| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(૧૪) ૪. રાજવગ્ગો
(14) 4. Rājavaggo
૧. પઠમચક્કાનુવત્તનસુત્તવણ્ણના
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
૧૩૧. ચતુત્થસ્સ પઠમે અત્થઞ્ઞૂતિ હિતઞ્ઞૂ. હિતપરિયાયો હેત્થ અત્થ-સદ્દો ‘‘અત્તત્થો પરત્થો’’તિઆદીસુ (મહાનિ॰ ૬૯; ચૂળનિ॰ મોઘરાજમાણવપુચ્છાનિદ્દેસો ૮૫; પટિ॰ મ॰ ૩.૫) વિય. યસ્મા ચેસ પરેસં હિતં જાનન્તો તે અત્તનિ રઞ્જેતિ, તસ્મા વુત્તં ‘‘રઞ્જિતું જાનાતી’’તિ. દણ્ડેતિ અપરાધાનુરૂપે દણ્ડને. બલમ્હીતિ બલકાયે. પઞ્ચ અત્થેતિ અત્તત્થો, પરત્થો, ઉભયત્થો, દિટ્ઠધમ્મિકો અત્થો, સમ્પરાયિકો અત્થોતિ એવં પઞ્ચપ્પભેદે અત્થે. ચત્તારો ધમ્મેતિ ચતુસચ્ચધમ્મે, કામરૂપારૂપલોકુત્તરભેદે વા ચત્તારો ધમ્મે. પટિગ્ગહણપરિભોગમત્તઞ્ઞુતાય એવ પરિયેસનવિસ્સજ્જનમત્તઞ્ઞુતાપિ બોધિતા હોન્તીતિ ‘‘પટિગ્ગહણપરિભોગમત્તં જાનાતિ’’ઇચ્ચેવ વુત્તં.
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
ઉત્તરતિ અતિક્કમતિ, અભિભવતીતિ વા ઉત્તરં, નત્થિ એત્થ ઉત્તરન્તિ અનુત્તરં. અનતિસયં, અપ્પટિભાગં વા અનેકાસુ દેવમનુસ્સપરિસાસુ અનેકસતક્ખત્તું તેસં અરિયસચ્ચપ્પટિવેધસમ્પાદનવસેન પવત્તા ભગવતો ધમ્મદેસના ધમ્મચક્કં. અપિચ સબ્બપઠમં અઞ્ઞાતકોણ્ડઞ્ઞપ્પમુખાય અટ્ઠારસપરિસગણાય બ્રહ્મકોટિયા ચતુસચ્ચસ્સ પટિવેધવિધાયિની યા ધમ્મદેસના, તસ્સા સાતિસયા ધમ્મચક્કસમઞ્ઞા. તત્થ સતિપટ્ઠાનાતિધમ્મો એવ પવત્તનટ્ઠેન ચક્કન્તિ ધમ્મચક્કં. ચક્કન્તિ વા આણા ધમ્મતો અનપેતત્તા, ધમ્મઞ્ચ તં ચક્કઞ્ચાતિ ધમ્મચક્કં. ધમ્મેન ઞાયેન ચક્કન્તિપિ ધમ્મચક્કં. યથાહ ‘‘ધમ્મઞ્ચ પવત્તેતિ ચક્કઞ્ચાતિ ધમ્મચક્કં, ચક્કઞ્ચ પવત્તેતિ ધમ્મઞ્ચાતિ ધમ્મચક્કં, ધમ્મેન પવત્તેતીતિ ધમ્મચક્ક’’ન્તિઆદિ (પટિ॰ મ॰ ૨.૪૦-૪૧). અપ્પટિવત્તિયન્તિ ધમ્મિસ્સરસ્સ ભગવતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ ધમ્મચક્કસ્સ અનુત્તરભાવતો અપ્પટિસેધનીયં. કેહિ પન અપ્પટિવત્તિયન્તિ આહ – ‘‘સમણેન વા’’તિઆદિ. તત્થ સમણેનાતિ પબ્બજ્જં ઉપગતેન. બ્રાહ્મણેનાતિ જાતિબ્રાહ્મણેન. સાસનપરમત્થસમણબ્રાહ્મણાનઞ્હિ પટિલોમચિત્તંયેવ નત્થિ. દેવેનાતિ કામાવચરદેવેન. કેનચીતિ યેન કેનચિ અવસિટ્ઠપારિસજ્જેન. એત્તાવતા અટ્ઠન્નમ્પિ પરિસાનં અનવસેસપરિયાદાનં દટ્ઠબ્બં. લોકસ્મિન્તિ સત્તલોકે.
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
પઠમચક્કાનુવત્તનસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૧. પઠમચક્કાનુવત્તનસુત્તં • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧. પઠમચક્કાનુવત્તનસુત્તવણ્ણના • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
