Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ౨. నిద్దేసవణ్ణనా

    2. Niddesavaṇṇanā

    ౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా

    1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā

    ౧. ఖన్ధపదవణ్ణనా

    1. Khandhapadavaṇṇanā

    . ఖన్ధాయతనధాతుయోమహన్తరే అభిఞ్ఞేయ్యధమ్మభావేన వుత్తా, తేసం పన సభావతో అభిఞ్ఞాతానం ధమ్మానం పరిఞ్ఞేయ్యతాదివిసేసదస్సనత్థం సచ్చాని, అధిపతియాదికిచ్చవిసేసదస్సనత్థం ఇన్ద్రియాదీని చ వుత్తానీతి సచ్చాదివిసేసో వియ సఙ్గహాసఙ్గహవిసేసో చ అభిఞ్ఞేయ్యనిస్సితో వుచ్చమానో సువిఞ్ఞేయ్యో హోతీతి ‘‘తీహి సఙ్గహో. తీహి అసఙ్గహో’’తి నయముఖమాతికా ఠపితాతి వేదితబ్బా. ఏవఞ్చ కత్వా ‘‘చతూహీ’’తి వుత్తా సమ్పయోగవిప్పయోగా చ అభిఞ్ఞేయ్యనిస్సయేన ఖన్ధాదీహేవ పుచ్ఛిత్వా విస్సజ్జితాతి. రూపక్ఖన్ధో ఏకేన ఖన్ధేనాతి యే ధమ్మా ‘‘రూపక్ఖన్ధో’’తి వుచ్చన్తి, తేసం పఞ్చసు ఖన్ధేసు రూపక్ఖన్ధభావేన సభాగతా హోతీతి రూపక్ఖన్ధభావసఙ్ఖాతేన, రూపక్ఖన్ధవచనసఙ్ఖాతేన వా గణనేన సఙ్గహం గణనం దస్సేతి. తేనాహ ‘‘యఞ్హి కిఞ్చీ’’తిఆది. రూపక్ఖన్ధోతి హి సఙ్గహితబ్బధమ్మో దస్సితో. యేన సఙ్గహేన సఙ్గయ్హతి, తస్స సఙ్గహస్స దస్సనం ‘‘ఏకేన ఖన్ధేనా’’తి వచనం. పఞ్చసు ఖన్ధగణనేసు ఏకేన ఖన్ధగణనేన గణితోతి అయఞ్హేత్థ అత్థో. యస్మా చ ఖన్ధాదివచనేహి సఙ్గహో వుచ్చతి, తస్మా ఉపరి ‘‘ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితా’’తిఆదిం వక్ఖతీతి.

    6. Khandhāyatanadhātuyomahantare abhiññeyyadhammabhāvena vuttā, tesaṃ pana sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ pariññeyyatādivisesadassanatthaṃ saccāni, adhipatiyādikiccavisesadassanatthaṃ indriyādīni ca vuttānīti saccādiviseso viya saṅgahāsaṅgahaviseso ca abhiññeyyanissito vuccamāno suviññeyyo hotīti ‘‘tīhi saṅgaho. Tīhi asaṅgaho’’ti nayamukhamātikā ṭhapitāti veditabbā. Evañca katvā ‘‘catūhī’’ti vuttā sampayogavippayogā ca abhiññeyyanissayena khandhādīheva pucchitvā vissajjitāti. Rūpakkhandho ekena khandhenāti ye dhammā ‘‘rūpakkhandho’’ti vuccanti, tesaṃ pañcasu khandhesu rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hotīti rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena, rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā gaṇanena saṅgahaṃ gaṇanaṃ dasseti. Tenāha ‘‘yañhi kiñcī’’tiādi. Rūpakkhandhoti hi saṅgahitabbadhammo dassito. Yena saṅgahena saṅgayhati, tassa saṅgahassa dassanaṃ ‘‘ekena khandhenā’’ti vacanaṃ. Pañcasu khandhagaṇanesu ekena khandhagaṇanena gaṇitoti ayañhettha attho. Yasmā ca khandhādivacanehi saṅgaho vuccati, tasmā upari ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā’’tiādiṃ vakkhatīti.

