Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ൪. നിസ്സഗ്ഗിയകണ്ഡോ

    4. Nissaggiyakaṇḍo

    ൧. ചീവരവഗ്ഗോ

    1. Cīvaravaggo

    ൧. പഠമകഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ

    1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā

    ൪൫൯. സമിതാവിനാതി സമിതാ’നേന കിലേസാതി സമിതാവീ, തേന സമിതാവിനാ. ‘‘തീണി ചീവരാനീ’’തി വത്തബ്ബേ ‘‘തിചീവര’’ന്തി വുത്തം. സങ്ഖ്യാപുബ്ബോ ദിഗുനേകവചനന്തി ഏത്ഥ ലക്ഖണം വേദിതബ്ബം. തം പന അധിട്ഠിതസ്സപി അനധിട്ഠിതസ്സപി നാമം ‘‘ഏകരത്തമ്പി ചേ ഭിക്ഖു തിചീവരേന വിപ്പവസേയ്യാ’’തിആദീസു തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠിതസ്സ നാമം. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൫൮) ഏത്ഥ അനധിട്ഠിതസ്സ നാമം, ഇധ തദുഭയമ്പി സമ്ഭവതി. ‘‘ഭഗവതാ ഭിക്ഖൂനം തിചീവരം അനുഞ്ഞാതം ഹോതീ’’തി ഏത്ഥ അധിട്ഠിതമേവ. ‘‘അഞ്ഞേനേവ തിചീവരേന ഗാമം പവിസന്തീ’’തി ഏത്ഥ അനധിട്ഠിതമേവ. ഏകസ്മിംയേവ ഹി ചീവരേ തിചീവരാധിട്ഠാനം രുഹതി, ന ഇതരസ്മിം പത്താധിട്ഠാനം വിയ, തസ്മാ ഇതരം അതിരേകട്ഠാനേ തിട്ഠതി. തേന വുത്തം ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അതിരേകചീവരം ധാരേസ്സന്തീ’’തിആദി.

    459.Samitāvināti samitā’nena kilesāti samitāvī, tena samitāvinā. ‘‘Tīṇi cīvarānī’’ti vattabbe ‘‘ticīvara’’nti vuttaṃ. Saṅkhyāpubbo digunekavacananti ettha lakkhaṇaṃ veditabbaṃ. Taṃ pana adhiṭṭhitassapi anadhiṭṭhitassapi nāmaṃ ‘‘ekarattampi ce bhikkhu ticīvarena vippavaseyyā’’tiādīsu ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitassa nāmaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātu’’nti (mahāva. 358) ettha anadhiṭṭhitassa nāmaṃ, idha tadubhayampi sambhavati. ‘‘Bhagavatā bhikkhūnaṃ ticīvaraṃ anuññātaṃ hotī’’ti ettha adhiṭṭhitameva. ‘‘Aññeneva ticīvarena gāmaṃ pavisantī’’ti ettha anadhiṭṭhitameva. Ekasmiṃyeva hi cīvare ticīvarādhiṭṭhānaṃ ruhati, na itarasmiṃ pattādhiṭṭhānaṃ viya, tasmā itaraṃ atirekaṭṭhāne tiṭṭhati. Tena vuttaṃ ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū atirekacīvaraṃ dhāressantī’’tiādi.

    ൪൬൦-൧. പഠമപഞ്ഞത്തിയാ പനേത്ഥ ഏകരത്തമ്പി അതിരേകചീവരം ധാരേയ്യ, നിസ്സഗ്ഗിയം വുത്തം ഹോതി, തതോ പരം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഇമം സിക്ഖാപദം ഉദ്ദിസേയ്യാഥ ‘ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതബ്ബം, തം അതിക്കാമയതോ നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയ’’’ന്തി ഏവം ഭഗവാ പരിപുണ്ണം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞാപേസി. അഥ പച്ഛിമബോധിയം അജാതസത്തുകാലേ കഥിനം അനുഞ്ഞാതം, തതോ പട്ഠായ ഭിക്ഖൂ ഇദം സിക്ഖാപദം ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ഭിക്ഖുനാ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ദസാഹ…പേ॰… പാചിത്തിയ’’ന്തി ഉദ്ദിസന്തി, ഏസ നയോ ദുതിയതതിയകഥിനേസുപി. തഥാപി കങ്ഖാവിതരണിയം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘ദസാഹപരമന്തി അയമേത്ഥ അനുപഞ്ഞത്തീ’’തി ഏത്തകംയേവ വുത്തം, തസ്മാ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ഭിക്ഖുനാ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ’’തി വചനം ന പഞ്ഞത്തി, ന ച അനുപഞ്ഞത്തീതി സിദ്ധം. ന ഹി പഞ്ഞത്തിവത്ഥുസ്മിം, അനുപഞ്ഞത്തിവത്ഥുമ്ഹി വാ കഥിനാധികാരോ ദിസ്സതീതി യഥാവുത്തനയോവ സാരോതി നിട്ഠമേത്ഥ ഗന്തബ്ബം. അഥാപി സിയാ ‘‘കഥിനസ്സുപ്പത്തികാലതോ പട്ഠായ ഭഗവതോ വചനം അനുപഞ്ഞത്തിഭാവേന വുത്ത’’ന്തി. യദി ഏവം ദ്വേ അനുപഞ്ഞത്തിയോ സിയും, തതോ പരിവാരേ (പരി॰ ൨൪) ‘‘ഏകാ അനുപഞ്ഞത്തീ’’തിവചനവിരോധോ. അപിച യഥാവുത്തനയദീപനത്ഥം ഇധ തം വചനം പഠമപഞ്ഞത്തികാലേ അവത്വാ പച്ഛാ വുത്തം. ഏത്ഥ സാധിതത്താ ദുതിയതതിയേസു പച്ഛാ വുത്തപഠമപഞ്ഞത്തീസു ഏവം വുത്തം. അഞ്ഞഥാ തത്ഥപി തം വചനം പച്ഛാ വത്തബ്ബം സിയാ. അനുഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘പച്ഛാ വുത്തഭാവം സന്ധായ നിട്ഠിതചീവരസ്മിന്തിആദീസു അനുപഞ്ഞത്തീ’’തി വുത്തം. സേക്ഖപുഥുജ്ജനാനം പേമം, അരഹന്താനം ഗാരവോ. ദസമം വാ നവമം വാതി ഏത്ഥ ഭുമ്മത്ഥേ ഉപയോഗവചനം.

    460-1. Paṭhamapaññattiyā panettha ekarattampi atirekacīvaraṃ dhāreyya, nissaggiyaṃ vuttaṃ hoti, tato paraṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretuṃ. Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha ‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabbaṃ, taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ pācittiya’’’nti evaṃ bhagavā paripuṇṇaṃ sikkhāpadaṃ paññāpesi. Atha pacchimabodhiyaṃ ajātasattukāle kathinaṃ anuññātaṃ, tato paṭṭhāya bhikkhū idaṃ sikkhāpadaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine dasāha…pe… pācittiya’’nti uddisanti, esa nayo dutiyatatiyakathinesupi. Tathāpi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dasāhaparamanti ayamettha anupaññattī’’ti ettakaṃyeva vuttaṃ, tasmā ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine’’ti vacanaṃ na paññatti, na ca anupaññattīti siddhaṃ. Na hi paññattivatthusmiṃ, anupaññattivatthumhi vā kathinādhikāro dissatīti yathāvuttanayova sāroti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Athāpi siyā ‘‘kathinassuppattikālato paṭṭhāya bhagavato vacanaṃ anupaññattibhāvena vutta’’nti. Yadi evaṃ dve anupaññattiyo siyuṃ, tato parivāre (pari. 24) ‘‘ekā anupaññattī’’tivacanavirodho. Apica yathāvuttanayadīpanatthaṃ idha taṃ vacanaṃ paṭhamapaññattikāle avatvā pacchā vuttaṃ. Ettha sādhitattā dutiyatatiyesu pacchā vuttapaṭhamapaññattīsu evaṃ vuttaṃ. Aññathā tatthapi taṃ vacanaṃ pacchā vattabbaṃ siyā. Anugaṇṭhipade pana ‘‘pacchā vuttabhāvaṃ sandhāya niṭṭhitacīvarasmintiādīsu anupaññattī’’ti vuttaṃ. Sekkhaputhujjanānaṃ pemaṃ, arahantānaṃ gāravo. Dasamaṃ vā navamaṃ vāti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ.

    ൪൬൨-൩. നിട്ഠിതചീവരസ്മിന്തി ഇദം കേവലം ചീവരപലിബോധാഭാവമത്തദീപനത്ഥം വുത്തം, തസ്മാ ‘‘നട്ഠം വാ വിനട്ഠം വാ ദഡ്ഢം വാ ചീവരാസാ വാ ഉപച്ഛിന്നാ’’തി വുത്തം. യദി ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബചീവരദസ്സനത്ഥം വുത്തം സിയാ, നട്ഠാദികം സോ ധാരേയ്യ. ധാരണഞ്ചേത്ഥ ഠപനം, പരിഭോഗോ വാ. തം ദ്വയം കതേപി യുജ്ജതി, അകതേപി യുജ്ജതി, തസ്മാ ‘‘കതം വാ ഹോതീ’’തിപി ന വത്തബ്ബം. ന ഹി കതമേവ അതിക്കാമയതോ നിസ്സഗ്ഗിയന്തി, തസ്മാ യം ചീവരം ഉപാദായ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മി’’ന്തി വുത്തം. തമ്പി ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ദസാഹപരമം കാലം ധാരേതബ്ബന്തി അത്ഥോ ന ഗഹേതബ്ബോ. തഞ്ഹി ചീവരം സന്തഞ്ചേ, ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഏകദിവസമ്പി പരിഹാരം ന ലബ്ഭതി. അപിച ‘‘ചീവരം നാമ വികപ്പനുപഗം പച്ഛിമ’’ന്തി വുത്തം. തത്ഥ ച കതം നാമ ഹോതി, തസ്മാപി ന തം സന്ധായ ധാരേതബ്ബന്തി വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം അസമ്ഭവതോ.

    462-3.Niṭṭhitacīvarasminti idaṃ kevalaṃ cīvarapalibodhābhāvamattadīpanatthaṃ vuttaṃ, tasmā ‘‘naṭṭhaṃ vā vinaṭṭhaṃ vā daḍḍhaṃ vā cīvarāsā vā upacchinnā’’ti vuttaṃ. Yadi dasāhaparamaṃ dhāretabbacīvaradassanatthaṃ vuttaṃ siyā, naṭṭhādikaṃ so dhāreyya. Dhāraṇañcettha ṭhapanaṃ, paribhogo vā. Taṃ dvayaṃ katepi yujjati, akatepi yujjati, tasmā ‘‘kataṃ vā hotī’’tipi na vattabbaṃ. Na hi katameva atikkāmayato nissaggiyanti, tasmā yaṃ cīvaraṃ upādāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti vuttaṃ. Tampi ubbhatasmiṃ kathine dasāhaparamaṃ kālaṃ dhāretabbanti attho na gahetabbo. Tañhi cīvaraṃ santañce, ubbhatasmiṃ kathine ekadivasampi parihāraṃ na labbhati. Apica ‘‘cīvaraṃ nāma vikappanupagaṃ pacchima’’nti vuttaṃ. Tattha ca kataṃ nāma hoti, tasmāpi na taṃ sandhāya dhāretabbanti vuttanti veditabbaṃ asambhavato.

    അനുഗണ്ഠിപദേ പനേതം വുത്തം ‘‘തത്ഥ സിയാ – തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചീവരം നട്ഠാദീസു അഞ്ഞതരം യദി ഭവേയ്യ, കതമം ചീവരം ദസാഹപരമം ധാരേയ്യ. യസ്മാ ധാരേതബ്ബചീവരം നത്ഥി, തസ്മാ അത്ഥുദ്ധാരവസേന കരണപലിബോധദസ്സനത്ഥം ‘നട്ഠം വാ’തിആദിപദാനി വുത്താനി. അയം പനത്ഥോ ‘നട്ഠം വാ’തിആദിനാ നയേന വുത്തചീവരാനം അഞ്ഞതരസ്മിം ചീവരേ അസതി ഗഹേതബ്ബോ, സതി തം ദസാഹപരമം അതിക്കാമയതോ നിസ്സഗ്ഗിയം. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. ‘കതം വാ ഹോതീ’തി വുത്തചീവരമേവാധിപ്പേതം. കസ്മാ പന കതചീവരം ഇമസ്മിം അത്ഥേ അധിപ്പേതന്തി ന വുത്തന്തി ചേ? പാകടത്താ. കഥം? നട്ഠവിനട്ഠചീവരാദീനം ധാരണസ്സ അഭാവതോ കതചീവരമേവ ഇധാധിപ്പേതന്തി പാകടം. യഥാ കിം? യഥാ പഠമാനിയതേ മേഥുനകായസംസഗ്ഗരഹോനിസജ്ജാനമേവാഗതത്താ സോതസ്സ രഹോ അത്ഥുദ്ധാരവസേന വുത്തോതി പാകടോ, തസ്മാ ‘ചക്ഖുസ്സ രഹോ ഇതരസ്മിം അത്ഥേ അധിപ്പേതോ’തി ന വുത്തോ. ഏവംസമ്പദമിദന്തി വേദിതബ്ബം. ‘കതം വാ ഹോതീ’തി ഇദം ന വത്തബ്ബം, കസ്മാ? അകതം അതിക്കാമയതോപി നിസ്സഗ്ഗിയത്താ, കിഞ്ചാപി നിസ്സഗ്ഗിയം ഹോതി , ഇധ പന തിചീവരാധിട്ഠാനമധിപ്പേതം. തസ്മിം തിചീവരാധിട്ഠാനേ അകതം, അരജിതം, അകപ്പിയകതഞ്ച ‘ഇമം സങ്ഘാടിം അധിട്ഠാമീ’തിആദിനാ നയേന അധിട്ഠാതും ന വട്ടതി, തദത്ഥദീപനത്ഥം ‘കതം വാ ഹോതീ’തി വുത്തം. ഇതരഥാ ‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം പടിലദ്ധേ’തി വദേയ്യ, ഏവം സന്തേ തിചീവരം ദസാഹം അതിക്കാമയതോ നിസ്സഗ്ഗിയന്തി കഥം പഞ്ഞായതീതി ചേ? വചനപ്പമാണതോ. ‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതും ന വികപ്പേതു’ന്തി വുത്തത്താ ഇധാപി ‘അതിരേകചീവരം നാമ അനധിട്ഠിത’ന്തി ഏത്തകമേവ വത്തബ്ബം സിയാ. യസ്മാ ‘കതം വാ ഹോതീ’തി വചനേന ഇധാധിപ്പേതചീവരേന സദ്ധിം സേസമ്പി ദസാഹപരമതോ ഉത്തരി ധാരേതും ന ലബ്ഭതീതി അനുജാനന്തോ ‘അതിരേകചീവരം നാമ അനധിട്ഠിതം അവികപ്പിത’ന്തി ആഹ. തത്ഥ സിയാ – യഥാ ‘അവികപ്പിത’ന്തി അത്ഥുദ്ധാരവസേന വുത്തം, തഥാ ‘വികപ്പനുപഗം പച്ഛിമ’ന്തിപി. കസ്മാ? യസ്മാ തിചീവരമേവ ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബം ‘നിട്ഠിതചീവരസ്മി’ന്തിആദിഅനുപഞ്ഞത്തിവസേന. ഇതരഥാ ഏകാഹാതിക്കമേപി നിസ്സഗ്ഗിയം ഹോതി ‘യോ പന, ഭിക്ഖു, അതിരേകചീവരം ധാരേയ്യ, നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയ’ന്തി വചനതോ. ന തിചീവരതോ അഞ്ഞമ്പി ചീവരം ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബം, തതോ പരം നിസ്സഗ്ഗിയം ‘അന്തോദസാഹ’ന്തി വുത്തത്താ. യഥാഹ ‘അനാപത്തി അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി, വികപ്പേതീ’തി, ഇതരഥാ ‘അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതീ’തി വചനമത്തമേവ ഭവേയ്യ, തസ്മാ അട്ഠകഥായം വുത്തനയേനേവ അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. ഇദം സബ്ബം അപരേ വദന്തീ’’തി. ഏത്ഥ അന്തോകഥിനേ ഉപ്പന്നചീവരം കതമേവ സന്തഞ്ചേ, ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബന്തി ഇദഞ്ചിമസ്സ സാധനത്ഥം വുത്തവചനഞ്ച പരതോ ഇധേവ വുത്തവിചാരണായ യഥാവുത്തയുത്തിയാ ച വിരുജ്ഝതീതി ന ഗഹേതബ്ബം.

    Anugaṇṭhipade panetaṃ vuttaṃ ‘‘tattha siyā – tassa bhikkhuno cīvaraṃ naṭṭhādīsu aññataraṃ yadi bhaveyya, katamaṃ cīvaraṃ dasāhaparamaṃ dhāreyya. Yasmā dhāretabbacīvaraṃ natthi, tasmā atthuddhāravasena karaṇapalibodhadassanatthaṃ ‘naṭṭhaṃ vā’tiādipadāni vuttāni. Ayaṃ panattho ‘naṭṭhaṃ vā’tiādinā nayena vuttacīvarānaṃ aññatarasmiṃ cīvare asati gahetabbo, sati taṃ dasāhaparamaṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ. Esa nayo sabbattha. ‘Kataṃ vā hotī’ti vuttacīvaramevādhippetaṃ. Kasmā pana katacīvaraṃ imasmiṃ atthe adhippetanti na vuttanti ce? Pākaṭattā. Kathaṃ? Naṭṭhavinaṭṭhacīvarādīnaṃ dhāraṇassa abhāvato katacīvarameva idhādhippetanti pākaṭaṃ. Yathā kiṃ? Yathā paṭhamāniyate methunakāyasaṃsaggarahonisajjānamevāgatattā sotassa raho atthuddhāravasena vuttoti pākaṭo, tasmā ‘cakkhussa raho itarasmiṃ atthe adhippeto’ti na vutto. Evaṃsampadamidanti veditabbaṃ. ‘Kataṃ vā hotī’ti idaṃ na vattabbaṃ, kasmā? Akataṃ atikkāmayatopi nissaggiyattā, kiñcāpi nissaggiyaṃ hoti , idha pana ticīvarādhiṭṭhānamadhippetaṃ. Tasmiṃ ticīvarādhiṭṭhāne akataṃ, arajitaṃ, akappiyakatañca ‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’tiādinā nayena adhiṭṭhātuṃ na vaṭṭati, tadatthadīpanatthaṃ ‘kataṃ vā hotī’ti vuttaṃ. Itarathā ‘niṭṭhitacīvarasmiṃ paṭiladdhe’ti vadeyya, evaṃ sante ticīvaraṃ dasāhaṃ atikkāmayato nissaggiyanti kathaṃ paññāyatīti ce? Vacanappamāṇato. ‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’nti vuttattā idhāpi ‘atirekacīvaraṃ nāma anadhiṭṭhita’nti ettakameva vattabbaṃ siyā. Yasmā ‘kataṃ vā hotī’ti vacanena idhādhippetacīvarena saddhiṃ sesampi dasāhaparamato uttari dhāretuṃ na labbhatīti anujānanto ‘atirekacīvaraṃ nāma anadhiṭṭhitaṃ avikappita’nti āha. Tattha siyā – yathā ‘avikappita’nti atthuddhāravasena vuttaṃ, tathā ‘vikappanupagaṃ pacchima’ntipi. Kasmā? Yasmā ticīvarameva dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ ‘niṭṭhitacīvarasmi’ntiādianupaññattivasena. Itarathā ekāhātikkamepi nissaggiyaṃ hoti ‘yo pana, bhikkhu, atirekacīvaraṃ dhāreyya, nissaggiyaṃ pācittiya’nti vacanato. Na ticīvarato aññampi cīvaraṃ dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ, tato paraṃ nissaggiyaṃ ‘antodasāha’nti vuttattā. Yathāha ‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’ti, itarathā ‘antodasāhaṃ adhiṭṭhetī’ti vacanamattameva bhaveyya, tasmā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva attho gahetabbo. Idaṃ sabbaṃ apare vadantī’’ti. Ettha antokathine uppannacīvaraṃ katameva santañce, dasāhaparamaṃ dhāretabbanti idañcimassa sādhanatthaṃ vuttavacanañca parato idheva vuttavicāraṇāya yathāvuttayuttiyā ca virujjhatīti na gahetabbaṃ.

    ഇധേവ വുത്തവിചാരണാ നാമ – ‘‘സ്വേ കഥിനുദ്ധാരോ ഭവിസ്സതീ’’തി അജ്ജ ഉപ്പന്നചീവരം തദഹേവ അനധിട്ഠഹന്തസ്സ അരുണുഗ്ഗമനേ നിസ്സഗ്ഗിയം. കസ്മാ? ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മി’’ന്തിആദിനാ സിക്ഖാപദസ്സ വുത്തത്താ. അന്തോകഥിനേ അതിരേകദസാഹമ്പി പരിഹാരം ലഭതി, കഥിനതോ ഉദ്ധം ഏകദിവസമ്പി ന ലഭതി. യഥാ കിം? യഥാ അത്ഥതകഥിനോ സങ്ഘോ അത്ഥതദിവസതോ പട്ഠായ യാവ ഉബ്ഭാരാ ഏകദിവസാവസേസേപി കഥിനുബ്ഭാരേ ആനിസംസം ലഭതി, പുനദിവസേ ന ലഭതി. സചേ സതിസമ്മോസാ ഭാജനീയചീവരം ന ഭാജിതം, പുനദിവസേ അനത്ഥതകഥിനാനമ്പി സാധാരണം ഹോതി. ദിവസാ ചേ സാവസേസാ, അത്ഥതകഥിനസ്സേവ സങ്ഘസ്സ പാപുണാതി, ഏവമേവ അത്ഥതദിവസതോ പട്ഠായ യാവ ഉബ്ഭാരാ അനധിട്ഠിതം അവികപ്പിതം വട്ടതി അനുഞ്ഞാതദിവസബ്ഭന്തരത്താ. കഥിനദിവസോ ഗണനുപഗോ ഹോതി, ഉബ്ഭതദിവസതോ പട്ഠായ ദസാഹപരമം കാലം ഉപ്പന്നചീവരം പരിഹാരം ലഭതി, തതോ പരം ന ലഭതി. കസ്മാ? ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതു’’ന്തി വചനതോ. അന്തോകഥിനേപി ഏകാദസേ അരുണുഗ്ഗമനേ നിസ്സഗ്ഗിയപ്പസങ്ഗം ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ’’തി അയം അനുപഞ്ഞത്തി വാരേത്വാ ഠിതാ, ന ച തേ ദിവസേ അദിവസേ അകാസീതി. തഥാ തതിയകഥിനേ ച വിചാരിതം ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ഭിക്ഖുനാ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഭിക്ഖുനോ പനേവ അകാലചീവരം ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’തി വദന്തേന ഭഗവതാ യം മയാ ഹേട്ഠാ പഠമസിക്ഖാപദേ ‘ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതബ്ബ’ന്തി അനുഞ്ഞാതം, തമ്പി കഥിനമാസതോ ബഹി ഉപ്പന്നമേവ, ന അന്തോതി ദീപിതം ഹോതീ’’തി ച, ‘‘‘കാലേപി ആദിസ്സ ദിന്നം ഏതം അകാലചീവര’ന്തി (പാരാ॰ ൫൦൦) വചനതോ കഥിനുബ്ഭാരതോ ഉദ്ധം ദസാഹപരിഹാരം ന ലഭതീതി ദീപിതം ഹോതി, തേഹി സദ്ധിം പുന കഥിനുബ്ഭാരതോ ഉദ്ധം പഞ്ച ദിവസാനി ലഭതീതി പസങ്ഗോപി ‘നിട്ഠിതചീവര…പേ॰… ഖിപ്പമേവ കാരേതബ്ബ’ന്തി അകാലചീവരസ്സ ഉപ്പത്തികാലം നിയമേത്വാ വുത്തത്താ വാരിതോ ഹോതി. തദുഭയേന കഥിനബ്ഭന്തരേ ഉപ്പന്നചീവരം കഥിനുബ്ഭാരതോ ഉദ്ധം ഏകദിവസമ്പി പരിഹാരം ന ലഭതീതി സിദ്ധം ഹോതീ’’തി ച. തസ്മാ ദുവിധമ്പേതം വിചാരണം സന്ധായ അമ്ഹേഹി ‘‘ഇധേവ വുത്തവിചാരണായ യഥാവുത്തയുത്തിയാ ച വിരുജ്ഝതീതി ന ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം.

    Idheva vuttavicāraṇā nāma – ‘‘sve kathinuddhāro bhavissatī’’ti ajja uppannacīvaraṃ tadaheva anadhiṭṭhahantassa aruṇuggamane nissaggiyaṃ. Kasmā? ‘‘Niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādinā sikkhāpadassa vuttattā. Antokathine atirekadasāhampi parihāraṃ labhati, kathinato uddhaṃ ekadivasampi na labhati. Yathā kiṃ? Yathā atthatakathino saṅgho atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā ekadivasāvasesepi kathinubbhāre ānisaṃsaṃ labhati, punadivase na labhati. Sace satisammosā bhājanīyacīvaraṃ na bhājitaṃ, punadivase anatthatakathinānampi sādhāraṇaṃ hoti. Divasā ce sāvasesā, atthatakathinasseva saṅghassa pāpuṇāti, evameva atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ vaṭṭati anuññātadivasabbhantarattā. Kathinadivaso gaṇanupago hoti, ubbhatadivasato paṭṭhāya dasāhaparamaṃ kālaṃ uppannacīvaraṃ parihāraṃ labhati, tato paraṃ na labhati. Kasmā? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretu’’nti vacanato. Antokathinepi ekādase aruṇuggamane nissaggiyappasaṅgaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ ubbhatasmiṃ kathine’’ti ayaṃ anupaññatti vāretvā ṭhitā, na ca te divase adivase akāsīti. Tathā tatiyakathine ca vicāritaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine bhikkhuno paneva akālacīvaraṃ uppajjeyyā’ti vadantena bhagavatā yaṃ mayā heṭṭhā paṭhamasikkhāpade ‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’nti anuññātaṃ, tampi kathinamāsato bahi uppannameva, na antoti dīpitaṃ hotī’’ti ca, ‘‘‘kālepi ādissa dinnaṃ etaṃ akālacīvara’nti (pārā. 500) vacanato kathinubbhārato uddhaṃ dasāhaparihāraṃ na labhatīti dīpitaṃ hoti, tehi saddhiṃ puna kathinubbhārato uddhaṃ pañca divasāni labhatīti pasaṅgopi ‘niṭṭhitacīvara…pe… khippameva kāretabba’nti akālacīvarassa uppattikālaṃ niyametvā vuttattā vārito hoti. Tadubhayena kathinabbhantare uppannacīvaraṃ kathinubbhārato uddhaṃ ekadivasampi parihāraṃ na labhatīti siddhaṃ hotī’’ti ca. Tasmā duvidhampetaṃ vicāraṇaṃ sandhāya amhehi ‘‘idheva vuttavicāraṇāya yathāvuttayuttiyā ca virujjhatīti na gahetabba’’nti vuttanti veditabbaṃ.

    ഏത്ഥാഹ – ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മിം ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ’’തി ഇദം ഭുമ്മം കിം ചീവരസ്സ ഉപ്പത്തി നിയമേതി, ഉദാഹു ധാരണം, ഉദാഹു ഉഭയന്തി, കിഞ്ചേത്ഥ, യദി ഉപ്പത്തിം നിയമേതി, പച്ഛിമകത്തികമാസേ ഏവ ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഉപ്പന്നചീവരം തതോ പട്ഠായ ദസാഹം ധാരേതബ്ബം അനിട്ഠിതേപി തസ്മിം മാസേതി ആപജ്ജതി. അഥ ധാരണം നിയമേതി, അന്തോകഥിനേ ഉപ്പന്നചീവരം ഉബ്ഭതേപി ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബന്തി ആപജ്ജതി. അഥ ഉഭയം നിയമേതി, തതിയകഥിനേ വിയ വിസേസേത്വാ വത്തബ്ബന്തി? വുച്ചതേ – കാമം ഉഭയം നിയമേതി, ന പന വിസേസനേ പയോജനം അത്ഥി. യം അന്തോകഥിനേ ഉപ്പന്നചീവരം സന്ധായ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മി’’ന്തി വുത്തം, ന തം സന്ധായ ‘‘ധാരേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം, സാധിതഞ്ഹേതം. ‘‘കതം വാ ഹോതീ’’തിആദിവചനതോ തദത്ഥസിദ്ധി, തേന പുന വിസേസനേ പയോജനം നത്ഥി, ന ഹി കതമേവ നിസ്സഗ്ഗിയം കരോതി, ന ച നട്ഠാദികം ധാരേതും സക്കാതി. യേന വാ അധിപ്പായേന ഭഗവതാ ഇദം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം, സോ അധിപ്പായോ തതിയകഥിനേ പകാസിതോതി വേദിതബ്ബോ. കസ്മാ തത്ഥ പകാസിതോതി ചേ? വിസേസവിധാനദസ്സനാധിപ്പായതോ. വിസേസവിധാനഞ്ഹി ‘‘നോ ചസ്സ പാരിപൂരീ’’തിആദി. തത്ഥാപി ‘‘ചീവരം ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’’തി അവത്വാ ‘‘അകാലചീവരം ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’’തി വിസേസനേന ഉബ്ഭതേപി കഥിനേ കാലചീവരം അത്ഥീതി ദീപേതി. കിഞ്ചേതം? പച്ഛിമകത്തികമാസേ ഉപ്പന്നചീവരം, തേനേവ തത്ഥ ‘‘അനത്ഥതേ കഥിനേ ഏകാദസമാസേ ഉപ്പന്ന’’ന്തി വുത്തം, തസ്മാ ഉപ്പത്തിനിയമേ വുത്തദോസാഭാവസിദ്ധി. യഞ്ച തത്ഥ ‘‘കാലേപി ആദിസ്സ ദിന്നം ഏതം അകാലചീവരം നാമാ’’തി വുത്തം, തസ്സ ദ്വേ അത്ഥവികപ്പാ. ആദേസവസേന ‘‘അകാലചീവര’’ന്തി ലദ്ധസങ്ഖ്യമ്പി കാലേ ഉപ്പന്നത്താ കാലപരിഹാരം ലഭതി, പഗേവാനാദേസന്തി അയം പഠമോ വികപ്പോ ഉപ്പത്തിനിയമേ വുത്തദോസാഭാവമേവ ഉപത്ഥമ്ഭേതി. തഥാ ആദേസവസേന അകാലചീവരസങ്ഖ്യം ഗതം ചീവരകാലേ ഉപ്പന്നത്താ ചീവരകാലതോ പരം ദസാഹപരിഹാരം ന ലഭതി, പഗേവാനാദേസന്തി അയം ദുതിയോ ധാരണനിയമേ വുത്തദോസാഭാവമേവ ഉപത്ഥമ്ഭേതി. യദി ഏവം ആദേസവസേന അകാലചീവരസ്സ അകാലചീവരതാ കിമത്ഥികാതി ചേ? സങ്ഘുദ്ദേസികസ്സ തസ്സ അത്ഥതകഥിനസ്സപി ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ സാധാരണഭാവത്ഥികാതി വേദിതബ്ബാ.

    Etthāha – ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ ubbhatasmiṃ kathine’’ti idaṃ bhummaṃ kiṃ cīvarassa uppatti niyameti, udāhu dhāraṇaṃ, udāhu ubhayanti, kiñcettha, yadi uppattiṃ niyameti, pacchimakattikamāse eva ubbhatasmiṃ kathine uppannacīvaraṃ tato paṭṭhāya dasāhaṃ dhāretabbaṃ aniṭṭhitepi tasmiṃ māseti āpajjati. Atha dhāraṇaṃ niyameti, antokathine uppannacīvaraṃ ubbhatepi dasāhaparamaṃ dhāretabbanti āpajjati. Atha ubhayaṃ niyameti, tatiyakathine viya visesetvā vattabbanti? Vuccate – kāmaṃ ubhayaṃ niyameti, na pana visesane payojanaṃ atthi. Yaṃ antokathine uppannacīvaraṃ sandhāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti vuttaṃ, na taṃ sandhāya ‘‘dhāretabba’’nti vuttaṃ, sādhitañhetaṃ. ‘‘Kataṃ vā hotī’’tiādivacanato tadatthasiddhi, tena puna visesane payojanaṃ natthi, na hi katameva nissaggiyaṃ karoti, na ca naṭṭhādikaṃ dhāretuṃ sakkāti. Yena vā adhippāyena bhagavatā idaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, so adhippāyo tatiyakathine pakāsitoti veditabbo. Kasmā tattha pakāsitoti ce? Visesavidhānadassanādhippāyato. Visesavidhānañhi ‘‘no cassa pāripūrī’’tiādi. Tatthāpi ‘‘cīvaraṃ uppajjeyyā’’ti avatvā ‘‘akālacīvaraṃ uppajjeyyā’’ti visesanena ubbhatepi kathine kālacīvaraṃ atthīti dīpeti. Kiñcetaṃ? Pacchimakattikamāse uppannacīvaraṃ, teneva tattha ‘‘anatthate kathine ekādasamāse uppanna’’nti vuttaṃ, tasmā uppattiniyame vuttadosābhāvasiddhi. Yañca tattha ‘‘kālepi ādissa dinnaṃ etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tassa dve atthavikappā. Ādesavasena ‘‘akālacīvara’’nti laddhasaṅkhyampi kāle uppannattā kālaparihāraṃ labhati, pagevānādesanti ayaṃ paṭhamo vikappo uppattiniyame vuttadosābhāvameva upatthambheti. Tathā ādesavasena akālacīvarasaṅkhyaṃ gataṃ cīvarakāle uppannattā cīvarakālato paraṃ dasāhaparihāraṃ na labhati, pagevānādesanti ayaṃ dutiyo dhāraṇaniyame vuttadosābhāvameva upatthambheti. Yadi evaṃ ādesavasena akālacīvarassa akālacīvaratā kimatthikāti ce? Saṅghuddesikassa tassa atthatakathinassapi bhikkhusaṅghassa sādhāraṇabhāvatthikāti veditabbā.

    അപിച പുഗ്ഗലസ്സ കഥിനദിവസാപി ദിവസാവ. ഏവം ഗണനുപഗത്താ അകാലചീവരസങ്ഖയാപടിലാഭാനുഭാവേന ‘‘ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ’’തി വചനാപേക്ഖസ്സ അനിസ്സഗ്ഗിയത്താ തദനുലോമത്താ ‘‘കാലചീവരസ്സപീ’’തി ഏവം സബ്ബഥാ ചതുബ്ബിധം ഏത്ഥ വചനന്തി വേദിതബ്ബം. അപിച അത്ഥി ഏകച്ചേന കഥിനുദ്ധാരേന ഉബ്ഭതേ കഥിനേ ഉപ്പന്നം ഏകച്ചസ്സ ഭിക്ഖുനോ കാലചീവരം ഹോതി, ഏകച്ചസ്സ അകാലചീവരം, തം സീമാതിക്കന്തസ്സ, നോ ഉബ്ഭാരഗതം. തം ദ്വിന്നം വസേന ഉബ്ഭതേ ഉപ്പന്നം ഠപേത്വാ ഇതരേസം അഞ്ഞതരേന ഉബ്ഭതേ ഉപ്പന്നന്തി വേദിതബ്ബം. തഞ്ഹി യസ്സ ഉബ്ഭതം, തസ്സ അകാലചീവരം, ഇതരസ്സ കാലചീവരം. തഥാ അത്ഥി ഏകച്ചേന കഥിനുദ്ധാരേന ഉബ്ഭതേ കഥിനേ ഉപ്പന്നം സബ്ബസ്സപി അകാലചീവരമേവ ഹോതി. തം യഥാഠപിതം വേദിതബ്ബം. തഥാ അത്ഥി ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഉപ്പന്നം ഠപേത്വാ വസ്സാനസ്സ പച്ഛിമേ മാസേ ഉപ്പന്നം. തഥാ അത്ഥി ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഉപ്പന്നം അകാലചീവരം, തം ഹേമന്തേ, ഗിമ്ഹേ വാ ഉപ്പന്നന്തി വേദിതബ്ബം. ഏവം പുഗ്ഗലകാലഭേദതോ ബഹുവിധത്താ ഉപ്പന്നസ്സ ‘‘ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേ ഉപ്പന്ന’’ന്തി ന വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. അനേകംസികത്താ ഇമമ്പി അത്ഥവികപ്പം ദസ്സേതും ‘‘ഉബ്ഭതസ്മിം കഥിനേതി ഭിക്ഖുനോ കഥിനം ഉബ്ഭതം ഹോതീ’’തി. ഏത്താവതാ സിദ്ധേപി ‘‘അട്ഠന്നം മാതികാനം അഞ്ഞതരായാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘ധാരയാമീ’’തി ഭിക്ഖുനീവിഭങ്ഗേ ആഗതോതി വത്തബ്ബോ. ‘‘ഏവ’’ന്തി വചനേന വചനഭേദോ തത്ഥ നത്ഥീതി വുത്തം ഹോതി.

    Apica puggalassa kathinadivasāpi divasāva. Evaṃ gaṇanupagattā akālacīvarasaṅkhayāpaṭilābhānubhāvena ‘‘ubbhatasmiṃ kathine’’ti vacanāpekkhassa anissaggiyattā tadanulomattā ‘‘kālacīvarassapī’’ti evaṃ sabbathā catubbidhaṃ ettha vacananti veditabbaṃ. Apica atthi ekaccena kathinuddhārena ubbhate kathine uppannaṃ ekaccassa bhikkhuno kālacīvaraṃ hoti, ekaccassa akālacīvaraṃ, taṃ sīmātikkantassa, no ubbhāragataṃ. Taṃ dvinnaṃ vasena ubbhate uppannaṃ ṭhapetvā itaresaṃ aññatarena ubbhate uppannanti veditabbaṃ. Tañhi yassa ubbhataṃ, tassa akālacīvaraṃ, itarassa kālacīvaraṃ. Tathā atthi ekaccena kathinuddhārena ubbhate kathine uppannaṃ sabbassapi akālacīvarameva hoti. Taṃ yathāṭhapitaṃ veditabbaṃ. Tathā atthi ubbhatasmiṃ kathine uppannaṃ ṭhapetvā vassānassa pacchime māse uppannaṃ. Tathā atthi ubbhatasmiṃ kathine uppannaṃ akālacīvaraṃ, taṃ hemante, gimhe vā uppannanti veditabbaṃ. Evaṃ puggalakālabhedato bahuvidhattā uppannassa ‘‘ubbhatasmiṃ kathine uppanna’’nti na vuttanti veditabbaṃ. Anekaṃsikattā imampi atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘ubbhatasmiṃ kathineti bhikkhuno kathinaṃ ubbhataṃ hotī’’ti. Ettāvatā siddhepi ‘‘aṭṭhannaṃ mātikānaṃ aññatarāyā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Dhārayāmī’’ti bhikkhunīvibhaṅge āgatoti vattabbo. ‘‘Eva’’nti vacanena vacanabhedo tattha natthīti vuttaṃ hoti.

    ‘‘വികപ്പനുപഗം പച്ഛിമ’’ന്തി ഇദം സബ്ബസങ്ഗാഹികത്താ വുത്തം. ‘‘അധിട്ഠാനുപഗം പച്ഛിമ’’ന്തി അസബ്ബസങ്ഗാഹികം. ന ഹി യത്തകം സങ്ഘാടി അധിട്ഠാനുപഗം പച്ഛിമം, തത്തകം അന്തരവാസകാദി അധിട്ഠാനുപഗം പച്ഛിമം ഹോതി അധിട്ഠാനസ്സ ബഹുവിധത്താ. ന ഏവം വികപ്പനായ ഭേദോ തസ്സാ ഏകവിധത്താതി വേദിതബ്ബം. ‘‘ഏകാദസേ അരുണുഗ്ഗമനേ നിസ്സഗ്ഗിയ’’ന്തി അന്തിമം ഠപേത്വാ തതോ പുരിമതരസ്മിന്തി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. അന്തിമം നാമ അപരകത്തികായ പഠമാരുണുഗ്ഗമനം. തഞ്ഹി കാലത്താ നിസ്സഗ്ഗിയം ന കരോതി, തേനേവാഹ അച്ചേകചീവരസിക്ഖാപദട്ഠകഥായം ‘‘ഛട്ഠിതോ പട്ഠായ പന ഉപ്പന്നം അനച്ചേകചീവരമ്പി പച്ചുദ്ധരിത്വാ ഠപിതചീവരമ്പി ഏതം പരിഹാരം ലഭതിയേവാ’’തി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൬൪൬-൯). ഇമംയേവ നയം സന്ധായ ‘‘അച്ചേകചീവരസ്സ അനത്ഥതേ കഥിനേ ഏകാദസദിവസാധികോ മാസോ, അത്ഥതേ കഥിനേ ഏകാദസദിവസാധികാ പഞ്ച മാസാ, തതോ പരം ഏകദിവസമ്പി പരിഹാരോ നത്ഥീ’’തി തത്ഥേവാഹ. ഇമസ്മിം നയേ സിദ്ധേ അനച്ചേകചീവരം ദ്വാദസാഹേ ന ലഭതീതി സിദ്ധമേവ ഹോതി. തതോ ‘‘അനച്ചേകചീവരേ അനച്ചേകചീവരസഞ്ഞീ, അനാപത്തീ’’തി (പാരാ॰ ൬൫൦) ഏത്ഥ അച്ചേകചീവരസദിസേ അഞ്ഞസ്മിം അനധിട്ഠിതേതി സിദ്ധം ഹോതി. തത്ഥ പന ‘‘പഞ്ച മാസാ’’തി ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദവചനം. വസ്സികസാടികഞ്ച അവസ്സികസാടികഭാവം പത്വാ ഏകാദസമാസേ പരിഹാരം ലഭതീതി വേദിതബ്ബം.

    ‘‘Vikappanupagaṃ pacchima’’nti idaṃ sabbasaṅgāhikattā vuttaṃ. ‘‘Adhiṭṭhānupagaṃ pacchima’’nti asabbasaṅgāhikaṃ. Na hi yattakaṃ saṅghāṭi adhiṭṭhānupagaṃ pacchimaṃ, tattakaṃ antaravāsakādi adhiṭṭhānupagaṃ pacchimaṃ hoti adhiṭṭhānassa bahuvidhattā. Na evaṃ vikappanāya bhedo tassā ekavidhattāti veditabbaṃ. ‘‘Ekādase aruṇuggamane nissaggiya’’nti antimaṃ ṭhapetvā tato purimatarasminti attho veditabbo. Antimaṃ nāma aparakattikāya paṭhamāruṇuggamanaṃ. Tañhi kālattā nissaggiyaṃ na karoti, tenevāha accekacīvarasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘chaṭṭhito paṭṭhāya pana uppannaṃ anaccekacīvarampi paccuddharitvā ṭhapitacīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatiyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.646-9). Imaṃyeva nayaṃ sandhāya ‘‘accekacīvarassa anatthate kathine ekādasadivasādhiko māso, atthate kathine ekādasadivasādhikā pañca māsā, tato paraṃ ekadivasampi parihāro natthī’’ti tatthevāha. Imasmiṃ naye siddhe anaccekacīvaraṃ dvādasāhe na labhatīti siddhameva hoti. Tato ‘‘anaccekacīvare anaccekacīvarasaññī, anāpattī’’ti (pārā. 650) ettha accekacīvarasadise aññasmiṃ anadhiṭṭhiteti siddhaṃ hoti. Tattha pana ‘‘pañca māsā’’ti ukkaṭṭhaparicchedavacanaṃ. Vassikasāṭikañca avassikasāṭikabhāvaṃ patvā ekādasamāse parihāraṃ labhatīti veditabbaṃ.

    ദസാഹാതിക്കന്തം നിസ്സഗ്ഗിയന്തി ഏത്ഥ ആപത്തിവുട്ഠാനേ ‘‘ദസാഹപ്പടിച്ഛന്നം പക്ഖഅതിരേകപക്ഖമാസഅതിരേകമാസപടിച്ഛന്ന’’ന്തിആദിവചനഭേദോ വിയ, ന ഇധ വചനഭേദോ, തസ്മാ സംവച്ഛരാതിക്കന്തമ്പി ദസാഹാതിക്കന്തമേവ നാമ, തഥാ ദുതിയകഥിനേപി സംവച്ഛരവിപ്പവുത്ഥമ്പി രത്തിവിപ്പവുത്ഥമേവ. തതിയേ സംവച്ഛരാതിക്കന്തമ്പി മാസാതിക്കന്തമേവ നാമാതി വേദിതബ്ബം. ‘‘അനധിട്ഠിതേ അധിട്ഠിതസഞ്ഞീ നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയ’’ന്തി ഇദമേകസ്സ തികപാചിത്തിയസ്സ ആദിപദദീപനം. ഏസ നയോ അവികപ്പിതേതിആദീസുപി, തസ്മാ ഏത്ഥ അട്ഠസു തികച്ഛേദേസു ഏകം വിത്ഥാരേത്വാ ഇതരേസം ഏകേകമാദിപദം വിത്ഥാരേഹ്വാ ദ്വേ ദ്വേ ഭഗവതാവ സങ്ഖിത്തത്താതി ബഹൂസുപി തികച്ഛേദേസു സമ്ഭവന്തേസു ഏകോ ഏവ വുച്ചതി, ‘‘അയം വിനയസ്സ ധമ്മതാ’’തി വദന്തി. ദുക്കടവാരേസു പന ഏകം ദുക്കടം വിത്ഥാരേത്വാ സേസാനി സത്ത തഥേവ സങ്ഖിത്താനി. തഥാ അന്തിമന്തിമോ ഏകേകോ അനാപത്തികോട്ഠാസോതി വേദിതബ്ബം.

    Dasāhātikkantaṃ nissaggiyanti ettha āpattivuṭṭhāne ‘‘dasāhappaṭicchannaṃ pakkhaatirekapakkhamāsaatirekamāsapaṭicchanna’’ntiādivacanabhedo viya, na idha vacanabhedo, tasmā saṃvaccharātikkantampi dasāhātikkantameva nāma, tathā dutiyakathinepi saṃvaccharavippavutthampi rattivippavutthameva. Tatiye saṃvaccharātikkantampi māsātikkantameva nāmāti veditabbaṃ. ‘‘Anadhiṭṭhite adhiṭṭhitasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’nti idamekassa tikapācittiyassa ādipadadīpanaṃ. Esa nayo avikappitetiādīsupi, tasmā ettha aṭṭhasu tikacchedesu ekaṃ vitthāretvā itaresaṃ ekekamādipadaṃ vitthārehvā dve dve bhagavatāva saṅkhittattāti bahūsupi tikacchedesu sambhavantesu eko eva vuccati, ‘‘ayaṃ vinayassa dhammatā’’ti vadanti. Dukkaṭavāresu pana ekaṃ dukkaṭaṃ vitthāretvā sesāni satta tatheva saṅkhittāni. Tathā antimantimo ekeko anāpattikoṭṭhāsoti veditabbaṃ.

    അനാപത്തി അന്തോദസാഹന്തി അയം സങ്ഖേപത്ഥോ – തം ദസാഹപരമം ധാരേതബ്ബം. തം അതിരേകചീവരം യഥാസകം അധിട്ഠാനം അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി വാ വികപ്പേതി വാ വിസ്സജ്ജേതി വാ അത്തനോ ധമ്മതായ നസ്സതി വാ വിനസ്സതി വാ ഡയ്ഹതി വാ അഞ്ഞോ വാ തം അച്ഛിന്ദിത്വാ ഗണ്ഹാതി വിസ്സാസന്തോ വാ ഗണ്ഹാതി പാചിത്തിയതോ അനാപത്തി. ദുക്കടതോ പന സിയാ ആപത്തി സിയാ അനാപത്തി സഞ്ഞാഭേദേന. അന്തിമാനം പനേത്ഥ ദ്വിന്നം പദാനം വസേന അനച്ഛിന്നേ അച്ഛിന്നസഞ്ഞീ നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയം. അവിസ്സാസഗ്ഗാഹേ വിസ്സാസഗ്ഗാഹസഞ്ഞീ നിസ്സഗ്ഗിയം പാചിത്തിയന്തിആദികാ ദ്വേ തികപാചിത്തിയാ, ദ്വേ ച ദുക്കടാ സങ്ഖിത്താതി വേദിതബ്ബാ. ഏത്ഥ ഹി യദി അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി, ദസാഹപരമം അരുണം അതിക്കമിത്വാ തസ്സ ദിവസഭാഗേ അധിട്ഠഹതീതി വേദിതബ്ബം. അയം താവ പാളിവിനിച്ഛയോ.

    Anāpatti antodasāhanti ayaṃ saṅkhepattho – taṃ dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ. Taṃ atirekacīvaraṃ yathāsakaṃ adhiṭṭhānaṃ antodasāhaṃ adhiṭṭheti vā vikappeti vā vissajjeti vā attano dhammatāya nassati vā vinassati vā ḍayhati vā añño vā taṃ acchinditvā gaṇhāti vissāsanto vā gaṇhāti pācittiyato anāpatti. Dukkaṭato pana siyā āpatti siyā anāpatti saññābhedena. Antimānaṃ panettha dvinnaṃ padānaṃ vasena anacchinne acchinnasaññī nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Avissāsaggāhe vissāsaggāhasaññī nissaggiyaṃ pācittiyantiādikā dve tikapācittiyā, dve ca dukkaṭā saṅkhittāti veditabbā. Ettha hi yadi antodasāhaṃ adhiṭṭheti, dasāhaparamaṃ aruṇaṃ atikkamitvā tassa divasabhāge adhiṭṭhahatīti veditabbaṃ. Ayaṃ tāva pāḷivinicchayo.

    അട്ഠകഥായം പന ഇതോ ഗരുകതരാനീതിആദിമ്ഹി അയം ചോദനാപുബ്ബങ്ഗമോ വിനിച്ഛയോ – ഗണ്ഠിപദേ പനസ്സ ഇതോ നിസ്സട്ഠചീവരദാനതോ ഗരുകമ്പി ഞത്തിദുതിയകമ്മം യഥാ അപലോകനേന കരോന്തി, ഏവമിദം ഞത്തിയാ കത്തബ്ബമ്പി പകതിവചനേന വട്ടതീതി. യദി ഏവം പരിവാരേ കമ്മവഗ്ഗസ്സ അട്ഠകഥായം ‘‘ഞത്തികമ്മമ്പി ഏകം ഞത്തിം ഠപേത്വാവ കാതബ്ബം, അപലോകനകമ്മാദിവസേന ന കാതബ്ബ’’ന്തി (പരി॰ അട്ഠ॰ ൪൮൨) യം വുത്തം, തേന വിരുജ്ഝേയ്യ. തേനേതം വുച്ചതി ‘‘തേസം ഏതം അനുലോമ’’ന്തി, തസ്മാ അനുലോമനയേനേവ തം വുത്തം. നിയമം പന യഥാ ദ്വിന്നം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥോ വിനാ ഞത്തിയാ ഹോതി, ഏവം ദ്വിന്നം നിസ്സട്ഠചീവരദാനമ്പീതി വദാമ, തസ്മാ ‘‘ആയസ്മതോ ദേമാ’’തി വത്തും വട്ടതി. കഥം പനേതം ഞാതബ്ബന്തി? തദനുലോമത്താതി. ഏകദേവേദം ഞത്തികമ്മം അപലോകനേനാപി കാതും വട്ടതീതി സാധനന്തി വേദിതബ്ബന്തി ആചരിയോ. അനുഗണ്ഠിപദേ പനേത്ഥ ചോദനം കത്വാ ‘‘ഏതം സാധിതം. ഞത്തികമ്മം ഏകം ഞത്തിം ഠപേത്വാവ കാതബ്ബ’’ന്തി പാളിയാ ആഗതം സന്ധായ വുത്തം, ഇദം പന പാളിയം നാഗതം, ലേസതോ ആഹരിത്വാ വുത്തന്തി കത്വാ ഏതം അപലോകനേനാപി വട്ടതീതി.

    Aṭṭhakathāyaṃ pana ito garukatarānītiādimhi ayaṃ codanāpubbaṅgamo vinicchayo – gaṇṭhipade panassa ito nissaṭṭhacīvaradānato garukampi ñattidutiyakammaṃ yathā apalokanena karonti, evamidaṃ ñattiyā kattabbampi pakativacanena vaṭṭatīti. Yadi evaṃ parivāre kammavaggassa aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ñattikammampi ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvāva kātabbaṃ, apalokanakammādivasena na kātabba’’nti (pari. aṭṭha. 482) yaṃ vuttaṃ, tena virujjheyya. Tenetaṃ vuccati ‘‘tesaṃ etaṃ anuloma’’nti, tasmā anulomanayeneva taṃ vuttaṃ. Niyamaṃ pana yathā dvinnaṃ pārisuddhiuposatho vinā ñattiyā hoti, evaṃ dvinnaṃ nissaṭṭhacīvaradānampīti vadāma, tasmā ‘‘āyasmato demā’’ti vattuṃ vaṭṭati. Kathaṃ panetaṃ ñātabbanti? Tadanulomattāti. Ekadevedaṃ ñattikammaṃ apalokanenāpi kātuṃ vaṭṭatīti sādhananti veditabbanti ācariyo. Anugaṇṭhipade panettha codanaṃ katvā ‘‘etaṃ sādhitaṃ. Ñattikammaṃ ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvāva kātabba’’nti pāḷiyā āgataṃ sandhāya vuttaṃ, idaṃ pana pāḷiyaṃ nāgataṃ, lesato āharitvā vuttanti katvā etaṃ apalokanenāpi vaṭṭatīti.

    ൪൬൮. ഏസ നയോതി അഞ്ഞേസം ചീവരേസു ഉപചികാദീഹി ഖായിതേസു മമപി ഖായിതാനീതിആദി. ‘‘അഞ്ഞേന കതം…പേ॰… സാധക’’ന്തി വചനതോ സമാനജാതികം, ഏകത്ഥജാതികഞ്ച തതിയകഥിനം പഠമസമാനമേവാതി സിദ്ധം ഹോതി.

    468.Esanayoti aññesaṃ cīvaresu upacikādīhi khāyitesu mamapi khāyitānītiādi. ‘‘Aññena kataṃ…pe… sādhaka’’nti vacanato samānajātikaṃ, ekatthajātikañca tatiyakathinaṃ paṭhamasamānamevāti siddhaṃ hoti.

    ൪൬൯. തിചീവരം അധിട്ഠാതുന്തി ഏത്ഥ തിചീവരം തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠാതബ്ബയുത്തകം, യം വാ തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠാതും അവികപ്പേതും അനുജാനാമി, തസ്സ അധിട്ഠാനകാലപരിച്ഛേദാഭാവതോ സബ്ബകാലം ഇച്ഛന്തസ്സ അധിട്ഠാതുംയേവ അനുജാനാമി, തം കാലപരിച്ഛേദം കത്വാ വികപ്പേതും നാനുജാനാമി. സതി പന പച്ചയേ യദാ തദാ വാ പച്ചുദ്ധരിത്വാ വികപ്പേതും വട്ടതീതി ‘‘അനാപത്തി അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി, വികപ്പേതീ’’തി വചനതോ സിദ്ധം ഹോതീതി വുത്തമേതം. വസ്സികസാടികം തതോ പരം വികപ്പേതുംയേവ നാധിട്ഠാതും. വത്ഥഞ്ഹി കതപരിയോസിതം അന്തോചതുമാസേ വസ്സാനദിവസം ആദിം കത്വാ അന്തോദസാഹേ അധിട്ഠാതും അനുജാനാമി, ചതുമാസതോ ഉദ്ധം അത്തനോ സന്തകം കത്വാ ഠപിതുകാമേന വികപ്പേതും അനുജാനാമീതി അത്ഥോ. സുഗതചീവരതോ ഊനകന്തി തിണ്ണമ്പി ചീവരാനം ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദോ. ‘‘തിചീവരം പന പരിക്ഖാരചോളം അധിട്ഠാതും വട്ടതീ’’തി വാദേ പന സതി തഥാരൂപപച്ചയേ വട്ടതി. യഥാ സതി പച്ചയേ വികപ്പേതും വട്ടതീതി സാധിതമേതം, പഗേവ അഞ്ഞേന അധിട്ഠാനേന അധിട്ഠാതും. ‘‘അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി, വികപ്പേതീ’’തി അനിയമതോ വുത്തന്തി സങ്ഘാടി, ഉത്തരാസങ്ഗോ, അന്തരവാസകന്തി അധിട്ഠിതാനധിട്ഠിതാനം സമാനമേവ നാമം. ‘‘അയം സങ്ഘാടീ’’തിആദീസു (മഹാവ॰ ൧൨൬) ഹി അനധിട്ഠിതാ വുത്താ. ‘‘തിചീവരേന വിപ്പവസേയ്യാ’’തി ഏത്ഥ അധിട്ഠിതാ വുത്താ. സാമന്തവിഹാരേ വാതി ഗോചരഗാമതോ വിഹാരേതി ധമ്മസിരിത്ഥേരോ. ദൂരതരേപി ലബ്ഭതേവാതി ആചരിയോ. അനുഗണ്ഠിപദേപി ‘‘സാമന്തവിഹാരേ വാതി ദേസനാസീസമത്തം, തസ്മാ ഠപിതട്ഠാനം സല്ലക്ഖേത്വാ ദൂരേ ഠിതമ്പി അധിട്ഠാതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. സാമന്തവിഹാരോ നാമ യത്ഥ തദഹേവ ഗന്ത്വാ നിവത്തിതും സക്കാ. രത്തിവിപ്പവാസം രക്ഖന്തേന തതോ ദൂരേ ഠിതം അധിട്ഠാതും ന വട്ടതി, ഏവം കിര മഹാഅട്ഠകഥായം വുത്തന്തി. കേചി ‘‘ചീവരവംസേ ഠപിതം അഞ്ഞോ പരിവത്തിത്വാ നാഗദന്തേ ഠപേതി, തം അജാനിത്വാ അധിട്ഠഹന്തസ്സപി രുഹതി ചീവരസ്സ സല്ലക്ഖിതത്താ’’തി വദന്തി. അധിട്ഠഹിത്വാതി പരിക്ഖാരചോളാദിവസേന. മഹന്തതരമേവാതിആദി സബ്ബാധിട്ഠാനസാധാരണലക്ഖണം . തത്ഥ പുന അധിട്ഠാതബ്ബമേവാതി അധിട്ഠിതചീവരസ്സ ഏകദേസഭൂതത്താ. അനധിട്ഠിതഞ്ചേ, അധിട്ഠിതസ്സ അപ്പഭാവേന ഏകദേസഭൂതം അധിട്ഠിതസങ്ഖ്യമേവ ഗച്ഛതി. തഥാ അധിട്ഠിതഞ്ചേ, അനധിട്ഠിതസ്സ ഏകദേസഭൂതം അനധിട്ഠിതസങ്ഖ്യം ഗച്ഛതീതി ഹി ലക്ഖണം, ന കേവലഞ്ചേത്ഥ ദുതിയപട്ടമേവ, തതിയപട്ടാദികമ്പി. യഥാഹ ‘‘അനുജാനാമി…പേ॰… ഉതുദ്ധടാനം ദുസ്സാനം ചതുഗ്ഗുണം സങ്ഘാടിം…പേ॰… പംസുകൂലേ യാവദത്ഥ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൮).

    469.Ticīvaraṃ adhiṭṭhātunti ettha ticīvaraṃ ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātabbayuttakaṃ, yaṃ vā ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātuṃ avikappetuṃ anujānāmi, tassa adhiṭṭhānakālaparicchedābhāvato sabbakālaṃ icchantassa adhiṭṭhātuṃyeva anujānāmi, taṃ kālaparicchedaṃ katvā vikappetuṃ nānujānāmi. Sati pana paccaye yadā tadā vā paccuddharitvā vikappetuṃ vaṭṭatīti ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’’ti vacanato siddhaṃ hotīti vuttametaṃ. Vassikasāṭikaṃ tato paraṃ vikappetuṃyeva nādhiṭṭhātuṃ. Vatthañhi katapariyositaṃ antocatumāse vassānadivasaṃ ādiṃ katvā antodasāhe adhiṭṭhātuṃ anujānāmi, catumāsato uddhaṃ attano santakaṃ katvā ṭhapitukāmena vikappetuṃ anujānāmīti attho. Sugatacīvarato ūnakanti tiṇṇampi cīvarānaṃ ukkaṭṭhaparicchedo. ‘‘Ticīvaraṃ pana parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti vāde pana sati tathārūpapaccaye vaṭṭati. Yathā sati paccaye vikappetuṃ vaṭṭatīti sādhitametaṃ, pageva aññena adhiṭṭhānena adhiṭṭhātuṃ. ‘‘Antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’’ti aniyamato vuttanti saṅghāṭi, uttarāsaṅgo, antaravāsakanti adhiṭṭhitānadhiṭṭhitānaṃ samānameva nāmaṃ. ‘‘Ayaṃ saṅghāṭī’’tiādīsu (mahāva. 126) hi anadhiṭṭhitā vuttā. ‘‘Ticīvarena vippavaseyyā’’ti ettha adhiṭṭhitā vuttā. Sāmantavihāre vāti gocaragāmato vihāreti dhammasiritthero. Dūratarepi labbhatevāti ācariyo. Anugaṇṭhipadepi ‘‘sāmantavihāre vāti desanāsīsamattaṃ, tasmā ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā dūre ṭhitampi adhiṭṭhātabba’’nti vuttaṃ. Sāmantavihāro nāma yattha tadaheva gantvā nivattituṃ sakkā. Rattivippavāsaṃ rakkhantena tato dūre ṭhitaṃ adhiṭṭhātuṃ na vaṭṭati, evaṃ kira mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttanti. Keci ‘‘cīvaravaṃse ṭhapitaṃ añño parivattitvā nāgadante ṭhapeti, taṃ ajānitvā adhiṭṭhahantassapi ruhati cīvarassa sallakkhitattā’’ti vadanti. Adhiṭṭhahitvāti parikkhāracoḷādivasena. Mahantataramevātiādi sabbādhiṭṭhānasādhāraṇalakkhaṇaṃ . Tattha puna adhiṭṭhātabbamevāti adhiṭṭhitacīvarassa ekadesabhūtattā. Anadhiṭṭhitañce, adhiṭṭhitassa appabhāvena ekadesabhūtaṃ adhiṭṭhitasaṅkhyameva gacchati. Tathā adhiṭṭhitañce, anadhiṭṭhitassa ekadesabhūtaṃ anadhiṭṭhitasaṅkhyaṃ gacchatīti hi lakkhaṇaṃ, na kevalañcettha dutiyapaṭṭameva, tatiyapaṭṭādikampi. Yathāha ‘‘anujānāmi…pe… utuddhaṭānaṃ dussānaṃ catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ…pe… paṃsukūle yāvadattha’’nti (mahāva. 348).

