Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
༢. ཝིཧཱརཝགྒོ
2. Vihāravaggo
༡. པཋམཝིཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ
1. Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā
༡༡. ཨཌྜྷམཱསནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ། པཊིསལླཱིཡིཏུནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱལཾ པཊི དིཝསེ དིཝསེ སམཱཔཏྟིཡཾ དྷམྨཙིནྟཱཡཾ ཙིཏྟཾ ནིལཱིཡིཏུཾ། ཝིནེཏབྦོཏི སམུཙྪེདཝིནཡེན ཝིནེཏབྦོ ཨརིཡམགྒཱདྷིགནྟབྦོ། ཏནྟི དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཾ། ཨསྶཱཏི ཛནཏཱཡ། ཨཔགཙྪཏཱིཏི སཏྠུ སནྟིཀཏོ ཨཔེཏི། སཱུཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ།
11.Aḍḍhamāsanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Paṭisallīyitunti yathāvuttaṃ kālaṃ paṭi divase divase samāpattiyaṃ dhammacintāyaṃ cittaṃ nilīyituṃ. Vinetabboti samucchedavinayena vinetabbo ariyamaggādhigantabbo. Tanti diṭṭhānugatiāpajjanaṃ. Assāti janatāya. Apagacchatīti satthu santikato apeti. Sūti nipātamattaṃ.
པདེསེནཱཏི ཨེཀདེསེན། སཧ པདེསེནཱཏི སཔདེསོ། སྭཱཡཾ སཔདེསོ ཡསྨཱ ཝེདནཱཝསེནེཝ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏོ, ཏསྨཱ པརམཏྠདྷམྨཀོཊྛཱསེ ཝེདནཱ ཨནཝསེསཏོ ལབྦྷཏི, ཏེ གཎྷནྟོ ‘‘ཁནྡྷཔདེསོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཾ སབྦནྟི ཁནྡྷཔདེསཱདིཀཾ སབྦམྤི། ‘‘སམྨསནྟོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠདསྶནཝསེན ‘‘པཙྩཝེཀྑནྟོ’’ཏི ཨཱཧ། པཙྩཝེཀྑཎཱ ཨིདྷ སམྨསནཾ ནཱམ, ན ཝིཔསྶནཱ། ཝིཔསྶནཱསམྨསནཾ པན བྷགཝཏོ ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡཾ ཨེཝ ནིཔྥནྣཾ, ཏསྨཱ བྷགཝཏོ ཨཉྙབྷཱུམིཀཱཔི ཝེདནཱ ཨཉྙབྷཱུམིཀཱནཾ སཏྟཱནཾ ཝིརུདྡྷཱ ཨུཔྤཛྫཏེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱཝ བྷཝགྒཱ པཝཏྟཱ སུཁཱ ཝེདནཱ’’ཏི། སབྦཱཀཱརེནཱཏི སརཱུཔཏོ སམུདཡཏོ ཨཏྠངྒམཏོ ཨསྶཱདཱདིཏོཏི སབྦཱཀཱརེན། པརིགྒཎྷནྟོ ཨུཔཔརིཀྑནྟོ།
Padesenāti ekadesena. Saha padesenāti sapadeso. Svāyaṃ sapadeso yasmā vedanāvaseneva pāḷiyaṃ āgato, tasmā paramatthadhammakoṭṭhāse vedanā anavasesato labbhati, te gaṇhanto ‘‘khandhapadeso’’tiādimāha. Taṃ sabbanti khandhapadesādikaṃ sabbampi. ‘‘Sammasanto’’ti padassa atthadassanavasena ‘‘paccavekkhanto’’ti āha. Paccavekkhaṇā idha sammasanaṃ nāma, na vipassanā. Vipassanāsammasanaṃ pana bhagavato visākhapuṇṇamāyaṃ eva nipphannaṃ, tasmā bhagavato aññabhūmikāpi vedanā aññabhūmikānaṃ sattānaṃ viruddhā uppajjatevāti vuttaṃ ‘‘yāva bhavaggā pavattā sukhā vedanā’’ti. Sabbākārenāti sarūpato samudayato atthaṅgamato assādāditoti sabbākārena. Pariggaṇhanto upaparikkhanto.
ནིཔྤདེསཱནེཝ ཨནཝསེསཱནེཝ། ཨིནྡྲིཡསཏིཔཊྛཱནཔདེསོ སུཝིཉྙེཡྻོཏི ཨནུདྡྷཏོ། ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ། ཋཱནེཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦསངྑཱཏེ ཨོཀཱསེ། སཱ སཱ ཙ ཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིཏི ཁནྡྷཝསེན ཨཱཡཏནཱདིཝསེན ཙ པཝཏྟིཏྭཱ ཏེསཾ ཨེཀདེསབྷཱུཏཾ ཝེདནཾཡེཝ པརིགྒཧེཏྭཱ ཏཾ སམྨསིཏྭཱ ཨནུཀྐམེན སམཱཔནྣཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟི ཕལསམཱཔཏྟི ཙ། ཕལསམཱཔཏྟི ཧི ཏཐཱ སམྨསིཏྭཱ པུནཔྤུནཾ སམཱཔཛྫནཝསེན ཨཏྠཏོ ཨབྷིནྣཱཔི ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏདྷམྨབྷེདེན བྷིནྣཱ ཝིཡ ཝུཙྩཏི, ཡཏོ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶབྷེདཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནསམཱཔཏྟིཡོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཱ། ཀཱམཾ ཨཉྙདྷམྨཝསེནཔི ཛཱཏཱ ཨེཝ, ཝེདནཱཝསེན པནེཏྠ ཨབྷིནིཝེསོ ཀཏོ ཝེདནཱནུབྷཱཝེན ཛཱཏཱ། ཀསྨཱ ཨེཝཾ ཛཱཏཱཏི? བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎཔདསྶ ཨནྟརཝིབྷཱགཏྟཱ། ཏཐཱ ཧི བྷགཝཱ སཀལམྤི ཨཌྜྷམཱསཾ ཝེདནཱཝསེནེཝ སམྨསནཾ པཝཏྟེཏི, ཏདནུསཱརེན ཙ ཏཱ ཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫི། ཏཡིདཾ ཨཙྪརིཡཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ བྷིཀྑཱུ པཝེདེནྟོ སཏྠཱ – ‘‘ཡེན སྭཱཧ’’ནྟིཨཱདིམཝོཙ།
Nippadesāneva anavasesāneva. Indriyasatipaṭṭhānapadeso suviññeyyoti anuddhato. Assāti bhagavato. Ṭhāneti tasmiṃ tasmiṃ paccavekkhitabbasaṅkhāte okāse. Sā sā ca vihārasamāpattīti khandhavasena āyatanādivasena ca pavattitvā tesaṃ ekadesabhūtaṃ vedanaṃyeva pariggahetvā taṃ sammasitvā anukkamena samāpannā jhānasamāpatti phalasamāpatti ca. Phalasamāpatti hi tathā sammasitvā punappunaṃ samāpajjanavasena atthato abhinnāpi adhiṭṭhānabhūtadhammabhedena bhinnā viya vuccati, yato catuvīsatikoṭisatasahassabhedā devasikaṃ vaḷañjanasamāpattiyo aṭṭhakathāyaṃ vuttā. Kāmaṃ aññadhammavasenapi jātā eva, vedanāvasena panettha abhiniveso kato vedanānubhāvena jātā. Kasmā evaṃ jātāti? Buddhānaṃ ñāṇapadassa antaravibhāgattā. Tathā hi bhagavā sakalampi aḍḍhamāsaṃ vedanāvaseneva sammasanaṃ pavatteti, tadanusārena ca tā vihārasamāpattiyo samāpajji. Tayidaṃ acchariyaṃ anaññasādhāraṇaṃ bhikkhū pavedento satthā – ‘‘yena svāha’’ntiādimavoca.
ཨཀུསལཱཝཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏ-ཨདིནྣཱདཱན-ཀཱམེསུམིཙྪཱཙཱར-མུསཱཝཱད-པིསུཎཝཱཙཱསམྥཔྤལཱཔ-ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ-བྱཱཔཱདཝསེན ཏཾཏཾམིཙྪཱདསྶནཝསེན ཙ ཨཀུསལཱ ཝེདནཱ ཨེཝ ཧོཏི། བྲཧྨལོཀཱདཱིསུ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཏཏྠ ནིཙྩཱ དྷུཝཱ བྷཝིསྶཱམཱཏི ཨེཝཾ དིཊྛིཾ ཨུཔནིསྶཱཡཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ། དེཝཀུལཱདཱིསུ དེཝཔཱུཛཏྠཾ, སབྦཛནཔརིབྷོགཏྠཾ ཝཱ མཱལཱཝཙྪཾ རོཔེནྟི། ཝདྷབནྡྷནཱདཱིནཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨདིནྣཱདཱན-མིཙྪཱཙཱར-མུསཱཝཱད-པིསུཎཝཱཙཱ-སམྥཔྤལཱཔཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ། དིཊྛདྷམྨཝིཔཱཀསྶ ཨཔཙུརཏྟཱ ཨཔཱཀཊཏྟཱ ཙ ‘‘བྷཝནྟརགཏཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ།
Akusalāvāti pāṇātipāta-adinnādāna-kāmesumicchācāra-musāvāda-pisuṇavācāsamphappalāpa-abhijjhā-byāpādavasena taṃtaṃmicchādassanavasena ca akusalā vedanā eva hoti. Brahmalokādīsu uppajjitvā tattha niccā dhuvā bhavissāmāti evaṃ diṭṭhiṃ upanissāyāti yojetabbaṃ. Devakulādīsu devapūjatthaṃ, sabbajanaparibhogatthaṃ vā mālāvacchaṃ ropenti. Vadhabandhanādīnīti ādi-saddena adinnādāna-micchācāra-musāvāda-pisuṇavācā-samphappalāpādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Diṭṭhadhammavipākassa apacurattā apākaṭattā ca ‘‘bhavantaragatāna’’nti vuttaṃ.
ཨིཏི ནེསནྟི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, པཀཱརཏྠོ ཝཱ། ཏེན ཡཐཱ ཕརུསཝཱཙཱཝསེན, ཨེཝཾ ཏདཉྙེསམྤི ཨཀུསལཀམྨཱནཾ ཝསེན སམྨཱདིཊྛིཔཙྩཡཱ ཨཀུསལཝེདནཱཔྤཝཏྟི ཡཐཱརཧཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ། ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨིམིནཱ ཡཐཱ མིཙྪཱདིཊྛིཔཙྩཡཱ སམྨཱདིཊྛིཔཙྩཡཱ ཙ ཀུསལཱཀུསལཝིཔཱཀཝེདནཱ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཙ ཝསེན ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཨེཝཾ མིཙྪཱསངྐཔྤཔཙྩཡཱདཱིསུཔི ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏྭཱ དསྶེཏབྦཱཏི ཨིམམཏྠཾ ཨཏིདིསཏི། ཚནྡཔཙྩཡཱཏི ཨེཏྠ ཏཎྷཱཚནྡསཧིཏོ ཀཏྟུཀཱམཏཱཚནྡོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡཔཙྩཡཱཏིཨཱདཱིསུ པན ཚནྡཔཙྩཡཱ ཨཊྛལོབྷསཧགཏཙིཏྟསམྤཡུཏྟཱ ཝེདནཱ ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི། ཝིཏཀྐཔཙྩཡཱཏི ཨེཏྠ ཨཔྤནཱཔྤཏྟོཝ ཝིཏཀྐོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཏཀྐཔཙྩཡཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཝེདནཱཝཱ’’ཏི། ཝིཏཀྐཔཙྩཡཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཝེདནཱཡ གཧིཏཏྟཱ ‘‘ཋཔེཏྭཱ པཋམཛ྄ཛྷཱན’’ནྟི། ཨུཔརི ཏིསྶོ རཱུཔཱཝཙརཱ, ཧེཊྛཱ ཏིསྶོ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ ཨེཝཾ སེསཱ ཚ སཉྙཱསམཱཔཏྟིཝེདནཱ།
Iti nesanti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā. Tena yathā pharusavācāvasena, evaṃ tadaññesampi akusalakammānaṃ vasena sammādiṭṭhipaccayā akusalavedanāppavatti yathārahaṃ nīharitvā vattabbā. Eseva nayoti iminā yathā micchādiṭṭhipaccayā sammādiṭṭhipaccayā ca kusalākusalavipākavedanā sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā ca vasena yathārahaṃ yojetvā dassitā, evaṃ micchāsaṅkappapaccayādīsupi yathārahaṃ yojetvā dassetabbāti imamatthaṃ atidisati. Chandapaccayāti ettha taṇhāchandasahito kattukāmatāchando adhippetoti āha ‘‘chandapaccayātiādīsu pana chandapaccayā aṭṭhalobhasahagatacittasampayuttā vedanā veditabbā’’ti. Vitakkapaccayāti ettha appanāppattova vitakko adhippetoti vuttaṃ ‘‘vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāvā’’ti. Vitakkapaccayā paṭhamajjhānavedanāya gahitattā ‘‘ṭhapetvā paṭhamajjhāna’’nti. Upari tisso rūpāvacarā, heṭṭhā tisso arūpāvacarā evaṃ sesā cha saññāsamāpattivedanā.
ཏིཎྞནྟི ཚནྡཝིཏཀྐསཉྙཱནཾ། ཨཝཱུཔསམེཏི པཊིཔཀྑེན ཨཝཱུཔསམིཏེ། ཏིཎྞཉྷི ཏེསཾ སཧབྷཱཝེན པཙྩཡཏཱ ཨཊྛལོབྷསཧགཏཙིཏྟེསུ ཨེཝ། ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ ཏཾ ཝུཏྟམེཝ། ཚནྡམཏྟསྶཱཏི ཏེསུ ཏཱིསུ ཚནྡམཏྟསྶ། ཝཱུཔསམེ པཋམཛ྄ཛྷཱནཝེདནཱཝ ཨཔྤནཱཔྤཏྟསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ། ཚནྡཝིཏཀྐཱནཾ ཝཱུཔསམེ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདིཝེདནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ སཉྙཱཡ ཨཝཱུཔསནྟཏྟཱ། དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདིཝེདནཱགཧཎེན ཧི སབྦཱ སཉྙཱསམཱཔཏྟིཡོ ཙ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི། ཏིཎྞམྤི ཝཱུཔསམེཏི ཚནྡཝིཏཀྐསཉྙཱནཾ ཝཱུཔསམེ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཝེདནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ། བྷཝགྒཔྤཏྟསཉྙཱ ཧི ཝཱུཔསམནྟི ཚནྡསངྐཔྤཱནཾ ཨཙྩནྟསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ། ཧེཊྛཱ ‘‘སམྨཱདིཊྛིཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ སམྨཱདིཊྛིགྒཧཎེན ཧེཊྛིམམགྒསམྨཱདིཊྛིཔི གཧིཏཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨཔྤཏྟསྶ པཏྟིཡཱཏི ཨརཧཏྟཕལསྶ པཏྟཏྠཱཡཱ’’ཏི། ཨཐ ཝཱ ཧེཊྛིམམགྒཱདྷིགམེན ཝིནཱ ཨགྒམགྒོ ནཏྠཱིཏི ཧེཊྛིམམགྒཱདྷིགམཾ ཨཏྠཱཔནྣཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨརཧཏྟཕལསྶ པཏྟཏྠཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཱཡམེཏི ཕལེན མིསྶིཏོ ཧོཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཱཡཱམོ, སམྨཱཝཱཡཱམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠི ཨཱཡཱམནྟི ཨཏྠི ཝཱིརིཡ’’ནྟི། ཏསྶ ཝཱིརིཡཱརམྦྷསྶཱཏི ཨཉྙཱདྷིགམཀཱརཎསྶ སམྨཱཝཱཡཱམསྶ ཝསེན། པཱལི༹ཡཾ ཋཱན-སདྡོ ཀཱརཎཔརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨརཧཏྟཕལསྶ ཀཱརཎེ’’ཏི། ཏཔྤཙྩཡཱཏི ཨེཏྠ ཏཾ-སདྡེན ‘‘ཋཱནེ’’ཏི ཝུཏྟཀཱརཎམེཝ པཙྩཱམཊྛནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཨརཧཏྟསྶ ཋཱནཔཙྩཡཱ’’ཏི། ཙཏུམགྒསཧཛཱཏཱཏི ཨེཏེན ‘‘ཨརཧཏྟཕལསྶ པཏྟཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཧེཊྛིམམགྒཱནཾ ཨཏྠཱཔཏྟིཝསེན གཧིཏབྷཱཝམེཝ ཛོཏེཏི། ཀེཙི པན ‘‘ཙཏུམགྒསཧཛཱཏཱཏི ཝཏྭཱ ནིབྦཏྟིཏལོཀུཏྟརཝེདནཱཏི བྷཱུཏཀཐནཾ ཝིསེསནཾ། ནིབྦཏྟིཏལོཀུཏྟརཝེདནཱཏི པཋམཾ ཨཔེཀྑིཏབྦཾ, པཙྪཱ ཙཏུམགྒསཧཛཱཏཱ’’ཏི ཝདནྟི།
Tiṇṇanti chandavitakkasaññānaṃ. Avūpasameti paṭipakkhena avūpasamite. Tiṇṇañhi tesaṃ sahabhāvena paccayatā aṭṭhalobhasahagatacittesu eva. Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ vuttameva. Chandamattassāti tesu tīsu chandamattassa. Vūpasame paṭhamajjhānavedanāva appanāppattassa adhippetattā. Chandavitakkānaṃ vūpasame dutiyajjhānādivedanā adhippetā saññāya avūpasantattā. Dutiyajjhānādivedanāgahaṇena hi sabbā saññāsamāpattiyo ca gahitāva honti. Tiṇṇampi vūpasameti chandavitakkasaññānaṃ vūpasame nevasaññānāsaññāyatanavedanā adhippetā. Bhavaggappattasaññā hi vūpasamanti chandasaṅkappānaṃ accantasukhumabhāvappattiyā. Heṭṭhā ‘‘sammādiṭṭhipaccayā’’ti ettha sammādiṭṭhiggahaṇena heṭṭhimamaggasammādiṭṭhipi gahitāva hotīti āha – ‘‘appattassa pattiyāti arahattaphalassa pattatthāyā’’ti. Atha vā heṭṭhimamaggādhigamena vinā aggamaggo natthīti heṭṭhimamaggādhigamaṃ atthāpannaṃ katvā ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti vuttaṃ. Āyameti phalena missito hoti etenāti āyāmo, sammāvāyāmoti āha ‘‘atthi āyāmanti atthi vīriya’’nti. Tassa vīriyārambhassāti aññādhigamakāraṇassa sammāvāyāmassa vasena. Pāḷiyaṃ ṭhāna-saddo kāraṇapariyāyoti āha – ‘‘arahattaphalassa kāraṇe’’ti. Tappaccayāti ettha taṃ-saddena ‘‘ṭhāne’’ti vuttakāraṇameva paccāmaṭṭhanti āha – ‘‘arahattassa ṭhānapaccayā’’ti. Catumaggasahajātāti etena ‘‘arahattaphalassa pattatthāyā’’ti ettha heṭṭhimamaggānaṃ atthāpattivasena gahitabhāvameva joteti. Keci pana ‘‘catumaggasahajātāti vatvā nibbattitalokuttaravedanāti bhūtakathanaṃ visesanaṃ. Nibbattitalokuttaravedanāti paṭhamaṃ apekkhitabbaṃ, pacchā catumaggasahajātā’’ti vadanti.
པཋམཝིཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ • Saṃyuttanikāya / ༡. པཋམཝིཧཱརསུཏྟཾ • 1. Paṭhamavihārasuttaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ༡. པཋམཝིཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ • 1. Paṭhamavihārasuttavaṇṇanā