| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
१६. पिङ्गियमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना
16. Piṅgiyamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
८९. सोळसमे पिङ्गियसुत्तनिद्देसे – जिण्णोहमस्मि अबलो वीतवण्णोति सो किर ब्राह्मणो जराभिभूतो वीसवस्ससतिको जातिया, दुब्बलो च ‘‘इध पादं करिस्सामी’’ति अञ्ञत्रेव करोति, विनट्ठपुरिमछविवण्णो च। तेनाह – ‘‘जिण्णोहमस्मि अबलो वीतवण्णो’’ति। माहं नस्सं मोमुहो अन्तरावाति माहं तुय्हं धम्मं असच्छिकत्वा अन्तरा एव अविद्वा हुत्वा अनस्सिं। जातिजराय इध विप्पहानन्ति इधेव तव पादमूले पासाणके चेतिये वा जातिजराय विप्पहानं निब्बानं धम्मरसं अहं विजञ्ञं, तं मे आचिक्ख।
89. Soḷasame piṅgiyasuttaniddese – jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇoti so kira brāhmaṇo jarābhibhūto vīsavassasatiko jātiyā, dubbalo ca ‘‘idha pādaṃ karissāmī’’ti aññatreva karoti, vinaṭṭhapurimachavivaṇṇo ca. Tenāha – ‘‘jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo’’ti. Māhaṃnassaṃ momuho antarāvāti māhaṃ tuyhaṃ dhammaṃ asacchikatvā antarā eva avidvā hutvā anassiṃ. Jātijarāya idha vippahānanti idheva tava pādamūle pāsāṇake cetiye vā jātijarāya vippahānaṃ nibbānaṃ dhammarasaṃ ahaṃ vijaññaṃ, taṃ me ācikkha.
अबलोति बलविरहितो। दुब्बलोति दुब्बलबलो। अप्पबलोति परित्तबलो। अप्पथामोति परित्तवीरियो। वीतवण्णोति परिवत्तितछविवण्णो। विगतवण्णोति अपगतछविवण्णो। विगच्छितवण्णोति दूरीभूतछविवण्णो। या सा पुरिमा सुभा वण्णनिभाति या सा सुभा सुन्दरा पुरिमकाले सति, सा वण्णनिभा एतरहि अन्तरहिता विगता। आदीनवो पातुभूतोति उपद्दवो पातुरहोसि। ‘‘या सा पुरिमा सुभा वण्णनिभा’’ति पाठं ठपेत्वा ‘‘या सुभा अस्सा’’ति एके वण्णयन्ति।
Abaloti balavirahito. Dubbaloti dubbalabalo. Appabaloti parittabalo. Appathāmoti parittavīriyo. Vītavaṇṇoti parivattitachavivaṇṇo. Vigatavaṇṇoti apagatachavivaṇṇo. Vigacchitavaṇṇoti dūrībhūtachavivaṇṇo. Yā sā purimā subhā vaṇṇanibhāti yā sā subhā sundarā purimakāle sati, sā vaṇṇanibhā etarahi antarahitā vigatā. Ādīnavo pātubhūtoti upaddavo pāturahosi. ‘‘Yā sā purimā subhā vaṇṇanibhā’’ti pāṭhaṃ ṭhapetvā ‘‘yā subhā assā’’ti eke vaṇṇayanti.
असुद्धाति पटलादीहि असुद्धा। अविसुद्धाति तिमिरादीहि अविसुद्धा। अपरिसुद्धाति समन्ततो फोटपटलादीहि परियोनद्धत्ता अपरिसुद्धा। अवोदाताति नप्पसन्ना पसन्नसदिसा। नो तथा चक्खुना रूपे पस्सामीति यथा पोराणचक्खुना रूपारम्मणं पस्सामि ओलोकेमि, तथा तेन पकारेन इदानि न पस्सामि। सोतं असुद्धन्तिआदीसुपि एसेव नयो। माहं नस्सन्ति अहं मा विनस्सं।
Asuddhāti paṭalādīhi asuddhā. Avisuddhāti timirādīhi avisuddhā. Aparisuddhāti samantato phoṭapaṭalādīhi pariyonaddhattā aparisuddhā. Avodātāti nappasannā pasannasadisā. No tathā cakkhunā rūpe passāmīti yathā porāṇacakkhunā rūpārammaṇaṃ passāmi olokemi, tathā tena pakārena idāni na passāmi. Sotaṃ asuddhantiādīsupi eseva nayo. Māhaṃ nassanti ahaṃ mā vinassaṃ.