    അവസേസാ ഭിക്ഖൂതി വക്ഖമാനകാലേ നിസിന്നാ ഭിക്ഖൂ. തസ്മാ വട്ടതീതി യഥാ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതും ന വികപ്പേതു’’ന്തി വുത്തം, ഏവം പരിക്ഖാരചോളമ്പി വുത്തം, ന തസ്സ ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദോ വുത്തോ, ന ച സങ്ഖ്യാപരിച്ഛേദോ, തസ്മാ തീണിപി ചീവരാനി പച്ചുദ്ധരിത്വാ ‘‘ഇമാനി ചീവരാനി പരിക്ഖാരചോളാനി അധിട്ഠാമീ’’തി അധിട്ഠഹിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീതി അത്ഥോ. ‘‘നിധാനമുഖമേത’’ന്തി കഥം പഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം പരിപുണ്ണം ഹോതി തിചീവരം, അത്ഥോ ച ഹോതി പരിസ്സാവനേഹിപി ഥവികാഹിപീ’’തി ഏതസ്മിം വത്ഥുസ്മിം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖാരചോള’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൫൮) അനുഞ്ഞാതത്താ. ഭിക്ഖൂനഞ്ച ഏകമേവ പരിസ്സാവനം, ഥവികാ വാ വട്ടതി, ന ദ്വേ വാ തീണി വാതി പടിക്ഖേപാഭാവതോ വികപ്പനുപഗപച്ഛിമപ്പമാണാനി, അതിരേകപ്പമാണാനി വാ പരിസ്സാവനാദീനി പരിക്ഖാരാനി കപ്പന്തീതി സിദ്ധം. യദി ഏവം ‘‘യംനൂനാഹം ഭിക്ഖൂനം ചീവരേ സീമം ബന്ധേയ്യം മരിയാദം ഠപേയ്യ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൬) വചനവിരോധോതി ചേ? ന, അനുസന്ധിയാ അജാനനതോ, വിരോധതോ ച. കിം വുത്തം ഹോതി? ചീവരക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൩൨൬ ആദയോ) പഠമം ഗഹപതിചീവരം അനുഞ്ഞാതം, തതോ പാവാരകോസിയകോജവകമ്ബലാദി. തതോ ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ഉച്ചാവചാനി ചീവരാനി ഉപ്പന്നാനി ഹോന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി ‘കിം നു ഖോ ഭഗവതാ ചീവരം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാത’’’ന്തി ഏതസ്മിം വത്ഥുസ്മിം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഛ ചീവരാനി ഖോമ’’ന്തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൩൩൯) കപ്പിയചീവരജാതി അനുഞ്ഞാതാ, ന പന സങ്ഖ്യാപമാണം. തതോ ‘‘അദ്ദസ ഭഗവാ…പേ॰… സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ചീവരേഹി ഉബ്ഭണ്ഡിതേ സീസേപി ചീവരഭിസിം കരിത്വാ ഖന്ധേപി ചീവരഭിസിം കരിത്വാ കടിയാപി ചീവരഭിസിം കരിത്വാ ആഗച്ഛന്തേ, ദിസ്വാന ഭഗവതോ ഏതദഹോസി…പേ॰… യേപി ഖോ തേ കുലപുത്താ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ സീതാലുകാ സീതഭീരുകാ, തേപി സക്കോന്തി തിചീവരേന യാപേതും, യംനൂനാഹം ഭിക്ഖൂനം ചീവരേ സീമം ബന്ധേയ്യം മരിയാദം ഠപേയ്യം തിചീവരം അനുജാനേയ്യ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൬) ചീവരം അനുഞ്ഞാതം, തഞ്ച ഖോ ഏകമേവ. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ പന മിച്ഛാ ഗഹേത്വാ ബഹൂനി പരിഹരിംസു. താനി നേസം അതിരേകട്ഠാനേ ഠിതാനി ഹോന്തി. തതോ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദസാഹപരമം അതിരേകചീവരം ധാരേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൭) അനുഞ്ഞാതം, തേനേതം പഞ്ഞായതി. അതിരേകാനി ബഹൂനി ചീവരാനി തേ പരിഹരിംസു, ‘‘താനി ദസാഹപരമമേവ ധാരേതും അനുജാനാമി, ന തമേവേക’’ന്തി വദന്തേന യാ പുബ്ബേ തിചീവരാധിട്ഠാനസങ്ഖാതാ ചീവരേ സീമാബദ്ധാ, മരിയാദാ ച ഠപിതാ, തായ സതിപി തിചീവരബാഹുല്ലപരിഹരണക്കമോ ദസ്സിതോ ദിവസപരിച്ഛേദവസേന. തതോ പരം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അതിരേകചീവരം വികപ്പേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൭) അനുജാനന്തേന വിനാപി ദിവസപരിച്ഛേദേന അതിരേകചീവരപരിഹരണക്കമോ ദസ്സിതോതി ദ്വേപി താനി നിധാനമുഖാനീതി സിദ്ധം. തഥാ പരിക്ഖാരചോളാധിട്ഠാനമ്പി സിയാ, അഞ്ഞഥാ ഇതരചീവരാധിട്ഠാനാനുജാനനവിരോധോ സിയാ സീമാമരിയാദട്ഠപനവിരോധതോ. തിചീവരാധിട്ഠാനപഞ്ഞത്തിയേവ തിചീവരമരിയാദാ ഹോതി. തേന വുത്തം ‘‘പാടേക്കം നിധാനമുഖമേത’’ന്തി. ‘‘പഠമം തിചീവരം തിചീവരാധിട്ഠാനേന അധിട്ഠാതബ്ബം, പുന പരിഹരിതും അസക്കോന്തേന പച്ചുദ്ധരിത്വാ പരിക്ഖാരചോളം അധിട്ഠാതബ്ബം, ന ത്വേവ ആദിതോവ ഇദം വുത്ത’’ന്തി വുത്തം. ‘‘യഥാ തിചീവരം പരിഹരിതും അസക്കോന്തസ്സ ഗിലാനസ്സ വിപ്പവാസസമ്മുതി അനുഞ്ഞാതാ, അഗിലാനസ്സപി സാസങ്കസിക്ഖാപദേ (പാരാ॰ ൬൫൨) തസ്സ അന്തരഘരേ നിക്ഖേപോ ച, തതോപി സതി പച്ചയേ ഛാരത്തവിപ്പവാസോ, തതോപി അസക്കോന്തസ്സ പച്ചുദ്ധാരോ, പച്ചുദ്ധടമ്പി അന്തോദസാഹേ അധിട്ഠാതും, അസക്കോന്തസ്സ വികപ്പനാ ച അനുഞ്ഞാതാ. തഥേവ ദ്വിന്നമ്പി സമ്മുഖാപരമ്മുഖാവികപ്പനാനം പരസന്തകത്താ വികപ്പനപച്ചയേ അസതി ‘പരിക്ഖാരചോള’ന്തി അധിട്ഠഹിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം സിയാ, യതോ തദധിപ്പായഞ്ഞൂ ഏവം വദന്തീ’’തി മഹാപച്ചരിയമ്പി വുത്തം. പുബ്ബേതിആദി ‘‘പാടേക്കം നിധാനമുഖ’’ന്തി വുത്തസ്സ പയോഗദസ്സനത്ഥം വുത്തം. അബദ്ധസീമായം ദുപ്പരിഹാരന്തി വികപ്പനാദിഅത്ഥായ ഉപചാരം അതിക്കമിത്വാപി ഗമനസമ്ഭവതോ.

    Avasesā bhikkhūti vakkhamānakāle nisinnā bhikkhū. Tasmā vaṭṭatīti yathā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti vuttaṃ, evaṃ parikkhāracoḷampi vuttaṃ, na tassa ukkaṭṭhaparicchedo vutto, na ca saṅkhyāparicchedo, tasmā tīṇipi cīvarāni paccuddharitvā ‘‘imāni cīvarāni parikkhāracoḷāni adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭhahitvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti attho. ‘‘Nidhānamukhameta’’nti kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ paripuṇṇaṃ hoti ticīvaraṃ, attho ca hoti parissāvanehipi thavikāhipī’’ti etasmiṃ vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhāracoḷa’’nti (mahāva. 358) anuññātattā. Bhikkhūnañca ekameva parissāvanaṃ, thavikā vā vaṭṭati, na dve vā tīṇi vāti paṭikkhepābhāvato vikappanupagapacchimappamāṇāni, atirekappamāṇāni vā parissāvanādīni parikkhārāni kappantīti siddhaṃ. Yadi evaṃ ‘‘yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sīmaṃ bandheyyaṃ mariyādaṃ ṭhapeyya’’nti (mahāva. 346) vacanavirodhoti ce? Na, anusandhiyā ajānanato, virodhato ca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Cīvarakkhandhake (mahāva. 326 ādayo) paṭhamaṃ gahapaticīvaraṃ anuññātaṃ, tato pāvārakosiyakojavakambalādi. Tato ‘‘tena kho pana samayena saṅghassa uccāvacāni cīvarāni uppannāni honti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi ‘kiṃ nu kho bhagavatā cīvaraṃ anuññātaṃ, kiṃ ananuññāta’’’nti etasmiṃ vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cha cīvarāni khoma’’ntiādinā (mahāva. 339) kappiyacīvarajāti anuññātā, na pana saṅkhyāpamāṇaṃ. Tato ‘‘addasa bhagavā…pe… sambahule bhikkhū cīvarehi ubbhaṇḍite sīsepi cīvarabhisiṃ karitvā khandhepi cīvarabhisiṃ karitvā kaṭiyāpi cīvarabhisiṃ karitvā āgacchante, disvāna bhagavato etadahosi…pe… yepi kho te kulaputtā imasmiṃ dhammavinaye sītālukā sītabhīrukā, tepi sakkonti ticīvarena yāpetuṃ, yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sīmaṃ bandheyyaṃ mariyādaṃ ṭhapeyyaṃ ticīvaraṃ anujāneyya’’nti (mahāva. 346) cīvaraṃ anuññātaṃ, tañca kho ekameva. Chabbaggiyā pana micchā gahetvā bahūni parihariṃsu. Tāni nesaṃ atirekaṭṭhāne ṭhitāni honti. Tato ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretu’’nti (mahāva. 347) anuññātaṃ, tenetaṃ paññāyati. Atirekāni bahūni cīvarāni te parihariṃsu, ‘‘tāni dasāhaparamameva dhāretuṃ anujānāmi, na tameveka’’nti vadantena yā pubbe ticīvarādhiṭṭhānasaṅkhātā cīvare sīmābaddhā, mariyādā ca ṭhapitā, tāya satipi ticīvarabāhullapariharaṇakkamo dassito divasaparicchedavasena. Tato paraṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, atirekacīvaraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 347) anujānantena vināpi divasaparicchedena atirekacīvarapariharaṇakkamo dassitoti dvepi tāni nidhānamukhānīti siddhaṃ. Tathā parikkhāracoḷādhiṭṭhānampi siyā, aññathā itaracīvarādhiṭṭhānānujānanavirodho siyā sīmāmariyādaṭṭhapanavirodhato. Ticīvarādhiṭṭhānapaññattiyeva ticīvaramariyādā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘pāṭekkaṃ nidhānamukhameta’’nti. ‘‘Paṭhamaṃ ticīvaraṃ ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātabbaṃ, puna pariharituṃ asakkontena paccuddharitvā parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbaṃ, na tveva āditova idaṃ vutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Yathā ticīvaraṃ pariharituṃ asakkontassa gilānassa vippavāsasammuti anuññātā, agilānassapi sāsaṅkasikkhāpade (pārā. 652) tassa antaraghare nikkhepo ca, tatopi sati paccaye chārattavippavāso, tatopi asakkontassa paccuddhāro, paccuddhaṭampi antodasāhe adhiṭṭhātuṃ, asakkontassa vikappanā ca anuññātā. Tatheva dvinnampi sammukhāparammukhāvikappanānaṃ parasantakattā vikappanapaccaye asati ‘parikkhāracoḷa’nti adhiṭṭhahitvā paribhuñjituṃ bhagavatā anuññātaṃ siyā, yato tadadhippāyaññū evaṃ vadantī’’ti mahāpaccariyampi vuttaṃ. Pubbetiādi ‘‘pāṭekkaṃ nidhānamukha’’nti vuttassa payogadassanatthaṃ vuttaṃ. Abaddhasīmāyaṃ dupparihāranti vikappanādiatthāya upacāraṃ atikkamitvāpi gamanasambhavato.

    വസ്സികസാടികാ അനതിരിത്തപ്പമാണാതി തസ്സാ ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദസ്സ വുത്തത്താ വുത്തം. പച്ചത്ഥരണമ്പി അധിട്ഠാതബ്ബമേവാതി ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, അമ്ഹാകം സേനാസനസ്സ ഉപരി അത്ഥരിതബ്ബ’’ന്തിആദിനാ ദിന്നം നാധിട്ഠാതബ്ബം, ‘‘ഇദം തുമ്ഹാക’’ന്തി ദിന്നം സയം അധിപ്പേതംവ അധിട്ഠാതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ. ‘‘സകിം അധിട്ഠിതം അധിട്ഠിതമേവ ഹോതി, ന പുന പച്ചുദ്ധരീയതി കാലപരിച്ഛേദാഭാവതോ’’തി ലിഖിതം. ‘‘ഏകവചനേനപി വട്ടതീതി അപരേ’’തി വുത്തം. ഭേസജ്ജനവകമ്മമാതാപിതുആദീനം അത്ഥായാതി ഏത്ഥ ‘‘ഇമിനാ ഭേസജ്ജം ചേതാപേസ്സാമി, ഇദം മാതുയാ ദസ്സാമീ’’തി ഠപേന്തേന അധിട്ഠാതബ്ബം. ‘‘‘ഇദം ഭേസജ്ജസ്സ, ഇമം മാതുയാ’തി വിഭജന്തേന അധിട്ഠാനകിച്ചം നത്ഥീതി അപരേ’’തി വുത്തം. ‘‘സകഭാവം മോചേത്വാ ഠപനം സന്ധായാഹാ’’തി ലിഖിതം.

    Vassikasāṭikā anatirittappamāṇāti tassā ukkaṭṭhaparicchedassa vuttattā vuttaṃ. Paccattharaṇampi adhiṭṭhātabbamevāti ‘‘idaṃ, bhante, amhākaṃ senāsanassa upari attharitabba’’ntiādinā dinnaṃ nādhiṭṭhātabbaṃ, ‘‘idaṃ tumhāka’’nti dinnaṃ sayaṃ adhippetaṃva adhiṭṭhātabbanti adhippāyo. ‘‘Sakiṃ adhiṭṭhitaṃ adhiṭṭhitameva hoti, na puna paccuddharīyati kālaparicchedābhāvato’’ti likhitaṃ. ‘‘Ekavacanenapi vaṭṭatīti apare’’ti vuttaṃ. Bhesajjanavakammamātāpituādīnaṃatthāyāti ettha ‘‘iminā bhesajjaṃ cetāpessāmi, idaṃ mātuyā dassāmī’’ti ṭhapentena adhiṭṭhātabbaṃ. ‘‘‘Idaṃ bhesajjassa, imaṃ mātuyā’ti vibhajantena adhiṭṭhānakiccaṃ natthīti apare’’ti vuttaṃ. ‘‘Sakabhāvaṃ mocetvā ṭhapanaṃ sandhāyāhā’’ti likhitaṃ.

    ‘‘പുന അധിട്ഠാതബ്ബന്തി അയം സങ്ഗീതിതോ പട്ഠായ ആഗതഅട്ഠകഥാവാദോ. തതോ പരം ആചരിയാനം തത്ഥ തത്ഥ യുത്തിവിചാരണാ’’തി വുത്തം. പമാണചീവരസ്സാതി പച്ഛിമപ്പമാണസ്സ. ദ്വേ ചീവരാനീതി സഹ ഉത്തരാസങ്ഗേന. ഏസ നയോതി പമാണയുത്തേസു യത്ഥ കത്ഥചീതിആദിനയോവ. ‘‘തം അതിക്കാമയതോ ഛേദനക’’ന്തി (പാചി॰ ൫൩൩) വചനതോ ഉത്തരി പടിസിദ്ധം, തതോ ഹേട്ഠാ അപ്പടിസിദ്ധത്താ വട്ടതി. തത്ഥ സിയാ – തിചീവരസ്സ പച്ഛിമപ്പമാണം വിസും സുത്തേ നത്ഥീതി, ന വത്തബ്ബം, സിക്ഖാകരണീയേഹി സിദ്ധത്താ. കിം വുത്തം ഹോതി? ‘‘‘പരിമണ്ഡലം നിവാസേസ്സാമി, പാരുപിസ്സാമി, സുപ്പടിച്ഛന്നോ അന്തരഘരേ ഗമിസ്സാമീ’തി (പാചി॰ ൫൭൬-൫൭൯) വചനതോ യത്തകേന പമാണേന പരിമണ്ഡലതാ, സുപ്പടിച്ഛന്നതാ ച അട്ഠകഥായം വുത്തക്കമേന സമ്പജ്ജതീ’’തി വത്തബ്ബം. തേസം വസേന പച്ഛിമപ്പമാണന്തി സിദ്ധം, തഞ്ച ഖോ മുട്ഠിപഞ്ചകാദി യഥാവുത്തമേവ വുച്ചതേ. തേനേവാഹ ലേസം ഠപേത്വാ ‘‘വിസും സുത്തേ നത്ഥീ’’തി.

    ‘‘Puna adhiṭṭhātabbanti ayaṃ saṅgītito paṭṭhāya āgataaṭṭhakathāvādo. Tato paraṃ ācariyānaṃ tattha tattha yuttivicāraṇā’’ti vuttaṃ. Pamāṇacīvarassāti pacchimappamāṇassa. Dve cīvarānīti saha uttarāsaṅgena. Esa nayoti pamāṇayuttesu yattha katthacītiādinayova. ‘‘Taṃ atikkāmayato chedanaka’’nti (pāci. 533) vacanato uttari paṭisiddhaṃ, tato heṭṭhā appaṭisiddhattā vaṭṭati. Tattha siyā – ticīvarassa pacchimappamāṇaṃ visuṃ sutte natthīti, na vattabbaṃ, sikkhākaraṇīyehi siddhattā. Kiṃ vuttaṃ hoti? ‘‘‘Parimaṇḍalaṃ nivāsessāmi, pārupissāmi, suppaṭicchanno antaraghare gamissāmī’ti (pāci. 576-579) vacanato yattakena pamāṇena parimaṇḍalatā, suppaṭicchannatā ca aṭṭhakathāyaṃ vuttakkamena sampajjatī’’ti vattabbaṃ. Tesaṃ vasena pacchimappamāṇanti siddhaṃ, tañca kho muṭṭhipañcakādi yathāvuttameva vuccate. Tenevāha lesaṃ ṭhapetvā ‘‘visuṃ sutte natthī’’ti.

    അപിചേത്ഥ അധിപ്പേതം, തഥാപി ന സമേതിയേവാതി അത്ഥോ, തസ്മാ ‘‘യദീ’’തിആദിസമ്ബന്ധോ അദ്ധാ വുത്തോ. യസ്മാ പരിച്ഛിന്നോ സമേതി ച. ഇതരേസു പന ഏകച്ചസ്മിം ആചരിയവാദേ നേവ പരിച്ഛേദോ അത്ഥി. ഏകച്ചസ്മിം ന പുബ്ബാപരം സമേതീതി സമ്ബന്ധോ. അധിട്ഠാനം അധിട്ഠാനമേവ, പരിഭോഗകാലേ പന അരജിതം ന വട്ടതി. ഇദം സബ്ബം തിചീവരേ ഏവ. ഇമസ്സ പന സിക്ഖാപദസ്സ അയം സങ്ഖേപവിനിച്ഛയോ – അനത്ഥതേ കഥിനേ ഹേമന്താനം പഠമദിവസതോ പട്ഠായ അത്ഥതേ കഥിനേ ഗിമ്ഹാനം പഠമദിവസതോ പട്ഠായ ഉപ്പന്നചീവരം സന്ധായ ‘‘നിട്ഠിതചീവരസ്മി’’ന്തിആദി വുത്തന്തി.

    Apicettha adhippetaṃ, tathāpi na sametiyevāti attho, tasmā ‘‘yadī’’tiādisambandho addhā vutto. Yasmā paricchinno sameti ca. Itaresu pana ekaccasmiṃ ācariyavāde neva paricchedo atthi. Ekaccasmiṃ na pubbāparaṃ sametīti sambandho. Adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānameva, paribhogakāle pana arajitaṃ na vaṭṭati. Idaṃ sabbaṃ ticīvare eva. Imassa pana sikkhāpadassa ayaṃ saṅkhepavinicchayo – anatthate kathine hemantānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya atthate kathine gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya uppannacīvaraṃ sandhāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādi vuttanti.

    ഏത്ഥാഹ – ‘‘രജകേഹി ധോവാപേത്വാ സേതം കാരാപേന്തസ്സാപി അധിട്ഠാനം അധിട്ഠാനമേവാ’’തി വചനതോ അരജിതേപി അധിട്ഠാനം രുഹതി, തേന സൂചികമ്മം കത്വാ രജിത്വാ കപ്പബിന്ദും ദത്വാ അധിട്ഠാതബ്ബന്തി നിയമോ ന കാതബ്ബോതി? വുച്ചതേ, കാതബ്ബോവ പത്തോ വിയ അധിട്ഠിതോ. യഥാ പുന സേതഭാവം, തമ്ബഭാവം വാ പത്തോ അധിട്ഠാനം ന വിജഹതി, ന ച പന താദിസോ അധിട്ഠാനം ഉപഗച്ഛതി, ഏവമേതം ദട്ഠബ്ബന്തി. ‘‘യതോ പട്ഠായ പരിഭോഗാദയോ വട്ടന്തി, തതോ പട്ഠായ അന്തോദസാഹേ അധിട്ഠാതബ്ബ’’ന്തി വദന്തി.

    Etthāha – ‘‘rajakehi dhovāpetvā setaṃ kārāpentassāpi adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānamevā’’ti vacanato arajitepi adhiṭṭhānaṃ ruhati, tena sūcikammaṃ katvā rajitvā kappabinduṃ datvā adhiṭṭhātabbanti niyamo na kātabboti? Vuccate, kātabbova patto viya adhiṭṭhito. Yathā puna setabhāvaṃ, tambabhāvaṃ vā patto adhiṭṭhānaṃ na vijahati, na ca pana tādiso adhiṭṭhānaṃ upagacchati, evametaṃ daṭṭhabbanti. ‘‘Yato paṭṭhāya paribhogādayo vaṭṭanti, tato paṭṭhāya antodasāhe adhiṭṭhātabba’’nti vadanti.

    അവിസേസേന വുത്തവചനന്തി അധിട്ഠാതബ്ബം അധിട്ഠേതി, വികപ്പേതബ്ബം വികപ്പേതീതി ഏവം സവിസേസം കത്വാ അവചനം ‘‘ന വികപ്പേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൫൮) ഇമിനാ വിരുദ്ധം വിയ ദിസ്സതി. ഇദാനി ഇദം അധിട്ഠാനവികപ്പനനയപടിബദ്ധം ഖന്ധകം, പരിവാരഞ്ച മിസ്സേത്വാ പകിണ്ണകം വുച്ചതി – ഖന്ധകേ താവ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതും ന വികപ്പേതും, വസ്സികസാടികം വസ്സാനം ചാതുമാസം അധിട്ഠാതും, തതോ പരം വികപ്പേതു’’ന്തിആദി വുത്തം. പരിവാരേ ‘‘ന നവ ചീവരാനി അധിട്ഠാതബ്ബാനി, ന നവ ചീവരാനി വികപ്പേതബ്ബാനീ’’തി (പരി॰ ൩൨൯), ‘‘ദസകേ ദസ, ഏകാദസകേ ഏകാദസ ചീവരാനി അധിട്ഠാതബ്ബാനി, ന വികപ്പേതബ്ബാനീ’’തി (പരി॰ ൩൩൧) ച അനേകക്ഖത്തും വചനേന സുട്ഠു ദള്ഹം കത്വാ ‘‘സബ്ബാനി ചീവരാനി അധിട്ഠാതബ്ബാനി, ന വികപ്പേതബ്ബാനീ’’തി വുത്തം, തസ്മാ ഉഭോപി തേ വിരുദ്ധാ വിയ ദിസ്സന്തി, ഖന്ധകേ ഏവ ച ‘‘വസ്സികസാടികം വസ്സാനം ചാതുമാസം അധിട്ഠാതും തതോ പരം വികപ്പേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൫൮) വുത്തം. തദട്ഠകഥായം ‘‘വസ്സികസാടികാ അനതിരിത്തപ്പമാണാ നാമം ഗഹേത്വാ വുത്തനയേനേവ ചത്താരോ വസ്സികേ മാസേ അധിട്ഠാതബ്ബാ, തതോ പരം പച്ചുദ്ധരിത്വാ വികപ്പേതബ്ബാ’’തി വുത്തം. ഇദഞ്ച വിരുദ്ധം വിയ ദിസ്സതി അഞ്ഞമഞ്ഞം ഹേമന്തേ പച്ചുദ്ധാരസമ്ഭവതോ, വസ്സാനേ വികപ്പനാസമ്ഭവതോ ച. തഥാ ഇധ ‘‘അനാപത്തി അന്തോദസാഹം അധിട്ഠേതി വികപ്പേതീ’’തി വചനപ്പമാണതോ സബ്ബത്ഥ വികപ്പനായ അപ്പടിസിദ്ധഭാവോ വേദിതബ്ബോതി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൪൬൯) അട്ഠകഥാവചനം പരിവാരവചനേന വിരുദ്ധം വിയ ദിസ്സതി, ന ഹി വിരുദ്ധം തഥാഗതാ ഭാസന്തി, തസ്മാ അട്ഠകഥാനയോവേത്ഥ പടിസരണം, യേന സബ്ബമ്പി തം ഏകരസം ഹോതി. പരിവാരട്ഠകഥായഞ്ച വുത്തം ‘‘ന വികപ്പേതബ്ബാനീതി അധിട്ഠിതകാലതോ പട്ഠായ ന വികപ്പേതബ്ബാനീ’’തി (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൨൯). തിചീവരാനി അധിട്ഠിതകാലതോ പട്ഠായ, വസ്സികസാടികാദീനി ച അത്തനോ അത്തനോ അധിട്ഠാനഖേത്തേ ന അകാമാ വികപ്പേതബ്ബാനീതി അത്ഥോ, അവസേസപാളി, അത്ഥോ ച ഇധ അട്ഠകഥായം വുത്തോ, തസ്മാ സബ്ബമ്പേതം ഏകരസന്തി.

    Avisesenavuttavacananti adhiṭṭhātabbaṃ adhiṭṭheti, vikappetabbaṃ vikappetīti evaṃ savisesaṃ katvā avacanaṃ ‘‘na vikappetu’’nti (mahāva. 358) iminā viruddhaṃ viya dissati. Idāni idaṃ adhiṭṭhānavikappananayapaṭibaddhaṃ khandhakaṃ, parivārañca missetvā pakiṇṇakaṃ vuccati – khandhake tāva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetuṃ, vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’’ntiādi vuttaṃ. Parivāre ‘‘na nava cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na nava cīvarāni vikappetabbānī’’ti (pari. 329), ‘‘dasake dasa, ekādasake ekādasa cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbānī’’ti (pari. 331) ca anekakkhattuṃ vacanena suṭṭhu daḷhaṃ katvā ‘‘sabbāni cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbānī’’ti vuttaṃ, tasmā ubhopi te viruddhā viya dissanti, khandhake eva ca ‘‘vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ tato paraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358) vuttaṃ. Tadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘vassikasāṭikā anatirittappamāṇā nāmaṃ gahetvā vuttanayeneva cattāro vassike māse adhiṭṭhātabbā, tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti vuttaṃ. Idañca viruddhaṃ viya dissati aññamaññaṃ hemante paccuddhārasambhavato, vassāne vikappanāsambhavato ca. Tathā idha ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti vikappetī’’ti vacanappamāṇato sabbattha vikappanāya appaṭisiddhabhāvo veditabboti (pārā. aṭṭha. 2.469) aṭṭhakathāvacanaṃ parivāravacanena viruddhaṃ viya dissati, na hi viruddhaṃ tathāgatā bhāsanti, tasmā aṭṭhakathānayovettha paṭisaraṇaṃ, yena sabbampi taṃ ekarasaṃ hoti. Parivāraṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘‘na vikappetabbānīti adhiṭṭhitakālato paṭṭhāya na vikappetabbānī’’ti (pari. aṭṭha. 329). Ticīvarāni adhiṭṭhitakālato paṭṭhāya, vassikasāṭikādīni ca attano attano adhiṭṭhānakhette na akāmā vikappetabbānīti attho, avasesapāḷi, attho ca idha aṭṭhakathāyaṃ vutto, tasmā sabbampetaṃ ekarasanti.

