Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
પાતિમોક્ખસવનારહકથાવણ્ણના
Pātimokkhasavanārahakathāvaṇṇanā
૩૮૬. અથ ભગવા ચિન્તેસિ ‘‘ઇદાનિ ભિક્ખુસઙ્ઘે અબ્બુદો જાતો, અપરિસુદ્ધા પુગ્ગલા ઉપોસથં આગચ્છન્તિ, ન ચ તથાગતો અપરિસુદ્ધાય પરિસાય ઉપોસથં ઉદ્દિસતિ, અનુદ્દિસન્તે ચ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ઉપોસથો પચ્છિજ્જતિ, યન્નૂનાહં ઇતો પટ્ઠાય ભિક્ખૂનઞ્ઞેવ પાતિમોક્ખુદ્દેસં અનુજાનેય્ય’’ન્તિ, એવં પન ચિન્તેત્વા ભિક્ખૂનઞ્ઞેવ પાતિમોક્ખુદ્દેસં અનુજાનિ . તેન વુત્તં ‘‘અથ ખો ભગવા…પે॰… પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસેય્યાથા’’તિ. તત્થ નદાનાહન્તિ ન ઇદાનિ અહં. ઉપોસથં ન કરિસ્સામિ, પાતિમોક્ખં ન ઉદ્દિસિસ્સામીતિ પચ્ચેકં ન-કારેન સમ્બન્ધો. દુવિધં પાતિમોક્ખં આણાપાતિમોક્ખં ઓવાદપાતિમોક્ખન્તિ. તેસુ ‘‘સુણાતુ મે ભન્તે’’તિઆદિકં આણાપાતિમોક્ખં, તં સાવકાવ ઉદ્દિસન્તિ, ન બુદ્ધા, યં અન્વદ્ધમાસં ઉદ્દિસીયતિ. ‘‘ખન્તી પરમં…પે॰… સબ્બપાપસ્સ અકરણં…પે॰… અનુપવાદો અનુપઘાતો…પે॰… એતં બુદ્ધાન સાસન’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૯૦; ધ॰ પ॰ ૧૮૩-૧૮૫) ઇમા પન તિસ્સો ગાથા ઓવાદપાતિમોક્ખં નામ, તં બુદ્ધાવ ઉદ્દિસન્તિ, ન સાવકા. છન્નમ્પિ વસ્સાનં અચ્ચયેન ઉદ્દિસન્તિ. દીઘાયુકબુદ્ધાનઞ્હિ ધરમાનકાલે અયમેવ પાતિમોક્ખુદ્દેસો, અપ્પાયુકબુદ્ધાનં પન પઠમબોધિયંયેવ, તતો પરં ઇતરો, તઞ્ચ ખો ભિક્ખૂ એવ ઉદ્દિસન્તિ, ન બુદ્ધા. તસ્મા અમ્હાકમ્પિ ભગવા વીસતિવસ્સમત્તં ઇમં ઓવાદપાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિત્વા ઇમં અન્તરાયં દિસ્વા તતો પરં ન ઉદ્દિસિ.
386. Atha bhagavā cintesi ‘‘idāni bhikkhusaṅghe abbudo jāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgato aparisuddhāya parisāya uposathaṃ uddisati, anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati, yannūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaññeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti, evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaññeva pātimokkhuddesaṃ anujāni . Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti. Tattha nadānāhanti na idāni ahaṃ. Uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho. Duvidhaṃ pātimokkhaṃ āṇāpātimokkhaṃ ovādapātimokkhanti. Tesu ‘‘suṇātu me bhante’’tiādikaṃ āṇāpātimokkhaṃ, taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, yaṃ anvaddhamāsaṃ uddisīyati. ‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma, taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā. Channampi vassānaṃ accayena uddisanti. Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva, tato paraṃ itaro, tañca kho bhikkhū eva uddisanti, na buddhā. Tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ imaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi.
અટ્ઠાનન્તિ અકારણં. અનવકાસોતિ તસ્સેવ વેવચનં. કારણઞ્હિ તિટ્ઠતિ એત્થ ફલં તદાયત્તવુત્તિતાયાતિ ‘‘ઠાન’’ન્તિ વુચ્ચતિ, એવં ‘‘અવકાસો’’તિપિ વુચ્ચતિ. યન્તિ કિરિયાપરામસનં. ન ચ, ભિક્ખવે, સાપત્તિકેન પાતિમોક્ખં સોતબ્બન્તિઆદિ પદત્થતો સુવિઞ્ઞેય્યં. વિનિચ્છયતો પનેત્થ યં વત્તબ્બં, તં અટ્ઠકથાય વુત્તમેવ. તત્થ પુરે વા પચ્છા વાતિ ઞત્તિતો પુબ્બે વા પચ્છા વા.
Aṭṭhānanti akāraṇaṃ. Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇañhi tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati, evaṃ ‘‘avakāso’’tipi vuccati. Yanti kiriyāparāmasanaṃ. Na ca, bhikkhave, sāpattikena pātimokkhaṃ sotabbantiādi padatthato suviññeyyaṃ. Vinicchayato panettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāya vuttameva. Tattha pure vā pacchā vāti ñattito pubbe vā pacchā vā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / ચૂળવગ્ગપાળિ • Cūḷavaggapāḷi / ૪. પાતિમોક્ખસવનારહો • 4. Pātimokkhasavanāraho
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ચૂળવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / પાતિમોક્ખસવનારહકથા • Pātimokkhasavanārahakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / પાતિમોક્ખસવનારહકથાદિવણ્ણના • Pātimokkhasavanārahakathādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૪. પાતિમોક્ખસવનારહકથા • 4. Pātimokkhasavanārahakathā