| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੋ
Paṭiccavāro
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Paccayapaccanīyavaṇṇanā
੮੬-੮੭. ਰੂਪਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਪਨ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਯੋਜਨਾ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕવਸੇਨ ਪਨੇਤਂ ਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਯੋਜੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
86-87. Rūpasamuṭṭhāpakavasenevaveditabbanti idaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ anantaraṃ ‘‘cittasamuṭṭhānañca rūpa’’nti pāḷiyaṃ āgatattā vuttaṃ, pañcaviññāṇānaṃ pana ahetukapaṭisandhicittānañca vasena yojanā sambhavatīti katvā vuttaṃ ‘‘sabbasaṅgāhikavasena panetaṃ na na sakkā yojetu’’nti.
੯੩. ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਇਦਂ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੋਪਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਾ ਚ ਹੇਤੁਆਦਯੋ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਸਮਤ੍ਥੇਤਿ।
93. Sahajātapurejātapaccayāti idaṃ paccayena paccayadhammopalakkhaṇanti dassetuṃ ‘‘sahajātā ca hetuādayo…pe… attho daṭṭhabbo’’ti vatvā ‘‘na hī’’tiādinā tamevatthaṃ samattheti.
੯੪-੯੭. ਸੋ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਸੋ ਪਟਿਚ੍ਚਟ੍ਠਫਰਣਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ।
94-97. So paccayoti so paṭiccaṭṭhapharaṇako paccayo.
੯੯-੧੦੨. ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਬਾਹਿਰਰੂਪਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋ ਰੂਪਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ। ਏવਮੇવ ਪਨਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾ ਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਮੇવ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁ ਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਚ੍ਚਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
99-102. Cittasamuṭṭhānādayoti ādi-saddena bāhirarūpaāhārasamuṭṭhānādayo rūpakoṭṭhāsā saṅgayhanti. Tassāti maggapaccayaṃ labhantassa rūpassa. Evameva panāti iminā yathā namaggapaccaye vuttaṃ, evameva nahetupaccayādīsu yaṃ hetupaccayaṃ labhati, tassa parihīnattāti imamatthaṃ upasaṃharati. Tenāha ‘‘ekaccarūpassa paccayuppannatā daṭṭhabbā’’ti.
੧੦੭-੧੩੦. ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਨਯੇਸੁ। ਕਾਮਂ ਸੁਦ੍ਧਿਕਨਯਾਦੀਸੁ વਿਸਦਿਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ, ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਂ ਪਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਕੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਨਾਹਾਰਮੂਲਕਾਦਿਨਯੇਸੁ। ਗਣਨਾਯੇવ ਨ ਸਰੂਪਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਨਯੇ વਿਯ ਗਣਨਾਯ ਏવ ਨ ਸਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
107-130. Sabbatthāti pannarasamūlakādīsu sabbesu nayesu. Kāmaṃ suddhikanayādīsu visadisavissajjanā, idhādhippetatthaṃ pana dassetuṃ ‘‘ekesū’’tiādi vuttaṃ. Idhāti etesu nāhāramūlakādinayesu. Gaṇanāyeva na sarūpadassananti suddhikanaye viya gaṇanāya eva na sarūpadassanaṃ adhippetanti attho.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccayapaccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā
੧੩੧-੧੮੯. ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁ ਅਧਿਪਤਿ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ। ਸਾਧਾਰਣਾਨਨ੍ਤਿ ਯੇ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਾਧਾਰਣਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ। ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇ। ਇਤਰੇਹੀਤਿ ਹੇਤੁਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਤ੍ਤੇવਾਤਿ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯવਜ੍ਜੇ ਸਤ੍ਤੇવ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਹੇਤੁਰਹਿਤੇਸੁ ਅਧਿਪਤਿਨੋ ਅਭਾવਾ। ਸੋ ਪਨਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਅਸਾਧਾਰਣੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਨ વੁਤ੍ਤੋ ਸਾਧਾਰਣਾਨਂ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣੋ। ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਤੇਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ। ਏਕਨ੍ਤਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅવਿਨਾਭਾવਤੋ। ਅਰੂਪਟ੍ਠਾਨਿਕਾਤਿ ਅਰੂਪਪਚ੍ਚਯਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ। ਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਿਕਾਨਂ ਅਰੂਪਟ੍ਠਾਨਿਕਾ’’ਤਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਹੀਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇਹਿ। ਤੇਸਂ વਸੇਨਾਤਿ ਤੇਸਂ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂ ਏਕਕਾਦੀਨਂ વਸੇਨ। ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਯੋਜਿਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਦੁਕਾਦਿਕਸ੍ਸ ਬਹੁਗਣਨਸ੍ਸ। ਗਣਨਾਤਿ ਊਨਤਰਗਣਨਾ। ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੋ વਾ ਹੋਤੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਯੋਜਿਤੋ વਾ, ਊਨਤਰਗਣਨਾਯ ਸਮਾਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਯਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
131-189. Tiṇṇanti hetu adhipati maggoti imesaṃ tiṇṇaṃ paccayānaṃ. Sādhāraṇānanti ye tesaṃ tiṇṇaṃ sādhāraṇā paccayā paccanīkato na labbhanti, yasmā tesaṃ saṅgaṇhanavasena vuttaṃ, tasmā. Maggapaccayeti maggapaccaye anulomato ṭhite. Itarehīti hetuadhipatipaccayehi. Sādhāraṇā sattevāti maggapaccayavajje satteva. Hetupaccayopi paccanīyato na labbhatīti heturahitesu adhipatino abhāvā. So panāti hetupaccayo asādhāraṇoti katvā na vutto sādhāraṇānaṃ alabbhamānānaṃ vuccamānattā. Na hi hetupaccayo maggapaccayassa sādhāraṇo. Yehīti yehi paccayehi. Teti anantarapaccayādayo. Ekantikattāti avinābhāvato. Arūpaṭṭhānikāti arūpapaccayā arūpadhammānaṃyeva paccayabhūtā anantarapaccayādayo. Tenāti ‘‘ekantikānaṃ arūpaṭṭhānikā’’ti idhādhippetattā. Tehīti purejātāsevanapaccayehi. Tesaṃ vasenāti tesaṃ ūnataragaṇanānaṃ ekakādīnaṃ vasena. Tassa tassāti paccanīyato yojitassa tassa tassa dukādikassa bahugaṇanassa. Gaṇanāti ūnataragaṇanā. Anulomato ṭhitassapīti pi-saddena anulomato ṭhito vā hotu paccanīyato yojito vā, ūnataragaṇanāya samānanti dasseti. Nayidaṃ lakkhaṇaṃ ekantikanti iminā yathāvuttalakkhaṇaṃ yebhuyyavasena vuttanti dasseti.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā
੧੯੦. ਸਬ੍ਬੇਸੁਪੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ। ਸੋ ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਭਾવੇਨ ਗਹਿਤੋ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੂ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਹਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਾਸੇવਨਾਨਂ ਅਲਬ੍ਭਨਤੋਤਿ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਹ।
190. Sabbesupīti pacchājātaṃ ṭhapetvā sabbesupi paccayesu. So hi anulomato alabbhamānabhāvena gahito ‘‘sabbesū’’ti ettha saṅgahaṃ na labhati. Arūpāvacaravipākassa āruppe uppannalokuttaravipākassa ca purejātāsevanānaṃ alabbhanatoti ‘‘kiñci nidassanavasena dassento’’ti āha.
ਅવਸੇਸਾਨਂ ਲਾਭਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਲਾਭਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਲਾਭ’’ਨ੍ਤਿ । ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਪਸਙ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪਸਙ੍ਗੋ ਏવ ਨਤ੍ਥਿ। ਪੁਰੇਜਾ…ਪੇ॰… ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਪੁਰੇਜਾਤੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਆਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪੁਰੇਜਾਤੋ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਇਦਮ੍ਪੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅવਸੇਸਾ ਸਬ੍ਬੇਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਬ੍ਭਾવਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਅਤ੍ਥੋ ਪਨ ਤਾਦਿਸੋ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਮ੍ਪਿ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Avasesānaṃ lābhamattanti avasesānaṃ ekaccānaṃ lābhaṃ. Tenāha ‘‘na sabbesaṃ avasesānaṃ lābha’’nti . Pacchājāte pasaṅgo natthīti pacchājāto anulomato tiṭṭhatīti ayaṃ pasaṅgo eva natthi. Purejā…pe… labbhatīti iminā vippayutte paccanīyato ṭhite purejāto labbhatīti ayampi atthato āpanno hotīti taṃ niddhāretvā tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘purejāto pana vippayutte paccanīyato ṭhite anulomato labbhatīti idampī’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘avasesā sabbepīti atthe gayhamāne āpajjeyyā’’ti idaṃ tassā atthāpattiyā sabbhāvadassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, attho pana tādiso na upalabbhatīti ayamettha adhippāyo. Tenāha ‘‘yampi kecī’’tiādi.
ਤਤ੍ਥ ਕੇਚੀਤਿ ਪਦਕਾਰੇ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਤੇ ਹਿ ‘‘ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਞਾਪੇਤੁਂ ‘ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਪੁਰੇਜਾਤੇ’ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਰੂਪਂ ਆਰਬ੍ਭ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤਥਾ ਹੇਕੇ ਅਸਞ੍ਞਭવਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ વਿਯ ਆਰੁਪ੍ਪਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਾਨੁਪਟ੍ਠਿਤਾਰਮ੍ਮਣਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਰੁਚਿਮਤ੍ਤਮੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯੁਜ੍ਜਮਾਨਕਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨવਸੇਨ વਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇ ਯਂ ਯਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਭવਿਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ વਿਚਾਰਿਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨવਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤਾਸੇવਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ। ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਤਂ।
Tattha kecīti padakāre sandhāyāha. Te hi ‘‘arūpadhātuyā cavitvā kāmadhātuṃ upapajjantassa gatinimittaṃ ārammaṇapurejātaṃ hotīti ñāpetuṃ ‘navippayuttapaccayā purejāte’ti ayamattho niddhārito’’ti vadanti, taṃ na yujjati āruppe rūpaṃ ārabbha cittuppādassa asambhavato. Tathā heke asaññabhavānantarassa viya āruppānantarassa kāmāvacarapaṭisandhiviññāṇassa purimānupaṭṭhitārammaṇaṃ icchanti. Tenevāha ‘‘tampi tesaṃ rucimattamevā’’tiādi. Yujjamānakapaccayuppannavasena vāti yasmiṃ yasmiṃ paccaye anulomato ṭhite yaṃ yaṃ paccayuppannaṃ bhavituṃ yujjati, tassa tassa vasenāti attho. Na vicāritaṃ suviññeyyattāti adhippāyo. Navāti ārammaṇaanantarasamanantarūpanissayapurejātāsevanasampayuttanatthivigatapaccayā. Tampi tesaṃ navannaṃ paccayānaṃ anulomato alabbhamānataṃ.
੧੯੧-੧੯੫. ਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਨ ਘਟਿਤਸ੍ਸ ਮੂਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਨ ਯੋਜਿਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਮੂਲਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਪਾਲ਼ਿਗਮਨਂ ਸਦਿਸਂ।
191-195. Na aññamaññena ghaṭitassa mūlassāti aññamaññapaccayena paccanīyato ṭhitena yojitassa sattamassa mūlassa vitthāritattā. Sabbaṃ sadisanti sabbapāḷigamanaṃ sadisaṃ.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ…ਪੇ॰… વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વੇ ਭੁਮ੍ਮਨਿਦ੍ਦੇਸਾ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਸ੍ਸ વਿਸਯੋ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਅਦਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ વਿਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਤੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ ‘‘ਇਮੇਸਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ। ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪਚ੍ਚਯੇ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤਾਨਿਪਿ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ વਿਪਾਕવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਿ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਤਿਪਯਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਪવਤ੍ਤਿਅਸਞ੍ਞਭવਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾਨਿ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨੇવ વਦਤਿ, ਨ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਾਨੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯੇ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਹੇਤੁਅਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਤੇਯੇવ ਹੇਤੁਅਧਿਪਤਿਆਦਿਕੇ ਛ ਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਯੇવਾਤਿ વਚਨੇਨ ਅਞ੍ਞੇ ਕਤਿਪਯੇ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ…ਪੇ॰… ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਯਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਲਾਭੋ ਨ ਜਨਕવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮવਸੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮવਸੇਨ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਂ। ਯਦਿ ਏવਨ੍ਤਿ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਯਂ ਯਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਯਦਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਰੂਪਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭੂਤਰੂਪਾਨਿਯੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਿ…ਪੇ॰… વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾਲਾਭવਚਨਂ। ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਲਾਭਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਲਾਭਂ।
Imasmiṃ…pe… veditabboti ettha imasmiṃ etthāti dve bhummaniddesā. Tesu paṭhamassa visayo paccanīyānulometi aṭṭhakathāyameva dassitoti adassitassa visayaṃ dassetuṃ ‘‘etesū’’tiādi vuttaṃ. Pi-saddenāti ‘‘imesampī’’ti ettha pi-saddena. Kismiñci paccaye. Kammapaccayaṃ labhantānipi cakkhādīni vipākaviññāṇādīni ca indriyaṃ na labhantīti katvā ‘‘yebhuyyenā’’ti vuttaṃ, katipayaṃ na labhatīti vuttaṃ hoti. Maggapaccayantiādīsupi eseva nayo. Yathāvuttānīti pañcavokārapavattiasaññabhavapariyāpannāni kaṭattārūpāneva vadati, na cittasamuṭṭhānarūpānīti adhippāyo. Ye rūpadhammānaṃ paccayā hontīti ye hetuadhipatisahajātādipaccayā rūpadhammānaṃ paccayā honti, eteyeva hetuadhipatiādike cha paccaye na labhanti. Eteyevāti vacanena aññe katipaye labhantīti siddhaṃ hotīti taṃ dassento ‘‘pacchājātā…pe… labhatī’’ti āha. Ayañca paccayalābho na janakavasena veditabboti dassetuṃ ‘‘labbhamānā…pe… dassana’’nti vuttaṃ. Dhammavasenāti paccayuppannadhammavasena. Indriyanti indriyapaccayaṃ. Yadi evanti kaṭattārūpaṃ yaṃ yaṃ na labhati, taṃ taṃ yadi vattabbaṃ, evaṃ sante rūpadhammesu bhūtarūpāniyeva aññamaññapaccayaṃ labhantīti āha ‘‘upādārūpāni…pe… vattabba’’nti. Taṃ pana upādārūpānaṃ aññamaññapaccayālābhavacanaṃ. Arūpindriyālābhanti arūpīnaṃ indriyānaṃ vasena indriyapaccayālābhaṃ.
੧੯੬-੧੯੭. ਬਹੁਗਣਨਮ੍ਪਿ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਯੋਜਿਤਂ ਊਨਤਰਗਣਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਦਿਪਿ ਤਿਕਾਦੀਸੁ ‘ਹੇਤੁਯਾ ਪਞ੍ਚਾ’ਤਿ ਇਦਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾਯ ਗਮ੍ਭੀਰਂ। ਯਥਾ ਚ ਭੂਤਰੂਪਾਨਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਤ੍ਥੁਪਿ ਪਨ ਲਭਤੀ’’ਤਿ। ਯਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਏਕਮੂਲਕਂ ‘‘ਦੁਮੂਲਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਇਧਾਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ ‘‘ਤਿਮੂਲਕ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
196-197. Bahugaṇanampi ūnataragaṇanena yojitaṃ ūnataragaṇameva hotīti katvā vuttaṃ ‘‘yadipi tikādīsu ‘hetuyā pañcā’ti idaṃ natthī’’ti. Anuttānaṃ duviññeyyatāya gambhīraṃ. Yathā ca bhūtarūpāni nārammaṇapaccayā aññamaññapaccayā uppajjanti, evaṃ paṭisandhikkhaṇe vatthurūpanti āha ‘‘vatthupi pana labhatī’’ti. Yathā heṭṭhā ekamūlakaṃ ‘‘dumūlaka’’nti vuttaṃ, evaṃ idhāpi dumūlakaṃ ‘‘timūlaka’’nti vadanti.
੨੦੩-੨੩੩. ਚੇਤਨਾਮਤ੍ਤਸਙ੍ਗਾਹਕੇਤਿ ਚੇਤਨਾਮਤ੍ਤਂਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ਪਞ੍ਹੇ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ। ਏવਂਪਕਾਰੇਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਸੂ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਚਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਪਕਾਰਤ੍ਥੋવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ ਚੇਤਨਾਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤੋ।
203-233. Cetanāmattasaṅgāhaketi cetanāmattaṃyeva paccayuppannaṃ gahetvā ṭhite pañhe. Tattha hi ‘‘nakammapaccayā hetupaccayā’’ti vattuṃ sakkā. Evaṃpakāreti idaṃ ‘‘tīṇītiādīsū’’ti ettha ādi-saddassa atthavacananti dassento ‘‘ādi-saddo hi pakāratthova hotī’’ti āha. Rūpampi labbhati cetanāmattameva asaṅgaṇhanato.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭiccavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੧. ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • 1. Paṭiccavāravaṇṇanā
