Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
൩. തതിയപാരാജികം
3. Tatiyapārājikaṃ
പഠമപഞ്ഞത്തിനിദാനവണ്ണനാ
Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
൧൬൨. തീഹി സുദ്ധേനാതി ഏത്ഥ തീഹീതി നിസ്സക്കവചനം വാ ഹോതി, കരണവചനം വാ. നിസ്സക്കപക്ഖേ കായവചീമനോദ്വാരേഹി സുദ്ധേന. തഥാ ദുച്ചരിതമലേഹി വിസമേഹി പപഞ്ചേഹീതിആദിനാ നയേന സബ്ബകിലേസത്തികേഹി ബോധിമണ്ഡേ ഏവ സുദ്ധേനാതി യോജേതബ്ബം. കരണപക്ഖേ തീഹീതി കായവചീമനോദ്വാരേഹി സുദ്ധേന. തഥാ തീഹി സുചരിതേഹി, തീഹി വിമോക്ഖേഹി, തീഹി ഭാവനാഹി, തീഹി സീലസമാധിപഞ്ഞാഹി സുദ്ധേനാതി സബ്ബഗുണത്തികേഹി യോജേതബ്ബം. വിഭാവിതന്തി ദേസനായ വിത്ഥാരിതം, വിഭൂതം വാ കതം വിഹിതം, പഞ്ഞത്തം വാ ഹോതി. സംവണ്ണനാതി വത്തമാനസമീപേ വത്തമാനവചനം.
162.Tīhi suddhenāti ettha tīhīti nissakkavacanaṃ vā hoti, karaṇavacanaṃ vā. Nissakkapakkhe kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā duccaritamalehi visamehi papañcehītiādinā nayena sabbakilesattikehi bodhimaṇḍe eva suddhenāti yojetabbaṃ. Karaṇapakkhe tīhīti kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā tīhi sucaritehi, tīhi vimokkhehi, tīhi bhāvanāhi, tīhi sīlasamādhipaññāhi suddhenāti sabbaguṇattikehi yojetabbaṃ. Vibhāvitanti desanāya vitthāritaṃ, vibhūtaṃ vā kataṃ vihitaṃ, paññattaṃ vā hoti. Saṃvaṇṇanāti vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ.
ന കേവലം രാജഗഹമേവ, ഇദമ്പി നഗരം. സപരിച്ഛേദന്തി സപരിയന്തന്തി അത്ഥോ. സപരിക്ഖേപന്തി ഏകേ. ‘‘ഹംസവട്ടകച്ഛദനേനാതി ഹംസപരിക്ഖേപസണ്ഠാനേനാ’’തി ലിഖിതം. കായവിച്ഛിന്ദനിയകഥന്തി അത്തനോ അത്തഭാവേ, പരസ്സ വാ അത്തഭാവേ ഛന്ദരാഗപ്പഹാനകരം വിച്ഛിന്ദനകരം ധമ്മകഥം കഥേതി. അസുഭാ ചേവ സുഭാകാരവിരഹിതത്താ. അസുചിനോ ച ദോസനിസ്സന്ദനപഭവത്താ. പടികൂലാ ച ജിഗുച്ഛനീയത്താ പിത്തസേമ്ഹാദീസു ആസയതോ. അസുഭായ വണ്ണന്തി അസുഭാകാരസ്സ, അസുഭകമ്മട്ഠാനസ്സ വാ വിത്ഥാരം ഭാസതി. സാമിഅത്ഥേ ഹേതം സമ്പദാനവചനം. അസുഭന്തി അസുഭനിമിത്തസ്സ ആവിഭാവായ പച്ചുപട്ഠാനായ വിത്ഥാരകഥാസങ്ഖാതം വണ്ണം ഭാസഭീതി അത്ഥോ. തേസംയേവ ആദിമജ്ഝപരിയോസാനാനം ദസഹി ലക്ഖണേഹി സമ്പന്നം കിലേസചോരേഹി അനഭിഭവനീയത്താ ഝാനചിത്തം മഞ്ജൂസം നാമ.
Na kevalaṃ rājagahameva, idampi nagaraṃ. Saparicchedanti sapariyantanti attho. Saparikkhepanti eke. ‘‘Haṃsavaṭṭakacchadanenāti haṃsaparikkhepasaṇṭhānenā’’ti likhitaṃ. Kāyavicchindaniyakathanti attano attabhāve, parassa vā attabhāve chandarāgappahānakaraṃ vicchindanakaraṃ dhammakathaṃ katheti. Asubhā ceva subhākāravirahitattā. Asucino ca dosanissandanapabhavattā. Paṭikūlā ca jigucchanīyattā pittasemhādīsu āsayato. Asubhāya vaṇṇanti asubhākārassa, asubhakammaṭṭhānassa vā vitthāraṃ bhāsati. Sāmiatthe hetaṃ sampadānavacanaṃ. Asubhanti asubhanimittassa āvibhāvāya paccupaṭṭhānāya vitthārakathāsaṅkhātaṃ vaṇṇaṃ bhāsabhīti attho. Tesaṃyeva ādimajjhapariyosānānaṃ dasahi lakkhaṇehi sampannaṃ kilesacorehi anabhibhavanīyattā jhānacittaṃ mañjūsaṃ nāma.
തത്രിമാനീതി ഏത്ഥായം പിണ്ഡത്ഥോ – യസ്മിം വാരേ പഠമം ഝാനം ഏകചിത്തക്ഖണികം ഉപ്പജ്ജതി, തം സകലമ്പി ജവനവാരം അനുലോമപരികമ്മഉപചാരഗോത്രഭുഅപ്പനാപ്പഭേദം ഏകത്തനയേന ‘‘പഠമം ഝാന’’ന്തി ഗഹേത്വാ തസ്സ പഠമജ്ഝാനസ്സ അപ്പനാപടിപാദികായ ഖിപ്പാദിഭേദായ അഭിഞ്ഞായ അധിഗതായ കിച്ചനിപ്ഫത്തിം ഉപാദായ ആഗമനവസേന പടിപദാവിസുദ്ധി ആദീതി വേദിതബ്ബാ. തത്രമജ്ഝത്തുപേക്ഖായ കിച്ചനിപ്ഫത്തിവസേന ഉപേക്ഖാനുബ്രൂഹനാ മജ്ഝേതി വേദിതബ്ബാ. പരിയോദാപകഞാണസ്സ കിച്ചനിപ്ഫത്തിവസേന സമ്പഹംസനാ പരിയോസാനന്തി വേദിതബ്ബം. തത്ഥ ആദിചിത്തതോ പട്ഠായ യാവ പഠമജ്ഝാനസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണം, ഏതസ്മിം അന്തരേ പടിപദാവിസുദ്ധീതി വേദിതബ്ബാ. ഉപ്പാദഠിതിക്ഖണേസു ഉപേക്ഖാനുബ്രൂഹനാ, ഠിതിഭങ്ഗക്ഖണേസു സമ്പഹംസനാതി വേദിതബ്ബാ. ലക്ഖീയതി ഏതേനാതി ലക്ഖണന്തി കത്വാ ‘‘വിസുദ്ധിപടിപത്തിപക്ഖന്ദനേ’’തിആദിനാ പുബ്ബഭാഗോ ലക്ഖീയതി, തിവിധേന അജ്ഝുപേക്ഖനേന മജ്ഝം ലക്ഖീയതി, ചതുബ്ബിധായ സമ്പഹംസനായ പരിയോസാനം ലക്ഖീയതീതി. തേന വുത്തം ‘‘ദസ ലക്ഖണാനീ’’തി.
Tatrimānīti etthāyaṃ piṇḍattho – yasmiṃ vāre paṭhamaṃ jhānaṃ ekacittakkhaṇikaṃ uppajjati, taṃ sakalampi javanavāraṃ anulomaparikammaupacāragotrabhuappanāppabhedaṃ ekattanayena ‘‘paṭhamaṃ jhāna’’nti gahetvā tassa paṭhamajjhānassa appanāpaṭipādikāya khippādibhedāya abhiññāya adhigatāya kiccanipphattiṃ upādāya āgamanavasena paṭipadāvisuddhi ādīti veditabbā. Tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattivasena upekkhānubrūhanā majjheti veditabbā. Pariyodāpakañāṇassa kiccanipphattivasena sampahaṃsanā pariyosānanti veditabbaṃ. Tattha ādicittato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānassa uppādakkhaṇaṃ, etasmiṃ antare paṭipadāvisuddhīti veditabbā. Uppādaṭhitikkhaṇesu upekkhānubrūhanā, ṭhitibhaṅgakkhaṇesu sampahaṃsanāti veditabbā. Lakkhīyati etenāti lakkhaṇanti katvā ‘‘visuddhipaṭipattipakkhandane’’tiādinā pubbabhāgo lakkhīyati, tividhena ajjhupekkhanena majjhaṃ lakkhīyati, catubbidhāya sampahaṃsanāya pariyosānaṃ lakkhīyatīti. Tena vuttaṃ ‘‘dasa lakkhaṇānī’’ti.
