Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཐེརགཱཐཱ-ཨཊྛཀཐཱ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
༡༧. ཏིཾསནིཔཱཏོ
17. Tiṃsanipāto
༡. ཕུསྶཏྠེརགཱཐཱཝཎྞནཱ
1. Phussattheragāthāvaṇṇanā
ཏིཾསནིཔཱཏེ པཱསཱདིཀེ བཧཱུ དིསྭཱཏིཨཱདིཀཱ ཨཱཡསྨཏོ ཕུསྶཏྠེརསྶ གཱཐཱ། ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? ཨཡམྤི པུརིམབུདྡྷེསུ ཀཏཱདྷིཀཱརོ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡཾ ཀུསལཾ ཨུཔཙིནིཏྭཱ དེཝམནུསྶེསུ སཾསརནྟོ ཨིམསྨིཾ བུདྡྷུཔྤཱདེ ཨེཀསྶ མཎྜལིཀརཉྙོ པུཏྟོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི, ཕུསྶོཏི ནཱམཾ ཨཧོསི། སོ ཝིཉྙུཏཾ པཏྟོ ཁཏྟིཡཀུམཱརེཧི སིཀྑིཏབྦསིཔྤེསུ ནིཔྥཏྟིཾ གཏོ། ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣཏྟཱ ཀཱམེསུ ཨལགྒཙིཏྟོ ཨཉྙཏརསྶ མཧཱཐེརསྶ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སུཏྭཱ པཊིལདྡྷསདྡྷོ པབྦཛིཏྭཱ ཙརིཡཱནུཀཱུལཾ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ བྷཱཝནཾ ཨནུཡུཉྫནྟོ ཛྷཱནཱནི ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཛྷཱནཔཱདཀཾ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ནཙིརསྶེཝ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཨཧོསི། ཨཐེཀདིཝསཾ པཎྜརགོཏྟོ ནཱམ ཨེཀོ ཏཱཔསོ ཏསྶ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ནིསིནྣོ སམྦཧུལེ བྷིཀྑཱུ སཱིལཱཙཱརསམྤནྣེ སུསཾཝུཏིནྡྲིཡེ བྷཱཝིཏཀཱཡེ བྷཱཝིཏཙིཏྟེ དིསྭཱ པསནྣཙིཏྟོ ‘‘སཱདྷུ ཝཏཱཡཾ པཊིཔཏྟི ལོཀེ ཙིརཾ ཏིཊྛེཡྻཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཨནཱགཏམདྡྷཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ པཊིཔཏྟི བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཐེརཾ པུཙྪི། ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ སངྒཱིཏིཀཱརཱ –
Tiṃsanipāte pāsādike bahū disvātiādikā āyasmato phussattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde ekassa maṇḍalikarañño putto hutvā nibbatti, phussoti nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto khattiyakumārehi sikkhitabbasippesu nipphattiṃ gato. Upanissayasampannattā kāmesu alaggacitto aññatarassa mahātherassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto jhānāni nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Athekadivasaṃ paṇḍaragotto nāma eko tāpaso tassa santike dhammaṃ sutvā nisinno sambahule bhikkhū sīlācārasampanne susaṃvutindriye bhāvitakāye bhāvitacitte disvā pasannacitto ‘‘sādhu vatāyaṃ paṭipatti loke ciraṃ tiṭṭheyyā’’ti cintetvā ‘‘kathaṃ nu kho, bhante, anāgatamaddhānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipatti bhavissatī’’ti theraṃ pucchi. Tamatthaṃ dassento saṅgītikārā –
༩༤༩.
949.
‘‘པཱསཱདིཀེ བཧཱུ དིསྭཱ, བྷཱཝིཏཏྟེ སུསཾཝུཏེ།
‘‘Pāsādike bahū disvā, bhāvitatte susaṃvute;
ཨིསི པཎྜརསགོཏྟོ, ཨཔུཙྪི ཕུསྶསཝ྄ཧཡ’’ནྟི༎ – གཱཐཾ ཨཱདིཏོ ཋཔེསུཾ།
Isi paṇḍarasagotto, apucchi phussasavhaya’’nti. – gāthaṃ ādito ṭhapesuṃ;
ཏཏྠ པཱསཱདིཀེཏི ཨཏྟནོ པཊིཔཏྟིཡཱ པསཱདཱརཧེ། བཧཱུཏི སམྦཧུལེ། བྷཱཝིཏཏྟེཏི སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཧི བྷཱཝིཏཙིཏྟེ། སུསཾཝུཏེཏི སུཊྛུ སཾཝུཏིནྡྲིཡེ། ཨིསཱིཏི ཏཱཔསོ། པཎྜརསགོཏྟོཏི པཎྜརསྶ ནཱམ ཨིསིནོ ཝཾསེ ཛཱཏཏྟཱ ཏེན སམཱནགོཏྟོ། ཕུསྶསཝ྄ཧཡནྟི ཕུསྶསདྡེན ཨཝ྄ཧཱཏབྦཾ, ཕུསྶནཱམཀནྟི ཨཏྠོ།
Tattha pāsādiketi attano paṭipattiyā pasādārahe. Bahūti sambahule. Bhāvitatteti samathavipassanābhāvanāhi bhāvitacitte. Susaṃvuteti suṭṭhu saṃvutindriye. Isīti tāpaso. Paṇḍarasagottoti paṇḍarassa nāma isino vaṃse jātattā tena samānagotto. Phussasavhayanti phussasaddena avhātabbaṃ, phussanāmakanti attho.
༩༥༠.
950.
‘‘ཀིཾ ཚནྡཱ ཀིམདྷིཔྤཱཡཱ, ཀིམཱཀཔྤཱ བྷཝིསྶརེ།
‘‘Kiṃ chandā kimadhippāyā, kimākappā bhavissare;
ཨནཱགཏམྷི ཀཱལམྷི, ཏཾ མེ ཨཀྑཱཧི པུཙྪིཏོ’’ཏི༎ –
Anāgatamhi kālamhi, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti. –
ཨཡཾ ཏསྶ ཨིསིནོ པུཙྪཱགཱཐཱ།
Ayaṃ tassa isino pucchāgāthā.
ཏཏྠ ཀིཾ ཚནྡཱཏི ཨིམསྨིཾ སཱསནེ ཨནཱགཏེ བྷིཀྑཱུ ཀཱིདིསཙྪནྡཱ ཀཱིདིསཱདྷིམུཏྟིཀཱ, ཀིཾ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ, ཨུདཱཧུ པཎཱིཏཱདྷིམུཏྟིཀཱཏི ཨཏྠོ། ཀིམདྷིཔྤཱཡཱཏི ཀཱིདིསཱདྷིཔྤཱཡཱ ཀཱིདིསཛ྄ཛྷཱསཡཱ, ཀིཾ སཾཀིལེསཛ྄ཛྷཱསཡཱ, ཨུདཱཧུ ཝོདཱནཛ྄ཛྷཱསཡཱཏི ཨཏྠོ། ཨཐ ཝཱ ཚནྡཱ ནཱམ ཀཏྟུཀམྱཏཱ, ཏསྨཱ ཀཱིདིསཱི ཏེསཾ ཀཏྟུཀམྱཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨདྷིཔྤཱཡོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོཡེཝ། ཀིམཱཀཔྤཱཏི ཀཱིདིསཱཀཔྤཱ། ཨཱཀཔྤཱཏི ཙ ཝེསགཧཎཱདིཝཱརིཏྟཙཱརིཏྟཝནྟོཏི ཨཏྠོ། བྷཝིསྶརེཏི བྷཝིསྶནྟི། ཏཾ མེཏི ཏཾ ཨནཱགཏེ བྷིཀྑཱུནཾ ཚནྡཱདྷིཔྤཱཡཱཀཔྤབྷེདཾ པུཙྪིཏོ མཡ྄ཧཾ ཨཀྑཱཧི ཀཐེཧཱིཏི ཐེརཾ ཨཛ྄ཛྷེསཏི། ཏསྶ ཐེརོ ཏམཏྠཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ སཀྐཙྩསཝནེ ཏཱཝ ནིཡོཛེཏུཾ –
Tattha kiṃ chandāti imasmiṃ sāsane anāgate bhikkhū kīdisacchandā kīdisādhimuttikā, kiṃ hīnādhimuttikā, udāhu paṇītādhimuttikāti attho. Kimadhippāyāti kīdisādhippāyā kīdisajjhāsayā, kiṃ saṃkilesajjhāsayā, udāhu vodānajjhāsayāti attho. Atha vā chandā nāma kattukamyatā, tasmā kīdisī tesaṃ kattukamyatāti attho. Adhippāyo ajjhāsayoyeva. Kimākappāti kīdisākappā. Ākappāti ca vesagahaṇādivārittacārittavantoti attho. Bhavissareti bhavissanti. Taṃ meti taṃ anāgate bhikkhūnaṃ chandādhippāyākappabhedaṃ pucchito mayhaṃ akkhāhi kathehīti theraṃ ajjhesati. Tassa thero tamatthaṃ ācikkhanto sakkaccasavane tāva niyojetuṃ –
༩༥༡.
951.
‘‘སུཎོཧི ཝཙནཾ མཡ྄ཧཾ, ཨིསི པཎྜརསཝ྄ཧཡ།
‘‘Suṇohi vacanaṃ mayhaṃ, isi paṇḍarasavhaya;
སཀྐཙྩཾ ཨུཔདྷཱརེཧི, ཨཱཙིཀྑིསྶཱམྱནཱགཏ’’ནྟི༎ – གཱཐམཱཧ།
Sakkaccaṃ upadhārehi, ācikkhissāmyanāgata’’nti. – gāthamāha;
ཏསྶཏྠོ – བྷོ པཎྜརནཱམ ཨིསི, ཡཾ ཏྭཾ མཾ པུཙྪསི, ཏཾ ཏེ ཨནཱགཏཾ ཨཱཙིཀྑིསྶཱམི, ཨཱཙིཀྑཏོ པན མམ ཝཙནཾ སུཎཱཧི ཨནཱགཏཏྠདཱིཔནཏོ སཾཝེགཱཝཧཏོ ཙ སཀྐཙྩཾ ཨུཔདྷཱརེཧཱིཏི།
Tassattho – bho paṇḍaranāma isi, yaṃ tvaṃ maṃ pucchasi, taṃ te anāgataṃ ācikkhissāmi, ācikkhato pana mama vacanaṃ suṇāhi anāgatatthadīpanato saṃvegāvahato ca sakkaccaṃ upadhārehīti.
ཨཐ ཐེརོ ཨནཱགཏཾསཉཱཎེན བྷིཀྑཱུནཾ བྷིཀྑུནཱིནཉྩ བྷཱཝིནིཾ པཝཏྟིཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ དིསྭཱ ཏསྶ ཨཱཙིཀྑནྟོ –
Atha thero anāgataṃsañāṇena bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca bhāviniṃ pavattiṃ yathābhūtaṃ disvā tassa ācikkhanto –
༩༥༢.
952.
‘‘ཀོདྷནཱ ཨུཔནཱཧཱི ཙ, མཀྑཱི ཐམྦྷཱི སཋཱ བཧཱུ།
‘‘Kodhanā upanāhī ca, makkhī thambhī saṭhā bahū;
ཨིསྶུཀཱི ནཱནཱཝཱདཱ ཙ, བྷཝིསྶནྟི ཨནཱགཏེ༎
Issukī nānāvādā ca, bhavissanti anāgate.
༩༥༣.
953.
‘‘ཨཉྙཱཏམཱནིནོ དྷམྨེ, གམྦྷཱིརེ ཏཱིརགོཙརཱ།
‘‘Aññātamānino dhamme, gambhīre tīragocarā;
ལཧུཀཱ ཨགརཱུ དྷམྨེ, ཨཉྙམཉྙམགཱརཝཱ༎
Lahukā agarū dhamme, aññamaññamagāravā.
༩༥༤.
954.
‘‘བཧཱུ ཨཱདཱིནཝཱ ལོཀེ, ཨུཔྤཛྫིསྶནྟྱནཱགཏེ།
‘‘Bahū ādīnavā loke, uppajjissantyanāgate;
སུདེསིཏཾ ཨིམཾ དྷམྨཾ, ཀིལེསིསྶནྟི དུམྨཏཱི༎
Sudesitaṃ imaṃ dhammaṃ, kilesissanti dummatī.
༩༥༥.
955.
‘‘གུཎཧཱིནཱཔི སངྒྷམྷི, ཝོཧརནྟཱ ཝིསཱརདཱ།
‘‘Guṇahīnāpi saṅghamhi, voharantā visāradā;
བལཝནྟོ བྷཝིསྶནྟི, མུཁརཱ ཨསྶུཏཱཝིནོ༎
Balavanto bhavissanti, mukharā assutāvino.
༩༥༦.
956.
‘‘གུཎཝནྟོཔི སངྒྷམྷི, ཝོཧརནྟཱ ཡཐཱཏྠཏོ།
‘‘Guṇavantopi saṅghamhi, voharantā yathātthato;
དུབྦལཱ ཏེ བྷཝིསྶནྟི, ཧིརཱིམནཱ ཨནཏྠིཀཱ༎
Dubbalā te bhavissanti, hirīmanā anatthikā.
༩༥༧.
957.
‘‘རཛཏཾ ཛཱཏརཱུཔཉྩ, ཁེཏྟཾ ཝཏྠུམཛེལ༹ཀཾ༎
‘‘Rajataṃ jātarūpañca, khettaṃ vatthumajeḷakaṃ.
དཱསིདཱསཉྩ དུམྨེདྷཱ, སཱདིཡིསྶནྟྱནཱགཏེ༎
Dāsidāsañca dummedhā, sādiyissantyanāgate.
༩༥༨.
958.
‘‘ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོ བཱལཱ, སཱིལེསུ ཨསམཱཧིཏཱ།
‘‘Ujjhānasaññino bālā, sīlesu asamāhitā;
ཨུནྣལཱ༹ ཝིཙརིསྶནྟི, ཀལཧཱབྷིརཏཱ མགཱ༎
Unnaḷā vicarissanti, kalahābhiratā magā.
༩༥༩.
959.
‘‘ཨུདྡྷཏཱ ཙ བྷཝིསྶནྟི, ནཱིལཙཱིཝརཔཱརུཏཱ།
‘‘Uddhatā ca bhavissanti, nīlacīvarapārutā;
ཀུཧཱ ཐདྡྷཱ ལཔཱ སིངྒཱི, ཙརིསྶནྟྱརིཡཱ ཝིཡ༎
Kuhā thaddhā lapā siṅgī, carissantyariyā viya.
༩༦༠.
960.
‘‘ཏེལསཎྛེཧི ཀེསེཧི, ཙཔལཱ ཨཉྫནཀྑིཀཱ།
‘‘Telasaṇṭhehi kesehi, capalā añjanakkhikā;
རཐིཡཱཡ གམིསྶནྟི, དནྟཝཎྞིཀཔཱརུཏཱ༎
Rathiyāya gamissanti, dantavaṇṇikapārutā.
༩༦༡.
961.
‘‘ཨཛེགུཙྪཾ ཝིམུཏྟེཧི, སུརཏྟཾ ཨརཧདྡྷཛཾ།
‘‘Ajegucchaṃ vimuttehi, surattaṃ arahaddhajaṃ;
ཛིགུཙྪིསྶནྟི ཀཱསཱཝཾ, ཨོདཱཏེསུ སམུཙྪིཏཱ༎
Jigucchissanti kāsāvaṃ, odātesu samucchitā.
༩༦༢.
962.
‘‘ལཱབྷཀཱམཱ བྷཝིསྶནྟི, ཀུསཱིཏཱ ཧཱིནཝཱིརིཡཱ།
‘‘Lābhakāmā bhavissanti, kusītā hīnavīriyā;
ཀིཙྪནྟཱ ཝནཔཏྠཱནི, གཱམནྟེསུ ཝསིསྶརེ༎
Kicchantā vanapatthāni, gāmantesu vasissare.
༩༦༣.
963.
‘‘ཡེ ཡེ ལཱབྷཾ ལབྷིསྶནྟི, མིཙྪཱཛཱིཝརཏཱ སདཱ།
‘‘Ye ye lābhaṃ labhissanti, micchājīvaratā sadā;
ཏེ ཏེཝ ཨནུསིཀྑནྟཱ, བྷཛིསྶནྟི ཨསཾཡཏཱ༎
Te teva anusikkhantā, bhajissanti asaṃyatā.
༩༦༤.
964.
‘‘ཡེ ཡེ ཨལཱབྷིནོ ལཱབྷཾ, ན ཏེ པུཛྫཱ བྷཝིསྶརེ།
‘‘Ye ye alābhino lābhaṃ, na te pujjā bhavissare;
སུཔེསལེཔི ཏེ དྷཱིརེ, སེཝིསྶནྟི ན ཏེ ཏདཱ༎
Supesalepi te dhīre, sevissanti na te tadā.
༩༦༥.
965.
‘‘མིལཀྑུརཛནཾ རཏྟཾ, གརཧནྟཱ སཀཾ དྷཛཾ།
‘‘Milakkhurajanaṃ rattaṃ, garahantā sakaṃ dhajaṃ;
ཏིཏྠིཡཱནཾ དྷཛཾ ཀེཙི, དྷཱརིསྶནྟྱཝདཱཏཀཾ༎
Titthiyānaṃ dhajaṃ keci, dhārissantyavadātakaṃ.
༩༦༦.
966.
‘‘ཨགཱརཝོ ཙ ཀཱསཱཝེ, ཏདཱ ཏེསཾ བྷཝིསྶཏི།
‘‘Agāravo ca kāsāve, tadā tesaṃ bhavissati;
པཊིསངྑཱ ཙ ཀཱསཱཝེ, བྷིཀྑཱུནཾ ན བྷཝིསྶཏི༎
Paṭisaṅkhā ca kāsāve, bhikkhūnaṃ na bhavissati.
༩༦༧.
967.
‘‘ཨབྷིབྷཱུཏསྶ དུཀྑེན, སལླཝིདྡྷསྶ རུཔྤཏོ།
‘‘Abhibhūtassa dukkhena, sallaviddhassa ruppato;
པཊིསངྑཱ མཧཱགྷོརཱ, ནཱགསྶཱསི ཨཙིནྟིཡཱ༎
Paṭisaṅkhā mahāghorā, nāgassāsi acintiyā.
༩༦༨.
968.
‘‘ཚདྡནྟོ ཧི ཏདཱ དིསྭཱ, སུརཏྟཾ ཨརཧདྡྷཛཾ།
‘‘Chaddanto hi tadā disvā, surattaṃ arahaddhajaṃ;
ཏཱཝདེཝབྷཎཱི གཱཐཱ, གཛོ ཨཏྠོཔསཾཧིཏཱ༎
Tāvadevabhaṇī gāthā, gajo atthopasaṃhitā.
༩༦༩.
969.
‘‘ཨནིཀྐསཱཝོ ཀཱསཱཝཾ, ཡོ ཝཏྠཾ པརིདྷསྶཏི།
‘‘Anikkasāvo kāsāvaṃ, yo vatthaṃ paridhassati;
ཨཔེཏོ དམསཙྩེན, ན སོ ཀཱསཱཝམརཧཏི༎
Apeto damasaccena, na so kāsāvamarahati.
༩༧༠.
970.
‘‘ཡོ ཙ ཝནྟཀསཱཝསྶ, སཱིལེསུ སུསམཱཧིཏོ།
‘‘Yo ca vantakasāvassa, sīlesu susamāhito;
ཨུཔེཏོ དམསཙྩེན, ས ཝེ ཀཱསཱཝམརཧཏི༎
Upeto damasaccena, sa ve kāsāvamarahati.
༩༧༡.
971.
‘‘ཝིཔནྣསཱིལོ དུམྨེདྷོ, པཱཀཊོ ཀཱམཀཱརིཡོ།
‘‘Vipannasīlo dummedho, pākaṭo kāmakāriyo;
ཝིབྦྷནྟཙིཏྟོ ནིསྶུཀྐོ, ན སོ ཀཱསཱཝམརཧཏི༎
Vibbhantacitto nissukko, na so kāsāvamarahati.
༩༧༢.
972.
‘‘ཡོ ཙ སཱིལེན སམྤནྣོ, ཝཱིཏརཱགོ སམཱཧིཏོ།
‘‘Yo ca sīlena sampanno, vītarāgo samāhito;
ཨོདཱཏམནསངྐཔྤོ, ས ཝེ ཀཱསཱཝམརཧཏི༎
Odātamanasaṅkappo, sa ve kāsāvamarahati.
༩༧༣.
973.
‘‘ཨུདྡྷཏོ ཨུནྣལོ༹ བཱལོ, སཱིལཾ ཡསྶ ན ཝིཛྫཏི།
‘‘Uddhato unnaḷo bālo, sīlaṃ yassa na vijjati;
ཨོདཱཏཀཾ ཨརཧཏི, ཀཱསཱཝཾ ཀིཾ ཀརིསྶཏི༎
Odātakaṃ arahati, kāsāvaṃ kiṃ karissati.
༩༧༤.
974.
‘‘བྷིཀྑཱུ ཙ བྷིཀྑུནིཡོ ཙ, དུཊྛཙིཏྟཱ ཨནཱདརཱ།
‘‘Bhikkhū ca bhikkhuniyo ca, duṭṭhacittā anādarā;
ཏཱདཱིནཾ མེཏྟཙིཏྟཱནཾ, ནིགྒཎྷིསྶནྟྱནཱགཏེ༎
Tādīnaṃ mettacittānaṃ, niggaṇhissantyanāgate.
༩༧༥.
975.
‘‘སིཀྑཱཔེནྟཱཔི ཐེརེཧི, བཱལཱ ཙཱིཝརདྷཱརཎཾ།
‘‘Sikkhāpentāpi therehi, bālā cīvaradhāraṇaṃ;
ན སུཎིསྶནྟི དུམྨེདྷཱ, པཱཀཊཱ ཀཱམཀཱརིཡཱ༎
Na suṇissanti dummedhā, pākaṭā kāmakāriyā.
༩༧༦.
976.
‘‘ཏེ ཏཐཱ སིཀྑིཏཱ བཱལཱ, ཨཉྙམཉྙཾ ཨགཱརཝཱ།
‘‘Te tathā sikkhitā bālā, aññamaññaṃ agāravā;
ནཱདིཡིསྶནྟུཔཛ྄ཛྷཱཡེ, ཁལུ༹ངྐོ ཝིཡ སཱརཐིཾ༎
Nādiyissantupajjhāye, khaḷuṅko viya sārathiṃ.
༩༧༧.
977.
‘‘ཨེཝཾ ཨནཱགཏདྡྷཱནཾ, པཊིཔཏྟི བྷཝིསྶཏི།
‘‘Evaṃ anāgataddhānaṃ, paṭipatti bhavissati;
བྷིཀྑཱུནཾ བྷིཀྑུནཱིནཉྩ, པཏྟེ ཀཱལམྷི པཙྪིམེ༎
Bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca, patte kālamhi pacchime.
༩༧༨.
978.
‘‘པུརཱ ཨཱགཙྪཏེ ཨེཏཾ, ཨནཱགཏཾ མཧབྦྷཡཾ།
‘‘Purā āgacchate etaṃ, anāgataṃ mahabbhayaṃ;
སུབྦཙཱ ཧོཐ སཁིལཱ, ཨཉྙམཉྙཾ སགཱརཝཱ༎
Subbacā hotha sakhilā, aññamaññaṃ sagāravā.
༩༧༩.
979.
‘‘མེཏྟཙིཏྟཱ ཀཱརུཎིཀཱ, ཧོཐ སཱིལེསུ སཾཝུཏཱ།
‘‘Mettacittā kāruṇikā, hotha sīlesu saṃvutā;
ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཱ པཧིཏཏྟཱ, ནིཙྩཾ དལ༹ྷཔརཀྐམཱ༎
Āraddhavīriyā pahitattā, niccaṃ daḷhaparakkamā.
༩༨༠.
980.
‘‘པམཱདཾ བྷཡཏོ དིསྭཱ, ཨཔྤམཱདཉྩ ཁེམཏོ།
‘‘Pamādaṃ bhayato disvā, appamādañca khemato;
བྷཱཝེཐཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ, ཕུསནྟཱ ཨམཏཾ པད’’ནྟི༎ – ཨིམཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསི།
Bhāvethaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, phusantā amataṃ pada’’nti. – imā gāthā abhāsi;
ཏཏྠ ཀོདྷནཱཏི ཀུཛ྄ཛྷནསཱིལཱ། བྷཝིསྶནྟི ཨནཱགཏེཏི སམྦནྡྷོ། ཀིཾ ཐེརསྶ ཀཱལེ ཏཐཱ ནཱཧེསུནྟི? ན ནཱཧེསུཾ། ཏདཱ པན ཀལྱཱཎམིཏྟབཧུལཏཱཡ ཨོཝཱདཀེསུ ཝིཉྙཱཔཀེསུ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ བཧཱུསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཀིལེསེསུ བལཝནྟེསུ པཊིསངྑཱནབཧུལཏཱཡ ཙ ཡེབྷུཡྻེན བྷིཀྑཱུ ཨཀྐོདྷནཱ ཨཧེསུཾ, ཨཱཡཏིཾ ཏབྦིཔརིཡཱཡེ ཨཏིཀོདྷནཱ བྷཝིསྶནྟི, ཏསྨཱ ‘‘ཨནཱགཏེ’’ཏི ཝུཏྟཾ། སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཨུཔནཱཧཱིཏི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུསུ ཨཱགྷཱཏསྶ ཨུཔནཡ྄ཧནསཱིལཱ ཨུཔནཱཧསམྦྷཝཏོ ཝཱ ཨུཔནཱཧཱི། ཏཏྠ པུརིམཀཱལིཀོ བྱཱཔཱདོ ཀོདྷོ, ཨཔརཀཱལིཀོ ཨུཔནཱཧོ། སཀིཾ པཝཏྟོ ཝཱ དོསོ ཀོདྷོ, ཨནེཀཀྑཏྟུཾ པཝཏྟོ ཨུཔནཱཧོ། པརེསཾ ཝིཛྫམཱནེ གུཎེ མཀྑནྟི པུཉྫནྟི, ཏེསཾ ཝཱ ཨུདཀཔུཉྫནིཡཱ ཝིཡ ཨུདཀསྶ མཀྑོ མཀྑནཾ པུཉྫནཾ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི མཀྑཱི། ཨཏིམཱནལཀྑཎོ ཐམྦྷོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཐམྦྷཱི། སཋཱཏི ཨསནྟགུཎཝིབྷཱཝནལཀྑཎེན སཱཋེཡྻེན སམནྣཱགཏཱ། ཨིསྶུཀཱིཏི པརསམྤཏྟིཁིཡྻནལཀྑཎཱཡ ཨིསྶཱཡ སམནྣཱགཏཱ། ནཱནཱཝཱདཱཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཝིརུདྡྷཝཱདཱ ཝིརུདྡྷདིཊྛིཀཱ, ཀལཧཀཱརཀཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ།
Tattha kodhanāti kujjhanasīlā. Bhavissanti anāgateti sambandho. Kiṃ therassa kāle tathā nāhesunti? Na nāhesuṃ. Tadā pana kalyāṇamittabahulatāya ovādakesu viññāpakesu sabrahmacārīsu bahūsu vijjamānesu kilesesu balavantesu paṭisaṅkhānabahulatāya ca yebhuyyena bhikkhū akkodhanā ahesuṃ, āyatiṃ tabbipariyāye atikodhanā bhavissanti, tasmā ‘‘anāgate’’ti vuttaṃ. Sesapadesupi eseva nayo. Upanāhīti āghātavatthūsu āghātassa upanayhanasīlā upanāhasambhavato vā upanāhī. Tattha purimakāliko byāpādo kodho, aparakāliko upanāho. Sakiṃ pavatto vā doso kodho, anekakkhattuṃ pavatto upanāho. Paresaṃ vijjamāne guṇe makkhanti puñjanti, tesaṃ vā udakapuñjaniyā viya udakassa makkho makkhanaṃ puñjanaṃ etesaṃ atthīti makkhī. Atimānalakkhaṇo thambho etesaṃ atthīti thambhī. Saṭhāti asantaguṇavibhāvanalakkhaṇena sāṭheyyena samannāgatā. Issukīti parasampattikhiyyanalakkhaṇāya issāya samannāgatā. Nānāvādāti aññamaññaṃ viruddhavādā viruddhadiṭṭhikā, kalahakārakā cāti attho.
ཨཉྙཱཏམཱནིནོ དྷམྨེ, གམྦྷཱིརེ ཏཱིརགོཙརཱཏི གམྦྷཱིརེ དུརོབྷཱསེ སདྡྷམྨེ ཨཉྙཱཏེ ཨེཝ ‘‘ཉཱཏོཏི, དིཊྛོ’’ཏི ཨེཝཾ མཱནིནོ, ཏཏོ ཨེཝ ཏསྶ ཨོརབྷཱགེ པཝཏྟིཏཱཡ ཨོརིམཏཱིརགོཙརཱ། ལཧུཀཱཏི ལཧུསབྷཱཝཱ ཙཔལཱ། ཨགརཱུ དྷམྨེཏི སདྡྷམྨེ གཱརཝརཧིཏཱ། ཨཉྙམཉྙམགཱརཝཱཏི ཨཉྙམཉྙསྨིཾ ཨཔྤཏིསྶཱ, སངྒྷེ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ ཙ གརུགཱརཝཝིརཧིཏཱ། བཧཱུ ཨཱདཱིནཝཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ, ཝཀྑམཱནཱ ཙ བཧཱུ ཨནེཀདོསཱ ཨནྟརཱཡཱ ། ལོཀེཏི སཏྟལོཀེ། ཨུཔྤཛྫིསྶནྟྱནཱགཏེཏི ཨནཱགཏེ པཱཏུ བྷཝིསྶནྟི། སུདེསིཏཾ ཨིམཾ དྷམྨནྟི, སམྨཱསམྦུདྡྷེན སུཊྛུ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིཔྤཀཱརེན དེསིཏཾ ཨིམཾ ཨཱགམསདྡྷམྨཾ། ཀིལེསིསྶནྟཱིཏི ཀིལིཊྛཾ ཀིལེསདཱུསིཏཾ ཀརིསྶནྟི, ‘‘ཨཱཔཏྟིཾ ‘ཨནཱཔཏྟཱི’ཏི གརུཀཱཔཏྟིཾ ‘ལཧུཀཱཔཏྟཱི’’’ཏིཨཱདིནཱ དུཙྩརིཏསཾཀིལེསེན ཨསདྡྷམྨེན སཎྷསུཁུམཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཾ པཊིཀྑིཔིསྶནྟི, དིཊྛིསཾཀིལེསེན ཨུབྷཡཏྲཱཔི ཏཎྷཱསཾཀིལེསེན སཾཀིལེསིསྶནྟི མལིནཾ ཀརིསྶནྟི། དུམྨཏཱིཏི ནིཔྤཉྙཱ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ – ‘‘བྷཝིསྶནྟི, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ ཨནཱགཏམདྡྷཱནཾ…པེ॰… ཨབྷིདྷམྨཀཐཾ ཝེདལླཀཐཾ ཀཐེནྟཱ ཀཎྷདྷམྨཾ ཨོཀྐམམཱནཱ ན བུཛ྄ཛྷིསྶནྟཱི’’ཏི (ཨ॰ ནི॰ ༥.༧༩)།
Aññātamānino dhamme, gambhīre tīragocarāti gambhīre durobhāse saddhamme aññāte eva ‘‘ñātoti, diṭṭho’’ti evaṃ mānino, tato eva tassa orabhāge pavattitāya orimatīragocarā. Lahukāti lahusabhāvā capalā. Agarū dhammeti saddhamme gāravarahitā. Aññamaññamagāravāti aññamaññasmiṃ appatissā, saṅghe sabrahmacārīsu ca garugāravavirahitā. Bahū ādīnavāti vuttappakārā, vakkhamānā ca bahū anekadosā antarāyā . Loketi sattaloke. Uppajjissantyanāgateti anāgate pātu bhavissanti. Sudesitaṃ imaṃ dhammanti, sammāsambuddhena suṭṭhu aviparītaṃ ādikalyāṇādippakārena desitaṃ imaṃ āgamasaddhammaṃ. Kilesissantīti kiliṭṭhaṃ kilesadūsitaṃ karissanti, ‘‘āpattiṃ ‘anāpattī’ti garukāpattiṃ ‘lahukāpattī’’’tiādinā duccaritasaṃkilesena asaddhammena saṇhasukhumaṃ rūpārūpadhammaṃ paṭikkhipissanti, diṭṭhisaṃkilesena ubhayatrāpi taṇhāsaṃkilesena saṃkilesissanti malinaṃ karissanti. Dummatīti nippaññā. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘bhavissanti, bhikkhave, bhikkhū anāgatamaddhānaṃ…pe… abhidhammakathaṃ vedallakathaṃ kathentā kaṇhadhammaṃ okkamamānā na bujjhissantī’’ti (a. ni. 5.79).
