| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೫. ಪಠಮಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ಇಧ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೫೨) ವಚನತೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಪಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋಯೇವ, ಸೋ ಚ ಖೋ ನ ಸಬ್ಬೋ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವತ್ಥುಭೂತೋವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ’’ತಿಆದಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಿರತ್ತವಚನೇನ ನ ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಕೇವಲಂ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಯ, ಮುಖಾರುಳ್ಹತಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ರತ್ತೀನನ್ತಿ ಪನ ವಚನತ್ಥಮತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನಿರನ್ತರತಿರತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವಾ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಹಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏಕತೋ ಸೇಯ್ಯಂ। ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಚ ಕಾಯಪ್ಪಸಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಯನಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಸಯನಂ ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ಸಯನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ‘‘ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಇಧ ಸಾಮಞ್ಞೇನ, ಏಕಸೇಸನಯೇನ ವಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿಆದಿ।
Idha ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti (pāci. 52) vacanato tiracchānagatopi anupasampannoyeva, so ca kho na sabbo, methunadhammāpattiyā vatthubhūtovāti āha ‘‘antamaso’’tiādi. Tassa ca paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Dirattatirattanti ettha dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya, mukhāruḷhatāya evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnanti pana vacanatthamattadassanatthaṃ vuttaṃ, nirantaratirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti ca kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati ‘‘sayanaṃ seyyā’’ti katvā, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi ‘‘sayanti etthāti seyyā’’ti katvā. Tadubhayampi idha sāmaññena, ekasesanayena vā gahitanti āha ‘‘sabbacchannaparicchanne’’tiādi.
ತತ್ಥ ಯಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೧), ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವತ್ಥೇನಾಪಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಭೂಮಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಛದನಂ ಆಹಚ್ಚ, ಅನಾಹಚ್ಚಾಪಿ ವಾ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೇನ ಪಾಕಾರೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ವತ್ಥೇನಾಪಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಇದಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ನಾಮ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಉಪರಿ ಬಹುತರಂ ಠಾನಂ ಛನ್ನಂ, ಅಪ್ಪಂ ಅಚ್ಛನ್ನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ಚ ಬಹುತರಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಂ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛನ್ನಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪರಿಚ್ಛನ್ನಂ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ।
Tattha yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi (pāci. aṭṭha. 51), aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi sabbameva paricchannaṃ, bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca, anāhaccāpi vā sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, idaṃ sabbacchannasabbaparicchannaṃ nāma. Yassa pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato ca bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, idaṃ yebhuyyena channaṃ yebhuyyena paricchannaṃ nāma. Tasmiṃ sabbacchannaparicchanne, yebhuyyena channaparicchanne vā.
ವಿದಹೇಯ್ಯಾತಿ ಕರೇಯ್ಯ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅತ್ಥತೋ ಸಮ್ಪಾದನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ ‘‘ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಸಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ ವಿದಹೇಯ್ಯ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ವಡ್ಢಕಿಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಏಕೂಪಚಾರೋತಿ ವಲಞ್ಜನದ್ವಾರಸ್ಸ ಏಕತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸತಗಬ್ಭಂ ವಾ ಚತುಸಾಲಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ವಾತಿ ಪುರಿಮಪುರಿಮದಿವಸೇ ಯತ್ಥ ವುಟ್ಠಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೇನಾಸನೇ ವಾ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ತಾದಿಸೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅವುಟ್ಠಸೇನಾಸನೇ ವಾ। ತೇನ ವಾತಿ ಯೇನ ಸಹ ಪುರಿಮಪುರಿಮದಿವಸೇ ವುಟ್ಠಂ, ತೇನ ವಾ। ಅಞ್ಞೇನ ವಾತಿ ಯೇನ ಸಹ ಪುರಿಮಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ವುಟ್ಠಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ। ಸಙ್ಖೇಪೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪವಣ್ಣನಾ। ಯದಿ ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರೋ ಕಥಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ।
Vidaheyyāti kareyya, tañca kho atthato sampādananti āha ‘‘sampādeyyā’’ti. Ayañhettha saṅkhepattho ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakihatthena gahetabbo. Ekūpacāroti valañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catusālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho. Tattha vāti purimapurimadivase yattha vuṭṭhaṃ, tasmiṃyeva senāsane vā. Aññattha vā tādiseti yathāvuttalakkhaṇena samannāgate aññasmiṃ pubbe avuṭṭhasenāsane vā. Tena vāti yena saha purimapurimadivase vuṭṭhaṃ, tena vā. Aññena vāti yena saha purimapurimasmiṃ divase vuṭṭhaṃ, tato aññena vā. Saṅkhepoti saṅkhepavaṇṇanā. Yadi evaṃ vitthāro kathaṃ veditabboti āha ‘‘vitthāro panā’’tiādi.
ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾನಂ ಗಹಣಂ। ತತಿಯಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪುರಾರುಣಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುನ ವಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತತಿಯಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಅರುಣತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಬಹಿ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಪುನ ವಸನ್ತಸ್ಸ। ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಸಬ್ಬಾಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಸಬ್ಬಅಚ್ಛನ್ನೇ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೫೪) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಂ, ‘‘ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನೇ ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತಾನಞ್ಚ ಗಹಣಂ।
Upaḍḍhacchannaparicchannādīsūti ādisaddena ‘‘sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena channe cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyena paricchanne cūḷakacchanne dukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ vuttānaṃ gahaṇaṃ. Tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassāti tatiyāya rattiyā aruṇato puretarameva nikkhamitvā aruṇaṃ bahi uṭṭhāpetvā catutthadivase atthaṅgate sūriye puna vasantassa. Sabbacchannasabbāparicchannādīsūti ettha pana ādisaddena ‘‘sabbaparicchanne sabbaacchanne, yebhuyyena acchanne yebhuyyena aparicchanne’’ti (pāci. 54) pāḷiyaṃ āgatānaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 53) aṭṭhakathāyaṃ āgatānañca gahaṇaṃ.
ಪಠಮಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