പാരിബന്ധകതോതി നീവരണസങ്ഖാതപാരിബന്ധകതോ വിസുദ്ധത്താ ഗോത്രഭുപരിയോസാനം പുബ്ബഭാഗജവനചിത്തം ‘‘ചിത്തവിസുദ്ധീ’’തി വുച്ചതി. തഥാ വിസുദ്ധത്താ തം ചിത്തം മജ്ഝിമം സമാധിനിമിത്തസങ്ഖാതം അപ്പനാസമാധിം തദത്ഥായ ഉപഗച്ഛമാനം ഏകസന്തതിവസേന പരിണാമേന്തം പടിപജ്ജതി നാമ. ഏവം പടിപന്നസ്സ തസ്സ തത്ഥ സമഥനിമിത്തേ പക്ഖന്ദനം തബ്ഭാവൂപഗമനം ഹോതീതി കത്വാ ‘‘തത്ഥ ചിത്തപക്ഖന്ദന’’ന്തി വുച്ചതി. ഏവം താവ പഠമജ്ഝാനുപ്പാദക്ഖണേ ഏവ ആഗമനവസേന പടിപദാവിസുദ്ധി വേദിതബ്ബാ. ഏവം വിസുദ്ധസ്സ അപ്പനാപ്പത്തസ്സ പുന വിസോധനേ ബ്യാപാരാഭാവാ അജ്ഝുപേക്ഖനം ഹോതി. സമഥപ്പടിപന്നത്താ പുന സമാധാനേ ബ്യാപാരാഭാവാ ച സമഥപ്പടിപന്നസ്സ അജ്ഝുപേക്ഖനം ഹോതി. കിലേസസംസഗ്ഗം പഹായ ഏകന്തേന ഉപട്ഠിതത്താ പുന ഏകത്തുപട്ഠാനേ ബ്യാപാരാസമ്ഭവതോ ഏകത്തുപട്ഠാനസ്സ അജ്ഝുപേക്ഖനം ഹോതി. തത്ഥ ജാതാനന്തി തസ്മിം ചിത്തേ ജാതാനം സമാധിപഞ്ഞാനം യുഗനദ്ധഭാവേന അനതിവത്തനട്ഠേന നാനാകിലേസേഹി വിമുത്തത്താ. സദ്ധാദീനം ഇന്ദ്രിയാനം വിമുത്തിരസേനേകരസട്ഠേന അനതിവത്തനേകസഭാവാനം തേസം ദ്വിന്നം ഉപഗതം തജ്ജം തസ്സാരുപ്പം തദനുരൂപം വീരിയം തഥാ ചിത്തം യോഗീ വാഹേതി പവത്തേതീതി കത്വാ തദുപഗവീരിയവാഹനട്ഠേന ച വിസേസഭാഗിയഭാവത്താ ആസേവനട്ഠേന ച സമ്പഹംസനാ ഹോതീതി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. അപിചേത്ഥ ‘‘അനന്തരാതീതം ഗോത്രഭുചിത്തം ഏകസന്തതിവസേന പരിണാമേന്തം പടിപജ്ജതി നാമാ’’തി ലിഖിതം. തത്ഥ ഹി പരിണാമേന്തം പടിപജ്ജതീതി ഏതാനി വചനാനി അതീതസ്സ ന സമ്ഭവന്തി, യഞ്ച തദനന്തരം ലിഖിതം ‘‘അപ്പനാസമാധിചിത്തം ഉപഗച്ഛമാനം ഗോത്രഭുചിത്തം തത്ഥ പക്ഖന്ദതി നാമാ’’തി. ഇമിനാപി തം ന യുജ്ജതി, ‘‘പടിപത്തിക്ഖണേ ഏവ അതീത’’ന്തി വുത്തത്താ ‘‘ഗോത്രഭുചിത്തം തത്ഥ പക്ഖന്ദതീ’’തി വചനമേവ വിരുജ്ഝതീതി ആചരിയോ. ‘‘ഏകചിത്തക്ഖണികമ്പി ലോകുത്തരചിത്തം ആസേവതി ഭാവേതി ബഹുലീകരോതീ’’തി വുത്തത്താ ‘‘ഏകചിത്തക്ഖണികസ്സാപി ഝാനസ്സ ഏതാനി ദസ ലക്ഖണാനീ’’തി വുത്തം. ‘‘തതോ പട്ഠായ ആസേവനാ ഭാവനാ ഏവാ’’തിപി വുത്തം. ‘‘അധിട്ഠാനസമ്പന്നന്തി അധിട്ഠാനേന സഹഗത’’ന്തി ലിഖിതം. തസ്സത്ഥോ – യഞ്ച ‘‘ആദിമജ്ഝപരിയോസാനസങ്ഖാത’’ന്തി വുത്തം, തം തേസം തിണ്ണമ്പി കല്യാണകതായ സമന്നാഗതത്താ തിവിധകല്യാണകതഞ്ച. ഏവം തിവിധചിത്തം തദധിഗമമൂലകാനം ഗുണാനം, ഉപരിഝാനാധിഗമസ്സ വാ പദട്ഠാനട്ഠേന അധിട്ഠാനം ഹോതി, തസ്മാ ചിത്തസ്സ അധിട്ഠാനഭാവേന സമ്പന്നത്താ അധിട്ഠാനസമ്പന്നം നാമാതി.
