Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
പടിസാരണീയകമ്മകഥാവണ്ണനാ
Paṭisāraṇīyakammakathāvaṇṇanā
൩൩. സുധമ്മവത്ഥുസ്മിം മച്ഛികാസണ്ഡേതി ഏവംനാമകേ നഗരേ. തത്ഥ കിര (ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.൭൨ ചിത്തഗഹപതിവത്ഥു) ചിത്തോ ഗഹപതി പഞ്ചവഗ്ഗിയാനം അബ്ഭന്തരം മഹാനാമത്ഥേരം പിണ്ഡായ ചരമാനം ദിസ്വാ തസ്സ ഇരിയാപഥേ പസീദിത്വാ പത്തം ആദായ ഗേഹം പവേസേത്വാ ഭോജേത്വാ ഭത്തകിച്ചാവസാനേ ധമ്മകഥം സുണന്തോ സോതാപത്തിഫലം പത്വാ അചലസദ്ധോ ഹുത്വാ അമ്ബാടകവനം നാമ അത്തനോ ഉയ്യാനം സങ്ഘാരാമം കാതുകാമോ ഥേരസ്സ ഹത്ഥേ ഉദകം പാതേത്വാ നിയ്യാതേസി. തസ്മിം ഖണേ ‘‘പതിട്ഠിതം ബുദ്ധസാസന’’ന്തി ഉദകപരിയന്തം കത്വാ മഹാപഥവീ കമ്പി, മഹാസേട്ഠി ഉയ്യാനേ മഹാവിഹാരം കാരേസി. തത്ഥായം സുധമ്മോ ഭിക്ഖു ആവാസികോ അഹോസി. തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘ആയസ്മാ സുധമ്മോ മച്ഛികാസണ്ഡേ ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ ആവാസികോ ഹോതീ’’തിആദി. തത്ഥ ധുവഭത്തികോതി നിച്ചഭത്തികോ.
33. Sudhammavatthusmiṃ macchikāsaṇḍeti evaṃnāmake nagare. Tattha kira (dha. pa. aṭṭha. 1.72 cittagahapativatthu) citto gahapati pañcavaggiyānaṃ abbhantaraṃ mahānāmattheraṃ piṇḍāya caramānaṃ disvā tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ pavesetvā bhojetvā bhattakiccāvasāne dhammakathaṃ suṇanto sotāpattiphalaṃ patvā acalasaddho hutvā ambāṭakavanaṃ nāma attano uyyānaṃ saṅghārāmaṃ kātukāmo therassa hatthe udakaṃ pātetvā niyyātesi. Tasmiṃ khaṇe ‘‘patiṭṭhitaṃ buddhasāsana’’nti udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi, mahāseṭṭhi uyyāne mahāvihāraṃ kāresi. Tatthāyaṃ sudhammo bhikkhu āvāsiko ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘āyasmā sudhammo macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino āvāsiko hotī’’tiādi. Tattha dhuvabhattikoti niccabhattiko.
അപരേന സമയേന ചിത്തസ്സ ഗുണകഥം സുത്വാ ഭിക്ഖുസഹസ്സേന സദ്ധിം ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ തസ്സ സങ്ഗഹം കത്തുകാമാ മച്ഛികാസണ്ഡം അഗമംസു. തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഥേരാ’’തിആദി. ചിത്തോ ഗഹപതി തേസം ആഗമനം സുത്വാ അദ്ധയോജനമത്തം പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ തേ ആദായ അത്തനോ വിഹാരം പവേസേത്വാ ആഗന്തുകവത്തം കത്വാ ‘‘ഭന്തേ, ഥോകം ധമ്മകഥം സോതുകാമോമ്ഹീ’’തി ധമ്മസേനാപതിം യാചി. അഥ നം ഥേരോ ‘‘ഉപാസക, അദ്ധാനേനാമ്ഹാ കിലന്തരൂപാ, അപിച ഥോകം സുണാഹീ’’തി തസ്സ ധമ്മകഥം കഥേസി. തേന വുത്തം ‘‘ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ചിത്തം ഗഹപതിം ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസീ’’തിആദി. സോ ഥേരസ്സ ധമ്മകഥം സുണന്തോവ അനാഗാമിഫലം പാപുണി.
Aparena samayena cittassa guṇakathaṃ sutvā bhikkhusahassena saddhiṃ dve aggasāvakā tassa saṅgahaṃ kattukāmā macchikāsaṇḍaṃ agamaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena sambahulā therā’’tiādi. Citto gahapati tesaṃ āgamanaṃ sutvā addhayojanamattaṃ paccuggantvā te ādāya attano vihāraṃ pavesetvā āgantukavattaṃ katvā ‘‘bhante, thokaṃ dhammakathaṃ sotukāmomhī’’ti dhammasenāpatiṃ yāci. Atha naṃ thero ‘‘upāsaka, addhānenāmhā kilantarūpā, apica thokaṃ suṇāhī’’ti tassa dhammakathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā sāriputto dhammiyā kathāya sandassesī’’tiādi. So therassa dhammakathaṃ suṇantova anāgāmiphalaṃ pāpuṇi.
൪൧. നാസക്ഖി ചിത്തം ഗഹപതിം ഖമാപേതുന്തി സോ തത്ഥ ഗന്ത്വാ ‘‘ഗഹപതി, മയ്ഹമേവ സോ ദോസോ , ഖമാഹി മേ’’തി വത്വാപി ‘‘നാഹം ഖമാമീ’’തി തേന പടിക്ഖിത്തോ മങ്കുഭൂതോ തം ഖമാപേതും നാസക്ഖി. പുനദേവ സത്ഥു സന്തികം പച്ചാഗമാസി. സത്ഥാ ‘‘നാസ്സ ഉപാസകോ ഖമിസ്സതീ’’തി ജാനന്തോപി ‘‘മാനഥദ്ധോ ഏസ തിംസയോജനം ഗന്ത്വാവ പച്ചാഗച്ഛതൂ’’തി ഖമനുപായം അനാചിക്ഖിത്വാവ ഉയ്യോജേസി. അഥസ്സ പുന ആഗതകാലേ നിഹതമാനസ്സ അനുദൂതം ദത്വാ ‘‘ഗച്ഛ, ഇമിനാ സദ്ധിം ഗന്ത്വാ ഉപാസകം ഖമാപേഹീ’’തി വത്വാ ‘‘സമണേന നാമ ‘മയ്ഹം വിഹാരോ, മയ്ഹം നിവാസട്ഠാനം, മയ്ഹം ഉപാസകോ, മയ്ഹം ഉപാസികാ’തി മാനം വാ ഇസ്സം വാ കാതും ന വട്ടതി. ഏവം കരോന്തസ്സ ഹി ഇച്ഛാമാനാദയോ കിലേസാ വഡ്ഢന്തീ’’തി ഓവദന്തോ –
41.Nāsakkhi cittaṃ gahapatiṃ khamāpetunti so tattha gantvā ‘‘gahapati, mayhameva so doso , khamāhi me’’ti vatvāpi ‘‘nāhaṃ khamāmī’’ti tena paṭikkhitto maṅkubhūto taṃ khamāpetuṃ nāsakkhi. Punadeva satthu santikaṃ paccāgamāsi. Satthā ‘‘nāssa upāsako khamissatī’’ti jānantopi ‘‘mānathaddho esa tiṃsayojanaṃ gantvāva paccāgacchatū’’ti khamanupāyaṃ anācikkhitvāva uyyojesi. Athassa puna āgatakāle nihatamānassa anudūtaṃ datvā ‘‘gaccha, iminā saddhiṃ gantvā upāsakaṃ khamāpehī’’ti vatvā ‘‘samaṇena nāma ‘mayhaṃ vihāro, mayhaṃ nivāsaṭṭhānaṃ, mayhaṃ upāsako, mayhaṃ upāsikā’ti mānaṃ vā issaṃ vā kātuṃ na vaṭṭati. Evaṃ karontassa hi icchāmānādayo kilesā vaḍḍhantī’’ti ovadanto –
‘‘അസന്തം ഭാവനമിച്ഛേയ്യ, പുരേക്ഖാരഞ്ച ഭിക്ഖുസു;
‘‘Asantaṃ bhāvanamiccheyya, purekkhārañca bhikkhusu;
ആവാസേസു ച ഇസ്സരിയം, പൂജാ പരകുലേസു ച.
Āvāsesu ca issariyaṃ, pūjā parakulesu ca.
‘‘മമേവ കത മഞ്ഞന്തു, ഗിഹീ പബ്ബജിതാ ഉഭോ;
‘‘Mameva kata maññantu, gihī pabbajitā ubho;
മമേവാതിവസാ അസ്സു, കിച്ചാകിച്ചേസു കിസ്മിചി;
Mamevātivasā assu, kiccākiccesu kismici;
ഇതി ബാലസ്സ സങ്കപ്പോ, ഇച്ഛാ മാനോ ച വഡ്ഢതീ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൭൩-൭൪) –
Iti bālassa saṅkappo, icchā māno ca vaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 73-74) –
ധമ്മപദേ ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി.
Dhammapade imā gāthā abhāsi.
സുധമ്മത്ഥേരോപി ഇമം ഓവാദം സുത്വാ സത്ഥാരം വന്ദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പദക്ഖിണം കത്വാ തേന അനുദൂതേന ഭിക്ഖുനാ സദ്ധിം ഗന്ത്വാ ഉപാസകസ്സ ചക്ഖുപഥേ ആപത്തിം പടികരിത്വാ ഉപാസകം ഖമാപേസി. സോ ഉപാസകേന ‘‘ഖമാമഹം ഭന്തേ, സചേ മയ്ഹം ദോസോ അത്ഥി, ഖമഥ മേ’’തി പടിഖമാപിതോ സത്ഥാരാ ദിന്നഓവാദേ ഠത്വാ കതിപാഹേനേവ സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി അരഹത്തം പാപുണി.
Sudhammattheropi imaṃ ovādaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā tena anudūtena bhikkhunā saddhiṃ gantvā upāsakassa cakkhupathe āpattiṃ paṭikaritvā upāsakaṃ khamāpesi. So upāsakena ‘‘khamāmahaṃ bhante, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha me’’ti paṭikhamāpito satthārā dinnaovāde ṭhatvā katipāheneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / ചൂളവഗ്ഗപാളി • Cūḷavaggapāḷi
൪. പടിസാരണീയകമ്മം • 4. Paṭisāraṇīyakammaṃ
അട്ഠാരസവത്തം • Aṭṭhārasavattaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ചൂളവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / പടിസാരണീയകമ്മകഥാ • Paṭisāraṇīyakammakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / അധമ്മകമ്മദ്വാദസകകഥാവണ്ണനാ • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / നിയസ്സകമ്മകഥാദിവണ്ണനാ • Niyassakammakathādivaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൪. പടിസാരണീയകമ്മകഥാ • 4. Paṭisāraṇīyakammakathā