿਕ੍ਖੁਕੋ ਆવਾਸੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਚੂਲ਼વ॰ ੭੬) વਿਯਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਰਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਉਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਸਮਾਧਿવਿਰਹੇਨ ਲਦ੍ਧੋਕਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਤੇਸਂ ਸਮਾਧਿવਿਰਹਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪਰਿਬ੍ਭਮਤਿ વਨਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ વਨਸਾਖਾਸੁ। ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤਿ ਸਂવਰਾਭਾવੇਨ ਗਿਹਿਕਾਲੇ વਿਯ વਿવਟਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਕਤਿਯਾ ਠਿਤੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। વਿવਟੇਹੀਤਿ ਅਸਂવੁਤੇਹਿ।
Vikiṇṇavācāti vissaṭavacanā samphappalāpitāya apariyantavacanā. Tenāha ‘‘asaṃyatavacanā’’tiādi. Vissaṭṭhasatinoti sativirahitā. Paccayavekallena vijjamānāyapi satiyā satikiccaṃ kātuṃ asamatthatāya evaṃ vuttā. Na sampajānantīti asampajānā, taṃyoganivattiyaṃ cāyaṃ akāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. dukamātikā 2), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (cūḷava. 76) viyāti āha ‘‘nippaññā’’ti, paññārahitāti attho. Pāḷiyaṃ vibbhantacittāti ubbhantacittā. Samādhivirahena laddhokāsena uddhaccena tesaṃ samādhivirahānaṃ cittaṃ nānārammaṇesu paribbhamati vanamakkaṭo viya vanasākhāsu. Pākatindriyāti saṃvarābhāvena gihikāle viya vivaṭaindriyā. Tenāha ‘‘pakatiyā ṭhitehī’’tiādi. Vivaṭehīti asaṃvutehi.
੪੪. ਦੁਤਿਯੇ ਭਣ੍ਡਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਲਹਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋਤਿ ਕਲਹਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਪਰਿਭਾਸਾ ਤਂਸਦਿਸੀ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਕਿਰਿਯਾ ਭਣ੍ਡਨਂ ਨਾਮ। ਕਲਹਜਾਤਾਤਿ ਹਤ੍ਥਪਰਾਮਾਸਾਦਿવਸੇਨ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਲਹੋ ਜਾਤੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਕਲਹਜਾਤਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। વਿਰੁਦ੍ਧવਾਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਿਰੁਦ੍ਧવਾਦਭੂਤਂ વਿવਾਦਂ। ਮੁਖਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਤਾਯ વਾਚਾ ਇਧ ‘‘ਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ ਮੁਖਸਤ੍ਤਿਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਸੀਮਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਹਿ ਪਕਤਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਏਕਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ। ਪਞ੍ਚવਿਧੋਪਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੋ ਏਕਤੋ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਏਕੁਦ੍ਦੇਸੋ ਨਾਮ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਲਜ੍ਜੀਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਸਮਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ਸਮਸਿਕ੍ਖਤਾ ਨਾਮ । ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤਾਤਿ ਯਥਾ ਖੀਰਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, વਿਸੁਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏਕਤ੍ਤਂ વਿਯ ਉਪੇਤਿ। ਸਤਿਪਿ ਹਿ ਉਭਯੇਸਂ ਕਲਾਪਾਨਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਭੇਦੇ ਪਚੁਰਜਨੇਹਿ ਪਨ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਾਨਤ੍ਤਂ ਖੀਰੋਦਕਂ ਸਮੋਦਿਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸਂਸਟ੍ਠਂ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਂ ਸਾਮਗ੍ਗਿવਸੇਨ ਏਕਤ੍ਤੂਪਗਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ વਿਯਾਤਿ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਮੇਤ੍ਤਾਚਕ੍ਖੂਹੀਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਚਿਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕਨਚਕ੍ਖੂਹਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਪਿਯਭਾવਦੀਪਨਤੋ ‘‘ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਨੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।
44. Dutiye bhaṇḍanaṃ vuccati kalahassa pubbabhāgoti kalahassa hetubhūtā paribhāsā taṃsadisī ca aniṭṭhakiriyā bhaṇḍanaṃ nāma. Kalahajātāti hatthaparāmāsādivasena matthakappatto kalaho jāto etesanti kalahajātāti evamettha attho daṭṭhabbo. Viruddhavādanti ‘‘ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo’’tiādinā viruddhavādabhūtaṃ vivādaṃ. Mukhasannissitatāya vācā idha ‘‘mukha’’nti adhippetāti āha ‘‘dubbhāsitā vācā mukhasattiyoti vuccantī’’ti. Catubbidhampi saṅghakammaṃ sīmāparicchinnehi pakatattehi bhikkhūhi ekato kattabbattā ekakammaṃ nāma. Pañcavidhopi pātimokkhuddeso ekato uddisitabbattā ekuddeso nāma. Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāma . Pāḷiyaṃ khīrodakībhūtāti yathā khīrañca udakañca aññamaññaṃ saṃsandati, visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upeti. Satipi hi ubhayesaṃ kalāpānaṃ paramatthato bhede pacurajanehi pana duviññeyyanānattaṃ khīrodakaṃ samoditaṃ accantameva saṃsaṭṭhaṃ viya hutvā tiṭṭhati, evaṃ sāmaggivasena ekattūpagatacittuppādā viyāti khīrodakībhūtāti evamettha attho daṭṭhabbo. Mettācakkhūhīti mettācittaṃ paccupaṭṭhapetvā olokanacakkhūhi. Tāni hi piyabhāvadīpanato ‘‘piyacakkhūnī’’ti vuccanti.
੪੫. ਤਤਿਯੇ ਅਗ੍ਗવਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਮਪਰਿਯਾਯੋ, ਤੇਨ વਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ, વਿਸਿਟ੍ਠਾਯ વਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗਹਣਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਗ੍ਗવਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਮਪੁਗ੍ਗਲવਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅવਿਗਤਤਣ੍ਹਤਾਯ ਤਂ ਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਜਾਤਂ ਬਹੁਂ ਲਨ੍ਤਿ ਆਦਿਯਨ੍ਤੀਤਿ ਬਹੁਲਾ, ਬਹੁਲਾ ਏવ ਬਾਹੁਲਿਕਾ ਯਥਾ ‘‘વੇਨਯਿਕੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੧੧; ਪਾਰਾ॰ ੮; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬)। ਤੇ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਯਬਹੁਭਾવਾਯ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ ‘‘ਚੀવਰਾਦਿਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਆਦਰਗਾਰવਾਭਾવਤੋ ਸਿਥਿਲਂ ਅਦਲ਼੍ਹਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਸਾਥਲਿਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਿਥਿਲਨ੍ਤਿ ਚ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਸਿਥਿਲਸਦ੍ਦੇਨ વਾ ਸਮਾਨਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਾਥਲਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਾਥਲਿਕਾਤਿ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅવਗਮਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਧੋਗਮਨਟ੍ਠੇਨ, ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਭਾવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਧਿવਿવੇਕੇਤਿ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਤਾਯ ਉਪਧਿવਿવਿਤ੍ਤੇ। ਓਰੋਪਿਤਧੁਰਾਤਿ ਉਜ੍ਝਿਤੁਸ੍ਸਾਹਾ। ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਂ ਚੇਤਸਿਕਞ੍ਚ વੀਰਿਯਂ।
45. Tatiye aggavatīti ettha agga-saddo uttamapariyāyo, tena visiṭṭhassa puggalassa, visiṭṭhāya vā paṭipattiyā gahaṇaṃ idhādhippetanti āha ‘‘aggavatīti uttamapuggalavatī’’tiādi. Avigatataṇhatāya taṃ taṃ parikkhārajātaṃ bahuṃ lanti ādiyantīti bahulā, bahulā eva bāhulikā yathā ‘‘venayiko’’ti (a. ni. 8.11; pārā. 8; ma. ni. 1.246). Te pana yasmā paccayabahubhāvāya yuttappayuttā nāma honti, tasmā āha ‘‘cīvarādibāhullāya paṭipannā’’ti. Sikkhāya ādaragāravābhāvato sithilaṃ adaḷhaṃ gaṇhantīti sāthalikāti vuttaṃ. Sithilanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso, sithilasaddena vā samānatthassa sāthalasaddassa vasena sāthalikāti padasiddhi veditabbā. Avagamanaṭṭhenāti adhogamanaṭṭhena, orambhāgiyabhāvenāti attho. Upadhiviveketi sabbūpadhipaṭinissaggatāya upadhivivitte. Oropitadhurāti ujjhitussāhā. Duvidhampi vīriyanti kāyikaṃ cetasikañca vīriyaṃ.