    అసఙ్గహనయనిద్దేసేతి ఇదం ‘‘సఙ్గహో అసఙ్గహో’’తి ఏతస్సేవ నయస్స ఏకదేసనయభావేన వుత్తం, న నయన్తరతాయాతి దట్ఠబ్బం. రూపక్ఖన్ధమూలకాయేవ చేత్థ దుకతికచతుక్కా దస్సితాతి ఏతేన వేదనాక్ఖన్ధమూలకా పురిమేన యోజియమానే విసేసో నత్థీతి పచ్ఛిమేహేవ యోజేత్వా తయో దుకా ద్వే తికా ఏకో చతుక్కో, సఞ్ఞాక్ఖన్ధమూలకా ద్వే దుకా ఏకో తికో, సఙ్ఖారక్ఖన్ధమూలకో ఏకో దుకోతి ఏతే లబ్భన్తీతి దస్సేతి. తేసం పన భేదతో పఞ్చకపుచ్ఛావిస్సజ్జనానన్తరం పుచ్ఛావిస్సజ్జనం కాతబ్బం సంఖిత్తన్తి దట్ఠబ్బం, వుత్తనయేన వా సక్కా ఞాతున్తి పాళిం న ఆరోపితన్తి.

    Asaṅgahanayaniddeseti idaṃ ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti etasseva nayassa ekadesanayabhāvena vuttaṃ, na nayantaratāyāti daṭṭhabbaṃ. Rūpakkhandhamūlakāyeva cettha dukatikacatukkā dassitāti etena vedanākkhandhamūlakā purimena yojiyamāne viseso natthīti pacchimeheva yojetvā tayo dukā dve tikā eko catukko, saññākkhandhamūlakā dve dukā eko tiko, saṅkhārakkhandhamūlako eko dukoti ete labbhantīti dasseti. Tesaṃ pana bhedato pañcakapucchāvissajjanānantaraṃ pucchāvissajjanaṃ kātabbaṃ saṃkhittanti daṭṭhabbaṃ, vuttanayena vā sakkā ñātunti pāḷiṃ na āropitanti.

    ఆయతనపదాదివణ్ణనా

    Āyatanapadādivaṇṇanā

    ౪౦. యస్మా చ దుకతికేసూతి యదిపి ఏకకేపి సదిసం విస్సజ్జనం, ఏకకే పన సదిసవిస్సజ్జనానం చక్ఖున్ద్రియసోతిన్ద్రియసుఖిన్ద్రియాదీనం దుకాదీసు అసదిసవిస్సజ్జనం దిట్ఠం. న హేత్థ చక్ఖుసోతచక్ఖుసుఖిన్ద్రియదుకానం అఞ్ఞమఞ్ఞసదిసవిస్సజ్జనం, నాపి దుకేహి తికస్స, ఇధ పన దుక్ఖసముదయదుక్ఖమగ్గదుకానం అఞ్ఞమఞ్ఞం తికేన చ సదిసం విస్సజ్జనన్తి దుకతికేస్వేవ సదిసవిస్సజ్జనతం సముదయానన్తరం మగ్గసచ్చస్స వచనే కారణం వదతి.

    40. Yasmāca dukatikesūti yadipi ekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ, ekake pana sadisavissajjanānaṃ cakkhundriyasotindriyasukhindriyādīnaṃ dukādīsu asadisavissajjanaṃ diṭṭhaṃ. Na hettha cakkhusotacakkhusukhindriyadukānaṃ aññamaññasadisavissajjanaṃ, nāpi dukehi tikassa, idha pana dukkhasamudayadukkhamaggadukānaṃ aññamaññaṃ tikena ca sadisaṃ vissajjananti dukatikesveva sadisavissajjanataṃ samudayānantaraṃ maggasaccassa vacane kāraṇaṃ vadati.

    ౬. పటిచ్చసముప్పాదవణ్ణనా

    6. Paṭiccasamuppādavaṇṇanā

    ౬౧. ‘‘పుచ్ఛం అనారభిత్వా అవిజ్జా ఏకేన ఖన్ధేన, అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా ఏకేన ఖన్ధేనా’’తి లిఖితబ్బేపి పమాదవసేన ‘‘అవిజ్జా ఏకేన ఖన్ధేనా’’తి ఇదం న లిఖితన్తి దట్ఠబ్బం. సరూపేకసేసం వా కత్వా అవిజ్జావచనేన అవిజ్జావిస్సజ్జనం దస్సితన్తి. సబ్బమ్పి విపాకవిఞ్ఞాణన్తి ఏత్థ విపాకగ్గహణేన విసేసనం న కాతబ్బం. కుసలాదీనమ్పి హి విఞ్ఞాణానం ధాతుకథాయం సఙ్ఖారపచ్చయావిఞ్ఞాణాదిపదేహి సఙ్గహితతా విప్పయుత్తేనసఙ్గహితాసఙ్గహితపదనిద్దేసే ‘‘విపాకా ధమ్మా’’తి ఇమస్స విస్సజ్జనాసదిసేన తేసం విస్సజ్జనేన దస్సితా, ఇధ చ నామరూపస్స ఏకాదసహాయతనేహి సఙ్గహవచనేన అకమ్మజానమ్పి సఙ్గహితతా విఞ్ఞాయతీతి.

    61. ‘‘Pucchaṃ anārabhitvā avijjā ekena khandhena, avijjāpaccayā saṅkhārā ekena khandhenā’’ti likhitabbepi pamādavasena ‘‘avijjā ekena khandhenā’’ti idaṃ na likhitanti daṭṭhabbaṃ. Sarūpekasesaṃ vā katvā avijjāvacanena avijjāvissajjanaṃ dassitanti. Sabbampi vipākaviññāṇanti ettha vipākaggahaṇena visesanaṃ na kātabbaṃ. Kusalādīnampi hi viññāṇānaṃ dhātukathāyaṃ saṅkhārapaccayāviññāṇādipadehi saṅgahitatā vippayuttenasaṅgahitāsaṅgahitapadaniddese ‘‘vipākā dhammā’’ti imassa vissajjanāsadisena tesaṃ vissajjanena dassitā, idha ca nāmarūpassa ekādasahāyatanehi saṅgahavacanena akammajānampi saṅgahitatā viññāyatīti.

    ౭౧. జాయమానపరిపచ్చమానభిజ్జమానానం జాయమానాదిభావమత్తత్తా జాతిజరామరణాని పరమత్థతో వినిబ్భుజ్జిత్వా అనుపలబ్భమానాని పరమత్థానం సభావమత్తభూతాని, తాని రూపస్స నిబ్బత్తిపాకభేదభూతాని రుప్పనభావేన గయ్హన్తీతి రూపక్ఖన్ధధమ్మసభాగాని, అరూపానం పన నిబ్బత్తిఆదిభూతాని రూపకలాపజాతిఆదీని వియ సహుప్పజ్జమానచతుక్ఖన్ధకలాపనిబ్బత్తిఆదిభావతో ఏకేకభూతాని వేదియనసఞ్జాననవిజాననేహి ఏకన్తపరమత్థకిచ్చేహి అగయ్హమానాని సఙ్ఖతాభిసఙ్ఖరణేన అనేకన్తపరమత్థకిచ్చేన గయ్హన్తీతి సఙ్ఖారక్ఖన్ధధమ్మసభాగాని, తథా దువిధానిపి తాని చక్ఖాయతనాదీహి ఏకన్తపరమత్థకిచ్చేహి అగయ్హమానాని నిస్సత్తట్ఠేన ధమ్మాయతనధమ్మధాతుధమ్మేహి సభాగాని, తేన తేహి ఖన్ధాదీహి సఙ్గయ్హన్తీతి ‘‘జాతి ద్వీహి ఖన్ధేహీ’’తిఆదిమాహ.

    71. Jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jātijarāmaraṇāni paramatthato vinibbhujjitvā anupalabbhamānāni paramatthānaṃ sabhāvamattabhūtāni, tāni rūpassa nibbattipākabhedabhūtāni ruppanabhāvena gayhantīti rūpakkhandhadhammasabhāgāni, arūpānaṃ pana nibbattiādibhūtāni rūpakalāpajātiādīni viya sahuppajjamānacatukkhandhakalāpanibbattiādibhāvato ekekabhūtāni vediyanasañjānanavijānanehi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni saṅkhatābhisaṅkharaṇena anekantaparamatthakiccena gayhantīti saṅkhārakkhandhadhammasabhāgāni, tathā duvidhānipi tāni cakkhāyatanādīhi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni nissattaṭṭhena dhammāyatanadhammadhātudhammehi sabhāgāni, tena tehi khandhādīhi saṅgayhantīti ‘‘jāti dvīhi khandhehī’’tiādimāha.

    పఠమనయసఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Paṭhamanayasaṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధాతుకథాపాళి • Dhātukathāpāḷi / ౧. సఙ్గహాసఙ్గహపదనిద్దేసో • 1. Saṅgahāsaṅgahapadaniddeso

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact