Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૨. ફગ્ગુનસુત્તં
2. Phaggunasuttaṃ
૫૬. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ફગ્ગુનો 1 આબાધિકો હોતિ દુક્ખિતો બાળ્હગિલાનો. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘આયસ્મા, ભન્તે, ફગ્ગુનો આબાધિકો દુક્ખિતો બાળ્હગિલાનો. સાધુ, ભન્તે , ભગવા યેનાયસ્મા ફગ્ગુનો તેનુપસઙ્કમતુ અનુકમ્પં ઉપાદાયા’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો ભગવા સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેનાયસ્મા ફગ્ગુનો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો આયસ્મા ફગ્ગુનો ભગવન્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન મઞ્ચકે સમધોસિ 2. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ફગ્ગુનં એતદવોચ – ‘‘અલં, ફગ્ગુન, મા ત્વં મઞ્ચકે સમધોસિ. સન્તિમાનિ આસનાનિ પરેહિ પઞ્ઞત્તાનિ, તત્થાહં નિસીદિસ્સામી’’તિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ફગ્ગુનં એતદવોચ –
56. Tena kho pana samayena āyasmā phagguno 3 ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmā, bhante, phagguno ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Sādhu, bhante , bhagavā yenāyasmā phagguno tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā phagguno tenupasaṅkami. Addasā kho āyasmā phagguno bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna mañcake samadhosi 4. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, phagguna, mā tvaṃ mañcake samadhosi. Santimāni āsanāni parehi paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ etadavoca –
‘‘કચ્ચિ તે, ફગ્ગુન, ખમનીયં કચ્ચિ યાપનીયં? કચ્ચિ તે દુક્ખા વેદના પટિક્કમન્તિ, નો અભિક્કમન્તિ; પટિક્કમોસાનં પઞ્ઞાયતિ, નો અભિક્કમો’’તિ? ‘‘ન મે , ભન્તે , ખમનીયં ન યાપનીયં. બાળ્હા મે દુક્ખા વેદના અભિક્કમન્તિ, નો પટિક્કમન્તિ; અભિક્કમોસાનં પઞ્ઞાયતિ, નો પટિક્કમો.
‘‘Kacci te, phagguna, khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ? Kacci te dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti; paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti? ‘‘Na me , bhante , khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘સેય્યથાપિ, ભન્તે, બલવા પુરિસો દળ્હેન વરત્તક્ખણ્ડેન સીસવેઠનં દદેય્ય; એવમેવં ખો મે, ભન્તે, અધિમત્તા સીસે સીસવેદના. ન મે, ભન્તે, ખમનીયં ન યાપનીયં. બાળ્હા મે દુક્ખા વેદના અભિક્કમન્તિ, નો પટિક્કમન્તિ; અભિક્કમોસાનં પઞ્ઞાયતિ, નો પટિક્કમો.
‘‘Seyyathāpi, bhante, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena sīsaveṭhanaṃ dadeyya; evamevaṃ kho me, bhante, adhimattā sīse sīsavedanā. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘સેય્યથાપિ, ભન્તે, દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન કુચ્છિં પરિકન્તેય્ય; એવમેવં ખો મે, ભન્તે, અધિમત્તા વાતા કુચ્છિં પરિકન્તન્તિ. ન મે, ભન્તે, ખમનીયં ન યાપનીયં. બાળ્હા મે દુક્ખા વેદના અભિક્કમન્તિ, નો પટિક્કમન્તિ; અભિક્કમોસાનં પઞ્ઞાયતિ, નો પટિક્કમો.
‘‘Seyyathāpi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evamevaṃ kho me, bhante, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘સેય્યથાપિ, ભન્તે, દ્વે બલવન્તો પુરિસા દુબ્બલતરં પુરિસં નાનાબાહાસુ ગહેત્વા અઙ્ગારકાસુયા સન્તાપેય્યું સમ્પરિતાપેય્યું; એવમેવં ખો મે, ભન્તે, અધિમત્તો કાયસ્મિં ડાહો. ન મે, ભન્તે, ખમનીયં ન યાપનીયં. બાળ્હા મે દુક્ખા વેદના અભિક્કમન્તિ, નો પટિક્કમન્તિ; અભિક્કમોસાનં પઞ્ઞાયતિ, નો પટિક્કમો’’તિ. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ફગ્ગુનં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.
‘‘Seyyathāpi, bhante, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ; evamevaṃ kho me, bhante, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
અથ ખો આયસ્મા ફગ્ગુનો અચિરપક્કન્તસ્સ ભગવતો કાલમકાસિ. તમ્હિ ચસ્સ સમયે મરણકાલે ઇન્દ્રિયાનિ વિપ્પસીદિંસુ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘આયસ્મા, ભન્તે, ફગ્ગુનો અચિરપક્કન્તસ્સ ભગવતો કાલમકાસિ. તમ્હિ ચસ્સ સમયે મરણકાલે ઇન્દ્રિયાનિ વિપ્પસીદિંસૂ’’તિ.
Atha kho āyasmā phagguno acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasīdiṃsu. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmā, bhante, phagguno acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasīdiṃsū’’ti.
‘‘કિં હાનન્દ, ફગ્ગુનસ્સ 11 ભિક્ખુનો ઇન્દ્રિયાનિ ન વિપ્પસીદિસ્સન્તિ! ફગ્ગુનસ્સ, આનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં અવિમુત્તં અહોસિ. તસ્સ તં ધમ્મદેસનં સુત્વા પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુત્તં.
‘‘Kiṃ hānanda, phaggunassa 12 bhikkhuno indriyāni na vippasīdissanti! Phaggunassa, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ ahosi. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ.
‘‘છયિમે, આનન્દ, આનિસંસા કાલેન ધમ્મસ્સવને 13 કાલેન અત્થુપપરિક્ખાય. કતમે છ? ઇધાનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે લભતિ તથાગતં દસ્સનાય. તસ્સ તથાગતો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. તસ્સ તં ધમ્મદેસનં સુત્વા પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, પઠમો આનિસંસો કાલેન ધમ્મસ્સવને.
‘‘Chayime, ānanda, ānisaṃsā kālena dhammassavane 14 kālena atthupaparikkhāya. Katame cha? Idhānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṃ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, paṭhamo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે ન હેવ ખો 15 લભતિ તથાગતં દસ્સનાય, અપિ ચ ખો તથાગતસાવકં લભતિ દસ્સનાય. તસ્સ તથાગતસાવકો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. તસ્સ તં ધમ્મદેસનં સુત્વા પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, દુતિયો આનિસંસો કાલેન ધમ્મસ્સવને.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho 16 labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, dutiyo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે ન હેવ ખો લભતિ તથાગતં દસ્સનાય, નપિ તથાગતસાવકં લભતિ દસ્સનાય; અપિ ચ ખો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કેતિ અનુવિચારેતિ મનસાનુપેક્ખતિ. તસ્સ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કયતો અનુવિચારયતો મનસાનુપેક્ખતો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, તતિયો આનિસંસો કાલેન અત્થુપપરિક્ખાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya; api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, tatiyo ānisaṃso kālena atthupaparikkhāya.
‘‘ઇધાનન્દ , ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ, અનુત્તરે ચ ખો ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે લભતિ તથાગતં દસ્સનાય. તસ્સ તથાગતો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં…પે॰… બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. તસ્સ તં ધમ્મદેસનં સુત્વા અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, ચતુત્થો આનિસંસો કાલેન ધમ્મસ્સવને.
‘‘Idhānanda , bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṃ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, catuttho ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ, અનુત્તરે ચ ખો ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે ન હેવ ખો લભતિ તથાગતં દસ્સનાય, અપિ ચ ખો તથાગતસાવકં લભતિ દસ્સનાય. તસ્સ તથાગતસાવકો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં…પે॰… પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. તસ્સ તં ધમ્મદેસનં સુત્વા અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, પઞ્ચમો આનિસંસો કાલેન ધમ્મસ્સવને.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, pañcamo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુનો પઞ્ચહિ ઓરમ્ભાગિયેહિ સંયોજનેહિ ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ, અનુત્તરે ચ ખો ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં અવિમુત્તં હોતિ. સો તમ્હિ સમયે મરણકાલે ન હેવ ખો લભતિ તથાગતં દસ્સનાય, નપિ તથાગતસાવકં લભતિ દસ્સનાય; અપિ ચ ખો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કેતિ અનુવિચારેતિ મનસાનુપેક્ખતિ. તસ્સ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કયતો અનુવિચારયતો મનસાનુપેક્ખતો અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. અયં, આનન્દ, છટ્ઠો આનિસંસો કાલેન અત્થુપપરિક્ખાય. ઇમે ખો, આનન્દ, છ આનિસંસા કાલેન ધમ્મસ્સવને કાલેન અત્થુપપરિક્ખાયા’’તિ. દુતિયં.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya; api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, chaṭṭho ānisaṃso kālena atthupaparikkhāya. Ime kho, ānanda, cha ānisaṃsā kālena dhammassavane kālena atthupaparikkhāyā’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૨. ફગ્ગુનસુત્તવણ્ણના • 2. Phaggunasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૨. ફગ્ગુનસુત્તવણ્ણના • 2. Phaggunasuttavaṇṇanā