੪੬. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਅਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛਿਜ੍ਜ ਅਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਨਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਸਰਸਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਟਿવੇਧੇਨ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਨਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਟਿવੇਧੋ ਚ ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਞਾਣੇ ਪવਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਰੂਪਾਦਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਿ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਕ੍ਖਯੋਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਕ੍ਖਯਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਅਸਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਕਾਰਣਭੂਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਅਸਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
46. Catutthe idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa paccakkhato aggahitabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Ettakameva dukkhanti tassa paricchijja aggahitabhāvadassanatthaṃ. Ito uddhaṃ dukkhaṃ natthīti anavasesetvā aggahitabhāvadassanatthaṃ. Yathāsabhāvato nappajānantīti sarasalakkhaṇappaṭivedhena asammohato nappaṭivijjhanti. Asammohapaṭivedho ca yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte paccā dukkhassa rūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavatti. Accantakkhayoti accantakkhayanimittaṃ nibbānaṃ. Asamuppattīti etthāpi eseva nayo. Yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma tadubhayampi nirujjhati, taṃ tesaṃ asamuppatti nibbānaṃ dukkhanirodhoti vuccati.
੪੭. ਪਞ੍ਚਮੇ વਿਸੇਸਨਸ੍ਸ ਪਰਨਿਪਾਤੇਨ ‘‘ਪਰਿਸਾਕਸਟੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਸਟਪਰਿਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਕਸਟਪਰਿਸਾ’’ਤਿ ਹਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਪਰਿਸਾਕਸਟੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਸਾਮਣ੍ਡੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
47. Pañcame visesanassa paranipātena ‘‘parisākasaṭo’’ti vuttanti āha ‘‘kasaṭaparisā’’tiādi. ‘‘Kasaṭaparisā’’ti hi vattabbe ‘‘parisākasaṭo’’ti vuttaṃ. Parisāmaṇḍoti etthāpi eseva nayo. Sesamettha uttānameva.
੪੮. ਛਟ੍ਠੇ ਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿ ਅਗਾਧਾ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਲ਼੍ਹਾ। ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯੋ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ વਿਸਯੋ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ, ਤਮਾਹ। ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਹਿ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਲ਼੍ਹਤਾਯ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ। ‘‘ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਮਨਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੭੯) ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਤਾਯ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਤਾ ਗਾਥਾ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਰੂਪਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਹਿ ਞਾਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਗਮ੍ਭੀਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਕਾਸਞ੍ਚਿ ਗਾਥਾਨਂ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਲ਼੍ਹਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ‘‘ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ‘‘ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਮਹਾવੇਦਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੯ ਆਦਯੋ) ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾવ। ਲੋਕਂ ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ, ਨવવਿਧੋ ਅਪ੍ਪਮਾਣਧਮ੍ਮੋ। ਸੋ ਅਤ੍ਥਭੂਤੋ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਅਤ੍ਥਦੀਪਕਾ’’ਤਿ।
48. Chaṭṭhe gambhīrāti agādhā dukkhogāḷhā. Pāḷivasenāti iminā yo dhammapaṭisambhidāya visayo gambhīrabhāvo, tamāha. Dhammappaṭivedhassa hi dukkarabhāvato dhammassa pāḷiyā dukkhogāḷhatāya gambhīrabhāvo. ‘‘Pāḷivasena gambhīrā’’ti vatvā ‘‘sallasuttasadisā’’ti vuttaṃ tassa ‘‘animittamanaññāta’’ntiādinā (su. ni. 579) pāḷivasena gambhīratāya labbhanato. Tathā hi tattha tā gāthā duviññeyyarūpā tiṭṭhanti. Duviññeyyañhi ñāṇena dukkhogāḷhanti katvā ‘‘gambhīra’’nti vuccati. Pubbāparampettha kāsañci gāthānaṃ duviññeyyatāya dukkhogāḷhameva, tasmā taṃ ‘‘pāḷivasena gambhīrā’’ti vuttaṃ. Imināva nayena ‘‘atthavasena gambhīrā’’ti etthāpi attho veditabbo. Mahāvedallasuttassa (ma. ni. 1.449 ādayo) atthavasena gambhīratā suviññeyyāva. Lokaṃ uttaratīti lokuttaro, navavidho appamāṇadhammo. So atthabhūto etesaṃ atthīti lokuttarā. Tenāha ‘‘lokuttaraatthadīpakā’’ti.
ਸਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਸਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸੁਞ੍ਞਂ ਕੇવਲਂ ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮੇવ। ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਲਿਙ੍ਗવਚਨવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੇ ਚ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤਬ੍ਬੇ ਚਾ’’ਤਿ। ਕવਿਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕવਿਤਾ। ਯਂ ਪਨਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਤੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਕવਿਤਾਤਿ ਕવੀਹਿ ਕਤਾ’’ਤਿ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਕਾવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਦਂ, ਕਾਬ੍ਯਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਾਬ੍ਯਨ੍ਤਿ ਚ ਕવਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਚਿਤ੍ਰਅਕ੍ਖਰਾਤਿ વਿਚਿਤ੍ਤਾਕਾਰਕ੍ਖਰਾ વਿਞ੍ਞਾਪਨੀਯਾ। ਸਾਸਨਤੋ ਬਹਿਭੂਤਾਤਿ ਨ ਸਾਸਨਾવਚਰਾ। ਤੇਸਂ ਸਾવਕੇਹੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾવਕਾਤਿ ਅਪਞ੍ਞਾਤਾਨਂ ਯੇਸਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਸਾવਕੇਹਿ। ਨ ਚੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ વਾਚੇਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਚ ਸੁਣਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਥਾਦਿਂ ਨਪ੍ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕੇવਲਂ વਾਚਨਸવਨਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਪਰਿਤੁਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਚਾਰਿਕਂ ਨ વਿਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਅਤ੍ਥਾਦਿਂ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਚਾਰਿਕਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਰੋਧਤੋ। ਕਥਂ ਰੋਪੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਸਭਾવਤੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਤੋ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਤੋ ਆਦਿਪਰਿਯੋਸਾਨਤੋ ਚ ਞਾਤੋ ਸਮ੍ਮਾਞਾਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਰਸਨ੍ਨਿવੇਸਾਦਿਨਾ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਤਂ। ਕਙ੍ਖਾਯਾਤਿ ਸਂਸਯਸ੍ਸ।
Sattasuññaṃ dhammamattamevāti sattena attanā suññaṃ kevalaṃ dhammamattameva. Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti liṅgavacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘uggahetabbe ca pariyāpuṇitabbe cā’’ti. Kavino kammaṃ kavitā. Yaṃ panassa kammaṃ, taṃ tena katanti vuccatīti āha ‘‘kavitāti kavīhi katā’’ti. Itaranti kāveyyāti padaṃ, kābyanti vuttaṃ hoti. Kābyanti ca kavinā vuttanti attho. Tenāha ‘‘tasseva vevacana’’nti. Vicitraakkharāti vicittākārakkharā viññāpanīyā. Sāsanato bahibhūtāti na sāsanāvacarā. Tesaṃ sāvakehīti buddhānaṃ sāvakāti apaññātānaṃ yesaṃ kesañci sāvakehi. Na ceva aññamaññaṃ paṭipucchantīti ye vācenti, ye ca suṇanti, te aññamaññaṃ atthādiṃ nappaṭipucchanti, kevalaṃ vācanasavanamatteneva parituṭṭhā honti. Cārikaṃ na vicarantīti asukasmiṃ ṭhāne atthādiṃ jānantā atthīti pucchanatthāya cārikaṃ na gacchanti tādisassa puggalassa abhāvato tassa ca pubbāparavirodhato. Kathaṃ ropetabbanti kena pakārena nikkhipitabbaṃ. Attho nāma sabhāvato anusandhito sambandhato pubbāparato ādipariyosānato ca ñāto sammāñāto hotīti āha ‘‘ko attho’’tiādi. Anuttānīkatanti akkharasannivesādinā anuttānīkataṃ. Kaṅkhāyāti saṃsayassa.
੪੯. ਸਤ੍ਤਮੇ ਕਿਲੇਸੇਹੀ ਆਮਸਿਤਬ੍ਬਤੋ ਆਮਿਸਂ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਤਦੇવ ਗਰੁ ਗਰੁਕਾਤਬ੍ਬਂ ਏਤੇਸਂ, ਨ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਆਮਿਸਗਰੂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਲਾਮਕਤੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਪਰਿਸਾ’’ਤਿ। ਉਭਤੋ ਭਾਗਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਦ੍વੀਹਿ ਭਾਗੇਹਿ ਦ੍વੇ વਾਰੇ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ વਿਨਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਖੀਣਾਸવੋ’’ਤਿ । ਕਾਯੇਨਾਤਿ ਨਾਮਕਾਯੇਨ। ਝਾਨਫਸ੍ਸਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾਤਿ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਞ੍ਞਿਤਂ ਝਾਨਫਸ੍ਸਂ ਅਧਿਗਮવਸੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ। ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਰੋਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਯਥਾ ਆਲੋਚਿਤਂ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ। ਨ ਤੁ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਤ੍ਤਾ। ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰੋ ਕਾਲੋ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ, ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਠਮਫਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹਿ ਯਾવ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮੇ ਦ੍વੇਪਿ ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
49. Sattame kilesehī āmasitabbato āmisaṃ, cattāro paccayā. Tadeva garu garukātabbaṃ etesaṃ, na dhammoti āmisagarū. Tenāha ‘‘lokuttaradhammaṃ lāmakato gahetvā ṭhitaparisā’’ti. Ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimutto. Dvīhi bhāgehi dve vāre vimutto. Paññāya vimuttoti samathasannissayena vinā aggamaggapaññāya vimutto. Tenāha ‘‘sukkhavipassakakhīṇāsavo’’ti . Kāyenāti nāmakāyena. Jhānaphassaṃ phusitvāti aṭṭhasamāpattisaññitaṃ jhānaphassaṃ adhigamavasena phusitvā. Pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ yathā ālocitaṃ nāmakāyena sacchikarotīti kāyasakkhī. Na tu vimutto ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā. Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhassa anto anantaro kālo diṭṭhanto, dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti attho. Paṭhamaphalato paṭṭhāya hi yāva aggamaggā diṭṭhippatto. Tenāha ‘‘ime dvepi chasu ṭhānesu labbhantī’’ti.
ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਏਤੇਨ ਸਬ੍ਬਥਾ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੇਕ੍ਖਭਾવਮੇવ વਿਭਾવੇਤਿ। ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਅવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਪਠਮਫਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੁ। ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਸਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਉਭੋਪਿ ਹੇਤੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਯੇવ। ਇਮਂ ਕਸ੍ਮਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਏਕਨ੍ਤਪਾਸਂਸੇਸੁ ਅਰਿਯੇਸੁ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇਸੁ ਇਮਂ ਏਕਨ੍ਤਨਿਨ੍ਦਿਤਂ ਲਾਮਕਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਕਸ੍ਮਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸਬ੍ਬਤਾ ਸਦਿਸੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨੋਪਿ વਿਸੇਸੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, વਿਸਭਾਗੇ ਪਨ ਸਤਿ ਏવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਪਟਭਾવੇਨ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਪਟਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਚ੍ਚੇਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਗਨ੍ਥਿਤਾਤਿ ਅવਬਦ੍ਧਾ। ਮੁਚ੍ਛਿਤਾਤਿ ਮੁਚ੍ਛਂ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਨ੍ਨਾ। ਛਨ੍ਦਰਾਗਅਪਕਡ੍ਢਨਾਯਾਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸ ਅਪਨਯਨਤ੍ਥਂ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾવਹਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਰਹਿਤਾ।
Saddahanto vimuttoti etena sabbathā avimuttassa saddhāmattena vimuttabhāvadassanena saddhāvimuttassa sekkhabhāvameva vibhāveti. Saddhāvimuttoti vā saddhāya avimuttoti attho. Chasu ṭhānesūti paṭhamaphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu. Dhammaṃ anussaratīti paṭhamamaggapaññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ anussarati. Saddhaṃ anussaratīti etthāpi eseva nayo. Ubhopi hete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Imaṃ kasmā gaṇhantīti evaṃ ekantapāsaṃsesu ariyesu gayhamānesu imaṃ ekantaninditaṃ lāmakaṃ dussīlaṃ kasmā gaṇhanti. Sabbesu sabbatā sadisesu labbhamānopi viseso na paññāyati, visabhāge pana sati eva paññāyati paṭabhāvena viya cittapaṭassāti āha ‘‘ekaccesu panā’’tiādi. Ganthitāti avabaddhā. Mucchitāti mucchaṃ sammohaṃ āpannā. Chandarāgaapakaḍḍhanāyāti chandarāgassa apanayanatthaṃ. Nissaraṇapaññāyāti tato nissaraṇāvahāya paññāya virahitā.
ਪਞ੍ਞਾਧੁਰੇਨਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿਨਿવੇਸੇਨ। ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਂ ਓਤਿਣ੍ਣੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ। ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ ਨਾਮ ਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸੋਤਸ੍ਸ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਤੋ। ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ ਨਾਮ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਰਣਤੋ। વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਨਂ વਸੇਨ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ। ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨੇਹਿ ਰੂਪਕਾਯਤੋ, ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ ਸੇਸਕਾਯਤੋਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਭਾਗੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਞ੍ਚੇਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ વਾ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ। ਝਾਨਫਸ੍ਸਰਹਿਤਾਯ ਸਾਤਿਸਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਏવ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Paññādhurenāti vipassanābhinivesena. Abhiniviṭṭhoti vipassanāmaggaṃ otiṇṇo. Tasmiṃ khaṇeti sotāpattimaggakkhaṇe. Dhammānusārī nāma paññāsaṅkhātena dhammena ariyamaggasotassa anussaraṇato. Kāyasakkhī nāma nāmakāyena sacchikātabbassa nibbānassa sacchikaraṇato. Vikkhambhanasamucchedānaṃ vasena dvikkhattuṃ. Arūpajjhānehi rūpakāyato, aggamaggena sesakāyatoti dvīhi bhāgehi nissakkavacanañcetaṃ. Diṭṭhantaṃ patto, diṭṭhattā vā pattoti diṭṭhippatto. Tattha diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti attho. Diṭṭhattāti catusaccadassanasaṅkhātāya paññāya nirodhassa diṭṭhattā. Jhānaphassarahitāya sātisayāya paññāya eva vimuttoti paññāvimutto. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
੫੦. ਅਟ੍ਠਮੇ ਨ ਸਮਾਤਿ વਿਸਮਾ। ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਨਂ વਿਸਮਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਏવ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖਲਨਂ ਸੁਲਭਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਪਕ੍ਖਲਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ। ਨਿਪ੍ਪਕ੍ਖਲਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਕ੍ਖਲਨਾਭਾવੇਨ। ਉਦ੍ਧਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਪੇਤਾਨਿ। ਉਬ੍ਬਿਨਯਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
50. Aṭṭhame na samāti visamā. Kāyakammādīnaṃ visamattā tato eva tattha pakkhalanaṃ sulabhanti āha ‘‘sapakkhalanaṭṭhenā’’ti. Nippakkhalanaṭṭhenāti pakkhalanābhāvena. Uddhammānīti dhammato apetāni. Ubbinayānīti etthāpi eseva nayo.
੫੧. ਨવਮੇ ਅਧਮ੍ਮਿਕਾਤਿ ਅਧਮ੍ਮੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਦ੍ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ, ਧਮ੍ਮਰਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
51. Navame adhammikāti adhamme niyuttā. Tenāha ‘‘niddhammā’’ti, dhammarahitāti attho.
੫੨. ਦਸਮੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਨ ਚੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਂ ਅਧਿਕਰਣਂ ਯਥਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਏવਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਇਤਰੀਤਰੇ ਨ ਸਮ੍ਮਾ ਜਾਨਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਸਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸਤਿ ਤਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤਪਤ੍ਤਕਰਣੇਨ ਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੇ ਪਨ ਸਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਂ ਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ। ਨ ਪੇਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਅਧਿਕਰਣਂ ਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨ ਪੇਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ ਗਹਿਤਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਬਲਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਬਲਾ। ਨ ਤਥਾ ਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਾਮਾਸਿਆਧਾਨਗ੍ਗਾਹਿਦੁਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਭਾવੇਨ ਤਥਾ ਨ ਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਥਾਮਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥੋਯੇવ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ।
52. Dasame gaṇhantīti pavattenti. Na ceva aññamaññaṃ saññāpentīti mūlato paṭṭhāya taṃ adhikaraṇaṃ yathā vūpasammati, evaṃ aññamaññaṃ itarītare na sammā jānāpenti. Saññāpanatthaṃ sannipāte sati tattha yuttapattakaraṇena saññattiyā bhavitabbaṃ, te pana saññāpanatthaṃ na sannipatanti. Na pekkhāpentīti taṃ adhikaraṇaṃ mūlato paṭṭhāya aññamaññaṃ na pekkhāpenti. Asaññattiyeva attanā gahitapakkhassa balaṃ etesanti asaññattibalā. Na tathā mantentīti sandiṭṭhiparāmāsiādhānaggāhiduppaṭinissaggibhāvena tathā na mantenti. Tenāha ‘‘thāmasā’’tiādi. Uttānatthoyeva kaṇhapakkhe vuttappaṭipakkhena gahetabbattā.
ਪਰਿਸવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Parisavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਠਮਪਣ੍ਣਾਸਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੫. ਪਰਿਸવਗ੍ਗੋ • 5. Parisavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਪਰਿਸવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 5. Parisavaggavaṇṇanā