Pāribandhakatoti nīvaraṇasaṅkhātapāribandhakato visuddhattā gotrabhupariyosānaṃ pubbabhāgajavanacittaṃ ‘‘cittavisuddhī’’ti vuccati. Tathā visuddhattā taṃ cittaṃ majjhimaṃ samādhinimittasaṅkhātaṃ appanāsamādhiṃ tadatthāya upagacchamānaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāma. Evaṃ paṭipannassa tassa tattha samathanimitte pakkhandanaṃ tabbhāvūpagamanaṃ hotīti katvā ‘‘tattha cittapakkhandana’’nti vuccati. Evaṃ tāva paṭhamajjhānuppādakkhaṇe eva āgamanavasena paṭipadāvisuddhi veditabbā. Evaṃ visuddhassa appanāppattassa puna visodhane byāpārābhāvā ajjhupekkhanaṃ hoti. Samathappaṭipannattā puna samādhāne byāpārābhāvā ca samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Kilesasaṃsaggaṃ pahāya ekantena upaṭṭhitattā puna ekattupaṭṭhāne byāpārāsambhavato ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Tattha jātānanti tasmiṃ citte jātānaṃ samādhipaññānaṃ yuganaddhabhāvena anativattanaṭṭhena nānākilesehi vimuttattā. Saddhādīnaṃ indriyānaṃ vimuttirasenekarasaṭṭhena anativattanekasabhāvānaṃ tesaṃ dvinnaṃ upagataṃ tajjaṃ tassāruppaṃ tadanurūpaṃ vīriyaṃ tathā cittaṃ yogī vāheti pavattetīti katvā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena ca visesabhāgiyabhāvattā āsevanaṭṭhena ca sampahaṃsanā hotīti attho veditabbo. Apicettha ‘‘anantarātītaṃ gotrabhucittaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāmā’’ti likhitaṃ. Tattha hi pariṇāmentaṃ paṭipajjatīti etāni vacanāni atītassa na sambhavanti, yañca tadanantaraṃ likhitaṃ ‘‘appanāsamādhicittaṃ upagacchamānaṃ gotrabhucittaṃ tattha pakkhandati nāmā’’ti. Imināpi taṃ na yujjati, ‘‘paṭipattikkhaṇe eva atīta’’nti vuttattā ‘‘gotrabhucittaṃ tattha pakkhandatī’’ti vacanameva virujjhatīti ācariyo. ‘‘Ekacittakkhaṇikampi lokuttaracittaṃ āsevati bhāveti bahulīkarotī’’ti vuttattā ‘‘ekacittakkhaṇikassāpi jhānassa etāni dasa lakkhaṇānī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tato paṭṭhāya āsevanā bhāvanā evā’’tipi vuttaṃ. ‘‘Adhiṭṭhānasampannanti adhiṭṭhānena sahagata’’nti likhitaṃ. Tassattho – yañca ‘‘ādimajjhapariyosānasaṅkhāta’’nti vuttaṃ, taṃ tesaṃ tiṇṇampi kalyāṇakatāya samannāgatattā tividhakalyāṇakatañca. Evaṃ tividhacittaṃ tadadhigamamūlakānaṃ guṇānaṃ, uparijhānādhigamassa vā padaṭṭhānaṭṭhena adhiṭṭhānaṃ hoti, tasmā cittassa adhiṭṭhānabhāvena sampannattā adhiṭṭhānasampannaṃ nāmāti.
അദ്ധമാസം പടിസല്ലീയിതുന്തി ഏത്ഥ ആചരിയാ ഏവമാഹു ‘‘ഭിക്ഖൂനം അഞ്ഞമഞ്ഞവധദസ്സനസവനസമ്ഭവേ സത്ഥുനോ സതി തസ്സ ഉപദ്ദവസ്സ അഭാവേ ഉപായാജാനനതോ ‘അയം അസബ്ബഞ്ഞൂ’തി ഹേതുപതിരൂപകമഹേതും വത്വാ ധമ്മിസ്സരസ്സാപി തഥാഗതസ്സ കമ്മേസ്വനിസ്സരിയം അസമ്ബുജ്ഝമാനാ അസബ്ബദസ്സിതമധിച്ചമോഹാ ബഹുജനാ അവീചിപരായനാ ഭവേയ്യും, തസ്മാ സോ ഭഗവാ പഗേവ തേസം ഭിക്ഖൂനം അഞ്ഞമഞ്ഞം വധമാനഭാവം ഞത്വാ തദഭാവോപായാഭാവം പന സുവിനിച്ഛിനിത്വാ തത്ഥ പുഥുജ്ജനാനം സുഗതിലാഭഹേതുമേവേകം കത്വാ അസുഭദേസനായ വാ രൂപസദ്ദദസ്സനസവനേഹി നിപ്പയോജനേഹി വിരമിത്വാ പഗേവ തതോ വിരമണതോ, സുഗതിലാഭഹേതുകരണതോ, അവസ്സം പഞ്ഞാപിതബ്ബായ തതിയപാരാജികപഞ്ഞത്തിയാ വത്ഥാഗമദസ്സനതോ ച അത്തനോ സബ്ബദസ്സിതം പരിക്ഖകാനം പകാസേന്തോ വിയ തമദ്ധമാസം വേനേയ്യഹിതനിപ്ഫത്തിയാ ഫലസമാപത്തിയാ അവകാസം കത്വാ വിഹരിതുകാമോ ‘ഇച്ഛാമഹം, ഭിക്ഖവേ, അദ്ധമാസം പടിസല്ലീയിതു’ന്തിആദിമാഹാ’’തി. ആചരിയാ നാമ ബുദ്ധമിത്തത്ഥേരധമ്മസിരിത്ഥേരഉപതിസ്സത്ഥേരാദയോ ഗണപാമോക്ഖാ, അട്ഠകഥാചരിയസ്സ ച സന്തികേ സുതപുബ്ബാ. തതോ അഞ്ഞേ ഏകേതി വേദിതബ്ബാ. ‘‘സകേന കായേന അട്ടീയന്തി…പേ॰… ഭവിസ്സന്തീ’’തി ഇദം പരതോ ‘‘യേ തേ ഭിക്ഖൂ അവീതരാഗാ, തേസം തസ്മിം സമയേ ഹോതി ഏവ ഭയം, ഹോതി ലോമഹംസോ, ഹോതി ഛമ്ഭിതത്ത’’ന്തി ഇമിനാ ന യുജ്ജതി, ഇദഞ്ച ഭഗവതോ അസുഭകഥാരമ്മണപ്പയോജനേന ന സമേതീതി ചേ? ന, തദത്ഥാജാനനതോ. സകേന കായേന അട്ടീയന്താനമ്പി തേസം അരിയമഗ്ഗേന അപ്പഹീനസിനേഹത്താ ഖീണാസവാനം വിയ മരണം പടിച്ച അഭയം ന ഹോതി, ഭയഞ്ച പന അസുഭഭാവനാനുയോഗാനുഭാവേന മന്ദീഭൂതം അനട്ടീയന്താനം വിയ ന മഹന്തം ഹുത്വാ ചിത്തം മോഹേസി. അപായുപഗേ തേ സത്തേ നാകാസീതി ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. അഥ വാ ഇദം പുരിമസ്സ കാരണവചനം, യസ്മാ തേസം തസ്മിം സമയേ ഹോതി ഏവ ഭയം, ഛമ്ഭിതത്തം, ലോമഹംസോ ച, തസ്മാ ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ അസുഭകഥം കഥേതീ’’തിആദി വുത്തന്തി.
Addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ettha ācariyā evamāhu ‘‘bhikkhūnaṃ aññamaññavadhadassanasavanasambhave satthuno sati tassa upaddavassa abhāve upāyājānanato ‘ayaṃ asabbaññū’ti hetupatirūpakamahetuṃ vatvā dhammissarassāpi tathāgatassa kammesvanissariyaṃ asambujjhamānā asabbadassitamadhiccamohā bahujanā avīciparāyanā bhaveyyuṃ, tasmā so bhagavā pageva tesaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ vadhamānabhāvaṃ ñatvā tadabhāvopāyābhāvaṃ pana suvinicchinitvā tattha puthujjanānaṃ sugatilābhahetumevekaṃ katvā asubhadesanāya vā rūpasaddadassanasavanehi nippayojanehi viramitvā pageva tato viramaṇato, sugatilābhahetukaraṇato, avassaṃ paññāpitabbāya tatiyapārājikapaññattiyā vatthāgamadassanato ca attano sabbadassitaṃ parikkhakānaṃ pakāsento viya tamaddhamāsaṃ veneyyahitanipphattiyā phalasamāpattiyā avakāsaṃ katvā viharitukāmo ‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitu’ntiādimāhā’’ti. Ācariyā nāma buddhamittattheradhammasirittheraupatissattherādayo gaṇapāmokkhā, aṭṭhakathācariyassa ca santike sutapubbā. Tato aññe eketi veditabbā. ‘‘Sakena kāyena aṭṭīyanti…pe… bhavissantī’’ti idaṃ parato ‘‘ye te bhikkhū avītarāgā, tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, hoti lomahaṃso, hoti chambhitatta’’nti iminā na yujjati, idañca bhagavato asubhakathārammaṇappayojanena na sametīti ce? Na, tadatthājānanato. Sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ ariyamaggena appahīnasinehattā khīṇāsavānaṃ viya maraṇaṃ paṭicca abhayaṃ na hoti, bhayañca pana asubhabhāvanānuyogānubhāvena mandībhūtaṃ anaṭṭīyantānaṃ viya na mahantaṃ hutvā cittaṃ mohesi. Apāyupage te satte nākāsīti evamattho veditabbo. Atha vā idaṃ purimassa kāraṇavacanaṃ, yasmā tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, chambhitattaṃ, lomahaṃso ca, tasmā ‘‘tena kho pana samayena bhagavā asubhakathaṃ kathetī’’tiādi vuttanti.
അഥ വാ സകേന കായേന അട്ടീയന്താനമ്പി തേസം ഹോതി ഏവ ഭയം, മഹാനുഭാവാ വീതരാഗാതി ഖീണാസവാനം മഹന്തം വിസേസം ദസ്സേതി, അതിദുപ്പസഹേയ്യമിദം മരണഭയം, യതോ ഏവംവിധാനമ്പി അവീതരാഗത്താ ഭയം ഹോതീതിപി ദസ്സേതി. തദഞ്ഞേ തേസം ഭിക്ഖൂനം പഞ്ചസതാനം അഞ്ഞതരാ. തേനേദം ദീപേതി ‘‘തം തഥാ ആഗതം അസിഹത്ഥം വധകം പസ്സിത്വാ തദഞ്ഞേസമ്പി ഹോതി ഏവ ഭയം, പഗേവ തേസന്തി കത്വാ ഭഗവാ പഠമമേവ തേസം അസുഭകഥം കഥേസി, പരതോ തേസം നാഹോസി. ഏവം മഹാനിസംസാ നേസം അസുഭകഥാ ആസീ’’തി. യോ പനേത്ഥ പച്ഛിമോ നയോ , സോ ‘‘തേസു കിര ഭിക്ഖൂസു കേനചിപി കായവികാരോ വാ വചീവികാരോ വാ ന കതോ, സബ്ബേ സതാ സമ്പജാനാ ദക്ഖിണേന പസ്സേന നിപജ്ജിംസൂ’’തി ഇമിനാ അട്ഠകഥാവചനേന സമേതി.