གུཎཧཱིནཱཏི སཱིལཱདིགུཎཝིརཧིཏཱ དུསྶཱིལཱ, ཨལཛྫིནོ ཙ། ཨཐ ཝཱ གུཎཧཱིནཱཏི ཝིནཡཝཱརིཏྟཱདིགུཎེན ཧཱིནཱ དྷམྨཝིནཡེ ཨཔྤཀཏཉྙུནོ། སངྒྷམྷཱིཏི སངྒྷམཛ྄ཛྷེ། ཝོཧརནྟཱཏི ཀཐེནྟཱ, སངྒྷེ ཝིནིཙྪཡཀཐཱཡ ཝཏྟམཱནཱཡ ཡཾཀིཉྩི བྷཎནྟཱ། ཝིསཱརདཱཏི ནིབྦྷཡཱ པགབྦྷཱ། བལཝནྟོཏི པཀྑབལེན བལཝནྟོ། མུཁརཱཏི མུཁཁརཱ ཁརཝཱདིནོ། ཨསྶུཏཱཝིནོཏི ན སུཏཝནྟོ, ཀེཝལཾ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསནྣིསྶཡེན གུཎདྷརཱ ཧུཏྭཱ ‘‘དྷམྨཾ ‘ཨདྷམྨོ’ཏི, ཨདྷམྨཉྩ ‘དྷམྨོ’ཏི, ཝིནཡཾ ‘ཨཝིནཡོ’ཏི, ཨཝིནཡཉྩ ‘ཝིནཡོ’’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྟནཱ ཡཐིཙྪིཏམཏྠཾ སངྒྷམཛ྄ཛྷེ པཏིཊྛཔེནྟཱ བལཝནྟོ བྷཝིསྶནྟི།
Guṇahīnāti sīlādiguṇavirahitā dussīlā, alajjino ca. Atha vā guṇahīnāti vinayavārittādiguṇena hīnā dhammavinaye appakataññuno. Saṅghamhīti saṅghamajjhe. Voharantāti kathentā, saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya yaṃkiñci bhaṇantā. Visāradāti nibbhayā pagabbhā. Balavantoti pakkhabalena balavanto. Mukharāti mukhakharā kharavādino. Assutāvinoti na sutavanto, kevalaṃ lābhasakkārasilokasannissayena guṇadharā hutvā ‘‘dhammaṃ ‘adhammo’ti, adhammañca ‘dhammo’ti, vinayaṃ ‘avinayo’ti, avinayañca ‘vinayo’’’ti evaṃ attanā yathicchitamatthaṃ saṅghamajjhe patiṭṭhapentā balavanto bhavissanti.
གུཎཝནྟོཏི སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣཱ། ཝོཧརནྟཱ ཡཐཱཏྠཏོཏི ཨཏྠཱནུརཱུཔཾ, ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ ‘‘དྷམྨཾ ‘དྷམྨོ’ཏི, ཨདྷམྨཾ ‘ཨདྷམྨོ’ཏི, ཝིནཡཾ ‘ཝིནཡོ’ཏི ཨཝིནཡཾ ‘ཨཝིནཡོ’’’ཏི ཨེཝཾ དཱིཔེནྟཱ། དུབྦལཱ ཏེ བྷཝིསྶནྟཱིཏི པརིསཱཡཾ ཨལཛྫུསྶནྣཏཱཡ བལཝིརཧིཏཱ ཏེ བྷཝིསྶནྟི, ཏེསཾ ཝཙནཾ ན ཏིཊྛིསྶཏི། ཧིརཱིམནཱ ཨནཏྠིཀཱཏི ཧིརཱིམནྟོ ཀེནཙི ཨནཏྠིཀཱ། ཏེ ཧི དྷམྨེན ཝཏྟུཾ སམཏྠཱཔི པཱཔཛིགུཙྪཏཱཡ ཨཔྤཀིཙྩཏཱཡ ཙ ཀེཧིཙི ཝིརོདྷཾ ཨཀརོནྟཱ ཨཏྟནོ ཝཱདཾ པཏིཊྛཱཔེཏུཾ ན ཝཱཡམནྟཱ དིཊྛཱཝིཀམྨཾ ཝཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཝཱ ཨཀཏྭཱ ཏུཎྷཱི ཧོནྟི།
Guṇavantoti sīlādiguṇasampannā. Voharantā yathātthatoti atthānurūpaṃ, aviparītatthaṃ ‘‘dhammaṃ ‘dhammo’ti, adhammaṃ ‘adhammo’ti, vinayaṃ ‘vinayo’ti avinayaṃ ‘avinayo’’’ti evaṃ dīpentā. Dubbalā te bhavissantīti parisāyaṃ alajjussannatāya balavirahitā te bhavissanti, tesaṃ vacanaṃ na tiṭṭhissati. Hirīmanā anatthikāti hirīmanto kenaci anatthikā. Te hi dhammena vattuṃ samatthāpi pāpajigucchatāya appakiccatāya ca kehici virodhaṃ akarontā attano vādaṃ patiṭṭhāpetuṃ na vāyamantā diṭṭhāvikammaṃ vā adhiṭṭhānaṃ vā akatvā tuṇhī honti.
རཛཏནྟི རཱུཔིཡཾ, ཏེན ཀཧཱཔཎལོཧམཱསཀཱདཱིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ། ཛཱཏརཱུཔནྟི སུཝཎྞཾ, ཏེན མཎིམུཏྟཱདཱིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ། ཝཱ-སདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ ‘‘ཨཔདཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ॰ ནི॰ ༤.༣༤; ༥.༣༢; ཨིཏིཝུ॰ ༩༠) ཝིཡ། ‘‘རཛཏཛཱཏརཱུཔཉྩཱ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ། ཁེཏྟནྟི ཡཏྠ པུབྦཎྞཱཔརཎྞཾ རུཧཏི, ཏཾ ཁེཏྟཾ། ཏདཏྠཾ ཨཀཏབྷཱུམིབྷཱགོ ཝཏྠུ། ཨཛེལ༹ཀནྟི ཨེལ༹ཀཱ ནཱམ ཨཛཱཡེཝ, ཏེ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ པསུཛཱཏཱི ཨཛཱ ནཱམ། ཨཛེལ༹ཀགྒཧཎེནེཝ ཧེཏྠ གོམཧིཾསཱདཱིནམྤི སངྒཧོ ཀཏོ། དཱསིདཱསཉྩཱཏི དཱསིཡོ ཙ དཱསེ ཙ། དུམྨེདྷཱཏི ཨཝིདྡསུནོ , ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡཾ སཱརུཔྤཱསཱརུཔྤཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨཏྟནོ ཨཏྠཱཡ སཱདིཡིསྶནྟི སམྤཊིཙྪིསྶནྟི།
Rajatanti rūpiyaṃ, tena kahāpaṇalohamāsakādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ, tena maṇimuttādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Vā-saddo samuccayattho ‘‘apadā vā’’tiādīsu (a. ni. 4.34; 5.32; itivu. 90) viya. ‘‘Rajatajātarūpañcā’’ti vā pāṭho. Khettanti yattha pubbaṇṇāparaṇṇaṃ ruhati, taṃ khettaṃ. Tadatthaṃ akatabhūmibhāgo vatthu. Ajeḷakanti eḷakā nāma ajāyeva, te ṭhapetvā avasesā pasujātī ajā nāma. Ajeḷakaggahaṇeneva hettha gomahiṃsādīnampi saṅgaho kato. Dāsidāsañcāti dāsiyo ca dāse ca. Dummedhāti aviddasuno , kappiyākappiyaṃ sāruppāsāruppaṃ ajānantā attano atthāya sādiyissanti sampaṭicchissanti.
ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོཏི པརེ ཧེཊྛཏོ ཀཏྭཱ ཨོལོཀནཙིཏྟཱ, ཨནུཛ྄ཛྷཱཡིཏབྦཊྛཱནེཔི ཝཱ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཱིལཱ། བཱལཱཏི དུཙྩིནྟིཏཙིནྟནཱདིནཱ བཱལལཀྑཎེན སམནྣཱགཏཱ, ཏཏོ ཨེཝ སཱིལེསུ ཨསམཱཧིཏཱ ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལེསུ ན སམཱཧིཏཙིཏྟཱ། ཨུནྣལཱ༹ཏི, སམུསྶིཏཏུཙྪམཱནཱ། ཝིཙརིསྶནྟཱིཏི མཱནདྡྷཛཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཝིཙརིསྶནྟི། ཀལཧཱབྷིརཏཱ མགཱཏི སཱརམྦྷབཧུལཏཱཡ ཀརཎུཏྟརིཡཔསུཏཱ ཀལཧེ ཨེཝ ཨབྷིརཏཱ མགསདིསཱ མིགཱ ཝིཡ ཨཏྟཧིཏཱཔེཀྑཱ གྷཱསེསནཱབྷིརཏཱ དུབྦལཝིཧེསཔརཱཏི ཨཏྠོ།
Ujjhānasaññinoti pare heṭṭhato katvā olokanacittā, anujjhāyitabbaṭṭhānepi vā ujjhānasīlā. Bālāti duccintitacintanādinā bālalakkhaṇena samannāgatā, tato eva sīlesu asamāhitā catupārisuddhisīlesu na samāhitacittā. Unnaḷāti, samussitatucchamānā. Vicarissantīti mānaddhajaṃ ukkhipitvā vicarissanti. Kalahābhiratā magāti sārambhabahulatāya karaṇuttariyapasutā kalahe eva abhiratā magasadisā migā viya attahitāpekkhā ghāsesanābhiratā dubbalavihesaparāti attho.
ཨུདྡྷཏཱཏི ཨུདྡྷཙྩེན སམནྣཱགཏཱ ཙིཏྟེཀགྒཏཱརཧིཏཱ། ནཱིལཙཱིཝརཔཱརུཏཱཏི ཨཀཔྤིཡརཛནརཏྟེན ནཱིལཝཎྞེན ཙཱིཝརེན པཱརུཏཱ, ཏཱདིསཾ ཙཱིཝརཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཙེཝ པཱརུཔིཏྭཱ ཙ ཝིཙརཎཀཱ། ཀུཧཱཏི སཱམནྟཛཔྤནཱདིནཱ ཀུཧནཝཏྠུནཱ ཀུཧཀཱ, ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནིཙྪཱཡ ཀོཧཉྙཾ ཀཏྭཱ པརེསཾ ཝིམྷཱཔཡཱ། ཐདྡྷཱཏི ཀོདྷེན མཱནེན ཙ ཐདྡྷམཱནསཱ ཀཀྑལ༹ཧདཡཱ། ལཔཱཏི ལཔནཀཱ ཀུཧནཝུཏྟིཀཱ, པསནྣམཱནསེཧི མནུསྶེཧི ‘‘ཀེན, བྷནྟེ, ཨཡྻསྶ ཨཏྠོ’’ཏི པཙྩཡདཱཡཀཱནཾ ཝདཱཔནཀཱ, པཡུཏྟཝཱཙཱཝསེན, ནིཔྤེསིཀཏཱཝསེན ཙ པཙྩཡཏྠཾ ལཔཀཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ། སིངྒཱིཏི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ སིངྒཾ? ཡཾ སིངྒཾ སིངྒཱརཏཱ ཙཱཏུརཏཱ ཙཱཏུརིཡཾ པརིཀྑཏཏཱ པཱརིཀྑཏིཡ’’ནྟི (ཝིབྷ॰ ༨༥༢) ཨེཝཾ ཝུཏྟེཧི སིངྒསདིསེཧི པཱཀཊཀིལེསེཧི སམནྣཱགཏཱ, སིངྒཱརཙརིཏཱཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཨརིཡཱ ཝིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཀུཧཱ’’ཏི ཨེཏསྶེཝ ཨཏྠདསྶནཾ། ཀུཧཀཱནཉྷི ཨརིཡཱནམིཝ ཋིཏབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཨརིཡཱ ཝིཡ ཝིཙརནྟཱིཏི ཨཱཧ།
Uddhatāti uddhaccena samannāgatā cittekaggatārahitā. Nīlacīvarapārutāti akappiyarajanarattena nīlavaṇṇena cīvarena pārutā, tādisaṃ cīvaraṃ nivāsetvā ceva pārupitvā ca vicaraṇakā. Kuhāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ vimhāpayā. Thaddhāti kodhena mānena ca thaddhamānasā kakkhaḷahadayā. Lapāti lapanakā kuhanavuttikā, pasannamānasehi manussehi ‘‘kena, bhante, ayyassa attho’’ti paccayadāyakānaṃ vadāpanakā, payuttavācāvasena, nippesikatāvasena ca paccayatthaṃ lapakāti vā attho. Siṅgīti ‘‘tattha katamaṃ siṅgaṃ? Yaṃ siṅgaṃ siṅgāratā cāturatā cāturiyaṃ parikkhatatā pārikkhatiya’’nti (vibha. 852) evaṃ vuttehi siṅgasadisehi pākaṭakilesehi samannāgatā, siṅgāracaritāti attho. ‘‘Ariyā viyā’’ti idaṃ ‘‘kuhā’’ti etasseva atthadassanaṃ. Kuhakānañhi ariyānamiva ṭhitabhāvaṃ dassento ariyā viya vicarantīti āha.
ཏེལསཎྛེཧཱིཏི སིཏྠཀཏེལེན ཝཱ ཨུདཀཏེལེན ཝཱ ཨོསཎྛིཏེཧི། ཙཔལཱཏི ཀཱཡམཎྜནཔརིཀྑཱརམཎྜནཱདིནཱ ཙཱཔལླེན ཡུཏྟཱ། ཨཉྫནཀྑིཀཱཏི ཨལངྐཱརཉྫནེན ཨཉྫིཏནེཏྟཱ། རཐིཡཱཡ གམིསྶནྟཱིཏི བྷིཀྑཱཙརིཡཱཡ ཀུལཱུཔསངྐམནཱཔདེསེཧི, མཧཱརཙྪཱཡ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ པརིབྦྷམིསྶནྟི། དནྟཝཎྞིཀཔཱརུཏཱཏི དནྟཝཎྞརཏྟེན ཙཱིཝརེན པཱརུཏསརཱིརཱ།
Telasaṇṭhehīti sitthakatelena vā udakatelena vā osaṇṭhitehi. Capalāti kāyamaṇḍanaparikkhāramaṇḍanādinā cāpallena yuttā. Añjanakkhikāti alaṅkārañjanena añjitanettā. Rathiyāya gamissantīti bhikkhācariyāya kulūpasaṅkamanāpadesehi, mahāracchāya ito cito ca paribbhamissanti. Dantavaṇṇikapārutāti dantavaṇṇarattena cīvarena pārutasarīrā.
ཨཛེགུཙྪནྟི ཨཛིགུཙྪིཏབྦཾ། ཝིམུཏྟེཧཱིཏི ཨརིཡེཧི། སུརཏྟནྟི ཀཔྤིཡརཛནེན སུཊྛུ རཏྟཾ, ཨརཧནྟཱནཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཙིཎྞཏཱཡ ཨརཧདྡྷཛཾ ཛིགུཙྪིསྶནྟི ཀཱསཱཝཾ། ཀསྨཱ? ཨོདཱཏེསུ སམུཙྪིཏཱ གེདྷཾ ཨཱཔནྣཱ། དནྟཝཎྞཔཱརུཔནསྶ ཧི ཨིདཾ ཀཱརཎཝཙནཾ། ཏེ ཧི སེཏཀཾ སམྦྷཱཝེནྟཱ ‘‘སབྦེན སབྦཾ སེཏཀེ གཧིཏེ ལིངྒཔརིཙྩཱགོ ཨེཝ སིཡཱ’’ཏི དནྟཝཎྞཾ པཱརུཔནྟི།
Ajegucchanti ajigucchitabbaṃ. Vimuttehīti ariyehi. Surattanti kappiyarajanena suṭṭhu rattaṃ, arahantānaṃ buddhādīnaṃ ciṇṇatāya arahaddhajaṃ jigucchissanti kāsāvaṃ. Kasmā? Odātesu samucchitā gedhaṃ āpannā. Dantavaṇṇapārupanassa hi idaṃ kāraṇavacanaṃ. Te hi setakaṃ sambhāventā ‘‘sabbena sabbaṃ setake gahite liṅgapariccāgo eva siyā’’ti dantavaṇṇaṃ pārupanti.
ལཱབྷཀཱམཱཏི ལཱབྷགིདྡྷཱ། བྷིཀྑཱཙརིཡཱསུཔི ཀོསཛྫཡོགཏོ ཀུསཱིཏཱ། སམཎདྷམྨཾ ཀཱཏུཾ ཙིཏྟསྶ ཨུསྶཱཧཱབྷཱཝེན ཧཱིནཝཱིརིཡཱ། ཀིཙྪནྟཱཏི, ཀིལམནྟཱ, ཝནཔཏྠེསུ ཝསིཏུཾ ཀིཙྪནྟཱ ཀིལནྟཙིཏྟཱཏི ཨཏྠོ། གཱམནྟེསཱུཏི གཱམནྟསེནཱསནེསུ གཱམསམཱིཔེསུ སེནཱསནེསུ, གཱམདྭཱརེསུ ཝཱ སེནཱསནེསུ། ཝསིསྶརེཏི ཝསིསྶནྟི།
Lābhakāmāti lābhagiddhā. Bhikkhācariyāsupi kosajjayogato kusītā. Samaṇadhammaṃ kātuṃ cittassa ussāhābhāvena hīnavīriyā. Kicchantāti, kilamantā, vanapatthesu vasituṃ kicchantā kilantacittāti attho. Gāmantesūti gāmantasenāsanesu gāmasamīpesu senāsanesu, gāmadvāresu vā senāsanesu. Vasissareti vasissanti.
ཏེ ཏེཝ ཨནུསིཀྑནྟཱཏི ཡེ ཡེ མིཙྪཱཛཱིཝཔྤཡོགེན ལདྡྷལཱབྷཱ, ཏེ ཏེ ཨེཝ པུགྒལེ ཨནུསིཀྑནྟཱ བྷམིསྶནྟི། བྷམིསྶནྟཱིཏི སཡམྤི ཏེ ཝིཡ མིཙྪཱཛཱིཝེན ལཱབྷཾ ཨུཔྤཱདེཏུཾ རཱཛཀུལཱདཱིནི སེཝནྟཱ པརིབྦྷམིསྶནྟི། ‘‘བྷཛིསྶནྟཱི’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, སེཝིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨསཾཡཏཱཏི སཱིལསཾཡམརཧིཏཱ།
Te teva anusikkhantāti ye ye micchājīvappayogena laddhalābhā, te te eva puggale anusikkhantā bhamissanti. Bhamissantīti sayampi te viya micchājīvena lābhaṃ uppādetuṃ rājakulādīni sevantā paribbhamissanti. ‘‘Bhajissantī’’ti vā pāṭho, sevissantīti attho. Asaṃyatāti sīlasaṃyamarahitā.
ཡེ ཡེ ཨལཱབྷིནོ ལཱབྷནྟི ཡེ ཡེ བྷིཀྑཱུ མིཙྪཱཛཱིཝཔརིཝཛྫནེན ཨཔྤཔུཉྙཏཱཡ ཙ ལཱབྷསྶ པཙྩཡསྶ ན ལཱབྷིནོ, ཏེ པུཛྫཱ པཱུཛནཱིཡཱ པཱསཾསཱ ཏདཱ ཨནཱགཏེ ཀཱལེ ན བྷཝིསྶནྟི། སུཔེསལེཔི ཏེ དྷཱིརེཏི དྷིཏིསམྤནྣཏཱཡ དྷཱིརེ སུཊྛུ པེསལེཔི ཏེ བྷིཀྑཱུ ན སེཝིསྶནྟི, ཏདཱ ཨནཱགཏེ ཏེ ལཱབྷིནོ ལཱབྷཀཱམཱཝ བྷིཀྑཱུཏི ཨཏྠོ།
Ye ye alābhino lābhanti ye ye bhikkhū micchājīvaparivajjanena appapuññatāya ca lābhassa paccayassa na lābhino, te pujjā pūjanīyā pāsaṃsā tadā anāgate kāle na bhavissanti. Supesalepi te dhīreti dhitisampannatāya dhīre suṭṭhu pesalepi te bhikkhū na sevissanti, tadā anāgate te lābhino lābhakāmāva bhikkhūti attho.
མིལཀྑུརཛནཾ རཏྟནྟི ཀཱལཀཙྪཀརཛནེན རཏྟཾ། སམཱསཔདཉྷེཏཾ, གཱཐཱསུཁཏྠཾ སཱནུནཱསིཀནིདྡེསོ། གརཧནྟཱ སཀཾ དྷཛནྟི ཨཏྟནོ དྷཛབྷཱུཏཾ ཀཱསཱཝཾ ཛིགུཙྪནྟཱ། སཱསནེ པབྦཛིཏཱནཉྷི ཀཱསཱཝོ དྷཛོ ནཱམ། ཏིཏྠིཡཱནཾ དྷཛཾ ཀེཙཱིཏི ཀེཙི སཀྱཔུཏྟིཡབྷཱཝཾ པཊིཛཱནནྟཱ ཨེཝ ཏིཏྠིཡཱནཾ སེཏཝཏྠིཀཱནཾ དྷཛབྷཱུཏཾ ཨཝདཱཏཀཾ སེཏཝཏྠཾ དྷཱརེསྶནྟི།
Milakkhurajanaṃ rattanti kālakacchakarajanena rattaṃ. Samāsapadañhetaṃ, gāthāsukhatthaṃ sānunāsikaniddeso. Garahantā sakaṃ dhajanti attano dhajabhūtaṃ kāsāvaṃ jigucchantā. Sāsane pabbajitānañhi kāsāvo dhajo nāma. Titthiyānaṃ dhajaṃ kecīti keci sakyaputtiyabhāvaṃ paṭijānantā eva titthiyānaṃ setavatthikānaṃ dhajabhūtaṃ avadātakaṃ setavatthaṃ dhāressanti.
ཨགཱརཝོ ཙ ཀཱསཱཝེཏི ཨརཧདྡྷཛབྷཱུཏེ ཀཱསཱཝེ ཨགཱརཝོ ཨབཧུམཱནཾ ཏདཱ ཨནཱགཏེ ཏེསཾ བྷཝིསྶཏི། པཊིསངྑཱ ཙ ཀཱསཱཝེཏི ‘‘པཊིསངྑཱ ཡོནིསོ ཙཱིཝརཾ པཊིསེཝཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ॰ ནི॰ ༡.༢༣; ཨ॰ ནི॰ ༦.༥༨) ནཡེན པཙྩཝེཀྑཎམཏྟམྤི ཀཱསཱཝཔརིབྷོགེ ན བྷཝིསྶཏི།
Agāravoca kāsāveti arahaddhajabhūte kāsāve agāravo abahumānaṃ tadā anāgate tesaṃ bhavissati. Paṭisaṅkhā ca kāsāveti ‘‘paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevāmī’’tiādinā (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58) nayena paccavekkhaṇamattampi kāsāvaparibhoge na bhavissati.
ཀཱསཱཝཾ དྷཱརེནྟེན ཀཱསཱཝཾ བཧུམཱནེན ‘‘དུཙྩརིཏཏོ ཨོརམིཏབྦ’’ནྟི ཀཱསཱཝསྶ གརུཀཱཏབྦབྷཱཝེ ཚདྡནྟཛཱཏཀམུདཱཧརནྟོ ‘‘ཨབྷིབྷཱུཏསྶ དུཀྑེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སལླཝིདྡྷསྶཱཏི པུཐུནཱ སཝིསེན སལླེན ཝིདྡྷསྶ, ཏཏོ ཨེཝ མཧཏཱ དུཀྑེན ཨབྷིབྷཱུཏསྶ། རུཔྤཏོཏི སརཱིརཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫཏོ། མཧཱགྷོརཱཏི སརཱིརཛཱིཝིཏེསུ ནིརཔེཀྑཏཱཡ བྷིམྨཱ གརུཏརཱ པཊིསངྑཱ ཨཉྙེཧི ཨཙིནྟིཡཱ ཙིནྟཱམཏྟེན པཝཏྟེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱ ཚདྡནྟམཧཱནཱགསྶཨཱསི, ཨཧོསི། ཚདྡནྟནཱགརཱཛཀཱལེ ཧི བོདྷིསཏྟོ སོཎུཏྟརེན ནཱམ ནེསཱདེན པཊིཙྪནྣཊྛཱནེ ཋཏྭཱ ཝིསཔཱིཏེན སལླེན ཝིདྡྷོ མཧཏཱ དུཀྑེན ཨབྷིབྷཱུཏོ ཏཾ གཧེཏྭཱ པརིདཧིཏཾ ཀཱསཱཝཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཨརིཡདྡྷཛེན པཊིཙྪནྣོ, ན མཡཱ ཧིཾསིཏབྦོ’’ཏི ཏཏྠ མེཏྟཙིཏྟམེཝ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཨུཔརིདྷམྨཾ དེསེསི། ཡཐཱཧ –
Kāsāvaṃ dhārentena kāsāvaṃ bahumānena ‘‘duccaritato oramitabba’’nti kāsāvassa garukātabbabhāve chaddantajātakamudāharanto ‘‘abhibhūtassa dukkhenā’’tiādimāha. Tattha sallaviddhassāti puthunā savisena sallena viddhassa, tato eva mahatā dukkhena abhibhūtassa. Ruppatoti sarīravikāraṃ āpajjato. Mahāghorāti sarīrajīvitesu nirapekkhatāya bhimmā garutarā paṭisaṅkhā aññehi acintiyā cintāmattena pavattetuṃ asakkuṇeyyā chaddantamahānāgassaāsi, ahosi. Chaddantanāgarājakāle hi bodhisatto soṇuttarena nāma nesādena paṭicchannaṭṭhāne ṭhatvā visapītena sallena viddho mahatā dukkhena abhibhūto taṃ gahetvā paridahitaṃ kāsāvaṃ disvā ‘‘ayaṃ ariyaddhajena paṭicchanno, na mayā hiṃsitabbo’’ti tattha mettacittameva paccupaṭṭhapetvā uparidhammaṃ desesi. Yathāha –
‘‘སམཔྤིཏོ པུཐུསལླེན ནཱགོ,
‘‘Samappito puthusallena nāgo,
ཨདུཊྛཙིཏྟོ ལུདྡཀམཛ྄ཛྷབྷཱསི།
Aduṭṭhacitto luddakamajjhabhāsi;
ཀིམཏྠཡཾ ཀིསྶ ཝཱ སམྨ ཧེཏུ,
Kimatthayaṃ kissa vā samma hetu,
མམཾ ཝདྷཱི ཀསྶ ཝཱཡཾ པཡོགོ’’ཏིཨཱདི༎ (ཛཱ॰ ༡.༡༦.༡༢༤)།
Mamaṃ vadhī kassa vāyaṃ payogo’’tiādi. (jā. 1.16.124);
ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཐེརོ ‘‘ཚདྡནྟོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སུརཏྟཾ ཨརཧདྡྷཛནྟི སོཎུཏྟརེན པརིདཧིཏཀཱསཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ། ཨབྷཎཱིཏི ཨབྷཱསི། གཱཐཱཏི གཱཐཱཡོ། གཛོཏི ཚདྡནྟོ ནཱགརཱཛཱ། ཨཏྠོཔསཾཧིཏཱཏི ཨཏྠསནྣིསྶིཏཱ ཧིཏཱ, ཧིཏཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ།
Imamatthaṃ dassento thero ‘‘chaddanto hī’’tiādimāha. Tattha surattaṃ arahaddhajanti soṇuttarena paridahitakāsāvaṃ sandhāyāha. Abhaṇīti abhāsi. Gāthāti gāthāyo. Gajoti chaddanto nāgarājā. Atthopasaṃhitāti atthasannissitā hitā, hitayuttāti attho.
ཚདྡནྟནཱགརཱཛེན ཝུཏྟགཱཐཱསུ ཨནིཀྐསཱཝོཏི རཱགཱདཱིཧི ཀསཱཝེཧི ཀསཱཝོ, པརིདཧིསྶཏཱིཏི ནིཝཱསནཔཱརུཔནཨཏྠརཎཝསེན པརིབྷུཉྫིསྶཏི། ‘‘པརིདྷསྶཏཱི’’ཏི ཝཱ པཱཋོ། ཨཔེཏོ དམསཙྩེནཱཏི ཨིནྡྲིཡདམེན ཙེཝ པརམཏྠསཙྩཔཀྑིཀེན ཝཙཱིསཙྩེན ཙ ཨཔེཏོ, ཝིཡུཏྟོ པརིཙྩཏྟོཏི ཨཏྠོ། ན སོཏི སོ ཨེཝརཱུཔོ པུགྒལོ ཀཱསཱཝཾ པརིདཧིཏུཾ ནཱརཧཏི།
Chaddantanāgarājena vuttagāthāsu anikkasāvoti rāgādīhi kasāvehi kasāvo, paridahissatīti nivāsanapārupanaattharaṇavasena paribhuñjissati. ‘‘Paridhassatī’’ti vā pāṭho. Apeto damasaccenāti indriyadamena ceva paramatthasaccapakkhikena vacīsaccena ca apeto, viyutto pariccattoti attho. Na soti so evarūpo puggalo kāsāvaṃ paridahituṃ nārahati.
ཝནྟཀསཱཝསྶཱཏི ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཝནྟཀསཱཝོ ཚཌྜིཏཀསཱཝོ པཧཱིནཀསཱཝོ ཨསྶ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ། སཱིལེསཱུཏི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལེསུ། སུསམཱཧིཏོཏི སུཊྛུ སམཱཧིཏོ། ཨུཔེཏོཏི ཨིནྡྲིཡདམེན ཙེཝ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན སཙྩེན ཙ ཨུཔགཏོ སམནྣཱགཏོ། ས ཝེཏི སོ ཨེཝརཱུཔོ པུགྒལོ ཏཾ གནྡྷཀཱསཱཝཝཏྠཾ ཨེཀནྟེན ཨརཧཏཱིཏི ཨཏྠོ།
Vantakasāvassāti catūhi maggehi vantakasāvo chaḍḍitakasāvo pahīnakasāvo assa bhaveyyāti attho. Sīlesūti catupārisuddhisīlesu. Susamāhitoti suṭṭhu samāhito. Upetoti indriyadamena ceva vuttappakārena saccena ca upagato samannāgato. Sa veti so evarūpo puggalo taṃ gandhakāsāvavatthaṃ ekantena arahatīti attho.
ཝིཔནྣསཱིལོཏི བྷིནྣསཱིལོ། དུམྨེདྷོཏི ནིཔྤཉྙོ སཱིལཝིསོདྷནཔཉྙཱཡ ཝིརཧིཏོ། པཱཀཊོཏི ‘‘དུསྶཱིལོ ཨཡ’’ནྟི པཱཀཊོ པཀཱསོ, ཝིཀྑིཏྟིནྡྲིཡཏཱཡ ཝཱ པཱཀཊོ པཱཀཊིནྡྲིཡོཏི ཨཏྠོ། ཀཱམཀཱརིཡོཏི བྷིནྣསཾཝརཏཱཡ ཡཐིཙྪིཏཀཱརཀོ, ཀཱམསྶ ཝཱ མཱརསྶ ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡོ། ཝིབྦྷནྟཙིཏྟོཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཝིསཡེསུ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ། ནིསྶུཀྐོཏི ཨསུཀྐོ སུཀྐདྷམྨརཧིཏོ ཧིརོཏྟཔྤཝིཝཛྫིཏོ, ཀུསལདྷམྨསམྤཱདནཨུསྶུཀྐརཧིཏོ ཝཱ།
Vipannasīloti bhinnasīlo. Dummedhoti nippañño sīlavisodhanapaññāya virahito. Pākaṭoti ‘‘dussīlo aya’’nti pākaṭo pakāso, vikkhittindriyatāya vā pākaṭo pākaṭindriyoti attho. Kāmakāriyoti bhinnasaṃvaratāya yathicchitakārako, kāmassa vā mārassa yathākāmakaraṇīyo. Vibbhantacittoti rūpādīsu visayesu vikkhittacitto. Nissukkoti asukko sukkadhammarahito hirottappavivajjito, kusaladhammasampādanaussukkarahito vā.
ཝཱིཏརཱགོཏི ཝིགཏཙྪནྡརཱགོ། ཨོདཱཏམནསངྐཔྤོཏི སུཝིསུདྡྷམནོཝིཏཀྐོ, ཨནཱཝིལསངྐཔྤོ ཝཱ།
Vītarāgoti vigatacchandarāgo. Odātamanasaṅkappoti suvisuddhamanovitakko, anāvilasaṅkappo vā.
ཀཱསཱཝཾ ཀིཾ ཀརིསྶཏཱིཏི ཡསྶ སཱིལཾ ནཏྠི, ཏསྶ ཀཱསཱཝཾ ཀིཾ ནཱམ པཡོཛནཾ སཱདྷེསྶཏི, ཙིཏྟཀཏསདིསཾ ཏསྶ པབྦཛིཏལིངྒནྟི ཨཏྠོ།
Kāsāvaṃ kiṃ karissatīti yassa sīlaṃ natthi, tassa kāsāvaṃ kiṃ nāma payojanaṃ sādhessati, cittakatasadisaṃ tassa pabbajitaliṅganti attho.
དུཊྛཙིཏྟཱཏི རཱགཱདིདོསེཧི དཱུསིཏཙིཏྟཱ། ཨནཱདརཱཏི སཏྠརི དྷམྨེ ཨཉྙམཉྙཉྩ ཨཱདརརཧིཏཱ ཨགཱརཝཱ། ཏཱདཱིནཾ མེཏྟཙིཏྟཱནནྟི མེཏྟཱབྷཱཝནཱཡ སམྤཡུཏྟཧདཡེ ཏེནེཝ ཨརཧཏྟཱདྷིགམེན ཨིཊྛཱདཱིསུ ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟེ ཨུལཱ༹རགུཎེ། ཨུཔཡོགཏྠེ ཧི ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ། ནིགྒཎྷིསྶནྟཱིཏི ‘‘སཱིལཱདིསམྤནྣེ དིསྭཱ ཏེ སམྦྷཱཝེནྟཱ ཝིཔནྣསཱིལེ ཨམྷེ ན བཧུཾ མཉྙིསྶནྟཱི’’ཏི ཨཏྟནི ཨགཱརཝབྷཡེན ཡཐཱ ཏེ ཨུབྦཱལ༹ྷཱ པཀྐམིསྶནྟི, ཏཐཱ བཱདྷིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ།
Duṭṭhacittāti rāgādidosehi dūsitacittā. Anādarāti satthari dhamme aññamaññañca ādararahitā agāravā. Tādīnaṃ mettacittānanti mettābhāvanāya sampayuttahadaye teneva arahattādhigamena iṭṭhādīsu tādibhāvappatte uḷāraguṇe. Upayogatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Niggaṇhissantīti ‘‘sīlādisampanne disvā te sambhāventā vipannasīle amhe na bahuṃ maññissantī’’ti attani agāravabhayena yathā te ubbāḷhā pakkamissanti, tathā bādhissantīti attho.
སིཀྑཱཔེནྟཱཔཱིཏི སིཀྑཱཔིཡམཱནཱཔི། ཀམྨཏྠེ ཧི ཨཡཾ ཀཏྟུནིདྡེསོ། ཐེརེཧཱིཏི ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེཧི། ཙཱིཝརདྷཱརཎནྟི ཨིདཾ སམཎཔཊིཔཏྟིཡཱ ནིདསྶནམཏྟཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨེཝཾ ཏེ ཨབྷིཀྐམིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཏེ པཊིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཨ॰ ནི॰ ༤.༡༢༢) སིཀྑཱཔིཡམཱནཱཔཱིཏི ཨཏྠོ། ན སུཎིསྶནྟཱིཏི ཨོཝཱདཾ ན གཎྷིསྶནྟི།
Sikkhāpentāpīti sikkhāpiyamānāpi. Kammatthe hi ayaṃ kattuniddeso. Therehīti attano ācariyupajjhāyehi. Cīvaradhāraṇanti idaṃ samaṇapaṭipattiyā nidassanamattaṃ, tasmā ‘‘evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabba’’ntiādinā (a. ni. 4.122) sikkhāpiyamānāpīti attho. Na suṇissantīti ovādaṃ na gaṇhissanti.
ཏེ ཏཐཱ སིཀྑིཏཱ བཱལཱཏི ཏེ ཨནྡྷབཱལཱ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེཧི སིཀྑཱཔིཡམཱནཱཔི ཨནཱདརཏཱཡ ཨསིཀྑིཏཱཏི། ནཱདིཡིསྶནྟུཔཛ྄ཛྷཱཡེཏི ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡེ ཨཱཙརིཡེ ཙ ཨཱདརཾ ན ཀརོནྟི, ཏེསཾ ཨནུསཱསནིཡཾ ན ཏིཊྛནྟི། ཡཐཱ ཀིཾ? ཁལུ༹ངྐོ ཝིཡ སཱརཐིཾ ཡཐཱ ཁལུ༹ངྐོ དུཊྛསྶོ ཨསྶདམཀཾ ནཱདིཡཏི ན ཏསྶ ཨུཔདེསེ ཏིཊྛཏི, ཨེཝཾ ཏེཔི ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡཱཙརིཡེ ན བྷཱཡནྟི ན སཱརཛྫནྟཱིཏི ཨཏྠོ།
Te tathā sikkhitā bālāti te andhabālā ācariyupajjhāyehi sikkhāpiyamānāpi anādaratāya asikkhitāti. Nādiyissantupajjhāyeti upajjhāye ācariye ca ādaraṃ na karonti, tesaṃ anusāsaniyaṃ na tiṭṭhanti. Yathā kiṃ? Khaḷuṅko viya sārathiṃ yathā khaḷuṅko duṭṭhasso assadamakaṃ nādiyati na tassa upadese tiṭṭhati, evaṃ tepi upajjhāyācariye na bhāyanti na sārajjantīti attho.
‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ ནིགམནཾ། ཏཏྠ ཨེཝནྟི ཝུཏྟཔྤཀཱརེན། ཨནཱགཏདྡྷཱནནྟི ཨནཱགཏམདྡྷཱནཾ, ཨནཱགཏེ ཀཱལེཏི ཨཏྠོ། ཏཾཡེཝ སརཱུཔཏོ དསྶེནྟོ ‘‘པཏྟེ ཀཱལམྷི པཙྪིམེ’’ཏི ཨཱཧ། ཏཏྠ ཀཏམོ པཙྪིམཀཱལོ? ‘‘ཏཏིཡསངྒཱིཏིཏོ པཊྛཱཡ པཙྪིམཀཱལོ’’ཏི ཀེཙི, ཏཾ ཨེཀེ ནཱནུཛཱནནྟི། སཱསནསྶ ཧི པཉྩཡུགཱནི ཝིམུཏྟིཡུགཾ, སམཱདྷིཡུགཾ, སཱིལཡུགཾ, སུཏཡུགཾ, དཱནཡུགནྟི། ཏེསུ པཋམཾ ཝིམུཏྟིཡུགཾ, ཏསྨིཾ ཨནྟརཧིཏེ སམཱདྷིཡུགཾ ཝཏྟཏི, ཏསྨིམྤི ཨནྟརཧིཏེ སཱིལཡུགཾ ཝཏྟཏི, ཏསྨིམྤི ཨནྟརཧིཏེ སུཏཡུགཾ ཝཏྟཏེཝ། ཨཔརིསུདྡྷསཱིལོ ཧི ཨེཀདེསེན པརིཡཏྟིབཱཧུསཙྩཾ པགྒཡ྄ཧ ཏིཊྛཏི ལཱབྷཱདིཀཱམཏཱཡ། ཡདཱ པན མཱཏིཀཱཔརིཡོསཱནཱ པརིཡཏྟི སབྦསོ ཨནྟརདྷཱཡཏི, ཏཏོ པཊྛཱཡ ལིངྒམཏྟམེཝ ཨཝསིསྶཏི, ཏདཱ ཡཐཱ ཏཐཱ དྷནཾ སཾཧརིཏྭཱ དཱནམུཁེན ཝིསྶཛྫེནྟི, སཱ ཀིར ནེསཾ ཙརིམཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟི། ཏཏྠ སུཏཡུགཏོ པཊྛཱཡ པཙྪིམཀཱལོ, ‘‘སཱིལཡུགཏོ པཊྛཱཡཱ’’ཏི ཨཔརེ།
‘‘Eva’’ntiādi vuttassevatthassa nigamanaṃ. Tattha evanti vuttappakārena. Anāgataddhānanti anāgatamaddhānaṃ, anāgate kāleti attho. Taṃyeva sarūpato dassento ‘‘patte kālamhi pacchime’’ti āha. Tattha katamo pacchimakālo? ‘‘Tatiyasaṅgītito paṭṭhāya pacchimakālo’’ti keci, taṃ eke nānujānanti. Sāsanassa hi pañcayugāni vimuttiyugaṃ, samādhiyugaṃ, sīlayugaṃ, sutayugaṃ, dānayuganti. Tesu paṭhamaṃ vimuttiyugaṃ, tasmiṃ antarahite samādhiyugaṃ vattati, tasmimpi antarahite sīlayugaṃ vattati, tasmimpi antarahite sutayugaṃ vattateva. Aparisuddhasīlo hi ekadesena pariyattibāhusaccaṃ paggayha tiṭṭhati lābhādikāmatāya. Yadā pana mātikāpariyosānā pariyatti sabbaso antaradhāyati, tato paṭṭhāya liṅgamattameva avasissati, tadā yathā tathā dhanaṃ saṃharitvā dānamukhena vissajjenti, sā kira nesaṃ carimā sammāpaṭipatti. Tattha sutayugato paṭṭhāya pacchimakālo, ‘‘sīlayugato paṭṭhāyā’’ti apare.
ཨེཝཾ ཐེརོ པཙྪིམེ ཀཱལེ ཨུཔྤཛྫནཀཾ མཧཱབྷཡཾ དསྶེཏྭཱ པུན ཏཏྠ སནྣིཔཏིཏབྷིཀྑཱུནཾ ཨོཝཱདཾ དདནྟོ ‘‘པུརཱ ཨཱགཙྪཏེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏིསྶོ གཱཐཱ ཨབྷཱསི། ཏཏྠ པུརཱ ཨཱགཙྪཏེ ཨེཏནྟི ཨེཏཾ མཡཱ ཏུམྷཱཀཾ ཝུཏྟཾ པཊིཔཏྟིཨནྟརཱཡཀརཾ ཨནཱགཏཾ མཧཱབྷཡཾ ཨཱགཙྪཏི པུརཱ, ཡཱཝ ཨཱགམིསྶཏི, ཏཱཝདེཝཱཏི ཨཏྠོ། སུབྦཙཱཏི ཝཙནཀྑམཱ སོཝཙསྶཀཱརཀེཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏཱ, གརཱུནཾ ཨནུསཱསནིཡོ པདཀྑིཎགྒཱཧིནོ ཧོཐཱཏི ཨཏྠོ། སཁིལཱཏི མུདུཧདཡཱ།
Evaṃ thero pacchime kāle uppajjanakaṃ mahābhayaṃ dassetvā puna tattha sannipatitabhikkhūnaṃ ovādaṃ dadanto ‘‘purā āgacchate’’tiādinā tisso gāthā abhāsi. Tattha purā āgacchate etanti etaṃ mayā tumhākaṃ vuttaṃ paṭipattiantarāyakaraṃ anāgataṃ mahābhayaṃ āgacchati purā, yāva āgamissati, tāvadevāti attho. Subbacāti vacanakkhamā sovacassakārakehi dhammehi samannāgatā, garūnaṃ anusāsaniyo padakkhiṇaggāhino hothāti attho. Sakhilāti muduhadayā.
མེཏྟཙིཏྟཱཏི སབྦསཏྟེསུ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརལཀྑཎཱཡ མེཏྟཱཡ སམྤཡུཏྟཙིཏྟཱ། ཀཱརུཎིཀཱཏི ཀརུཎཱཡ ནིཡུཏྟཱ པརེསཾ དུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཝུཏྟིཡཱ ཀརུཎཱཡ སམནྣཱགཏཱ། ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཱཏི ཨཀུསལཱནཾ པཧཱནཱཡ ཀུསལཱནཾ ཨུཔསམྤདཱཡ པགྒཧིཏཝཱིརིཡཱ། པཧིཏཏྟཱཏི ནིབྦཱནཾ པཊིཔེསིཏཙིཏྟཱ། ནིཙྩནྟི སབྦཀཱལཾ། དལ༹ྷཔརཀྐམཱཏི ཐིརཝཱིརིཡཱ།
Mettacittāti sabbasattesu hitūpasaṃhāralakkhaṇāya mettāya sampayuttacittā. Kāruṇikāti karuṇāya niyuttā paresaṃ dukkhāpanayanākāravuttiyā karuṇāya samannāgatā. Āraddhavīriyāti akusalānaṃ pahānāya kusalānaṃ upasampadāya paggahitavīriyā. Pahitattāti nibbānaṃ paṭipesitacittā. Niccanti sabbakālaṃ. Daḷhaparakkamāti thiravīriyā.
པམཱདནྟི པམཛྫནཾ, ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨནནུཊྛཱནཾ, ཨཀུསལེསུ ཙ དྷམྨེསུ ཙིཏྟཝོསྶགྒོ། ཝུཏྟཉྷི –
Pamādanti pamajjanaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ ananuṭṭhānaṃ, akusalesu ca dhammesu cittavossaggo. Vuttañhi –
‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ པམཱདོ? ཀཱཡདུཙྩརིཏེ ཝཱ ཝཙཱིདུཙྩརིཏེ ཝཱ མནོདུཙྩརིཏེ ཝཱ པཉྩསུ ཝཱ ཀཱམགུཎེསུ ཙིཏྟསྶ ཝོསྶགྒོ ཝོསྶགྒཱནུཔྤདཱནཾ, ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ བྷཱཝནཱཡ ཨསཀྐཙྩཀིརིཡཏཱ’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ॰ ༩༣༠)།
‘‘Tattha katamo pamādo? Kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu vā kāmaguṇesu cittassa vossaggo vossaggānuppadānaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā’’tiādi (vibha. 930).
ཨཔྤམཱདནྟི ཨཔྤམཛྫནཾ, སོ པམཱདསྶ པཊིཔཀྑཏོ ཝེདིཏབྦོ། ཨཏྠཏོ ཧི ཨཔྤམཱདོ ནཱམ སཏིཡཱ ཨཝིཔྤཝཱསོ, ཨུཔཊྛིཏཱཡ སཏིཡཱ ཨེཝ ཙེཏཾ ནཱམཾ། ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – ཡསྨཱ པམཱདམཱུལཀཱ སབྦེ ཨནཏྠཱ, ཨཔྤམཱདམཱུལཀཱ ཙ སབྦེ ཨཏྠཱ, ཏསྨཱ པམཱདཾ བྷཡཏོ ཨུཔདྡཝཏོ དིསྭཱ ཨཔྤམཱདཉྩ ཁེམཏོ ཨནུཔདྡཝཏོ དིསྭཱ ཨཔྤམཱདཔཊིཔཏྟིཡཱ སིཁཱབྷཱུཏཾ སཱིལཱདིཀྑནྡྷཏྟཡསངྒཧཾ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ ཨཊྛནྣཾ ཨངྒཱནཾ ཝསེན ཨཊྛངྒིཀཾ ཨརིཡམགྒཾ བྷཱཝེཐ, ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ ཕུསནྟཱ སཙྪིཀརོནྟཱ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདེཐ, དསྶནམགྒམཏྟེ ཨཊྛཏྭཱ ཨུཔརི ཏིཎྞཾ མགྒཱནཾ ཨུཔྤཱདནཝསེན ཝཌྜྷེཐ, ཨེཝཾ ཝོ ཨཔྤམཱདབྷཱཝནཱ སིཁཱཔཏྟཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི།
Appamādanti appamajjanaṃ, so pamādassa paṭipakkhato veditabbo. Atthato hi appamādo nāma satiyā avippavāso, upaṭṭhitāya satiyā eva cetaṃ nāmaṃ. Ayañhettha attho – yasmā pamādamūlakā sabbe anatthā, appamādamūlakā ca sabbe atthā, tasmā pamādaṃ bhayato upaddavato disvā appamādañca khemato anupaddavato disvā appamādapaṭipattiyā sikhābhūtaṃ sīlādikkhandhattayasaṅgahaṃ sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgikaṃ ariyamaggaṃ bhāvetha, amataṃ nibbānaṃ phusantā sacchikarontā attano santāne uppādetha, dassanamaggamatte aṭṭhatvā upari tiṇṇaṃ maggānaṃ uppādanavasena vaḍḍhetha, evaṃ vo appamādabhāvanā sikhāpattā bhavissatīti.
ཨེཝཾ ཐེརོ སམྤཏྟཔརིསཾ ཨོཝདཏི། ཨིམཱ ཨེཝ ཙིམསྶ ཐེརསྶ ཨཉྙཱབྱཱཀརཎགཱཐཱ ཨཧེསུནྟི།
Evaṃ thero sampattaparisaṃ ovadati. Imā eva cimassa therassa aññābyākaraṇagāthā ahesunti.
ཕུསྶཏྠེརགཱཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Phussattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཐེརགཱཐཱཔཱལི༹ • Theragāthāpāḷi / ༡. ཕུསྶཏྠེརགཱཐཱ • 1. Phussattheragāthā