९०. इदानि यस्मा पिङ्गियो काये सापेक्खताय ‘‘जिण्णोहमस्मी’’तिआदिमाह । तेनस्स भगवा काये सिनेहप्पहानत्थं ‘‘दिस्वान रूपेसु विहञ्ञमाने’’ति गाथमाह। तत्थ रूपेसूति रूपहेतु रूपपच्चया। विहञ्ञमानेति कम्मकारणादीहि उपहञ्ञमाने। रुप्पन्ति रूपेसूति चक्खुरोगादीहि च रूपहेतुयेव जना रुप्पन्ति बाधियन्ति।
90. Idāni yasmā piṅgiyo kāye sāpekkhatāya ‘‘jiṇṇohamasmī’’tiādimāha . Tenassa bhagavā kāye sinehappahānatthaṃ ‘‘disvāna rūpesu vihaññamāne’’ti gāthamāha. Tattha rūpesūti rūpahetu rūpapaccayā. Vihaññamāneti kammakāraṇādīhi upahaññamāne. Ruppanti rūpesūti cakkhurogādīhi ca rūpahetuyeva janā ruppanti bādhiyanti.
हञ्ञन्तीति घटीयन्ति। विहञ्ञन्तीति विहेसियन्ति। उपविहञ्ञन्तीति हत्थपादच्छेदादिं लभन्ति। उपघातियन्तीति मरणं लभन्ति। कुप्पन्तीति परिवत्तन्ति। पीळयन्तीति विघातं आपज्जन्ति। घट्टयन्तीति घट्टनं पापुणन्ति। ब्याधिताति भीता। दोमनस्सिताति चित्तविघातं पत्ता। वेमानेति नस्समाने।
Haññantīti ghaṭīyanti. Vihaññantīti vihesiyanti. Upavihaññantīti hatthapādacchedādiṃ labhanti. Upaghātiyantīti maraṇaṃ labhanti. Kuppantīti parivattanti. Pīḷayantīti vighātaṃ āpajjanti. Ghaṭṭayantīti ghaṭṭanaṃ pāpuṇanti. Byādhitāti bhītā. Domanassitāti cittavighātaṃ pattā. Vemāneti nassamāne.
९१. एवं भगवता याव अरहत्तं, ताव कथितं पटिपत्तिं सुत्वा पिङ्गियो जरादुब्बलताय विसेसं अनधिगन्त्वा च पुन ‘‘दिसा चतस्सो’’ति इमाय गाथाय भगवन्तं थोमेन्तो देसनं याचति।
91. Evaṃ bhagavatā yāva arahattaṃ, tāva kathitaṃ paṭipattiṃ sutvā piṅgiyo jarādubbalatāya visesaṃ anadhigantvā ca puna ‘‘disā catasso’’ti imāya gāthāya bhagavantaṃ thomento desanaṃ yācati.
९२. अथस्स भगवा पुनपि याव अरहत्तं, ताव पटिपदं दस्सेन्तो ‘‘तण्हाधिपन्ने’’ति गाथमाह।
92. Athassa bhagavā punapi yāva arahattaṃ, tāva paṭipadaṃ dassento ‘‘taṇhādhipanne’’ti gāthamāha.
तण्हाधिपन्नेति तण्हाय विमुच्चित्वा ठिते। तण्हानुगेति तण्हाय सह गच्छन्ते। तण्हानुगतेति तण्हाय अनुबन्धन्ते। तण्हानुसटेति तण्हाय सह धावन्ते। तण्हाय पन्नेति तण्हाय निमुग्गे। पटिपन्नेति तण्हाय अवत्थटे। अभिभूतेति मद्दिते। परियादिन्नचित्तेति परियादियित्वा गहितकुसलचित्ते।
Taṇhādhipanneti taṇhāya vimuccitvā ṭhite. Taṇhānugeti taṇhāya saha gacchante. Taṇhānugateti taṇhāya anubandhante. Taṇhānusaṭeti taṇhāya saha dhāvante. Taṇhāya panneti taṇhāya nimugge. Paṭipanneti taṇhāya avatthaṭe. Abhibhūteti maddite. Pariyādinnacitteti pariyādiyitvā gahitakusalacitte.
सन्तापजातेति सञ्जातचित्तसन्तापे। ईतिजातेति रोगुप्पन्ने। उपद्दवजातेति आदीनवजाते। उपसग्गजातेति उप्पन्नदुक्खजाते।
Santāpajāteti sañjātacittasantāpe. Ītijāteti roguppanne. Upaddavajāteti ādīnavajāte. Upasaggajāteti uppannadukkhajāte.
विरजं वीतमलन्ति एत्थ विरजन्ति विगतरागादिरजं। वीतमलन्ति वीतरागादिमलं। रागादयो हि अज्झोत्थरणट्ठेन रजो नाम, दूसट्ठेन मलं नाम। धम्मचक्खुन्ति कत्थचि पठममग्गञाणं , कत्थचि आदीनि तीणि मग्गञाणानि, कत्थचि चतुत्थमग्गञाणम्पि। इध पन जटिलसहस्सस्स चतुत्थमग्गञाणं। पिङ्गियस्स ततियमग्गञाणमेव। यं किञ्चि समुदयधम्मं, सब्बं तं निरोधधम्मन्ति विपस्सनावसेन एवं पवत्तस्स धम्मचक्खुं उदपादीति अत्थो। सेसं सब्बत्थ पाकटमेव।
Virajaṃ vītamalanti ettha virajanti vigatarāgādirajaṃ. Vītamalanti vītarāgādimalaṃ. Rāgādayo hi ajjhottharaṇaṭṭhena rajo nāma, dūsaṭṭhena malaṃ nāma. Dhammacakkhunti katthaci paṭhamamaggañāṇaṃ , katthaci ādīni tīṇi maggañāṇāni, katthaci catutthamaggañāṇampi. Idha pana jaṭilasahassassa catutthamaggañāṇaṃ. Piṅgiyassa tatiyamaggañāṇameva. Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti vipassanāvasena evaṃ pavattassa dhammacakkhuṃ udapādīti attho. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
एवं इदम्पि सुत्तं भगवा अरहत्तनिकूटेनेव देसेसि, देसनापरियोसाने च पिङ्गियो अनागामिफले पतिट्ठासि। सो किर अन्तरन्तरा चिन्तेसि – ‘‘एवं विचित्रपटिभानं नाम देसनं न लभति मय्हं मातुलो बावरी सवनाया’’ति। तेन सिनेहविक्खेपेन अरहत्तं पापुणितुं नासक्खि। अन्तेवासिका पनस्स सहस्सजटिला अरहत्तं पापुणिंसु। सब्बेव इद्धिमयपत्तचीवरधरा एहिभिक्खुनो अहेसुन्ति।
Evaṃ idampi suttaṃ bhagavā arahattanikūṭeneva desesi, desanāpariyosāne ca piṅgiyo anāgāmiphale patiṭṭhāsi. So kira antarantarā cintesi – ‘‘evaṃ vicitrapaṭibhānaṃ nāma desanaṃ na labhati mayhaṃ mātulo bāvarī savanāyā’’ti. Tena sinehavikkhepena arahattaṃ pāpuṇituṃ nāsakkhi. Antevāsikā panassa sahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Sabbeva iddhimayapattacīvaradharā ehibhikkhuno ahesunti.
सद्धम्मप्पज्जोतिकाय चूळनिद्देस-अट्ठकथाय
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
पिङ्गियमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Piṅgiyamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi
१६. पिङ्गियमाणवपुच्छा • 16. Piṅgiyamāṇavapucchā
१६. पिङ्गियमाणवपुच्छानिद्देसो • 16. Piṅgiyamāṇavapucchāniddeso
