| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
੧੦. ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
੮੪-੮੬. ਦਸਮੇ ਏਕਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਾਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਮੁਟ੍ਠਿਪ੍ਪਮਾਣਾਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਪ੍ਪਮਾਣਾ। ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯਪਂਸੁਂ ਅਪ੍ਪਪਂਸੁਞ੍ਚ ਪਥવਿਂ વਤ੍વਾ ਉਪਡ੍ਢਪਂਸੁਕਾ ਪਥવੀ ਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਾવਸੇਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਉਪਡ੍ਢਪਂਸੁਕਾਯਪਿ ਪਥવਿਯਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮੇવਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਾਦੀਸੁ ਉਪਡ੍ਢੇ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਧਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯવਤ੍ਥੁਕਞ੍ਚ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿવਤ੍ਥੁਕਞ੍ਚ ਦੁવਿਧਂ ਪਥવਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਤਤਿਯਾਯ ਪਥવਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ। ਦ੍વੇਯੇવ ਹਿ ਪਥવਿਯੋ વੁਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਾਤਾ ਚ ਪਥવੀ ਅਜਾਤਾ ਚ ਪਥવੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਦ੍વੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਾਯ ਪਥવਿਯਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਗਰੁਕੇਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਏਤ੍ਥ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਭવਿਤੁਂ। ਸਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਨਾਦੀਸੁ ਪਨ ਉਪਡ੍ਢੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਯੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨੋ ਸਬ੍ਭਾવਾ।
84-86. Dasame ekindriyanti ‘‘kāyindriyaṃ atthī’’ti maññamānā vadanti. Muṭṭhippamāṇāti muṭṭhinā saṅgahetabbappamāṇā. Ettha kiñcāpi yebhuyyapaṃsuṃ appapaṃsuñca pathaviṃ vatvā upaḍḍhapaṃsukā pathavī na vuttā, tathāpi paṇṇattivajjasikkhāpadesu sāvasesapaññattiyāpi sambhavato upaḍḍhapaṃsukāyapi pathaviyā pācittiyamevāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘sabbacchannādīsu upaḍḍhe dukkaṭassa vuttattā idhāpi dukkaṭaṃ yutta’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ pācittiyavatthukañca anāpattivatthukañca duvidhaṃ pathaviṃ ṭhapetvā aññissā dukkaṭavatthukāya tatiyāya pathaviyā abhāvato. Dveyeva hi pathaviyo vuttā ‘‘jātā ca pathavī ajātā ca pathavī’’ti. Tasmā dvīsu aññatarāya pathaviyā bhavitabbaṃ, vinayavinicchaye ca sampatte garukeyeva ṭhātabbattā na sakkā ettha anāpattiyā bhavituṃ. Sabbacchannādīsu pana upaḍḍhe dukkaṭaṃ yuttaṃ tattha tādisassa dukkaṭavatthuno sabbhāvā.
‘‘ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਖਣਾ’’ਤਿ વਦਤਿ, વਟ੍ਟਤੀਤਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ’’ਤਿ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਇਮਂ વਲ੍ਲਿਂ ਖਣਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਪਥવੀਖਣਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪવਤ੍ਤવੋਹਾਰਤ੍ਤਾ ਇਮਿਨਾવ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਨ ਭੂਤਗਾਮਪਾਤਬ੍ਯਤਾਯ। ਕੁਟੇਹੀਤਿ ਘਟੇਹਿ। ਤਨੁਕਕਦ੍ਦਮੋਤਿ ਉਦਕਮਿਸ੍ਸਕਕਦ੍ਦਮੋ। ਸੋ ਚ ਉਦਕਗਤਿਕਤ੍ਤਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਓਮਕਚਾਤੁਮਾਸਨ੍ਤਿ ਊਨਚਾਤੁਮਾਸਂ। ਓવਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਦੇવੇਨ ਓવਟ੍ਠਂ। ਅਕਤਪਬ੍ਭਾਰੇਤਿ ਅવਲ਼ਞ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਦਿਸੇ ਹਿ વਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਭਾવੋਤਿ। ਮੂਸਿਕੁਕ੍ਕੁਰਂ ਨਾਮ ਮੂਸਿਕਾਹਿ ਖਣਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਕਤਪਂਸੁਰਾਸਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਓਮਕਚਾਤੁਮਾਸਓવਟ੍ਠੋਯੇવ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
‘‘Pokkharaṇiṃ khaṇā’’ti vadati, vaṭṭatīti ‘‘imasmiṃ okāse’’ti aniyametvā vuttattā vaṭṭati. ‘‘Imaṃ valliṃ khaṇā’’ti vuttepi pathavīkhaṇanaṃ sandhāya pavattavohārattā imināva sikkhāpadena āpatti, na bhūtagāmapātabyatāya. Kuṭehīti ghaṭehi. Tanukakaddamoti udakamissakakaddamo. So ca udakagatikattā vaṭṭati. Omakacātumāsanti ūnacātumāsaṃ. Ovaṭṭhanti devena ovaṭṭhaṃ. Akatapabbhāreti avaḷañjanaṭṭhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Tādise hi vammikassa sabbhāvoti. Mūsikukkuraṃ nāma mūsikāhi khaṇitvā bahi katapaṃsurāsi. Eseva nayoti omakacātumāsaovaṭṭhoyeva vaṭṭatīti attho.
ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਓવਟ੍ਠਏਕਦਿવਸਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਪਿ વਿਕੋਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾਭੂਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਪਿ ਚ ਗੋਕਣ੍ਟਕੇ ਭੂਮਿਤੋ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਂ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਮਤ੍ਥਕਤੋ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਕਟ੍ਠਾਨੇ ਅਤਿਟ੍ਠਮਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਦੇਹਿ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਲੋਲ਼ਿਤਕਦ੍ਦਮਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਪੁਰਾਣਸੇਨਾਸਨਤੋ। ਇਟ੍ਠਕਂ ਗਣ੍ਹਾਮੀਤਿਆਦਿ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਦਕੇਨਾਤਿ ਉਜੁਕਂ ਆਕਾਸਤੋਯੇવ ਪਤਨਕਉਦਕੇਨ। ‘‘ਸਚੇ ਪਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤੇਨ ਉਦਕੇਨ ਤੇਮਿਤਂ ਹੋਤਿ, વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਉਚ੍ਚਾਲੇਤ੍વਾਤਿ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਤੇਨ ਅਪਦੇਸੇਨਾਤਿ ਤੇਨ ਲੇਸੇਨ।
Ekadivasampi na vaṭṭatīti ovaṭṭhaekadivasātikkantopi vikopetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Heṭṭhābhūmisambandhepi ca gokaṇṭake bhūmito chinditvā uddhaṃ ṭhitattā accuggatamatthakato chinditvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Sakaṭṭhāne atiṭṭhamānaṃ katvā pādehi madditvā chinditvā āloḷitakaddamampi gahetuṃ vaṭṭati. Tatoti tato purāṇasenāsanato. Iṭṭhakaṃ gaṇhāmītiādi suddhacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Udakenāti ujukaṃ ākāsatoyeva patanakaudakena. ‘‘Sace pana aññattha paharitvā patitena udakena temitaṃ hoti, vaṭṭatī’’ti vadanti. Uccāletvāti ukkhipitvā. Tena apadesenāti tena lesena.
੮੭-੮੮. ਅવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਚੇਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ, ਪਠਮਂ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਹਤੂ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਓવਟ੍ਠਂ ਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਠਮਂ ਓવਟ੍ਠਂ ਪਚ੍ਛਾ ਛਨ੍ਨਂ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ। ਜਾਤਪਥવੀ, ਪਥવੀਸਞ੍ਞਿਤਾ, ਖਣਨਖਣਾਪਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤੀਣਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ।
87-88.Avisayattāanāpattīti ettha sacepi nibbāpetuṃ sakkā hoti, paṭhamaṃ suddhacittena dinnattā ‘‘dahatū’’ti sallakkhetvāpi tiṭṭhati, anāpatti. Ovaṭṭhaṃ channanti paṭhamaṃ ovaṭṭhaṃ pacchā channaṃ. Sesaṃ uttānameva. Jātapathavī, pathavīsaññitā, khaṇanakhaṇāpanānaṃ aññataranti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਮੁਸਾવਾਦવਗ੍ਗੋ ਪਠਮੋ।
Niṭṭhito musāvādavaggo paṭhamo.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਮੁਸਾવਾਦવਗ੍ਗੋ • 1. Musāvādavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧੦. ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ੧੦. ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੧੦. ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੧੦. ਪਥવੀਖਣਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadaṃ
