| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
पाटिदेसनीयकण्डो
Pāṭidesanīyakaṇḍo
१. सप्पिविञ्ञापनसिक्खापदवण्णना
1. Sappiviññāpanasikkhāpadavaṇṇanā
पाटिदेसनीयेसु पठमे सप्पिन्ति पुब्बे वुत्तविनिच्छयं पाळिआगतं (पाचि॰ १२३०) गोसप्पिआदिमेव। विञ्ञापेत्वा भुञ्जेय्याति एत्थ ‘‘विञ्ञत्तिया पटिलद्धं भुञ्जिस्सामी’’ति गहणे दुक्कटं, गहितस्स अज्झोहारे अज्झोहारे पाटिदेसनीयं।
Pāṭidesanīyesu paṭhame sappinti pubbe vuttavinicchayaṃ pāḷiāgataṃ (pāci. 1230) gosappiādimeva. Viññāpetvā bhuñjeyyāti ettha ‘‘viññattiyā paṭiladdhaṃ bhuñjissāmī’’ti gahaṇe dukkaṭaṃ, gahitassa ajjhohāre ajjhohāre pāṭidesanīyaṃ.
सावत्थियं छब्बग्गिया भिक्खुनियो आरब्भ सप्पिं विञ्ञापेत्वा भुञ्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘अगिलाना’’ति अयमेत्थ अनुपञ्ञत्ति, तिकपाटिदेसनीयं, गिलानाय द्विकदुक्कटं। या पन गिलाना गिलानसञ्ञा, गिलानकाले वा विञ्ञापेत्वा पच्छा अगिलाना हुत्वा भुञ्जति, गिलानाय वा सेसकं, ञातकप्पवारितट्ठानतो वा विञ्ञत्तं, अञ्ञस्स वा अत्थाय, अत्तनो वा धनेन गहितं भुञ्जति, तस्सा, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। वुत्तलक्खणसप्पिता, अनुञ्ञातकारणाभावो, विञ्ञत्ति, अज्झोहारोति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अद्धानसदिसानीति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha sappiṃ viññāpetvā bhuñjanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘agilānā’’ti ayamettha anupaññatti, tikapāṭidesanīyaṃ, gilānāya dvikadukkaṭaṃ. Yā pana gilānā gilānasaññā, gilānakāle vā viññāpetvā pacchā agilānā hutvā bhuñjati, gilānāya vā sesakaṃ, ñātakappavāritaṭṭhānato vā viññattaṃ, aññassa vā atthāya, attano vā dhanena gahitaṃ bhuñjati, tassā, ummattikādīnañca anāpatti. Vuttalakkhaṇasappitā, anuññātakāraṇābhāvo, viññatti, ajjhohāroti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni addhānasadisānīti.
सप्पिविञ्ञापनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sappiviññāpanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. तेलविञ्ञापनादिसिक्खापदवण्णना
2. Telaviññāpanādisikkhāpadavaṇṇanā
दुतियादीसुपि तेलादीनि पुब्बे वुत्तविनिच्छयानि पाळियं (पाचि॰ १२३६) आगतानेव, पाळियं अनागतेसु पन अट्ठसुपि दुक्कटमेव। सेसं सब्बत्थ पठमे वुत्तसदिसमेवाति।
Dutiyādīsupi telādīni pubbe vuttavinicchayāni pāḷiyaṃ (pāci. 1236) āgatāneva, pāḷiyaṃ anāgatesu pana aṭṭhasupi dukkaṭameva. Sesaṃ sabbattha paṭhame vuttasadisamevāti.
तेलविञ्ञापनादिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Telaviññāpanādisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
भिक्खुनिपातिमोक्खे
Bhikkhunipātimokkhe
पाटिदेसनीयवण्णना निट्ठिता।
Pāṭidesanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
१. परिमण्डलादिसिक्खापदवण्णना
1. Parimaṇḍalādisikkhāpadavaṇṇanā
इतो परं पन सेखियानि चेव अधिकरणसमथा च सब्बपकारतो भिक्खुपातिमोक्खवण्णनायं वुत्तनयेनेव वेदितब्बाति।
Ito paraṃ pana sekhiyāni ceva adhikaraṇasamathā ca sabbapakārato bhikkhupātimokkhavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbāti.
कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
भिक्खुनिपातिमोक्खवण्णना निट्ठिता।
Bhikkhunipātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.
निगमनकथा
Nigamanakathā
एत्तावता च –
Ettāvatā ca –
वण्णनं पातिमोक्खस्स, सोणत्थेरेन याचितो।
Vaṇṇanaṃ pātimokkhassa, soṇattherena yācito;
विनये जातकङ्खानं, कङ्खावितरणत्थिको॥
Vinaye jātakaṅkhānaṃ, kaṅkhāvitaraṇatthiko.
आरभिं यमहं सब्बं, सीहळट्ठकथानयं।
Ārabhiṃ yamahaṃ sabbaṃ, sīhaḷaṭṭhakathānayaṃ;
महाविहारवासीनं, वाचनामग्गनिस्सितं॥
Mahāvihāravāsīnaṃ, vācanāmagganissitaṃ.
निस्साय सा अयं निट्ठं, गता आदाय सब्बसो।
Nissāya sā ayaṃ niṭṭhaṃ, gatā ādāya sabbaso;
सब्बं अट्ठकथासारं, पाळियत्थञ्च केवलं॥
Sabbaṃ aṭṭhakathāsāraṃ, pāḷiyatthañca kevalaṃ.
न हेत्थ तं पदं अत्थि, यं विरुज्झेय्य पाळिया।
Na hettha taṃ padaṃ atthi, yaṃ virujjheyya pāḷiyā;
महाविहारवासीनं, पोराणट्ठकथाहि वा॥
Mahāvihāravāsīnaṃ, porāṇaṭṭhakathāhi vā.
यस्मा तस्मा अकत्वाव, एत्थ कङ्खं हितेसिना।
Yasmā tasmā akatvāva, ettha kaṅkhaṃ hitesinā;
सिक्खितब्बाव सक्कच्चं, कङ्खावितरणी अयं॥
Sikkhitabbāva sakkaccaṃ, kaṅkhāvitaraṇī ayaṃ.
यथा च निट्ठं सम्पत्ता, कङ्खावितरणी अयं।
Yathā ca niṭṭhaṃ sampattā, kaṅkhāvitaraṇī ayaṃ;
द्वावीसति भाणवारपअमाणाय पाळिया॥
Dvāvīsati bhāṇavārapaamāṇāya pāḷiyā.
एवं अनन्तरायेन, निट्ठं कल्याणनिस्सिता।
Evaṃ anantarāyena, niṭṭhaṃ kalyāṇanissitā;
अचिरं सब्बसत्तानं, यन्तु सब्बे मनोरथाति॥
Aciraṃ sabbasattānaṃ, yantu sabbe manorathāti.
परमविसुद्धसद्धाबुद्धिवीरियप्पटिमण्डितेन सीलाचारज्जवमद्दवादिगुणसमुदयसमुदितेन सकसमयसमयन्तरगहनज्झोगाहणसमत्थेन पञ्ञावेय्यत्तियसमन्नागतेन तिपिटकपरियत्तिप्पभेदे साट्ठकथे सत्थुसासने अप्पटिहतञाणप्पभावेन महावेय्याकरणेन करणसम्पत्तिजनितसुविनिग्गतमधउरोदारवचनलावण्णयुत्तेन युत्तमुत्तवादिना वादीवरेन महाकविना पभिन्नपटिसम्भिदापरिवारे छळभिञ्ञादिप्पभेदगुणप्पटिमण्डिते उत्तरिमनुस्सधम्मे सुप्पतिट्ठितबुद्धीनं थेरवंसप्पदीपानं थेरानं महाविहारवासीनं वंसालङ्कारभूतेन विपुलविसुद्धबुद्धिना बुद्धघोसोति गरूहि गहितनामधेय्येन थेरेन कता अयं कङ्खावितरणी नाम पातिमोक्खवण्णना –
Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyappaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthusāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasuviniggatamadhaurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññādippabhedaguṇappaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ kaṅkhāvitaraṇī nāma pātimokkhavaṇṇanā –
ताव तिट्ठतु लोकस्मिं, लोकनित्थरणेसिनं।
Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;
दस्सेन्ती कुलपुत्तानं, नयं सीलविसुद्धिया॥
Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ sīlavisuddhiyā.
याव ‘‘बुद्धो’’ति नामम्पि, सुद्धचित्तस्स तादिनो।
Yāva ‘‘buddho’’ti nāmampi, suddhacittassa tādino;
लोकम्हि लोकजेट्ठस्स, पवत्तति महेसिनोति॥
Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.
कङ्खावितरणी-अट्ठकथा निट्ठिता।
Kaṅkhāvitaraṇī-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
