Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ಪವಿಟ್ಠತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
7. Paviṭṭhattheragāthāvaṇṇanā
ಖನ್ಧಾ ದಿಟ್ಠಾ ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪವಿಟ್ಠತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕೇಸವೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮನಿನ್ನಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಉಪತಿಸ್ಸಕೋಲಿತಾನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತೇಪಿ ನಾಮ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ತತ್ಥ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತದೇವ ಮಞ್ಞೇ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೪.೫೫-೫೯) –
Khandhā diṭṭhā yathābhūtanti āyasmato paviṭṭhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ karonto atthadassissa bhagavato kāle kesavo nāma tāpaso hutvā ekadivasaṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pasannamānaso abhivādetvā añjaliṃ paggayha padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uppajjitvā anukkamena viññutaṃ patto nekkhammaninnajjhāsayatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā tattha sikkhitabbaṃ sikkhitvā vicaranto upatissakolitānaṃ buddhasāsane pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘tepi nāma mahāpaññā tattha pabbajitā, tadeva maññe seyyo’’ti satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. Tassa satthā vipassanaṃ ācikkhi. So vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.55-59) –
‘‘ನಾರದೋ ಇತಿ ಮೇ ನಾಮಂ, ಕೇಸವೋ ಇತಿ ಮಂ ವಿದೂ।
‘‘Nārado iti me nāmaṃ, kesavo iti maṃ vidū;
ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಏಸಂ, ಅಗಮಂ ಬುದ್ಧಸನ್ತಿಕಂ॥
Kusalākusalaṃ esaṃ, agamaṃ buddhasantikaṃ.
‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ಕಾರುಣಿಕೋ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Mettacitto kāruṇiko, atthadassī mahāmuni;
ಅಸ್ಸಾಸಯನ್ತೋ ಸತ್ತೇ ಸೋ, ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Assāsayanto satte so, dhammaṃ deseti cakkhumā.
‘‘ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಸಿರೇ ಕತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ।
‘‘Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, sire katvāna añjaliṃ;
ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ, ಪಕ್ಕಾಮಿಂ ಪಾಚಿನಾಮುಖೋ॥
Satthāraṃ abhivādetvā, pakkāmiṃ pācināmukho.
‘‘ಸತ್ತರಸೇ ಕಪ್ಪಸತೇ, ರಾಜಾ ಆಸಿ ಮಹೀಪತಿ।
‘‘Sattarase kappasate, rājā āsi mahīpati;
ಅಮಿತ್ತತಾಪನೋ ನಾಮ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Amittatāpano nāma, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto –
೮೭.
87.
‘‘ಖನ್ಧಾ ದಿಟ್ಠಾ ಯಥಾಭೂತಂ, ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಪದಾಲಿತಾ।
‘‘Khandhā diṭṭhā yathābhūtaṃ, bhavā sabbe padālitā;
ವಿಕ್ಖೀಣೋ ಜಾತಿಸಂಸಾರೋ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಖನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ತೇ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನುಪಲಕ್ಖಣತೋ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣತೋ ಚ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾದೀಹಿ ಪರಿಜಾನನವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ದಿಟ್ಠಾ ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಸಹಿತಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅವಿಪರೀತತೋ ದಿಟ್ಠಾ। ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಪದಾಲಿತಾತಿ ಕಾಮಭವಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಕಮ್ಮಭವಾ ಉಪಪತ್ತಿಭವಾ ಚ ಮಗ್ಗಞಾಣಸತ್ಥೇನ ಭಿನ್ನಾ ವಿದ್ಧಂಸಿತಾ। ಕಿಲೇಸಪದಾಲನೇನೇವ ಹಿ ಕಮ್ಮೋಪಪತ್ತಿಭವಾ ಪದಾಲಿತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಕ್ಖೀಣೋ ಜಾತಿಸಂಸಾರೋ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ।
Tattha khandhāti pañcupādānakkhandhā, te hi vipassanupalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca ñātapariññādīhi parijānanavasena vipassitabbā. Diṭṭhā yathābhūtanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā aviparītato diṭṭhā. Bhavā sabbe padālitāti kāmabhavādayo sabbe kammabhavā upapattibhavā ca maggañāṇasatthena bhinnā viddhaṃsitā. Kilesapadālaneneva hi kammopapattibhavā padālitā nāma honti. Tenāha ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
ಪವಿಟ್ಠತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paviṭṭhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೭. ಪವಿಟ್ಠತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 7. Paviṭṭhattheragāthā