    ഏത്ഥാഹ – യദി ഏവം ‘‘നവ ചീവരാനി നാധിട്ഠാതബ്ബാനീ’’തി ച വത്തബ്ബം. വികപ്പിതകാലതോ പട്ഠായ ഹി നാധിട്ഠാതബ്ബാനീതി? ഏത്ഥ വുച്ചതേ – ‘‘തിചീവരം അധിട്ഠാതും ന വികപ്പേതും…പേ॰… പരിക്ഖാരചോളം അധിട്ഠാതും ന വികപ്പേതു’’ന്തി ഏത്ഥ സബ്ബത്ഥ അധിട്ഠാനേ പടിസേധാദസ്സനതോ, വികപ്പനായ അദസ്സനതോ ച ‘‘തതോ പര’’ന്തി ദ്വീസ്വേവ പരിച്ഛേദദസ്സനതോ ച ‘‘നവ ചീവരാനി അധിട്ഠാതബ്ബാനി, ന വികപ്പേതബ്ബാനി ചേവ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. അപരോ നയോ – അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതും അകാമാ. കസ്മാ? കാലേ ഉപ്പന്നം അനധിട്ഠഹന്തസ്സ കാലാതിക്കമേ ആപത്തിസമ്ഭവതോ, അകാലേ ഉപ്പന്നം അനധിട്ഠഹന്തസ്സ ദസാഹാതിക്കമേ ആപത്തിസമ്ഭവതോ ച. തത്ഥ യം കാലേ ഉപ്പന്നം അപ്പഹോന്തേപി ദസാഹേ കാലാതിക്കമേ ആപത്തികരം, തം നിസ്സജ്ജനകാലേ ‘‘ഇദം മേ, ഭന്തേ, അതിരേകചീവരം ധാരിതം നിസ്സഗ്ഗിയം, ഇമാഹം സങ്ഘസ്സാ’’തിആദിനാ നിസ്സജ്ജിതബ്ബം, ഇതരം യഥാപാളിമേവ. തത്ഥ പഠമനയോ ‘‘യോ പന, ഭിക്ഖു, അതിരേകചീവരം ധാരേയ്യ നിസ്സഗ്ഗിയ’’ന്തി ഇമായ പഠമപഞ്ഞത്തിയാ വസേന വുത്തോ, ദുതിയോ അനുപഞ്ഞത്തിയാ വസേന വുത്തോ.

    Etthāha – yadi evaṃ ‘‘nava cīvarāni nādhiṭṭhātabbānī’’ti ca vattabbaṃ. Vikappitakālato paṭṭhāya hi nādhiṭṭhātabbānīti? Ettha vuccate – ‘‘ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetuṃ…pe… parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti ettha sabbattha adhiṭṭhāne paṭisedhādassanato, vikappanāya adassanato ca ‘‘tato para’’nti dvīsveva paricchedadassanato ca ‘‘nava cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbāni ceva vuttanti veditabbaṃ. Aparo nayo – anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ akāmā. Kasmā? Kāle uppannaṃ anadhiṭṭhahantassa kālātikkame āpattisambhavato, akāle uppannaṃ anadhiṭṭhahantassa dasāhātikkame āpattisambhavato ca. Tattha yaṃ kāle uppannaṃ appahontepi dasāhe kālātikkame āpattikaraṃ, taṃ nissajjanakāle ‘‘idaṃ me, bhante, atirekacīvaraṃ dhāritaṃ nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassā’’tiādinā nissajjitabbaṃ, itaraṃ yathāpāḷimeva. Tattha paṭhamanayo ‘‘yo pana, bhikkhu, atirekacīvaraṃ dhāreyya nissaggiya’’nti imāya paṭhamapaññattiyā vasena vutto, dutiyo anupaññattiyā vasena vutto.

    യഥാ ച നിസ്സജ്ജിതബ്ബവത്ഥുമ്ഹി അസതി യഥാപാളിം അവത്വാ കേവലം ആപത്തി ഏവ ദേസേതബ്ബാ, യഥാ ച വസ്സികസാടികനിസ്സജ്ജനേ കേവലം പരിയിട്ഠമത്തേ യഥാപാളിം അവത്വാ യഥാസമ്ഭവം നിസ്സജ്ജിതബ്ബം, തഥാ ഇദമ്പീതി വേദിതബ്ബം. യഥാ സംവച്ഛരാതിക്കന്തം അതിരേകചീവരം ‘‘ദസാഹാതിക്കന്ത’’മിച്ചേവ വുച്ചതി. സംവച്ഛരവിപ്പവുത്ഥതിചീവരം, മാസാതിക്കന്തഞ്ച ‘‘രത്തിവിപ്പവുത്ഥ’’ന്തി ച ‘‘ഛാരത്തവിപ്പവുത്ഥ’’ന്തി ച വുച്ചതി, തഥാ ഇദമ്പി ‘‘ദസാഹാതിക്കന്ത’’മിച്ചേവ വുച്ചതീതി ഏകേ, തസ്മാ സിദ്ധമിദം ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിചീവരം അധിട്ഠാതും അകാമാ’’തി, തഥാ അകാമാ ന വികപ്പേതുന്തി അത്ഥോ. ഇച്ഛായ ഹി സതി ‘‘പച്ചുദ്ധരിത്വാ വിപ്പവാസസുഖത്ഥം വികപ്പനായ ഓകാസോ ദിന്നോ ഹോതി, ദസാഹാതിക്കമേ ച അനാപത്തീ’’തി വചനതോ വികപ്പേതും അനുജാനാമീതി വുത്തം ഹോതി. തഥാ വസ്സികസാടികാ അകാമാ അധിട്ഠാതും ദസാഹാതിക്കമേ ആപത്തിസമ്ഭവതോ. കിത്തകം കാലന്തി ചേ? വസ്സാനം ചാതുമാസം, ഇച്ഛായ പന സതി ഉദ്ധംയേവ വികപ്പേതബ്ബം. ‘‘സബ്ബത്ഥ വികപ്പനായ അപ്പടിസിദ്ധഭാവോ വേദിതബ്ബോ’’തി ഹി വുത്തം. ‘‘അത്ഥാപത്തി ഹേമന്തേ ആപജ്ജതി, നോ ഗിമ്ഹേ, നോ വസ്സേ’’തി (പരി॰ ൩൨൩) ച വുത്തം, തേന വുത്തം അട്ഠകഥായം ‘‘തതോ പരം പച്ചുദ്ധരിത്വാ വികപ്പേതബ്ബാ’’തി.

    Yathā ca nissajjitabbavatthumhi asati yathāpāḷiṃ avatvā kevalaṃ āpatti eva desetabbā, yathā ca vassikasāṭikanissajjane kevalaṃ pariyiṭṭhamatte yathāpāḷiṃ avatvā yathāsambhavaṃ nissajjitabbaṃ, tathā idampīti veditabbaṃ. Yathā saṃvaccharātikkantaṃ atirekacīvaraṃ ‘‘dasāhātikkanta’’micceva vuccati. Saṃvaccharavippavutthaticīvaraṃ, māsātikkantañca ‘‘rattivippavuttha’’nti ca ‘‘chārattavippavuttha’’nti ca vuccati, tathā idampi ‘‘dasāhātikkanta’’micceva vuccatīti eke, tasmā siddhamidaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ akāmā’’ti, tathā akāmā na vikappetunti attho. Icchāya hi sati ‘‘paccuddharitvā vippavāsasukhatthaṃ vikappanāya okāso dinno hoti, dasāhātikkame ca anāpattī’’ti vacanato vikappetuṃ anujānāmīti vuttaṃ hoti. Tathā vassikasāṭikā akāmā adhiṭṭhātuṃ dasāhātikkame āpattisambhavato. Kittakaṃ kālanti ce? Vassānaṃ cātumāsaṃ, icchāya pana sati uddhaṃyeva vikappetabbaṃ. ‘‘Sabbattha vikappanāya appaṭisiddhabhāvo veditabbo’’ti hi vuttaṃ. ‘‘Atthāpatti hemante āpajjati, no gimhe, no vasse’’ti (pari. 323) ca vuttaṃ, tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti.

    തത്രായം വിചാരണാ – കദാ പച്ചുദ്ധരിതബ്ബാ, കദാ വികപ്പേതബ്ബാ, കിഞ്ചേത്ഥ യസ്മാ ‘‘തതോ പര’’ന്തി വുത്തം. ഹേമന്തഞ്ച പത്തമത്തേ സാ അധിട്ഠാനം വിജഹതി, തസ്മാ ‘‘പച്ചുദ്ധരിത്വാ’’തി ന വത്തബ്ബം അധിട്ഠാനസ്സ നത്ഥിതായ, അഥ ‘‘അന്തോചാതുമാസേ വികപ്പേതബ്ബാ’’തി ന വത്തബ്ബം. ‘‘തതോ പരം വികപ്പേതു’’ന്തി ഹി വുത്തന്തി? ഏത്ഥ ഏകച്ചേ വദന്തി ‘‘വത്തബ്ബമേത’’ന്തി. യഥാ പരിവുത്ഥപരിവാസോ, ചിണ്ണമാനത്തോ ച സന്തോ നിട്ഠിതേസുപി പരിവാസമാനത്തദിവസേസു, തഥാ നിട്ഠിതേസുപി അധിട്ഠാനദിവസേസു സാധിട്ഠാനമേതന്തി ഏകേ. അട്ഠകഥാചരിയാനം ഇദം സന്നിട്ഠാനം ‘‘കത്തികപുണ്ണമദിവസേ പച്ചുദ്ധരിത്വാ പാടിപദദിവസേ വികപ്പേതബ്ബാ’’തി. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരട്ഠകഥായം ‘‘കത്തികപുണ്ണമാസിയാ പച്ഛിമേ പാടിപദദിവസേ വികപ്പേത്വാ ഠപിതം വസ്സികസാടികം നിവാസേന്തോ ഹേമന്തേ ആപജ്ജതി. കുരുന്ദിയം പന ‘കത്തികപുണ്ണമദിവസേ അപച്ചുദ്ധരിത്വാ ഹേമന്തേ ആപജ്ജതീ’തി വുത്തം, തമ്പി സുവുത്തം. ‘ചാതുമാസം അധിട്ഠാതും, തതോ പരം വികപ്പേതു’ന്തി ഹി വുത്ത’’ന്തി (പരി॰ അട്ഠ॰ ൩൨൩). തത്ഥ കുരുന്ദിനയോ പച്ഛാ വുത്തത്താ സാരതോ ദട്ഠബ്ബോ , ന പുരിമോ. നിവാസേന്തോ ഹി ഗിമ്ഹേപി ഓരേനദ്ധമാസം ആപജ്ജതി ഏവ. ഇധ ച ‘‘അത്ഥാപത്തി ഹേമന്തേ ആപജ്ജതി, നോ ഗിമ്ഹേതി വുത്ത’’ന്തി കുരുന്ദിവചനസ്സായമത്ഥോ ദിസ്സതി.

    Tatrāyaṃ vicāraṇā – kadā paccuddharitabbā, kadā vikappetabbā, kiñcettha yasmā ‘‘tato para’’nti vuttaṃ. Hemantañca pattamatte sā adhiṭṭhānaṃ vijahati, tasmā ‘‘paccuddharitvā’’ti na vattabbaṃ adhiṭṭhānassa natthitāya, atha ‘‘antocātumāse vikappetabbā’’ti na vattabbaṃ. ‘‘Tato paraṃ vikappetu’’nti hi vuttanti? Ettha ekacce vadanti ‘‘vattabbameta’’nti. Yathā parivutthaparivāso, ciṇṇamānatto ca santo niṭṭhitesupi parivāsamānattadivasesu, tathā niṭṭhitesupi adhiṭṭhānadivasesu sādhiṭṭhānametanti eke. Aṭṭhakathācariyānaṃ idaṃ sanniṭṭhānaṃ ‘‘kattikapuṇṇamadivase paccuddharitvā pāṭipadadivase vikappetabbā’’ti. Vuttañhetaṃ parivāraṭṭhakathāyaṃ ‘‘kattikapuṇṇamāsiyā pacchime pāṭipadadivase vikappetvā ṭhapitaṃ vassikasāṭikaṃ nivāsento hemante āpajjati. Kurundiyaṃ pana ‘kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā hemante āpajjatī’ti vuttaṃ, tampi suvuttaṃ. ‘Cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’nti hi vutta’’nti (pari. aṭṭha. 323). Tattha kurundinayo pacchā vuttattā sārato daṭṭhabbo , na purimo. Nivāsento hi gimhepi orenaddhamāsaṃ āpajjati eva. Idha ca ‘‘atthāpatti hemante āpajjati, no gimheti vutta’’nti kurundivacanassāyamattho dissati.

    ‘‘കത്തികപുണ്ണമദിവസേ അപച്ചുദ്ധരിത്വാ തസ്മിംയേവ ദിവസേ അവികപ്പേന്തോ പച്ഛിമപാടിപദദിവസേ അപച്ചുദ്ധാരപച്ചയാ ദുക്കടം ആപജ്ജതി, ന, അവികപ്പനപച്ചയാ ദസാഹപരിഹാരസമ്ഭവതോ’’തി കാരണമേകേ വദന്തി. ഏവം സതി ഹേമന്തേ പത്തമത്തേ അധിട്ഠാനം വിജഹതീതി ആപജ്ജതി, തഞ്ച അയുത്തം. അധിട്ഠാനഞ്ഹി ‘‘അഞ്ഞസ്സ ദാനേന…പേ॰… ഛിദ്ദഭാവേനാതി ഇമേഹി നവഹി കാരണേഹി വിജഹതീ’’തി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൪൬൯) വുത്തം, ന ‘‘അധിട്ഠാനഖേത്താതിക്കമേന വാ’’തി. അസാധാരണത്താ ന വുത്തന്തി ചേ? ന, ‘‘ഛിദ്ദഭാവേനാ’’തി ന വത്തബ്ബപ്പസങ്ഗതോ, ഛിദ്ദഭാവേന പന തിചീവരസ്സേവ സബ്ബട്ഠകഥാസു അധിട്ഠാനവിജഹനസ്സ വുത്തത്താ. തസ്മാ ഹേമന്തസ്സ പഠമദിവസേ അപച്ചുദ്ധാരപച്ചയാ ദുക്കടം ആപജ്ജതി, ന പച്ചുദ്ധരിത്വാ അവികപ്പനപച്ചയാ. ‘‘വികപ്പേതു’’ന്തി വചനതോ തതോ അധിട്ഠാനം ന വിജഹതീതി പഞ്ഞായതി. ന ഹി കത്തികപുണ്ണമാസിയാ പച്ഛിമേ പാടിപദദിവസേ അവികപ്പേത്വാ ഹേമന്തേ ആപജ്ജതീതി വുത്തന്തി അധിപ്പായോ, യസ്മാ തം അപച്ചുദ്ധാരപച്ചയാ ദുക്കടം ഹേമന്തസ്സ പഠമഅരുണക്ഖണേ ഏവ ആപജ്ജതി, തസ്മാ ‘‘കത്തികപുണ്ണമദിവസേ അപച്ചുദ്ധരിത്വാ’’തി വുത്തം. പച്ചുദ്ധടം പന ഹേമന്തേ ദസാഹപരിഹാരം ലഭതി. ‘‘ദസാഹേ അപ്പഹോന്തേ ചീവരകാലം നാതിക്കാമേതബ്ബാ’’തി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൬൩൦) ഹി വുത്തം, തഞ്ച ഖോ സമയേ ഉപ്പന്നം ചേ, നാസമയേ. തഥാ ച സാധിതം അപച്ചുദ്ധടം ന നിസ്സഗ്ഗിയം ഹോതി, നോ ച തം പരിദഹിതം, തസ്മാ കത്തികപുണ്ണമദിവസേ ഏവ പച്ചുദ്ധരണഞ്ച വികപ്പനഞ്ച കത്തബ്ബന്തി സിദ്ധം, ഏത്ഥ ച യഥാ അതിരേകചീവരം ദസമേ ദിവസേ വികപ്പേന്തേന ദസാഹപരമം ധാരിതം ഹോതി, അന്തോദസാഹേ ച വികപ്പിതം ഹോതി, തഥാ കത്തികപുണ്ണമായ വികപ്പേന്തേന വസ്സാനം ചാതുമാസം അധിട്ഠിതഞ്ച ഹോതി, തതോ പരം അനാപത്തിഖേത്തേ ഏവ വികപ്പനാ ച ഹോതീതി വേദിതബ്ബം. ഏത്താവതാ അത്ഥി വികപ്പനാഖേത്തേ അധിട്ഠാനം, അധിട്ഠാനഖേത്തേ ച വികപ്പനാതി ദീപിതം ഹോതി. അഞ്ഞഥാ ‘‘അത്ഥാപത്തി അധിട്ഠാനേന ആപജ്ജതി, അനധിട്ഠാനേന ആപജ്ജതി. അത്ഥാപത്തി വികപ്പനായ ആപജ്ജതി, അവികപ്പനായ ആപജ്ജതീ’’തി ദുകേസു ദ്വേ ദുകാനി വത്തബ്ബാനി സിയും. തത്ഥ പഠമദുകേ പഠമപദം സമ്ഭവതി. വികപ്പനഖേത്തേ ഹി വസ്സികസാടികാദീനം അധിട്ഠാനേന വിനയാതിസാരദുക്കടം ആപജ്ജതി. ഏതേനേവ ദുതിയദുക്കടസ്സ ദുതിയപദം വുത്തം ഹോതി. അനധിട്ഠാനേന ആപജ്ജതീതി നത്ഥി. അന്തോദസാഹേ അനാപജ്ജനതോ, വികപ്പനാദിസമ്ഭവതോ ച വികപ്പനായ ആപജ്ജതീതി നത്ഥി സബ്ബത്ഥ വികപ്പനായ അപ്പടിസിദ്ധത്താ, തസ്മാ താനി ദുകാനി ‘‘ന ലബ്ഭന്തീ’’തി ന വുത്താനി. ഏത്ഥാഹ – യാ സാ ‘‘അത്ഥാപത്തി ഹേമന്തേ ആപജ്ജതീ’’തി (പരി॰ ൩൨൩) വചനപ്പമാണതോ ദുക്കടാപത്തി സാധിതാ, സാ സഞ്ചിച്ച അപച്ചുദ്ധരന്തസ്സ യുജ്ജതി, അസതിയാ ചേ, കഞ്ചി, അനാപത്തി. കത്തികപുണ്ണമായ പച്ചുദ്ധടം സഞ്ചിച്ച അവികപ്പയതോ ദുക്കടേന സഹ പുനദിവസേ നിസ്സഗ്ഗിയം, അസതിയാ അവികപ്പയതോ നിസ്സഗ്ഗിയമേവ ഇധ പഠമപഞ്ഞത്തിയാ. യം പന വുത്തം മാതികാട്ഠകഥായം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ കഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ‘‘വസ്സികസാടികാ വസ്സാനമാസാതിക്കമേനാപി, കണ്ഡുപടിച്ഛാദി ആബാധവൂപസമേനാപി അധിട്ഠാനം വിജഹതി, തസ്മാ സാ തതോ പരം വികപ്പേതബ്ബാ’’തി, തേനേതം വിരുജ്ഝതി, ന കേവലം ഇദമേവ, ‘‘തതോ പരം പച്ചുദ്ധരിത്വാ വികപ്പേതബ്ബാ’’തി അട്ഠകഥാവചനഞ്ച വിരുജ്ഝതി. തതോ പരം നാമ ഹി ഹേമന്തം, തത്ഥ ചേ പച്ചുദ്ധാരോ, ‘‘വസ്സികസാടികാ വസ്സാനമാസാതിക്കമേനാപീ’’തിആദി ന യുത്തം അധിട്ഠാനാഭാവേന പച്ചുദ്ധാരാഭാവതോ. അവിരോധോ ച ഇച്ഛിതബ്ബോ, തസ്മാ ‘‘പച്ചുദ്ധരണം വത്തമത്ത’’ന്തിവാദോ ഏത്ഥാപി സമ്ഭവതീതി ചേ? ന, കുരുന്ദി വചനവിരോധതോ. തത്ഥ ഹി കത്തികപുണ്ണമായ പച്ചുദ്ധാരോ വുത്തോ, തസ്മാ വസ്സാനദിവസത്താ സാധിട്ഠാനാവസാ പച്ചുദ്ധരീയതീതി ന പച്ചുദ്ധാരോ വത്തമത്തം, തസ്മാ ‘‘തതോ പര’’ന്തി യാവ പുണ്ണമാ അധിപ്പേതാ സിയാ. യഥാ ചായം വികപ്പോ, തഥാ ‘‘വസ്സാനമാസാതിക്കമേനാപി ആബാധവൂപസമേനാപീ’’തി ഇദമ്പി അവസ്സം പച്ചുദ്ധരിതബ്ബതായ വുത്തം സിയാ. ഏവഞ്ച സതി ഇധ സമന്തപാസാദികായ തദവചനേന സമേതി. അഞ്ഞഥാ ഇധപി തം വത്തബ്ബം സിയാതി യഥാവുത്തോവ വിധി ഏത്ഥ സമ്ഭവതി, കിഞ്ചാപി സമ്ഭവതി, ദുവിഞ്ഞാപയസ്സ പന ലോകസ്സ സുവിഞ്ഞാപനത്ഥം വുത്താ. യസ്മാ പന സാ വസ്സാനാതിക്കമേന അധിട്ഠാനം വിജഹതി, ഹേമന്തപഠമാരുണേ ച അപച്ചുദ്ധാരപച്ചയാ ദുക്കടാ സാധിതാ, തസ്മാ കത്തികപുണ്ണമായമേവ പച്ചുദ്ധരിത്വാ വികപ്പേതബ്ബാ, അവികപ്പിതായ ‘‘നിസ്സഗ്ഗിയാപജ്ജനമേവാ’’തി വത്തബ്ബം. ഏത്താവതാപി സന്തോസം അകത്വാ വിനിച്ഛയോ പരിയേസിതബ്ബോ. ഹോതി ചേത്ഥ –

    ‘‘Kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā tasmiṃyeva divase avikappento pacchimapāṭipadadivase apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati, na, avikappanapaccayā dasāhaparihārasambhavato’’ti kāraṇameke vadanti. Evaṃ sati hemante pattamatte adhiṭṭhānaṃ vijahatīti āpajjati, tañca ayuttaṃ. Adhiṭṭhānañhi ‘‘aññassa dānena…pe… chiddabhāvenāti imehi navahi kāraṇehi vijahatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) vuttaṃ, na ‘‘adhiṭṭhānakhettātikkamena vā’’ti. Asādhāraṇattā na vuttanti ce? Na, ‘‘chiddabhāvenā’’ti na vattabbappasaṅgato, chiddabhāvena pana ticīvarasseva sabbaṭṭhakathāsu adhiṭṭhānavijahanassa vuttattā. Tasmā hemantassa paṭhamadivase apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati, na paccuddharitvā avikappanapaccayā. ‘‘Vikappetu’’nti vacanato tato adhiṭṭhānaṃ na vijahatīti paññāyati. Na hi kattikapuṇṇamāsiyā pacchime pāṭipadadivase avikappetvā hemante āpajjatīti vuttanti adhippāyo, yasmā taṃ apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ hemantassa paṭhamaaruṇakkhaṇe eva āpajjati, tasmā ‘‘kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā’’ti vuttaṃ. Paccuddhaṭaṃ pana hemante dasāhaparihāraṃ labhati. ‘‘Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.630) hi vuttaṃ, tañca kho samaye uppannaṃ ce, nāsamaye. Tathā ca sādhitaṃ apaccuddhaṭaṃ na nissaggiyaṃ hoti, no ca taṃ paridahitaṃ, tasmā kattikapuṇṇamadivase eva paccuddharaṇañca vikappanañca kattabbanti siddhaṃ, ettha ca yathā atirekacīvaraṃ dasame divase vikappentena dasāhaparamaṃ dhāritaṃ hoti, antodasāhe ca vikappitaṃ hoti, tathā kattikapuṇṇamāya vikappentena vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhitañca hoti, tato paraṃ anāpattikhette eva vikappanā ca hotīti veditabbaṃ. Ettāvatā atthi vikappanākhette adhiṭṭhānaṃ, adhiṭṭhānakhette ca vikappanāti dīpitaṃ hoti. Aññathā ‘‘atthāpatti adhiṭṭhānena āpajjati, anadhiṭṭhānena āpajjati. Atthāpatti vikappanāya āpajjati, avikappanāya āpajjatī’’ti dukesu dve dukāni vattabbāni siyuṃ. Tattha paṭhamaduke paṭhamapadaṃ sambhavati. Vikappanakhette hi vassikasāṭikādīnaṃ adhiṭṭhānena vinayātisāradukkaṭaṃ āpajjati. Eteneva dutiyadukkaṭassa dutiyapadaṃ vuttaṃ hoti. Anadhiṭṭhānena āpajjatīti natthi. Antodasāhe anāpajjanato, vikappanādisambhavato ca vikappanāya āpajjatīti natthi sabbattha vikappanāya appaṭisiddhattā, tasmā tāni dukāni ‘‘na labbhantī’’ti na vuttāni. Etthāha – yā sā ‘‘atthāpatti hemante āpajjatī’’ti (pari. 323) vacanappamāṇato dukkaṭāpatti sādhitā, sā sañcicca apaccuddharantassa yujjati, asatiyā ce, kañci, anāpatti. Kattikapuṇṇamāya paccuddhaṭaṃ sañcicca avikappayato dukkaṭena saha punadivase nissaggiyaṃ, asatiyā avikappayato nissaggiyameva idha paṭhamapaññattiyā. Yaṃ pana vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpi, kaṇḍupaṭicchādi ābādhavūpasamenāpi adhiṭṭhānaṃ vijahati, tasmā sā tato paraṃ vikappetabbā’’ti, tenetaṃ virujjhati, na kevalaṃ idameva, ‘‘tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti aṭṭhakathāvacanañca virujjhati. Tato paraṃ nāma hi hemantaṃ, tattha ce paccuddhāro, ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpī’’tiādi na yuttaṃ adhiṭṭhānābhāvena paccuddhārābhāvato. Avirodho ca icchitabbo, tasmā ‘‘paccuddharaṇaṃ vattamatta’’ntivādo etthāpi sambhavatīti ce? Na, kurundi vacanavirodhato. Tattha hi kattikapuṇṇamāya paccuddhāro vutto, tasmā vassānadivasattā sādhiṭṭhānāvasā paccuddharīyatīti na paccuddhāro vattamattaṃ, tasmā ‘‘tato para’’nti yāva puṇṇamā adhippetā siyā. Yathā cāyaṃ vikappo, tathā ‘‘vassānamāsātikkamenāpi ābādhavūpasamenāpī’’ti idampi avassaṃ paccuddharitabbatāya vuttaṃ siyā. Evañca sati idha samantapāsādikāya tadavacanena sameti. Aññathā idhapi taṃ vattabbaṃ siyāti yathāvuttova vidhi ettha sambhavati, kiñcāpi sambhavati, duviññāpayassa pana lokassa suviññāpanatthaṃ vuttā. Yasmā pana sā vassānātikkamena adhiṭṭhānaṃ vijahati, hemantapaṭhamāruṇe ca apaccuddhārapaccayā dukkaṭā sādhitā, tasmā kattikapuṇṇamāyameva paccuddharitvā vikappetabbā, avikappitāya ‘‘nissaggiyāpajjanamevā’’ti vattabbaṃ. Ettāvatāpi santosaṃ akatvā vinicchayo pariyesitabbo. Hoti cettha –

    ‘‘ഏവം അഭാവം വിനയസ്സ പാളി,

    ‘‘Evaṃ abhāvaṃ vinayassa pāḷi,

    ഭിന്നം അഭിന്നഞ്ച തദത്ഥയുത്തിം;

    Bhinnaṃ abhinnañca tadatthayuttiṃ;

    വിഞ്ഞാതുകാമേന തദത്ഥവിഞ്ഞൂ,

    Viññātukāmena tadatthaviññū,

    പരിയേസിതബ്ബാ വിനയേ വിഞ്ഞായാ’’തി.

    Pariyesitabbā vinaye viññāyā’’ti.

    ‘‘തുയ്ഹം ഗണ്ഹാഹീ’’തി വുത്തേ വിനാപി ‘‘മയ്ഹം ഗണ്ഹാമീ’’തി വചനേന സുദിന്നം ഹോതി. ഇതരോ ചേ അധിവാസേതി, തേനാപി സുഗ്ഗഹിതം ഹോതി, നോ ചേ അധിവാസേതി, ദേന്തേന സുദിന്നം. തം പന വത്ഥു ന കസ്സചി ഹോതി. തഥാ ‘‘മയ്ഹം ഗണ്ഹാമീ’’തി വദതി, സാമികോ ചേ അധിവാസേതി, വിനാപി ‘‘ഗണ്ഹാഹീ’’തി വചനേന സുഗ്ഗഹിതം. നോ ചേ അധിവാസേതി, സാമികസ്സേവ തം, ന ഹി തസ്സേതം വിനയകമ്മന്തി ഏത്ഥ വിനയകമ്മസ്സത്ഥായ ചേ ഗണ്ഹാതി, ന വട്ടതി. ന കേവലം അത്തനോ അത്ഥായ ഗഹിതം , പുന തസ്സപി ദേതി, വട്ടതീതി ച. തഥാ അനപേക്ഖോ ഹുത്വാ പരസ്സ വിസ്സജ്ജേത്വാ പുന തേന ദിന്നം വാ തസ്സ വിസ്സാസന്തോ വാ പരിഭുഞ്ജതി, വട്ടതി. തത്ഥാപി വിനയകമ്മവസേന ന വട്ടതീതി ഏകേ. തേ ഏവ ‘‘മഹന്തം വാ ഖുദ്ദകം കരോതീ’’തി ഏത്ഥ ‘‘തിചീവരേ ദീഘതോ വിദത്ഥി അനതിക്കമിത്വാ ഛിന്ദിത്വാ കരോതി, ഏവം സേസേസുപീ’’തി വദന്തി. ഏവരൂപേസു ഠാനേസു പോരാണാചരിയാനം കഥാമഗ്ഗം സുട്ഠു ആചരിയകുലസേവനായ സഞ്ജാനിത്വാ തേന സംസന്ദിത്വാ സതോ സമ്പജാനോ ഹുത്വാ സോതൂനഞ്ച ചിത്തം അവിമോഹേത്വാ കഥേതബ്ബം. ഏസാ അമ്ഹാകം ആയാചനാ.

    ‘‘Tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte vināpi ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vacanena sudinnaṃ hoti. Itaro ce adhivāseti, tenāpi suggahitaṃ hoti, no ce adhivāseti, dentena sudinnaṃ. Taṃ pana vatthu na kassaci hoti. Tathā ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vadati, sāmiko ce adhivāseti, vināpi ‘‘gaṇhāhī’’ti vacanena suggahitaṃ. No ce adhivāseti, sāmikasseva taṃ, na hi tassetaṃ vinayakammanti ettha vinayakammassatthāya ce gaṇhāti, na vaṭṭati. Na kevalaṃ attano atthāya gahitaṃ , puna tassapi deti, vaṭṭatīti ca. Tathā anapekkho hutvā parassa vissajjetvā puna tena dinnaṃ vā tassa vissāsanto vā paribhuñjati, vaṭṭati. Tatthāpi vinayakammavasena na vaṭṭatīti eke. Te eva ‘‘mahantaṃ vā khuddakaṃ karotī’’ti ettha ‘‘ticīvare dīghato vidatthi anatikkamitvā chinditvā karoti, evaṃ sesesupī’’ti vadanti. Evarūpesu ṭhānesu porāṇācariyānaṃ kathāmaggaṃ suṭṭhu ācariyakulasevanāya sañjānitvā tena saṃsanditvā sato sampajāno hutvā sotūnañca cittaṃ avimohetvā kathetabbaṃ. Esā amhākaṃ āyācanā.

    പഠമകഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൧. പഠമകഥിനസിക്ഖാപദം • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadaṃ

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൧. പഠമകഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ൧. പഠമകഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൧. പഠമകഥിനസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact