Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
૩. પઠમઅગ્ગિસુત્તવણ્ણના
3. Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā
૪૬. તતિયે અનુડહનટ્ઠેનાતિ કામં આહુનેય્યગ્ગિઆદયો તયો અગ્ગી બ્રાહ્મણેહિપિ ઇચ્છિતા સન્તિ. તે પન તેહિ ઇચ્છિતમત્તાવ, ન સત્તાનં તાદિસા અત્થસાધકા. યે પન સત્તાનં અત્થસાધકા, તે દસ્સેતું ‘‘આહુનં વુચ્ચતી’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ આનેત્વા હુનનં પૂજનં ‘‘આહુન’’ન્તિ વુત્તં, તં આહુનં અરહન્તી માતાપિતરો. તેનાહ ભગવા – ‘‘આહુનેય્યાતિ, ભિક્ખવે, માતાપિતૂનં એતં અધિવચન’’ન્તિ (ઇતિવુ॰ ૧૦૬). યદગ્ગેન ચ તે પુત્તાનં બહૂપકારતાય આહુનેય્યાતિ, તેસુ સમ્માપટિપત્તિ નેસં હિતસુખાવહા, તદગ્ગેન તેસુ મિચ્છાપટિપત્તિ અહિતદુક્ખાવહાતિ આહ ‘‘તેસુ…પે॰… નિબ્બત્તન્તી’’તિ.
46. Tatiye anuḍahanaṭṭhenāti kāmaṃ āhuneyyaggiādayo tayo aggī brāhmaṇehipi icchitā santi. Te pana tehi icchitamattāva, na sattānaṃ tādisā atthasādhakā. Ye pana sattānaṃ atthasādhakā, te dassetuṃ ‘‘āhunaṃ vuccatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha ānetvā hunanaṃ pūjanaṃ ‘‘āhuna’’nti vuttaṃ, taṃ āhunaṃ arahantī mātāpitaro. Tenāha bhagavā – ‘‘āhuneyyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti (itivu. 106). Yadaggena ca te puttānaṃ bahūpakāratāya āhuneyyāti, tesu sammāpaṭipatti nesaṃ hitasukhāvahā, tadaggena tesu micchāpaṭipatti ahitadukkhāvahāti āha ‘‘tesu…pe… nibbattantī’’ti.
સ્વાયમત્થો (દી॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૩.૩૦૫) મિત્તવિન્દકવત્થુના વેદિતબ્બો. મિત્તવિન્દકો હિ માતરા, ‘‘તાત, અજ્જ ઉપોસથિકો હુત્વા વિહારે સબ્બરત્તિં ધમ્મસ્સવનં સુણોહિ, સહસ્સં તે દસ્સામી’’તિ વુત્તો ધનલોભેન ઉપોસથં સમાદાય વિહારં ગન્ત્વા ‘‘ઇદં ઠાનં અકુતોભય’’ન્તિ સલ્લક્ખેત્વા ધમ્માસનસ્સ હેટ્ઠા નિપન્નો સબ્બરત્તિં નિદ્દાયિત્વા ઘરં અગમાસિ. માતા પાતોવ યાગું પચિત્વા ઉપનામેસિ. સો સહસ્સં ગહેત્વાવ પિવિ. અથસ્સ એતદહોસિ ‘‘ધનં સંહરિસ્સામી’’તિ. સો નાવાય સમુદ્દં પક્ખન્દિતુકામો અહોસિ. અથ નં માતા, ‘‘તાત, ઇમસ્મિં કુલે ચત્તાલીસકોટિધનં અત્થિ, અલં ગમનેના’’તિ નિવારેતિ. સો તસ્સા વચનં અનાદિયિત્વા ગચ્છતિ એવ. સા પુરતો અટ્ઠાસિ. અથ નં કુજ્ઝિત્વા ‘‘અયં મય્હં પુરતો તિટ્ઠતી’’તિ પાદેન પહરિત્વા પતિતં અન્તરં કત્વા અગમાસિ.
Svāyamattho (dī. ni. aṭṭha. 3.305) mittavindakavatthunā veditabbo. Mittavindako hi mātarā, ‘‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammassavanaṃ suṇohi, sahassaṃ te dassāmī’’ti vutto dhanalobhena uposathaṃ samādāya vihāraṃ gantvā ‘‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi. Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi. So sahassaṃ gahetvāva pivi. Athassa etadahosi ‘‘dhanaṃ saṃharissāmī’’ti. So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi. Atha naṃ mātā, ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi, alaṃ gamanenā’’ti nivāreti. So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva. Sā purato aṭṭhāsi. Atha naṃ kujjhitvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’’ti pādena paharitvā patitaṃ antaraṃ katvā agamāsi.
માતા ઉટ્ઠહિત્વા ‘‘માદિસાય માતરિ એવરૂપં કમ્મં કત્વા ગતસ્સ તે ગતટ્ઠાને સુખં ભવિસ્સતીતિ એવંસઞ્ઞી નામ ત્વં પુત્તા’’તિ આહ. તસ્સ નાવં આરુય્હ ગચ્છતો સત્તમે દિવસે નાવા અટ્ઠાસિ. અથ તે મનુસ્સા ‘‘અદ્ધા એત્થ પાપપુગ્ગલો અત્થિ, સલાકં દેથા’’તિ આહંસુ. સલાકા દીયમાના તસ્સેવ તિક્ખત્તું પાપુણિ. તે તસ્સ ઉળુમ્પં દત્વા તં સમુદ્દે પક્ખિપિંસુ. સો એકં દીપં ગન્ત્વા વિમાનપેતીહિ સદ્ધિં સમ્પત્તિં અનુભવન્તો તાહિ ‘‘પુરતો પુરતો મા અગમાસી’’તિ વુચ્ચમાનોપિ તદ્દિગુણં તદ્દિગુણં સમ્પત્તિં પસ્સન્તો અનુપુબ્બેન ખુરચક્કધરં એકં અદ્દસ. તં ચક્કં પદુમપુપ્ફં વિય ઉપટ્ઠાસિ. સો તં આહ, ‘‘અમ્ભો, ઇદં તયા પિળન્ધિતં પદુમં મય્હં દેહી’’તિ. ન ઇદં, સામિ, પદુમં, ખુરચક્કં એતન્તિ. સો ‘‘વઞ્ચેસિ મં ત્વં, કિં મયા પદુમં ન દિટ્ઠપુબ્બ’’ન્તિ વત્વા ‘‘ત્વં લોહિતચન્દનં વિલિમ્પિત્વા પિળન્ધનં પદુમપુપ્ફં મય્હં ન દાતુકામો’’તિ આહ. સો ચિન્તેસિ ‘‘અયમ્પિ મયા કતસદિસં કમ્મં કત્વા તસ્સ ફલં અનુભવિતુકામો’’તિ. અથ નં ‘‘ગણ્હ, રે’’તિ વત્વા તસ્સ મત્થકે ચક્કં ખિપિ. તેન વુત્તં –
Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa te gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatīti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttā’’ti āha. Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi. Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuggalo atthi, salākaṃ dethā’’ti āhaṃsu. Salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi. Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu. So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ addasa. Taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāsi. So taṃ āha, ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhitaṃ padumaṃ mayhaṃ dehī’’ti. Na idaṃ, sāmi, padumaṃ, khuracakkaṃ etanti. So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ, kiṃ mayā padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvaṃ lohitacandanaṃ vilimpitvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmo’’ti āha. So cintesi ‘‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’’ti. Atha naṃ ‘‘gaṇha, re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ khipi. Tena vuttaṃ –
‘‘ચતુબ્ભિ અટ્ઠજ્ઝગમા, અટ્ઠાહિ પિચ સોળસ;
‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhi pica soḷasa;
સોળસાહિ ચ બાત્તિંસ, અત્રિચ્છં ચક્કમાસદો;
Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;
ઇચ્છાહતસ્સ પોસસ્સ, ચક્કં ભમતિ મત્થકે’’તિ. (જા॰ ૧.૧.૧૦૪; ૧.૫.૧૦૩);
Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.1.104; 1.5.103);
સોતિ ગેહસામિકો ભત્તા. પુરિમનયેનેવાતિ અનુડહનસ્સ પચ્ચયતાય. તત્રિદં વત્થુ – કસ્સપબુદ્ધકાલે સોતાપન્નસ્સ ઉપાસકસ્સ ભરિયા અતિચારં ચરતિ. સો તં પચ્ચક્ખતો દિસ્વા ‘‘કસ્મા એવં કરોસી’’તિ આહ. સા ‘‘સચાહં એવરૂપં કરોમિ, અયં મે સુનખો વિલુપ્પમાનો ખાદતૂ’’તિ વત્વા કાલકતા કણ્ણમુણ્ડકદહે વેમાનિકપેતી હુત્વા નિબ્બત્તા દિવા સમ્પત્તિં અનુભવતિ, રત્તિં દુક્ખં. તદા બારાણસિરાજા મિગવં ચરન્તો અરઞ્ઞં પવિસિત્વા અનુપુબ્બેન કણ્ણમુણ્ડકદહં સમ્પત્તો તાય સદ્ધિં સમ્પત્તિં અનુભવતિ. સા તં વઞ્ચેત્વા રત્તિં દુક્ખં અનુભવતિ. સો ઞત્વા ‘‘કત્થ નુ ખો ગચ્છતી’’તિ પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો ગન્ત્વા અવિદૂરે ઠિતો કણ્ણમુણ્ડકદહતો નિક્ખમિત્વા તં ‘‘પટપટ’’ન્તિ ખાદમાનં એકં સુનખં દિસ્વા અસિના દ્વિધા છિન્દિ, દ્વે અહેસું. પુન છિન્ને ચત્તારો, પુન છિન્ને અટ્ઠ, પુન છિન્ને સોળસ અહેસું. સા ‘‘કિં કરોસિ, સામી’’તિ આહ. સો ‘‘કિં ઇદ’’ન્તિ આહ. સા ‘‘એવં અકત્વા ખેળપિણ્ડં ભૂમિયં નિટ્ઠુભિત્વા પાદેન ઘંસાહી’’તિ આહ. સો તથા અકાસિ. સુનખા અન્તરધાયિંસુ. મુટ્ઠિયોગો કિરાયં તસ્સ સુનખન્તરધાનસ્સ, યદિદં ખેળપિણ્ડં ભૂમિયં નિટ્ઠુભિત્વા પાદેન ઘંસનં, તં દિવસં તસ્સા કમ્મં ખીણં. રાજા વિપ્પટિસારી હુત્વા ગન્તું આરદ્ધો. સા ‘‘મય્હં, સામિ, કમ્મં ખીણં, મા અગમાસી’’તિ આહ. રાજા અસ્સુત્વાવ ગતો.
Soti gehasāmiko bhattā. Purimanayenevāti anuḍahanassa paccayatāya. Tatridaṃ vatthu – kassapabuddhakāle sotāpannassa upāsakassa bhariyā aticāraṃ carati. So taṃ paccakkhato disvā ‘‘kasmā evaṃ karosī’’ti āha. Sā ‘‘sacāhaṃ evarūpaṃ karomi, ayaṃ me sunakho viluppamāno khādatū’’ti vatvā kālakatā kaṇṇamuṇḍakadahe vemānikapetī hutvā nibbattā divā sampattiṃ anubhavati, rattiṃ dukkhaṃ. Tadā bārāṇasirājā migavaṃ caranto araññaṃ pavisitvā anupubbena kaṇṇamuṇḍakadahaṃ sampatto tāya saddhiṃ sampattiṃ anubhavati. Sā taṃ vañcetvā rattiṃ dukkhaṃ anubhavati. So ñatvā ‘‘kattha nu kho gacchatī’’ti piṭṭhito piṭṭhito gantvā avidūre ṭhito kaṇṇamuṇḍakadahato nikkhamitvā taṃ ‘‘paṭapaṭa’’nti khādamānaṃ ekaṃ sunakhaṃ disvā asinā dvidhā chindi, dve ahesuṃ. Puna chinne cattāro, puna chinne aṭṭha, puna chinne soḷasa ahesuṃ. Sā ‘‘kiṃ karosi, sāmī’’ti āha. So ‘‘kiṃ ida’’nti āha. Sā ‘‘evaṃ akatvā kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsāhī’’ti āha. So tathā akāsi. Sunakhā antaradhāyiṃsu. Muṭṭhiyogo kirāyaṃ tassa sunakhantaradhānassa, yadidaṃ kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsanaṃ, taṃ divasaṃ tassā kammaṃ khīṇaṃ. Rājā vippaṭisārī hutvā gantuṃ āraddho. Sā ‘‘mayhaṃ, sāmi, kammaṃ khīṇaṃ, mā agamāsī’’ti āha. Rājā assutvāva gato.
દક્ખિણાતિ ચત્તારો પચ્ચયા દીયમાના દક્ખન્તિ એતેહિ હિતસુખાનીતિ, તં દક્ખિણં અરહતીતિ દક્ખિણેય્યો, ભિક્ખુસઙ્ઘો.
Dakkhiṇāti cattāro paccayā dīyamānā dakkhanti etehi hitasukhānīti, taṃ dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo, bhikkhusaṅgho.
પઠમઅગ્ગિસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૩. પઠમઅગ્ગિસુત્તં • 3. Paṭhamaaggisuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૩. પઠમઅગ્ગિસુત્તવણ્ણના • 3. Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā