| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-પુરાણ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
૫. પઠમપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના
5. Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā
ભુત્તાવી પવારણં નામ પઞ્ચઙ્ગિકં. તેસુ ‘‘અસનં પઞ્ઞાયત્તી’’તિ એતેનેવ ‘‘ભુત્તાવી’’તિ એતસ્સ સિદ્ધત્તા વિસું અત્થસિદ્ધિ ન દિસ્સતિ. દિસ્સતિ ચે, અઙ્ગાનં છક્કત્તદસ્સનન્તિ (વજિર॰ ટી॰ પાચિત્તિય ૨૩૮-૨૩૯) લિખિતં. ‘‘ભોજનં પઞ્ઞાયતી’’તિ અભિહટં સન્ધાય વુત્તં.
Bhuttāvī pavāraṇaṃ nāma pañcaṅgikaṃ. Tesu ‘‘asanaṃ paññāyattī’’ti eteneva ‘‘bhuttāvī’’ti etassa siddhattā visuṃ atthasiddhi na dissati. Dissati ce, aṅgānaṃ chakkattadassananti (vajira. ṭī. pācittiya 238-239) likhitaṃ. ‘‘Bhojanaṃ paññāyatī’’ti abhihaṭaṃ sandhāya vuttaṃ.
કોટ્ટેત્વા કતચુણ્ણમ્પીતિ પિ-કારેન કુણ્ડકં સમ્પિણ્ડેતિ. સમપાકભજ્જિતાનં પન આતપસુક્ખાનં વા કુણ્ડકં વા યે કેચિ તણ્ડુલા વાતિ એત્તકમેવ વુત્તત્તા સમપાકભજ્જિતાનં વીહીનં, વીહિપલાસાનં વા તણ્ડુલચુણ્ણં પવારેતિ. તથા ખરપાકભજ્જિતાનં કુણ્ડકમ્પિ પવારેતિ. ભજ્જિતસત્તુયો પિણ્ડેત્વા કતો અપક્કસત્તુમોદકોપિ પવારેતીતિ લિખિતં. સચે અવસિટ્ઠં નત્થિ, ન પવારેતિ. કસ્મા? અસનસઙ્ખાતસ્સ વિપ્પકતભોજનસ્સ અભાવતો.
Koṭṭetvākatacuṇṇampīti pi-kārena kuṇḍakaṃ sampiṇḍeti. Samapākabhajjitānaṃ pana ātapasukkhānaṃ vā kuṇḍakaṃ vā ye keci taṇḍulā vāti ettakameva vuttattā samapākabhajjitānaṃ vīhīnaṃ, vīhipalāsānaṃ vā taṇḍulacuṇṇaṃ pavāreti. Tathā kharapākabhajjitānaṃ kuṇḍakampi pavāreti. Bhajjitasattuyo piṇḍetvā kato apakkasattumodakopi pavāretīti likhitaṃ. Sace avasiṭṭhaṃ natthi, na pavāreti. Kasmā? Asanasaṅkhātassa vippakatabhojanassa abhāvato.
અકપ્પિયમંસં પન કિઞ્ચાપિ પટિક્ખિપિતબ્બટ્ઠાને ઠિતં, ખાદિયમાનં પન મંસભાવં ન જહાતિ, તસ્મા પવારેતિ. ભોજનસાલાય ભુઞ્જન્તો ચે અત્તનો અપાપુણનકોટ્ઠાસં અભિહટં પટિક્ખિપતિ, ન પવારેતિ. કામં પટિક્ખિપતિ, પત્તે પન આરામિકા આકિરન્તિ, તં ભુઞ્જિતું ન વટ્ટતિ. ઇદઞ્હિ બુદ્ધપ્પટિકુટ્ઠાય અનેસનાય ઉપ્પન્નેયેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ. યથા હિ સઙ્ઘતો લદ્ધં પિણ્ડં દુસ્સીલો દેતિ, તઞ્ચે પટિક્ખિપતિ, ન પવારેતિ, એવંસમ્પદમિદન્તિ ચ, વિભાગો લજ્જી ચે દેતિ, તં સો ન અજ્ઝોહરિતુકામતાય પટિક્ખિપતિ, પવારેતીતિ ચ, ‘‘સમંસરસં સમચ્છરસ’’ન્તિ આપજ્જનતો ‘‘મંસરસ’’ન્તિ વુત્તે પન પટિક્ખિપતો હોતિ, ‘‘મંસસ્સ રસં મંસરસ’’ન્તિ અયં વિગ્ગહો નાધિપ્પેતોતિ ચ વુત્તં. ભત્તમિસ્સકં યાગું આહરિત્વા ‘‘યાગું ગણ્હથા’’તિ વદતિ, ન પવારેતિ. ‘‘ભત્તં ગણ્હથા’’તિ વુત્તે પવારેતિ. કસ્મા? યેનાપુચ્છિતો, તસ્સ અત્થિતાય. એત્થ પન ‘‘યાગુમિસ્સકં ગણ્હથા’’તિ વદતિ, તત્ર ચે યાગુ બહુતરા વા હોતિ, સમસમા વા. ભત્તં મન્દં, ન પવારેતિ. યાગુ ચે મન્દા, ભત્તં બહુતરં, પવારેતિ. ઇદઞ્ચ સબ્બઅટ્ઠકથાસુ વુત્તત્તા ન સક્કા પટિક્ખિપિતું. કારણં પનેત્થ દુદ્દસં. ‘‘ભત્તમિસ્સકં ગણ્હથા’’તિ વદતિ. તત્ર ભત્તં બહુતરં વા સમકં વા અપ્પતરં વા હોતિ, પવારેતિ એવ. ભત્તં વા યાગું વા અનામસિત્વા ‘‘મિસ્સકં ગણ્હથા’’તિ વદતિ. તત્ર ચે ભત્તં બહુતરં, સમકં વા હોતિ, પવારેતિ. અપ્પતરં ન પવારેતિ. તં સબ્બં વીમંસિતબ્બન્તિ.
Akappiyamaṃsaṃ pana kiñcāpi paṭikkhipitabbaṭṭhāne ṭhitaṃ, khādiyamānaṃ pana maṃsabhāvaṃ na jahāti, tasmā pavāreti. Bhojanasālāya bhuñjanto ce attano apāpuṇanakoṭṭhāsaṃ abhihaṭaṃ paṭikkhipati, na pavāreti. Kāmaṃ paṭikkhipati, patte pana ārāmikā ākiranti, taṃ bhuñjituṃ na vaṭṭati. Idañhi buddhappaṭikuṭṭhāya anesanāya uppanneyeva saṅkhaṃ gacchati. Yathā hi saṅghato laddhaṃ piṇḍaṃ dussīlo deti, tañce paṭikkhipati, na pavāreti, evaṃsampadamidanti ca, vibhāgo lajjī ce deti, taṃ so na ajjhoharitukāmatāya paṭikkhipati, pavāretīti ca, ‘‘samaṃsarasaṃ samaccharasa’’nti āpajjanato ‘‘maṃsarasa’’nti vutte pana paṭikkhipato hoti, ‘‘maṃsassa rasaṃ maṃsarasa’’nti ayaṃ viggaho nādhippetoti ca vuttaṃ. Bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vadati, na pavāreti. ‘‘Bhattaṃ gaṇhathā’’ti vutte pavāreti. Kasmā? Yenāpucchito, tassa atthitāya. Ettha pana ‘‘yāgumissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati, tatra ce yāgu bahutarā vā hoti, samasamā vā. Bhattaṃ mandaṃ, na pavāreti. Yāgu ce mandā, bhattaṃ bahutaraṃ, pavāreti. Idañca sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā na sakkā paṭikkhipituṃ. Kāraṇaṃ panettha duddasaṃ. ‘‘Bhattamissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra bhattaṃ bahutaraṃ vā samakaṃ vā appataraṃ vā hoti, pavāreti eva. Bhattaṃ vā yāguṃ vā anāmasitvā ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra ce bhattaṃ bahutaraṃ, samakaṃ vā hoti, pavāreti. Appataraṃ na pavāreti. Taṃ sabbaṃ vīmaṃsitabbanti.
ફલં વા કન્દમૂલાદિ વા પઞ્ચહિ સમણકપ્પેહિ કપ્પિયં અકતન્તિ એત્થ કપ્પિયં અકારાપિતેહિ કદલિફલાદીહિ સદ્ધિં અતિરિત્તં કારાપેત્વાપિ તં કદલિફલાદિં ઠપેત્વા અવસેસં ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. અમિસ્સકરસત્તા પુન તાનિ કપ્પિયં કારાપેત્વા અઞ્ઞસ્મિં ભાજને ઠપેત્વા કારેત્વા ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. કસ્મા? પુબ્બે તેસુ વિનયકમ્મસ્સ અનારુળ્હત્તાતિ વદન્તિ.
Phalaṃvā kandamūlādi vā pañcahi samaṇakappehi kappiyaṃ akatanti ettha kappiyaṃ akārāpitehi kadaliphalādīhi saddhiṃ atirittaṃ kārāpetvāpi taṃ kadaliphalādiṃ ṭhapetvā avasesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Amissakarasattā puna tāni kappiyaṃ kārāpetvā aññasmiṃ bhājane ṭhapetvā kāretvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Kasmā? Pubbe tesu vinayakammassa anāruḷhattāti vadanti.
પત્તે રજં પતિતં અપ્પટિગ્ગહિતમેવ હોતિ. તસ્મા પટિગ્ગહેત્વાવ ભિક્ખા ગણ્હિતબ્બા. ‘‘અપટિગ્ગહેત્વા ગણ્હતો વિનયદુક્કટ’’ન્તિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૬૫) વુત્તત્તા એતમઞ્ઞેસમ્પિ ન વટ્ટતીતિ વદન્તિ. ‘‘તં પન પુન પટિગ્ગહેત્વા ભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તી’’તિ એત્થાપિ એવમેવ. ઇમસ્મિં પન ‘‘અતિરિત્તં કતં અનતિરિત્તકતં હોતી’’તિ એત્થાપિ એવમેવ. ઇમસ્મિં પન ‘‘અતિરિત્તં કતં, અનતિરિત્તં કતં હોતી’’તિઆદીહિ ઉપપરિક્ખિત્વા વિનિચ્છયો વેદિતબ્બોતિ દીપિતં. અલમેતં સબ્બન્તિ ઇદમ્પિ તે અધિકં, ઇતો અઞ્ઞં ન લચ્છસીતિ અત્થો.
Patte rajaṃ patitaṃ appaṭiggahitameva hoti. Tasmā paṭiggahetvāva bhikkhā gaṇhitabbā. ‘‘Apaṭiggahetvā gaṇhato vinayadukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 265) vuttattā etamaññesampi na vaṭṭatīti vadanti. ‘‘Taṃ pana puna paṭiggahetvā bhuñjantassa anāpattī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ anatirittakataṃ hotī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ, anatirittaṃ kataṃ hotī’’tiādīhi upaparikkhitvā vinicchayo veditabboti dīpitaṃ. Alametaṃ sabbanti idampi te adhikaṃ, ito aññaṃ na lacchasīti attho.
આહારત્થાયાતિ વિકાલે એવાતિ એકે. ‘‘પઠમકથિનસદિસાનિ. ઇદં પન કિરિયાકિરિય’’ન્તિ પાઠો. કાયકમ્મં અજ્ઝોહરણતો. વચીકમ્મં વાચાય ‘‘અતિરિત્તં કરોથ, ભન્તે’’તિ અકારાપનતોતિ વેદિતબ્બં.
Āhāratthāyāti vikāle evāti eke. ‘‘Paṭhamakathinasadisāni. Idaṃ pana kiriyākiriya’’nti pāṭho. Kāyakammaṃ ajjhoharaṇato. Vacīkammaṃ vācāya ‘‘atirittaṃ karotha, bhante’’ti akārāpanatoti veditabbaṃ.
પઠમપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