Atha vā sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ hoti eva bhayaṃ, mahānubhāvā vītarāgāti khīṇāsavānaṃ mahantaṃ visesaṃ dasseti, atiduppasaheyyamidaṃ maraṇabhayaṃ, yato evaṃvidhānampi avītarāgattā bhayaṃ hotītipi dasseti. Tadaññe tesaṃ bhikkhūnaṃ pañcasatānaṃ aññatarā. Tenedaṃ dīpeti ‘‘taṃ tathā āgataṃ asihatthaṃ vadhakaṃ passitvā tadaññesampi hoti eva bhayaṃ, pageva tesanti katvā bhagavā paṭhamameva tesaṃ asubhakathaṃ kathesi, parato tesaṃ nāhosi. Evaṃ mahānisaṃsā nesaṃ asubhakathā āsī’’ti. Yo panettha pacchimo nayo , so ‘‘tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsū’’ti iminā aṭṭhakathāvacanena sameti.
അപരേ പനാഹൂതി കുലദ്ധിപടിസേധനത്ഥം വുത്തം. ‘‘അയം കിര ലദ്ധീ’’തി വചനം ‘‘മാരധേയ്യംനാതിക്കമിസ്സതീ’’തി വചനേന വിരുജ്ഝതീതി ചേ? ന വിരുജ്ഝതി. കഥം? അയം ഭിക്ഖൂ അഘാതേന്തോ മാരവിസയം അതിക്കമിസ്സതി അകുസലകരണതോ ച. ഘാതേന്തോ പന മാരധേയ്യം നാതിക്കമിസ്സതി ബലവത്താ കമ്മസ്സാതി സയം മാരപക്ഖികത്താ ഏവം ചിന്തേത്വാ പന ‘‘യേ ന മതാ, തേ സംസാരതോ ന മുത്താ’’തി അത്തനോ ച ലദ്ധി, തസ്മാ തം തത്ഥ ഉഭയേസം മഗ്ഗേ നിയോജേന്തീ ഏവമാഹ, തേനേവ ‘‘മാരപക്ഖികാ മാരേന സമാനലദ്ധികാ’’തി അവത്വാ ‘‘മാരസ്സാ നുവത്തികാ’’തി വുത്താ. ‘‘ഇമിനാ കിം വുത്തം ഹോതി? യസ്മാ മാരസ്സ അനുവത്തി, തസ്മാ ഏവം ചിന്തേത്വാപി അത്തനോ ലദ്ധിവസേന ഏവമാഹാ’’തി കേചി ലിഖന്തി. മമ സന്തികേ ഏകതോ ഉപട്ഠാനമാഗച്ഛന്തി, അത്തനോ അത്തനോ ആചരിയുപജ്ഝായാനം സന്തികേ ഉദ്ദേസാദിം ഗണ്ഹാതി.
Apare panāhūti kuladdhipaṭisedhanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ kira laddhī’’ti vacanaṃ ‘‘māradheyyaṃnātikkamissatī’’ti vacanena virujjhatīti ce? Na virujjhati. Kathaṃ? Ayaṃ bhikkhū aghātento māravisayaṃ atikkamissati akusalakaraṇato ca. Ghātento pana māradheyyaṃ nātikkamissati balavattā kammassāti sayaṃ mārapakkhikattā evaṃ cintetvā pana ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā’’ti attano ca laddhi, tasmā taṃ tattha ubhayesaṃ magge niyojentī evamāha, teneva ‘‘mārapakkhikā mārena samānaladdhikā’’ti avatvā ‘‘mārassā nuvattikā’’ti vuttā. ‘‘Iminā kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā mārassa anuvatti, tasmā evaṃ cintetvāpi attano laddhivasena evamāhā’’ti keci likhanti. Mama santike ekato upaṭṭhānamāgacchanti, attano attano ācariyupajjhāyānaṃ santike uddesādiṃ gaṇhāti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൩. തതിയപാരാജികം • 3. Tatiyapārājikaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൩. തതിയപാരാജികം • 3. Tatiyapārājikaṃ
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / പഠമപഞ്ഞത്തിനിദാനവണ്ണനാ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / പഠമപഞ്ഞത്തിനിദാനവണ്ണനാ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā