| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૬. પિણ્ડપાતમહપ્ફલપઞ્હો
6. Piṇḍapātamahapphalapañho
૬. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ધમ્મસઙ્ગીતિકારકેહિ થેરેહિ –
6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ dhammasaṅgītikārakehi therehi –
‘‘‘ચુન્દસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા, કમ્મારસ્સાતિ મે સુતં;
‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;
‘‘પુન ચ ભગવતા ભણિતં ‘દ્વેમે, આનન્દ, પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચ. કતમે દ્વે? યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝિ, યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયતિ. ઇમે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા, અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’તિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, ભગવતો ચુન્દસ્સ ભત્તં ભુત્તાવિસ્સ 3 ખરો આબાધો ઉપ્પન્નો, પબાળ્હા ચ વેદના પવત્તા મારણન્તિકા, તેન હિ ‘દ્વેમે, આનન્દ, પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ દ્વેમે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચ, તેન હિ ભગવતો ચુન્દસ્સ ભત્તં ભુત્તાવિસ્સ 4 ખરો આબાધો ઉપ્પન્નો, પબાળ્હા ચ વેદના પવત્તા મારણન્તિકાતિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. કિંનુ ખો, ભન્તે નાગસેન, સો પિણ્ડપાતો વિસગતતાય મહપ્ફલો, રોગુપ્પાદકતાય મહપ્ફલો , આયુવિનાસકતાય મહપ્ફલો, ભગવતો જીવિતહરણતાય મહપ્ફલો? તત્થ મે કારણં બ્રૂહિ પરવાદાનં નિગ્ગહાય, એત્થાયં જનો સમ્મૂળ્હો લોભવસેન અતિબહું ખાયિતેન લોહિતપક્ખન્દિકા ઉપ્પન્નાતિ. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca. Katame dve? Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa 5 kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikā, tena hi ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi dveme piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca, tena hi bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa 6 kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikāti tampi vacanaṃ micchā. Kiṃnu kho, bhante nāgasena, so piṇḍapāto visagatatāya mahapphalo, roguppādakatāya mahapphalo , āyuvināsakatāya mahapphalo, bhagavato jīvitaharaṇatāya mahapphalo? Tattha me kāraṇaṃ brūhi paravādānaṃ niggahāya, etthāyaṃ jano sammūḷho lobhavasena atibahuṃ khāyitena lohitapakkhandikā uppannāti. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ધમ્મસઙ્ગીતિકારકેહિ થેરેહિ –
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, dhammasaṅgītikārakehi therehi –
‘‘‘ચુન્દસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા, કમ્મારસ્સાતિ મે સુતં;
‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;
આબાધં સમ્ફુસી ધીરો, પબાળ્હં મારણન્તિક’ન્તિ.
Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantika’nti.
‘‘ભગવતા ચ ભણિતં ‘દ્વેમે, આનન્દ, પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચ. કતમે દ્વે? યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝિ, યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયતિ 7, ઇમે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા, અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’તિ.
‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca. Katame dve? Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati 8, ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti.
‘‘સો પન પિણ્ડપાતો બહુગુણો અનેકાનિસંસો. દેવતા, મહારાજ, હટ્ઠા પસન્નમાનસા ‘અયં ભગવતો પચ્છિમો પિણ્ડપાતો’તિ દિબ્બં ઓજં સૂકરમદ્દવે આકિરિંસુ. તઞ્ચ પન સમ્માપાકં લહુપાકં 9 મનુઞ્ઞં બહુરસં જટ્ઠરગ્ગિતેજસ્સ હિતં. ન, મહારાજ, તતોનિદાનં ભગવતો કોચિ અનુપ્પન્નો રોગો ઉપ્પન્નો, અપિ ચ, મહારાજ, ભગવતો પકતિદુબ્બલે સરીરે ખીણે આયુસઙ્ખારે ઉપ્પન્નો રોગો ભિય્યો અભિવડ્ઢિ.
‘‘So pana piṇḍapāto bahuguṇo anekānisaṃso. Devatā, mahārāja, haṭṭhā pasannamānasā ‘ayaṃ bhagavato pacchimo piṇḍapāto’ti dibbaṃ ojaṃ sūkaramaddave ākiriṃsu. Tañca pana sammāpākaṃ lahupākaṃ 10 manuññaṃ bahurasaṃ jaṭṭharaggitejassa hitaṃ. Na, mahārāja, tatonidānaṃ bhagavato koci anuppanno rogo uppanno, api ca, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.
‘‘યથા, મહારાજ, પકતિયા જલમાનો અગ્ગિ અઞ્ઞસ્મિં ઉપાદાને દિન્ને ભિય્યો પજ્જલતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ભગવતો પકતિદુબ્બલે સરીરે ખીણે આયુસઙ્ખારે ઉપ્પન્નો રોગો ભિય્યો અભિવડ્ઢિ.
‘‘Yathā, mahārāja, pakatiyā jalamāno aggi aññasmiṃ upādāne dinne bhiyyo pajjalati, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, સોતો પકતિયા સન્દમાનો અભિવુટ્ઠે મહામેઘે ભિય્યો મહોઘો ઉદકવાહકો હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ભગવતો પકતિદુબ્બલે સરીરે ખીણે આયુસઙ્ખારે ઉપ્પન્નો રોગો ભિય્યો અભિવડ્ઢિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, soto pakatiyā sandamāno abhivuṭṭhe mahāmeghe bhiyyo mahogho udakavāhako hoti, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, પકતિયા અભિસન્નધાતુ કુચ્છિ અઞ્ઞસ્મિં અજ્ઝોહરિતે ભિય્યો આયમેય્ય 11, એવમેવ ખો, મહારાજ, ભગવતો પકતિદુબ્બલે સરીરે ખીણે આયુસઙ્ખારે ઉપ્પન્નો રોગો ભિય્યો અભિવડ્ઢિ, નત્થિ, મહારાજ, તસ્મિં પિણ્ડપાતે દોસો, ન ચ તસ્સ સક્કા દોસં આરોપેતુ’’ન્તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, pakatiyā abhisannadhātu kucchi aññasmiṃ ajjhoharite bhiyyo āyameyya 12, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi, natthi, mahārāja, tasmiṃ piṇḍapāte doso, na ca tassa sakkā dosaṃ āropetu’’nti.
‘‘ભન્તે નાગસેન, કેન કારણેન તે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’તિ? ‘‘ધમ્માનુમજ્જનસમાપત્તિવસેન, મહારાજ, તે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’તિ.
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti? ‘‘Dhammānumajjanasamāpattivasena, mahārāja, te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.
‘‘ભન્તે નાગસેન, કતમેસં ધમ્માનં અનુમજ્જનસમાપત્તિવસેન તે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’તિ? ‘‘નવન્નં, મહારાજ, અનુપુબ્બવિહારસમાપત્તીનં અનુલોમપ્પટિલોમસમાપજ્જનવસેન તે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચા’’તિ.
‘‘Bhante nāgasena, katamesaṃ dhammānaṃ anumajjanasamāpattivasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti? ‘‘Navannaṃ, mahārāja, anupubbavihārasamāpattīnaṃ anulomappaṭilomasamāpajjanavasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.
‘‘ભન્તે નાગસેન, દ્વીસુ યેવ દિવસેસુ અધિમત્તં તથાગતો નવાનુપુબ્બવિહારસમાપત્તિયો અનુલોમપ્પટિલોમં સમાપજ્જી’’તિ? ‘‘આમ, મહારાજા’’તિ. ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે નાગસેન, અબ્ભુતં ભન્તે નાગસેન. યં ઇમસ્મિં બુદ્ધક્ખેત્તે અસદિસં પરમદાનં, તમ્પિ ઇમેહિ દ્વીહિ પિણ્ડપાતેહિ અગણિતં. અચ્છરિયં, ભન્તે નાગસેન, અબ્ભુતં, ભન્તે નાગસેન. યાવ મહન્તા નવાનુપુબ્બવિહારસમાપત્તિયો, યત્ર હિ નામ નવાનુપુબ્બવિહારસમાપત્તિવસેન દાનં મહપ્ફલતરં હોતિ મહાનિસંસતરઞ્ચ. સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Bhante nāgasena, dvīsu yeva divasesu adhimattaṃ tathāgato navānupubbavihārasamāpattiyo anulomappaṭilomaṃ samāpajjī’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena. Yaṃ imasmiṃ buddhakkhette asadisaṃ paramadānaṃ, tampi imehi dvīhi piṇḍapātehi agaṇitaṃ. Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena. Yāva mahantā navānupubbavihārasamāpattiyo, yatra hi nāma navānupubbavihārasamāpattivasena dānaṃ mahapphalataraṃ hoti mahānisaṃsatarañca. Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
પિણ્ડપાતમહપ્ફલપઞ્હો છટ્ઠો.
Piṇḍapātamahapphalapañho chaṭṭho.
Footnotes:
