Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણિ-અટ્ઠકથા • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
પઠમમગ્ગવીસતિમહાનયો
Paṭhamamaggavīsatimahānayo
૩૫૭. ઇદાનિ યસ્મા લોકુત્તરકુસલં ભાવેન્તો ન કેવલં ઉપનિજ્ઝાયનટ્ઠેન ઝાનંયેવ ભાવેતિ, નિય્યાનટ્ઠેન પન મગ્ગમ્પિ ભાવેતિ, ઉપટ્ઠાનટ્ઠેન સતિપટ્ઠાનમ્પિ, પદહનટ્ઠેન સમ્મપ્પધાનમ્પિ, ઇજ્ઝનટ્ઠેન ઇદ્ધિપાદમ્પિ, અધિપતિયટ્ઠેન ઇન્દ્રિયમ્પિ, અકમ્પિયટ્ઠેન બલમ્પિ, બુજ્ઝનટ્ઠેન બોજ્ઝઙ્ગમ્પિ, તથટ્ઠેન સચ્ચમ્પિ, અવિક્ખેપટ્ઠેન સમથમ્પિ, સુઞ્ઞતટ્ઠેન ધમ્મમ્પિ, રાસટ્ઠેન ખન્ધમ્પિ, આયતનટ્ઠેન આયતનમ્પિ, સુઞ્ઞસભાવનિસ્સત્તટ્ઠેન ધાતુમ્પિ, પચ્ચયટ્ઠેન આહારમ્પિ, ફુસનટ્ઠેન ફસ્સમ્પિ, વેદયિતટ્ઠેન વેદનમ્પિ, સઞ્જાનનટ્ઠેન સઞ્ઞમ્પિ, ચેતયિતટ્ઠેન ચેતનમ્પિ, વિજાનનટ્ઠેન ચિત્તમ્પિ ભાવેતિ, તસ્મા એતેસં એકૂનવીસતિયા પદાનં દસ્સનત્થં પુન કતમે ધમ્મા કુસલાતિઆદિ વુત્તં. એવં ‘ઇદમ્પિ ભાવેતિ, ઇદમ્પિ ભાવેતી’તિ પુગ્ગલજ્ઝાસયેન ચેવ દેસનાવિલાસેન ચ વીસતિ નયા દેસિતા હોન્તિ . ધમ્મં સોતું નિસિન્નદેવપરિસાય હિ યે ઉપનિજ્ઝાયનટ્ઠેન લોકુત્તરં ‘ઝાન’ન્તિ કથિતે બુજ્ઝન્તિ, તેસં સપ્પાયવસેન ઝાનન્તિ કથિતં…પે॰… યે વિજાનનટ્ઠેન ‘ચિત્ત’ન્તિ વુત્તે બુજ્ઝન્તિ, તેસં સપ્પાયવસેન ચિત્તન્તિ કથિતં. અયમેત્થ ‘પુગ્ગલજ્ઝાસયો’.
357. Idāni yasmā lokuttarakusalaṃ bhāvento na kevalaṃ upanijjhāyanaṭṭhena jhānaṃyeva bhāveti, niyyānaṭṭhena pana maggampi bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānampi, padahanaṭṭhena sammappadhānampi, ijjhanaṭṭhena iddhipādampi, adhipatiyaṭṭhena indriyampi, akampiyaṭṭhena balampi, bujjhanaṭṭhena bojjhaṅgampi, tathaṭṭhena saccampi, avikkhepaṭṭhena samathampi, suññataṭṭhena dhammampi, rāsaṭṭhena khandhampi, āyatanaṭṭhena āyatanampi, suññasabhāvanissattaṭṭhena dhātumpi, paccayaṭṭhena āhārampi, phusanaṭṭhena phassampi, vedayitaṭṭhena vedanampi, sañjānanaṭṭhena saññampi, cetayitaṭṭhena cetanampi, vijānanaṭṭhena cittampi bhāveti, tasmā etesaṃ ekūnavīsatiyā padānaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi vuttaṃ. Evaṃ ‘idampi bhāveti, idampi bhāvetī’ti puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca vīsati nayā desitā honti . Dhammaṃ sotuṃ nisinnadevaparisāya hi ye upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ ‘jhāna’nti kathite bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena jhānanti kathitaṃ…pe… ye vijānanaṭṭhena ‘citta’nti vutte bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena cittanti kathitaṃ. Ayamettha ‘puggalajjhāsayo’.
સમ્માસમ્બુદ્ધો પન અત્તનો બુદ્ધસુબોધિતાય દસબલચતુવેસારજ્જચતુપટિસમ્ભિદતાય છઅસાધારણઞાણયોગેન ચ દેસનં યદિચ્છકં નિયમેત્વા દસ્સેતિ. ઇચ્છન્તો ઉપનિજ્ઝાયનટ્ઠેન લોકુત્તરં ઝાનન્તિ દસ્સેતિ, ઇચ્છન્તો નિય્યાનટ્ઠેન…પે॰… વિજાનનટ્ઠેન લોકુત્તરં ચિત્તન્તિ. અયં ‘દેસનાવિલાસો’ નામ. તત્થ યથેવ લોકુત્તરં ઝાનન્તિ વુત્તટ્ઠાને દસ નયા વિભત્તા, એવં મગ્ગાદીસુપિ તેયેવ વેદિતબ્બા. ઇતિ વીસતિયા ઠાનેસુ દસ દસ કત્વા દ્વે નયસતાનિ વિભત્તાનિ હોન્તિ.
Sammāsambuddho pana attano buddhasubodhitāya dasabalacatuvesārajjacatupaṭisambhidatāya chaasādhāraṇañāṇayogena ca desanaṃ yadicchakaṃ niyametvā dasseti. Icchanto upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ jhānanti dasseti, icchanto niyyānaṭṭhena…pe… vijānanaṭṭhena lokuttaraṃ cittanti. Ayaṃ ‘desanāvilāso’ nāma. Tattha yatheva lokuttaraṃ jhānanti vuttaṭṭhāne dasa nayā vibhattā, evaṃ maggādīsupi teyeva veditabbā. Iti vīsatiyā ṭhānesu dasa dasa katvā dve nayasatāni vibhattāni honti.
૩૫૮. ઇદાનિ અધિપતિભેદં દસ્સેતું પુન કતમે ધમ્મા કુસલાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ છન્દં ધુરં જેટ્ઠકં પુબ્બઙ્ગમં કત્વા નિબ્બત્તિતં લોકુત્તરં ઝાનં છન્દાધિપતેય્યં નામ. સેસેસુપિ એસેવ નયો. ઇતિ પુરિમસ્મિં સુદ્ધિકે દ્વેનયસતાનિ છન્દાધિપતેય્યાદીસુપિ દ્વે દ્વેતિ નયસહસ્સેન ભાજેત્વા પઠમમગ્ગં દસ્સેસિ ધમ્મરાજા.
358. Idāni adhipatibhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā nibbattitaṃ lokuttaraṃ jhānaṃ chandādhipateyyaṃ nāma. Sesesupi eseva nayo. Iti purimasmiṃ suddhike dvenayasatāni chandādhipateyyādīsupi dve dveti nayasahassena bhājetvā paṭhamamaggaṃ dassesi dhammarājā.
પઠમમગ્ગો નિટ્ઠિતો.
Paṭhamamaggo niṭṭhito.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણીપાળિ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / લોકુત્તરકુસલં • Lokuttarakusalaṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-મૂલટીકા • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / પઠમમગ્ગવીસતિમહાનયવણ્ણના • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-અનુટીકા • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / પઠમમગ્ગવીસતિમહાનયવણ્ણના • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā